ალექსანდრეს ბაღი (სანქტ-პეტერბურგი)

ალექსანდრეს ბაღი რუს. Александровский сад
ალექსანდრეს ბაღი
მდებარეობა	სანქტ-პეტერბურგი
დაწყების თარიღი	1872
დასრულების თარიღი	1874
გახსნის თარიღი	1874
მიძღვნილია	ალექსანდრე II
რუსეთის კულტურული მემკვიდრეობის ძეგლი № 7810006000

ალექსანდრეს ბაღი (რუს. Александровский сад; 1920 წლიდან — მუშათა ბაღი, 1936 წლიდან — მ. გორკის სახელობის მუშათა ბაღი, 1989 წლიდან — საადმირალოს (საამირბაროს) ბაღი, 1997 წლიდან — ალექსანდრეს ბაღი) — ბაღი სანქტ-პეტერბურგში, რომელიც მდებარეობს ქალაქის ცენტრში, საადმირალოს სამხრეთ-დასავლეთ და სამხრეთ-აღმოსავლეთ მხარეების მიმდებარედ.

ბაღი 1874 წელს გაიხსნა და სახელწოდება მიიღო იმპერატორ ალექსანდრე II-ის პატივსაცემად.

ბაღი მოიცავს 9 ჰექტარს, მას აკრავს ქალაქის ღირსშესანიშნაობები და არქიტექტურული ძეგლები: ზამთრის სასახლე, სასახლის მოედანი, საადმირალოს შენობა, გენერალური შტაბი, ლობანოვ-როსტოვსკის სახლი, ქალაქის ადმინისტრაცია/ჩეკა, სენატისა და სინოდის შენობები, ისააკის ტაძარი და ბრინჯაოს მხედარი. სანქტ-პეტერბურგის ცენტრის ისტორიული განვითარების ფარგლებში, ბაღი შეტანილია მსოფლიო მემკვიდრეობის სიაში.

ბაღი გადაჰყურებს სანქტ-პეტერბურგის ორ მოედანს - სასახლისა და სენატის. ალექსანდრეს ბაღი უნდა გამნვასხვაოთ ალექსანდრეს პარკისგან პეტროგრადის მხარეს.

ბაღის ისტორია

ბაღის ისტორია დაკავშირებულია 1704 წლის 5 ნოემბერს საადმირალოს ციხე-ნავსადგურის დაარსებასთან. ომის დროინდელი მოთხოვნების მიხედვით, საადმირალო გარშემორტყმული იყო გალავანითა და თხრილით. მის წინ გადაჭიმული იყო უზარმაზარი ღია სივრცე — მიწაყრილები, რომელიც აუცილებელია ციხის არტილერიის მოქმედებისთვის მტრის ხმელეთიდან თავდასხმის შემთხვევაში. დაარსებიდან მალევე საადმირალომ დაკარგა სამხედრო ციხე-სიმაგრის ფუნქცია და მასთან ერთად მიწაყრილების საფორტიფიკაციო ღირებულება თანდათან წარსულს ჩაბარდა. თავდაპირველად მისი ტერიტორია გამოიყენებოდა გემების სამშენებლო ხე-ტყის და საადმირალოს სხვა მარაგების შესანახად. დაახლოებით 1712 წლიდან 1717 წლამდე, ყოფილი მიწაყრილების ნაწილი იყო საზღვაო ბაზრის ადგილი და ტერიტორია გადაიფარა ბალახით და გახდა საადმირალოს მდელო.

საადმირალოს გამზირი და მიმდებარე შენობები. 1753 წ

1721 წელს, პეტრე I-ის ინიციატივით, პეტერბურგის ძირითადი დაგეგმარების სქემა ჩამოყალიბდა საადმირალოდან გამომავალი სამი სხივის სახით. ორი სხივი (ამჟამინდელი ნევის და ვოზნესენსკის პროსპექტები) დაიგეგმა პეტრე I-ის დროს, ხოლო მესამე სხივი (თანამედროვე გოროხოვაიას ქუჩა) გამოჩნდა 1736–1737 წლებში. ამ სამი გზატკეცილის სხივებმა უზარმაზარი საადმირალოს მდელო რამდენიმე ნაწილად დაყო. 1721 წელს, ტყვე შვედების ძალების გამოყენებით, მდელოზე დაირგო არყის ხეები, რომლის ხეივანიც საადმირალოს მთავარი კარიბჭიდან ნევის გამზირამდე მიდიოდა.

