ეთიოპია-სომალის კონფლიქტი

ეთიოპია-სომალის კონფლიქტი — ტერიტორიული და პოლიტიკური დავა ეთიოპიასა და სომალის ქვეყნებს შორის. 1940-იანი წლების ბოლოდან, როდესაც ბრიტანელებმა ოგადენის რეგიონი დაუბრუნეს ეთიოპიას, დაძაბულობამ კულმინაციას მიაღწია. ქვეყნებს შორის გაიმართა სამი ომი და მრავალი სამხედრო შეტაკება საზღვრების გასწვრივ. თუმცა, სომალის სამოქალაქო ომისა და 1991 წელს სომალის დემოკრატიული რესპუბლიკის დაშლის შემდეგ, სომალის მოქმედი ცენტრალური მთავრობის არარსებობის გამო, ეთიოპია ფლობს უპირატესობას სამხედრო და ეკონომიკური კუთხით.

ისტორია

[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
დიდი სომალის შემადგენლობაში შედის სომალი, სომალილანდი, ჯიბუტი, სომალის რეგიონი ეთიოპია და ჩრდილოეთ-აღმოსავლეთ პროვინცია კენიაში.

XVI საუკუნის განმავლობაში, იმამ აჰმად იბნ იბრაჰიმ ალ-ღაზი (აჰმად გური ან გრაგნი) ხელმძღვანელობდა აბისინიის დაპყრობას ( ფუტუჰ ალ-ჰაბაშ ), რამაც ქრისტიანული სახელმწიფოს სამი მეოთხედი მოაქცია მუსლიმური ადალის სულთანატის ძალაუფლების ქვეშ. [1] [2] არმიამ, რომელიც ძირითადად სომალელების შედგებოდა [3] ალ-ღაზის ძალების და ოსმალეთის იმპერიის მოკავშირეებისგან, საფრთხე შეუქმნა ეთიოპიის სამეფოს. თუმცა, ეთიოპელებმა მოახერხეს პორტუგალიური ჯარების მხარდაჭერის მოპოვება და მათ ტერიტორიაზე ავტონომიის შენარჩუნება. ამ პროცესში ორივე სახელმწიფომ ამოწურა თავისი რესურსები და ცოცხალი ძალა, რამაც გამოიწვია მათი ძალაუფლების შეკუმშვა და შეცვალა რეგიონული დინამიკა მომდევნო საუკუნეების განმავლობაში. ბევრი ისტორიკოსი სომალისა და ეთიოპიას შორის მტრობის სათავეს სწორედ ამ ომში ასახელებს. [4] ზოგიერთი მკვლევარი ასევე ამტკიცებს, რომ ამ კონფლიქტმა გზა გაუხსნა ისეთი ცეცხლსასროლი იარაღის გამოყენების შესაძლებლობას ორივე მხარის მხრიდან, როგორიც არის დენთის მუშკეტი, ქვემეხები და არკებუზი. [5]

XIX საუკუნეში ეთიოპიის მეფე მენელიკ II შეიჭრა სომალელებით დასახლებულ ოგადების რეგიონში, რომელიც თანდათან დაიპყრო, მიუხედავად ადგილობრივი ბელადების, დირიე გუურისა და დერვიშთა სახელმწიფოს ემირის ზეწოლისა. დირიე გუურის პოლიტიკა საბოლოოდ დასრულდა მეოთხედი საუკუნის შემდეგ 1920 წელს, ბრიტანეთის ძლიერი საჰაერო დაბომბვის შემდეგ.

თანამედროვე კონფლიქტი

[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

1948–1982 წწ

[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

1948 წელს, მეორე მსოფლიო ომის მოკავშირეების ზეწოლის ქვეშ და სომალელების შეშფოთების გამო, [6] ბრიტანელებმა „დააბრუნეს“ ჰაუდი (სომალის მნიშვნელოვანი საძოვრების ტერიტორია), ნაკრძალი ტერიტორია და ოგადენი ეთიოპიაში. 1897 წელს მათ მიერ ხელმოწერილი ხელშეკრულების საფუძველზე, ბრიტანელებმა სომალის ტერიტორია დაუთმეს ეთიოპიის იმპერატორ მენელიკს სომალის კლანების წინააღმდეგ მისი დახმარების სანაცვლოდ. [7] სომალის მაცხოვრებლები შეინარჩუნებდნენ ავტონომიას, მაგრამ ეთიოპიამ მაშინვე მოითხოვა სუვერენიტეტი ამ ტერიტორიაზე. [8] ამან გამოიწვია ბრიტანეთის წინადადების წარუმატებლობა 1956 წელს, უკან დაებრუნებინა გადაცემული სომალის მიწები. [8] 1948 წლის გადაწყვეტილებამ უკმაყოფილება გამოიწვია. სომალურმა მხარემ განმეორებით სცადა, ხელახლა გაეერთიანებინათ დათმობილი ოგადენი, სარეზერვო ტერიტორია და ჰაუდის რეგიონი სომალის სხვა ტერიტორიებთან დიდ სომალიში. შეტაკებები სადავო რეგიონში მოიცავს:

ეთიოპიის ინტერვენციის ისტორია (1996–2003)

[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

ეთიოპიის ჯარი პირველად შეიჭრა სომალის ცენტრალური მთავრობის დაცემის შემდეგ 1996 წლის აგვისტოში. 1999 წლის მარტში, გავრცელებული ინფორმაციით, ეთიოპიის ჯარებმა დაარბიეს სომალის სასაზღვრო ქალაქი ბალანბალე, სადაც დაიწყეს ჯგუფის ალ-იტიჰად ალ-ისლამიას წევრების დევნა, რომლებიც იბრძოდნენ ეთიოპიის აღმოსავლეთ ოგადენის რეგიონის სომალთან გასაერთიანებლად. [10] მოგვიანებით, 1999 წლის აპრილში, სომალის ორმა ლიდერმა, ალი მაჰდიმ და ჰუსეინ აიდიდმა, გაეროს უშიშროების საბჭოს მიმართ ოფიციალურ პროტესტში განაცხადეს, რომ მძიმედ შეიარაღებული ეთიოპიის ჯარები შევიდნენ ქალაქ ბელედავოსა და დოლოუში პარასკევს, 1999 წლის 9 აპრილს. მათ ასევე განაცხადეს, რომ ეთიოპიის ჯარებმა დაიპყრეს ადგილობრივი ადმინისტრაცია და დააკავეს ქალაქების ოფიციალური პირები. [11] 1999 წლის მაისში ეთიოპელმა ჯარისკაცებმა პროეთიოპიელ სომალელთა ჯგუფის დახმარებით დაიკავეს ქალაქი ლუუკი სამხრეთ-დასავლეთ სომალიში, ეთიოპიისა და კენიის საზღვრებთან ახლოს. 1999 წლის ივნისის ბოლოს, ეთიოპელმა ჯარისკაცებმა, ჯავშანტექნიკის საშუალებით, დაიწყეს შეტევა ლუუკიდან, რის შედეგადაც დაიჭირეს გარბა ჰარე გედოს რეგიონში, რომელსაც ადრე აკონტროლებდა სომალის ეროვნული ფრონტი, ჰუსეინ აიდიდის მეთაურობით. შეტევა მიზნად ისახავდა სომალიში დაფუძნებული ეთიოპიელი მეამბოხეების განდევნას. [12]

2000 წლის აგვისტოში სომალის გარდამავალი ეროვნული მთავრობის (TNG) ჩამოყალიბების შემდეგ, ეთიოპია თავდაპირველად არ ცნობდა დროებით მთავრობას და გავრცელებული ინფორმაციით, განაგრძობდა იერიშებს ალ-იტიჰადის წინააღმდეგ და მხარს უჭერდა სხვადასხვა სამხედრო მეთაურებს, რამაც გამოიწვია ურთიერთობების დაძაბვა ეთიოპიის მთავრობასა და მეამბოხეებს შორის.

2001 წლის იანვარში, სომალის გარდამავალი ეროვნული მთავრობის პრემიერმინისტრმა, ალი ხალიფ გალაიდჰმა, მკაცრად დაადანაშაულა ეთიოპია მთავრობის მოწინააღმდეგე ჯგუფების შეიარაღებაში, სომალის ოლქების ოკუპაციაში და ქვეყანაში მისი სამხედრო ბაზის ზრდაში. [13] მოგვიანებით მან განაცხადა, რომ ეთიოპელმა ჯარისკაცებმა დაიკავეს ქალაქები სომალის სამხრეთ-დასავლეთ რეგიონში, დააკავეს და დააშინეს მისი მოქალაქეები; ეთიოპიის მთავრობამ უარყო ეს ბრალდებები. [14]