ხალხურ ფესტივალ „მასლენიცას“ დროს საადმირალოს მოედანზე

ანა იოანეს ასულის მეფობის დროიდან ამ ადგილას სახაზინო ხარჯებით იმართებოდა დღესასწაულები ფოიერვერკებით და სახალხო სეირნობებით. ზეიმის დროს მდელოზე, უმაღლესი განკარგულების თანახმად, შენდებოდა გასართობი პავილიონები და სასახლეები, ეწყობოდა ღვინის შადრევნები, იწვებოდა გიგანტური ხარების ხორცი, რომელსაც შემდეგ ხალხს აჭმევდნენ. 1760-იან წლებამდე საადმირალოს მდელო გამოიყენებოდა საიმპერატორო ზამთრის სასახლის დამხმარე სამშენებლო ობიექტად. სასახლის კონსტრუქციებს შორის მდებარე მდელო გამოიყენებოდა სამხედრო ნაწილების სამწყობრო წვრთნებისა და სასახლის პირუტყვის საძოვრად. XVIIIსაუკუნის შუა ხანებამდე მდელომ შეიძინა ბაღის დიზაინის ელემენტები. საძოვრად გამოყენება გაგრძელდა 1750-იან წლებამდე, სანამ დაიწყებოდა მდელოს მოკირწყვლა, რომელიც დასრულდა მხოლოდ 1790-იანი წლების შუა ხანებში.

ეკატერინე IIის დროს გაგრძელდა საადმირალოს გარშემო ტერიტორიის გარდაქმნები. მდელოს დასავლეთ ნაწილში დაიწყო წმინდა ისააკის ტაძრის მშენებლობა, რომელიც დააპროექტა არქიტექტორმა ანტონიო რინალდიმ. მესამე საკათედრო ტაძრის მშენებლობა დაასრულა არქიტექტორმა ვინჩენცო ბრენამ 1802 წელს. ყოფილი საადმირალოს მიწაყრილების დასავლეთ ნაწილში 1782 წელს დაიდგა პეტრე I-ის ძეგლი (მოქანდაკე ე. ფალკონე, არქიტექტორი ი. ფელტენი). ამ მოვლენამ დაიწყო პეტერბურგში ოდესღაც გიგანტური მდელოს სამი მოედნის სისტემად გადაქცევა: საადმირალოს, ისააკის და სენატის.

ბულვარი ალექსანდრეს ბაღის ადგილზე. 1810 წ.

1806 წლამდე ბაღის ადგილზე იყო საადმირალოს ციხესიმაგრე. მოგვიანებით, თავდაცვითი მნიშვნელობის დაკარგვის გამო, ადრე მიწაყრილების მიერ დაკავებული სივრცე საადმირალოს მდელოს დაემატა. ბულვარის მოწყობა დაიწყო საადმირალოს ფასადის გასწვრივ. პროექტის ავტორი იყო არქიტექტორი ლუიჯი რუსკა; პროექტის შესრულებაზე პასუხისმგებელი იყო მებაღე უ. გულდი. დამონტაჟდა მწვანედ შეღებილი სკამები და ხის ბოძებზე 50 ზეთის ფარანი. ბულვარამდე მისასვლელი მოწესრიგებული და კეთილმოწყობილი იყო: შემოსასვლელში დამონტაჟდა შესასვლელები, რომელთანაც იდგა სამი გუშაგი და ტერიტორია შემოღობილი იყო ხის მოაჯირებით. მოსეირნეთათვის გახსნილი იყო ხის ყავისა და ჩაის სახლები, რომლებსაც ფრანგები უვლიდნენ. ხეივნებში დარგული იყო იასამნის, ძახველის, ცხრატყავას, დიდი ცირცელისა და ახალგაზრდა მუხის ხეები. თითოეულ ხეს ჰქონდა აბრებიანი ბიჯგი, რომელზეც ეწერა, თუ რომელ წელს იყო დარგული. ხეებს ყოველდღიურად რწყავდნენ. ხეივნის გასაფორმებლად ყვავილები ჩამოიტანეს ეკატერინეს ბაღიდან.

საადმირალოს გასწვრივ არხი საბოლოოდ ამოივსო 1817 წელს და მის ადგილას 1819 წელს, ინჟინერ ა. გოტმანის პროექტით ხელახლა მოეწყო ბულვარი ცაცხვების ხეივანით. 1824 წელს ბულვარის აღმოსავლეთი ნაწილი გაფართოვდა ნევაზე ჩამავალ გრანიტის დაღმართამდე (სასახლის ბურჯი, აშენებული კარლ როსის პროექტის მიხედვით). 1833 წელს, არქიტექტორ შარლემანის პროექტის მიხედვით, მშენებლობა დასრულდა მარმარილოს ქანდაკებების — ფარნეზეს „ჰერკულესის“ და „ფლორას"] დამონტაჟებით. ეს სკულპტურები არის უძველესი ქანდაკებების ასლები, რომლებიც XVII საუკუნის ბოლოს შეიქმნა მოქანდაკე ტრისკორნის მიერ. ისინი ტავრიდის სასახლიდან ბაღში გადაიტანეს.

1822 წელს საადმირალოს მდელოს ადგილზე აშენდა საადმირალოს მოედანი, რომელიც მოიცავდა დღევანდელ საადმირალოს გამზირს.^[1]

1851 წლამდე საადმირალოს ბულვარი ექვემდებარებოდა გოფ-ინტენდანტს, შემდეგ კი რუსეთის იმპერიის საგზაო სამინისტროს პირველი ოლქის გამგეობის მეთვალყურეობას, 1865 წლიდან გადავიდა ქალაქის დაქვემდებარებაში.

ბაღის გახსნა

ალექსანდრე II ბაღის გახსნაზე მუხას რგავს

პეტრე I-ის 200 წლის იუბილესთან დაკავშირებით პეტერბურგის საქალაქო დუმამ გადაწყვიტა აქ საქალაქო ბაღის აშენება. შექმნის იდეა ადმირალ ს. გრეიგს ეკუთვნოდა. ბაღის შექმნა კი დაევალა პეტერბურგელ ბოტანიკოს ედუარდ რეგელს. გასაშენებელი სამუშაოები დაიწყო 1872 წლის 3 ივლისს.

ბაღში გრანდიოზული სამუშაოები ჩატარდა: დაირგო 5260 ხე და 52 სახეობის 12640 ბუჩქი. ხეების უმეტესობა დამონტაჟდა აბრებით რუსულ და ლათინურ ენებზე. ბაღი შემოღობილი იყო ინჟინერ კ. ჯეფრიოს მიერ შექმნილი გისოსებით. გისოსების გასწვრივ დაიგო გრანიტის ტროტუარი, ბაღში დამონტაჟდა 115 თუჯის სკამი ხის სავარძლებით.

ბაღის ოფიციალური გახსნა შედგა 1874 წლის 8 ივლისს. გრანდიოზული გახსნის ცერემონიალზე დარიგდა მოსაწვევი ბარათები, რომლითაც ბაღში მაღალი საზოგადოების წარმომადგენლები შევიდნენ, ხოლო პეტერბურგის უბრალო მაცხოვრებლები გისოსებიდან უყურებდნენ, რა ხდებოდა ბაღში.

1876 წელს, ბაღის დასავლეთ ნაწილში, არქიტექტორ ა. ბუშის პროექტის მიხედვით, აშენდა ორი ნახევრად წრიული ვერანდა სხვადასხვა დეკორაციებით, შესრულებული რუსულ ხალხურ სტილში, რათა ფეხით მოსიარულეებს თავი შეეფარებინათ ცუდი ამინდის დროს.

შადრევანი

შადრევანი საამირბაროს ფონზე.
1905 წლის საფოსტო ბარათი

თავდაპირველი ვარიანტი გულისხმობდა ბაღში სამი შადრევანის განთავსებას; ისინი უნდა გამოჩენილიყო საადმირალოდან გაშლილი სამი ქუჩის გასწვრივ.^[2]

პირველი პროექტი, რომელიც შეიმუშავა არქიტექტორმა ი. მერცმა, შეიქმნა 1872 წელს, მაგრამ გადაიდო წყალმომარაგების სირთულეებისა და სამუშაოს მაღალი ღირებულების გამო. 1875 წელს ქალაქის მთავრობის ტექნიკური განყოფილების ხელმძღვანელმა ნ. ბენუამ პროექტის გადაკეთება ითავა. წინამორბედების შემუშავებულ პროექტზე დაყრდნობით ახალი ნახაზების ნაკრები წარმოადგინა არქიტექტორმა ა. გეშვენდმა, რომელმაც დამატებით შეიმუშავა დეტალური და სამუშაო ნახაზები. სამუშაოები შადრევნის ასაგებად, რომელიც დაევალა პეტერბურგელ ვაჭარს ე. ოვჩინიკოვს, დაიწყო 1876 წელს. შადრევანი დაიდგა ბაღის დაგეგმვისას მისთვის დატოვებულ ადგილზე, მთავარი საადმირალოს კარის და გოროხოვაიას ქუჩის მოპირდაპირედ. ფუნდამენტის აგებისას აღმოაჩინეს თხრილის ამოვსებული კალაპოტი, რომელიც XVIII საუკუნეში აკრავდა საადმირალოს.

იმ დროისთვის ქალაქში ყველაზე დიდი შადრევანის ოფიციალური გახსნა გაიმართა 1879 წლის 13 ოქტომბერს, ხალხის მასიური თავშეყრით.