ეთიოპიელი ჯარისკაცები კვლავ თავს დაესხნენ და დროებით აიღეს სასაზღვრო ქალაქი ბელედავო 2002 წლის 15 მაისს, ოთხშაბათს. მაისის დასაწყისში, პოლკოვნიკმა აბდულაჰი იუსუფ აჰმედმა ხელახლა აიღო კონტროლი პუნტლანდიზე, ეთიოპიის არმიის დახმარებით მეტოქე ჯამა ალი ჯამას განდევნით. [15]

2003 წლის თებერვალში, ეთიოპიის პრემიერმინისტრმა, მელეს ზენავიმ აღიარა, რომ ეთიოპიის ჯარები დროდადრო იგზავნებოდნენ სომალიში მებრძოლ ისლამისტურ დაჯგუფება ალ-იტიჰადთან საბრძოლველად და განაცხადა, რომ ჯგუფი დაკავშირებული იყო ალ-კაიდასთან.[16]

მიუხედავად იმისა, რომ 2001 წლის ივნისში ეთიოპიასა და გარდამავალ ეროვნულ მთავრობას შორის ურთიერთობების გაუმჯობესების მცდელობა იყო, [17] ურთიერთობები მხოლოდ 2004 წელს გაუმჯობესდა, როდესაც აბდულაჰ იუსუფი გახდა გარდამავალი ეროვნული მთავრობის პრეზიდენტი. შემდეგ ეთიოპიამ შეცვალა თავისი პოზიცია და დაიწყო დროებითი მთავრობის მხარდაჭერა, განსაკუთრებით სომალის სხვადასხვა ისლამისტური მილიციის წინააღმდეგ, ბოლო დროს კი ისლამური სასამართლოების კავშირის წინააღმდეგ.

2006 ჩარევა სომალის პოლიტიკაში

[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

სომალიში ეთიოპიის ჩართულობამ ფართო საზოგადოების ყურადღება მიიპყრო, როდესაც ეთიოპიის ჯარები სომალის ტერიტორიაზე გადავიდნენ 2006 წლის 20 ივლისს. სომალის დროებითი მთავრობა მაშინ წინააღმდეგობას უწევდა ისლამური სასამართლოების კავშირის ძალების წინსვლას ჩრდილოეთით ქალაქ ბაიდოამდე.

მელეს ზენავი დათანხმდა ეთიოპიის ძალების გაყვანას აფრიკის კავშირში ჩასვლისას.

შემდგომი ცნობები მიუთითებს, რომ ეთიოპელმა ჯარისკაცებმა დაიკავეს ბარდალე, ბაიდოას დასავლეთით, 21 სექტემბერს. [18] ეთიოპელებმა ჯარები საბოლოოდ 17 იანვარს გაიყვანეს.  

იხილეთ აგრეთვე

[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

რესურსები ინტერნეტში

[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

სქოლიო

[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
  1. ↑ Saheed A. Adejumobi, The History of Ethiopia, (Greenwood Press: 2006), p.178
  2. ↑ Encyclopædia Britannica, inc, Encyclopædia Britannica, Volume 1, (Encyclopædia Britannica: 2005), p.163
  3. ↑ John L. Esposito, editor, The Oxford History of Islam, (Oxford University Press: 2000), p. 501
  4. ↑ David D. Laitin and Said S. Samatar, Somalia: Nation in Search of a State (Boulder: Westview Press, 1987).
  5. ↑ Cambridge illustrated atlas, warfare: Renaissance to revolution, 1492-1792 By Jeremy Black pg 9
  6. ↑ Federal Research Division, Somalia: A Country Study, (Kessinger Publishing, LLC: 2004), p. 38
  7. ↑ Laitin, p. 73
  8. ↑ 8.0 8.1 Zolberg, Aristide R., et al., Escape from Violence: Conflict and the Refugee Crisis in the Developing World, (Oxford University Press: 1992), p. 106
  9. ↑ Somalia, 1980–1996 ACIG
  10. ↑ Ethiopian troops in Somalia border raid (BBC)
  11. ↑ Somalis unite against Ethiopia (BBC)
  12. ↑ Ethiopia 'captures' Somali town (BBC)
  13. ↑ Somalia accuses Ethiopia (BBC)
  14. ↑ Ethiopia and Somalia in diplomatic row (BBC)
  15. ↑ Ethiopian troops 'in Somalia' (BBC)
  16. ↑ Somali leader lambasts Ethiopia (BBC)
  17. ↑ Somalia mends fences with Ethiopia (BBC)
  18. ↑ "Ethiopian incursion is a declaration of war – Somali Islamic official" დაარქივებული 2018-10-08 საიტზე Wayback Machine. (Sudan Tribune)