ძეგლების მონტაჟი

1880 წელს პეტერბურგის საქალაქო სათათბიროს სხდომაზე გამოითქვა მოსაზრება ალექსანდრეს ბაღის გაფორმება მომხდარიყო ლიტერატურისა და მეცნიერების დარგების ცნობილ მოღვაწეთა ბიუსტებით. წარმოდგენილი იყო 14 ადამიანისგან შედგენილი სია: კირილე და მეთოდე ა. პუშკინი, ნესტორ მემატიანე, მ. ლომონოსოვი, გ. დერჟავინი, დ. ფონვიზინი, ვ. ჟუკოვსკი, ნ. კარამზინი, ი. კრილოვი, ა. გრიბოედოვი, მ. ლერმონტოვი, ნ. გოგოლი, ა. კოლცოვი. სია რამდენჯერმე შეიცვალა და გაიზარდა.

1887 წლის 4 ივნისს ბაღში დამონტაჟდა ვ. ჟუკოვსკის ბიუსტი (მოქანდაკე ვ. კრეიტანი, არქიტექტორი ა. ლიტკინი). ბიუსტის გახსნა პოეტის დაბადებიდან ასი წლისთავზე მოხდა. ძეგლის ადგილმდებარეობა შემთხვევით არ შერჩეულა: ჟუკოვსკი დაახლოებული იყო საიმპერატორო ოჯახთან და იყო ალექსანდრე II-ის დამრიგებელი.

1892 წლის 20 ოქტომბერს გაიხსნა პეტერბურგის საპატიო მოქალაქის, მოგზაურისა და მკვლევარის ნიკოლოზ პრჟევალსკის ძეგლი (მოქანდაკე ი. შრედერი, ა. ბილდერლინგის პროექტის მიხედვით). ბრინჯაოს ბიუსტი აღმართულია კვარცხლბეკზე გრანიტის კლდის სახით, რომლის ძირში აქლემი წევს.

1896 წლის 17 ივნისს შადრევანის მახლობლად დამონტაჟდა ნიკოლოზ გოგოლისა და მიხეილ ლერმონტოვის ბიუსტები (ორივეს ავტორები არიან მოქანდაკე ვ. კრეიტანი, არქიტექტორი ნ. მაქსიმოვი). 1899 წლის 31 მაისს გაიხსნა მიხეილ გლინკას ბიუსტი (მოქანდაკე ვ. პაშჩენკო, არქიტექტორი ა. ლიტკინი). 1911 წელს დაიგეგმა ბესარიონ ბელინსკის ბიუსტის დადგმა მწერლის დაბადებიდან 100 წლისთავთან დაკავშირებით. თუმცა პროექტი არ განხორციელებულა.

კეთილმოწყობა

ბაღში აშენდა სხვადასხვა ნაგებობები — პავილიონები, ვერანდები, სათბურები და სხვა ნაგებობები. რევოლუციამდელი ისტორიის განმავლობაში ვაჭრები ბაღში ვაჭრობით იყვნენ დაკავებულნი. დამონტაჟდა ჯიხურები რძის, უალკოჰოლო გამაგრილებელი სასმელების, ვაფლებისა და თაფლაკვერების გასაყიდად. ვაჭრობა ნებადართული იყო მაისიდან ოქტომბრამდე, ხოლო ზამთრისთვის ბაღიდან ჯიხურებს იღებდნენ. 1885 წელს, არქიტექტორ ნ. ბენუას პროექტით, ბაღში აშენდა ხის ორანჟერია და სახლი მებაღის საცხოვრებლად წყალგაყვანილობით. 1899 წლის ზაფხულიდან მოსეირნეებს აღაფრთოვანებდა სამხედრო ორკესტრი. ალექსანდრეს ბაღის გასანათებლად გამოიყენებოდა კლასიკური სადგამი სანათურები.

XIX საუკუნის ბოლოს ბაღის ხეები იმდენად გაიზარდა, რომ პეტრე დიდის ძეგლის დაჩრდილვა დაიწყო. ამიტომ, 1890 წელს იმპერატორმა ალექსანდრე III-მ ბრძანა საადმირალოს დასავლეთ ფასადის მხარეს მდებარე ბაღის მწვანე ნარგავების ნაწილის განადგურება, რითაც ტერიტორიას კვლავ თავისუფალი ფართის იერსახე მიეცა. ამ ადგილზე ბაღის ახალი საზღვარი გალერების ქუჩის გაგრძელება იყო. 1896 წელს, სასახლის ხიდის გადატანასთან დაკავშირებით, ალექსანდრეს ბაღიდან სასახლის მოედნის მხარეს მოეჭრა ნაწილი და მის ადგილას აშენდა სასახლის პასაჟი, რომელიც აკავშირებდა ვასილიევის კუნძულს ნევის გამზირთან.

1902-1903 წლებში, არქიტექტორ ნ. ტ. სტუკოლკინის პროექტის მიხედვით, ბრინჯაოს მხედარის მიმდებარე ტერიტორია გადაკეთდა რესტავრაციის მიზნით. არქიტექტორები მ პერეტიატკოვიჩი, ს. ბელიაევი, ა. გრუბე, ვ. პოკროვსკი და მ. ლიალევიჩი სთავაზობდნენ იმ ხეების მოჭრას, რომელთაც ხეხილის ბაღი ჰქონდა ჩამოყალიბებული. ტერიტორიის ტრანსფორმაციის ეს ვარიანტი არ მიიღეს აღსასრულებლად; განხორციელდა არქიტექტორ ივან ფომინის კომპრომისული ვარიანტი, რომლის მიხედვითაც შემოთავაზებული იყო მხოლოდ სამი მაგისტრალის გამაგრძელებელი ხაზების გაწმენდა ნარგავებისგან, დანარჩენი ბაღის შენარჩუნებით. ეს პროექტი განხორციელდა უკვე 1923 წელს. ამავდროულად, ბაღში მრავალი ყვავილების სადგამი და ვარდების ბაღი გაშენდა, ეს ტრადიცია დღემდეა შემონახული. 1903 წელს სიძველის გამო სათბური დაანგრიეს.

• 
  კონკა ალექსანდრეს ბაღთან. 1900-იანი წლების დასაწყისი
• 
  სანქტ-პეტერბურგის ტრამვაის პირველი რეისი. 1907 წ.
• 
  ავტობუსი ალექსანდრეს ბაღთან. 1907 წ.

ალექსანდრეს ბაღი დაკავშირებულია სანქტ-პეტერბურგის საზოგადოებრივი ტრანსპორტის ისტორიასთან: 1907 წლის 16 სექტემბერს ალექსანდრეს ბაღიდან პირველი რეისი შეასრულა სანქტ-პეტერბურგის ტრამვაიმ. (ამ ადგილას, ბაღის გვერდით, საზეიმო გაშვების ძეგლი დაიდგა), ხოლო 11 ნოემბერს პირველი საზოგადოებრივი ავტობუსი გაემგზავრა ალექსანდრეს ბაღი - ბალტიის სადგურის მარშრუტზე.

საბჭოთა პერიოდი

ოქტომბრის რევოლუციისა და საბჭოთა ხელისუფლების დამყარების შემდეგ ბაღში გარკვეული პერიოდის განმავლობაში სამუშაოები არ ჩატარებულა. 1923 წელს განხორციელდა არქიტექტორ ივან ფომინის რევოლუციამდელი პროექტი, გაიჭრა ბაღი.

1929–1931 წლებში ბაღი განახლდა ლ. ილინის პროექტის მიხედვით: დემონსტრანტების მოხერხებულად გასავლელად, ურიცკის მოედნიდან პროფკავშირების ბულვარამდე გაიჭრა ღია არე. ყველა სიმეტრიულად განლაგებულ გაზონს და ბილიკს მართკუთხა ფორმა მიეცა. 25 ოქტომბრის გამზირიდან მოძრავი ტრანსპორტის მოხერხებულობისთვის ბაღს ურიცკის მოედნისკენ მიმავალი კუთხე ჩამოეჭრა. პარალელურად, ლიკვიდირებულ იქნა არაერთი ბაღის ნაგებობა, ბაღში მოეწყო საბავშვო და სპორტული მოედნები. გარდა ამისა, დაგეგმილი იყო (მაგრამ არ განხორციელდა) სატვირთო მანქანების გადასასვლელის ორგანიზება.

1920 წელს ალექსანდრეს ბაღს ეწოდა „მუშათა ბაღი“, ხოლო 1936 წლის 3 აგვისტოდან დაარქვეს „მ. გორკის სახელობის მშრომელთა ბაღი“.

ლენინგრადის ალყის პერიოდში ბაღის ხეებს შორის საზენიტო იარაღები დამონტაჟდა. საჰაერო თავდასხმების დროს ბაღის ტერიტორიაზე განხორციელდა დიდი რაოდენობით საჰაერო იერიში. დაბომბვისა და საარტილერიო შეტევის შედეგად მრავალი ხე დაზიანდა. მაგრამ ლენინგრადელებს შეშისთვის აქ ერთი ხეც არ მოუჭრიათ.

1950-იან წლებში ჩატარდა ბაღის ძირითადი რეკონსტრუქცია. 1958 წელს ბაღში მოეწყო ღია გრუნტის ყვავილების გამოფენა. გამოფენაზე დემონსტრირებული იყო ყვავილების ჯიშები, რომლებიც გამოიყენება ქალაქის მოედნების, ქუჩების, ბაღებისა და პარკების გასაფორმებლად. ამის შემდეგ, 1959 წელს, წმინდა ისააკის ტაძრის ახლოს, ბაღის ტერიტორიაზე აშენდა ყვავილების ბაღი ორი აუზით და გაშენდა ვარდების ბაღი, რომელიც 25 ვარდის ჯიშს ითვლიდა. 1960-იან წლებში ბაღის ყვავილების დეკორაცია შედგებოდა ტიტების, ნარცისებისა და სუმბულისგან. ამავდროულად, განაახლეს ნარგავების გვერდით მცენარეების სახელების ანოტაციების განთავსების უძველესი ტრადიცია.

აპრილში ბაღი დაიხურა საგაზაფხულო სამუშაოებისთვის. ამ პერიოდში, ჩვეულებისამებრ, სკამებს შეაკეთებდნენ და ღებავდნენ, ბაღს წმენდდნენ და ამზადებდნენ პირველი მაისის დღესასწაულისთვის. 1970 წლამდე ბაღი ღამითაც იკეტებოდა. 1970 წელს ძველი ღობე ნაწილობრივ შეიცვალა ვარდისფერი გრანიტის პარაპეტით. ბაღის შესასვლელები კვარცხლბეკებზე გრანიტის ნახევარსფეროებით იყო მორთული. ძერჟინსკის ქუჩის მოპირდაპირე ბაღის მთავარი შესასვლელის გვერდებზე, შადრევანის ღერძისა და საადმირალოს ცენტრალური კარიბჭის გასწვრივ, მართკუთხა კვარცხლბეკებზე უძველესი თუჯის წამყვანები იყო დამონტაჟებული.

1989 წელს ბაღს ეწოდა საადმირალო.

თანამედროვე პერიოდი

1997 წელს ბაღს დაუბრუნეს სახელი — „ალექსანდრეს ბაღი“.

1998 წლის 16 ოქტომბერს, შადრევანის მახლობელ სივრცეში გაიხსნა რუსი დიპლომატის, პრინც ალექსანდრე მიხეილის ძე გორჩაკოვის ბიუსტი (მოქანდაკე ა. ჩარკინის ნამუშევარი, ც. გოდებსკის 1870 წელს შექმნილი ბიუსტის მოდელის მიხედვით). გახსნის დრო დაემთხვა დიპლომატის დაბადებიდან ორასი წლისთავს.

2001 წლის ივნისიდან ბაღს რეკონსტრუქცია ჩაუტარდა. შესრულდა კომპლექსური სამუშაოები: განახლდა ღობე საადმირალოს გასასვლელის გასწვრივ სასახლის მოედნიდან საადმირალოსს სანაპირომდე (ისტორიული პეტრეს ღობის ჩათვლით), დაირგო ხეები და ბუჩქები, დაიგო გაზონები და მოეწყო ყვავილნარები, გაშენდა ხეივნები და ბილიკები მოკირწყლული ზედაპირით. ბაღში საფრთხის შემცველი ხეები მოიჭრა, გაიყვანეს ბილიკები, გაზონებისა და ყვავილნარეებისთვის მოიტანეს მცენარეული ნიადაგი, დამონტაჟდა საკანალიზაციო სისტემა. 2002 წლის 20 აგვისტოს დასრულდა აღდგენითი სამუშაოები.

• 
  დაღმართი მდინარე ნევაზე, რომლის მიღმაც ალექსანდრეს ბაღია
• 
  წმინდა ისააკის ტაძრის ხედი ბაღიდან
• 
  „აქ გადიოდა პეტერბურგის ტრამვაის პირველი ხაზი…“

რუსეთის დღის აღნიშვნის ფარგლებში, 2007 წლის 12 ივნისს, ბაღში გაიმართა ყვავილების პირველი საერთაშორისო ფესტივალი. ფესტივალი მოიცავდა „ყვავილების კარნავალს“ — მსვლელობას ალექსანდრეს ბაღის ირგვლივ; კონკურსს „ყვავილების ბაღები“ სანქტ-პეტერბურგის ადმინისტრაციულ რაიონებს შორის; ყვავილების, დეკორატიული მცენარეების და აქსესუარების გამოფენებს, საბავშვო კონკურსებს, „ყვავილების მასკარადი“, წამყვანი მებაღეების მასტერკლასებს ყვავილების თაიგულების კეთებაში, მეყვავილეობაში და მრავალ სხვა ღონისძიებას.

2007 წლის 29 ივნისს, როლინგ სტოუნზის კონცერტის დროს სასახლის მოედანზე, ვანდალებმა დააზიანეს სკულპტურები ალექსანდრეს ბაღში საადმირალოს მახლობლად. განსაკუთრებით სერიოზული ზიანი მიადგა ვ. ჟუკოვსკის ბიუსტს. ურბანული ქანდაკების სახელმწიფო მუზეუმის სპეციალისტებმა გადაწყვიტეს გადაუდებელი რესტავრაცია ჩაეტარებინათ.

2009–2010 წლის ზამთრის შემდეგ ალექსანდრეს ბაღში სასრიალო გორაკი აღიმართა. იგი ხელახლა ეწყობა XVIII საუკუნის გრავიურებზე დაყრდნობით. იმ პერიოდისთვის ალექსანდრეს ბაღში სასრიალო გორაკი ერთ-ერთი მთავარი საშობაო გასართობი იყო და ის, პირველ რიგში, სამეფო კარის წარმომადგენლებს უყვარდათ. გახსნა ხდება ქვეყნის მთავარი თოვლის პაპას ნებართვით. გორაკი საადმირალოს წინ ღიაა ყოველდღე 30 დეკემბრიდან 6 იანვრის ჩათვლით 12-დან 21 საათამდე.

ბაღის სქემა

ბაღის სქემა

1. ბრინჯაოს მხედარი
2. სკულპტურა „ფარნეზეს ჰერკულესი“
3. ნ. პრჟევალსკის ძეგლი
4. ნიკოლოზ გოგოლის ძეგლი
5. ა. გორჩაკოვის ძეგლი
6. მიხეილ გლინკას ძეგლი
7. მიხეილ ლერმონტოვის ძეგლი
8. ვასილ ჟუკოვსკის ძეგლი
9. სკულპტურა „ფლორა“
10. სასახლის ხიდი
11. ვოზნესენსკის გამზირი
12. გოროხოვაიას ქუჩა
13. ნევის გამზირი
14. სასახლის მოედანი
15. წმინდა ისააკის ტაძარი

ბაღის დასახელებები

მე-18 საუკუნესა და მე-19 საუკუნის დასაწყისში მომავალი ბაღის ადგილს „საადმირალოს მდელო“ ერქვა. 1819 წელს „საადმირალოს ბულვარი“ გაშენდა საადმირალოს გვერდით მდელოზე.

1872 წლის 3 ივლისს ახალ ბაღს ჩაეყარა საძირკველი, რომლის გახსნა 1874 წლის 8 ივნისს მოეწყო. ბაღს იმპერატორ ალექსანდრე II-ის პატივსაცემად ეწოდა „ალექსანდრეს ბაღი“.

როდესაც 1920 წელს ქალაქის ტოპონიმიდან სამეფო სახელები ამოიღეს, ბაღს დაარქვეს „მუშათა ბაღი“. 1936 წლის 3 აგვისტოს მწერალ მაქსიმ გორკის (გარდაიცვალა 1936 წლის 18 ივნისს) ხსოვნის უკვდავსაყოფად ბაღს მისი სახელი მიენიჭა.

1989 წელს მაქსიმ გორკის სახელობის მუშათა ბაღს ეწოდა „საადმირალოს ბაღი“. ეს იყო ისტორიული სახელის დაბრუნების მცდარი მცდელობა. 1997 წელს შეცდომა გამოასწორეს და ბაღს დაუბრუნეს ისტორიული სახელი - „ალექსანდრეს ბაღი“.

ხალხში გავრცელებულია სახელწოდება „საშას ბაღი“.

ბაღი დღეს

ბაღის ბუნებრივი მდგომარეობა 2007 წ

საადმირალოს რაიონის მებაღეობისა და პარკის ოფისის ინფორმაციით, ალექსანდრეს ბაღს 90,007 მ² უჭირავს (მწვანე ფართი — 61,116 მ², გაზონები — 58,799 მ², საფარი — 27,595 მ², შენობები და ნაგებობები — 548 მ²., შადრევანი — 554 მ²), ლითონის ღობე — 794 ხაზოვანი მეტრი. 80 ბაღის სკამი, 109 ურნა.

ბაღის ღირსშესანიშნაობები

ბაღის აღმოსავლეთ ნაწილში

• ვ. ჟუკოვსკის ძეგლი, სასახლის მოედნის წინაშე.
• სკულპტურა „ფლორა“ საადმირალოს გასასვლელის დასაწყისში, სასახლის მოედნის კუთხეში.
• მემორიალური ფირფიტა პეტერბურგის ტრამვაის პირველი ხაზის ადგილზე (2007 წ.). მდებარეობს საადმირალოს გამზირის გასწვრივ ტროტუარზე. ფირფიტაზე წარწერა: „აქ გადიოდა სანკტ-პეტერბურგის ტრამვაის პირველი ხაზი „მთავარი შტაბი - მე-8 ხაზი“. გაიხსნა 1907 წლის 29 (16) ოქტომბერს.“

ბაღის ცენტრში

• შადრევანი (1879, არქიტექტორები ი. მერცი, ა. გეშვენდი, ინჟინერი ნ. ბენუა). შადრევანის ფუძე, ბარიერი და გარე რგოლი დამზადებულია სერდობოლის გრანიტით. შადრევანის ცენტრალური ჭავლი ადის 17 მეტრ სიმაღლეზე. ირგვლივ რვა მილაკია, რომელთა ჭავლები ცენტრალური ღეროსკენ არის მიმართული. დანარჩენი 40 მილის ჭავლი წრეზე ტრიალებს, ერთმანეთის მიყოლებით. შადრევანს აქვს განსაკუთრებული თვისება: მისი ჭავლის სიმაღლე დროთა განმავლობაში შეიძლება შეიცვალოს ბაღში გაჟღეღებული მუსიკის მიხედვით. ამიტომ შადრევანს უწოდებენ „მუსიკალურს“ ან „მოცეკვავეს“.
• მ. ლერმონტოვის ძეგლი.
• მ. გლინკას ძეგლი.
• ა. გორჩაკოვის ძეგლი.
• ნ. გოგოლის ძეგლი.

ბაღის დასავლეთ ნაწილში

• ალექსანდრე II-ის მიერ დარგული მუხა, რომელიც კვადრატულად არის შეღობილი.
• ნ. პრჟევალსკის ძეგლი.
• სკულპტურა „ფარნეზეს ჰერკულესი“ საადმირალოს გასასვლელის მოსახვევთან.
• ბაღში ფუნქციონირებს ალექსანდრე III-ის დროინდელი დამახასიათებელი ნაგებობა - მოქმედი საზოგადოებრივი ტუალეტი.

ვ. ჟუკოვსკის ძეგლი	მ. ლერმონტოვის ძეგლი	მ. გლინკას ძეგლი	ა. გორჩაკოვიძეგლი	ნ. გოგოლის ძეგლი	ნ. პრჟევალსკის ძეგლი

• 
  გალავნით გარშემორტყმული მუხა, რომელიც იმპერატორმა ალექსანდრე II-მ დარგო
• 
  ქანდაკება „ფარნეზეს ჰერკულესი"
• 
  შადრევანი
• 
  ქანდაკება „ფარნეზეს ფლორა"

ბაღი ლიტერატურასა და ფოლკლორში

სადმირალოს ბულვარი იყო „ცენტრი, საიდანაც მთელ ქალაქში ვრცელდებოდა ახალი ამბები და ჭორები, ხშირად წარმოუდგენელი და აბსურდული“. მათ აქვეყნებდნენ გაზეთები, რომლებიც გამიზნული იყო უბრალო ხალხისა და ბურჟუაზიული გემოვნებისთვის. მათ უწოდეს „ბულვარულ მაცნეს“.

ბაღში მდებარე ნიკოლაი პრჟევალსკის ძეგლზე, იოსებ სტალინის მსგავსების გამო, ქალაქურ ფოლკლორში ლეგენდა გაჩნდა. „რატომ არის სტალინი აქლემით?“ — ეს იყო არაპროგნოზირებადი ტურისტების რუტინული კითხვა, რომლისაც ლენინგრადის ყველა გიდს ეშინოდა. ამბობენ, რომ მოხუც ქალებს, სტალინის ერთგულ და მტკიცე თაყვანისმცემლებს, დღემდე მიაქვთ ძეგლთან ყვავილების თაიგულები.

ლიტერატურა

• А. Д. Ерофеев, А. Г. Владимирович. Скверы, сады и парки Петербурга. Зелёное убранство Северной столицы / Оформление: худ. Е. Ю. Шурлапова; автор идеи Д. Шипетин, руководитель проекта Э. Сироткин; ответственный за выпуск Л. И. Янцева, редактор М. Е. Устинов, корректор О. Ю. Ващенок, вёрстка Е. В. Новгородских, Т. А. Шамаева. — М., СПб.: Центрполиграф, Русская тройка-СПб, 2015. — С. 33—42. — 415 с. — (Всё о Санкт-Петербурге). — 2000 экз. — ISBN 9785227059987.

რესურსები ინტერნეტში

• შეგიძლიათ იხილოთ მედიაფაილები თემაზე „ალექსანდრეს ბაღი (სანქტ-პეტერბურგი)“ ვიკისაწყობში.
• Александровский сад в Энциклопедии Петербурга на сайте spbin.ru
• Александровский сад. История, фотографии, как добраться, что рядом

სქოლიო

1. Топонимическая энциклопедия Санкт-Петербурга. — СПб.: Информационно-издательское агентство ЛИК, 2002. — С. 39—40
2. Невский проспект, Гороховая улица и Вознесенский проспект.