ელიზაბეთ ელსტობი

ელიზაბეთ ელსტობი

ინიციალი ელიზაბეთის გამოსახულებით
დაბადების თარიღი 29 სექტემბერი, 1683
ქუეისაიდი, ნიუკასლი, ინგლისი;
გარდაცვალების თარიღი 3 ივნისი, 1756 (72 წლის)
ბულსტროდ პარკი, ბუკინგემშირი, ინგლისი;
დაკრძალულია წმინდა მარგარეტის ეკლესიის ბაღი, უესტმინისტერი;
სხვა სახელები ფრანცის სმიტი;

ელიზაბეთ ელსტობი (დ. 29 სექტემბერი, 1683 — გ. 3 ივნისი, 1756)[1] — „საქსონელი ნიმფა“, ანგლოსაქსების პიონერი მკვლევარი. პირველი ადამიანი, ვინც ძველი ინგლისური ენის გრამატიკა, თანამედროვე ინგლისურ ენაზე გადმოთარგმნილი გამოაქვეყნა.[2]

ცხოვრება

[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

ელსტობი დაიბადა და გაიზარდა ნიუკასლში, ქუეისაიდში, და მერი ასტელ ნიუკასლელის მსგავსად, დღესდღეობით ერთ-ერთ პირველ ინგლისელ ფემინისტად მიიჩნევა.[3] ის იყო ვაჭარი რალფისა და მისი მეუღლის, ჯეინ ელსტობის (ჰოლის) რვა შვილიდან ნაბოლარა.[4][5]მამამისი რომ გარდაიცვალა, გოგონა ხუთი წლის იყო, დედა კი სამი წლის შემდეგ დაკარგა.[6] დედამისი გარდაცვალებამდე მოუწოდებდა, რომ მეცნიერი გამხდარიყო, რადგან თავად ჯეინი ქალთა განათლების დიდი მხარდამჭერი გახლდათ.[6]  რვა წლის ასაკში ელიზაბეთი უკვე სრულად ფლობდა ლათინურ გრამატიკას.

ელიზაბეთმა რვა ენა შეისწავლა, და ანგლოსაქსთა კვლევების პიონერი გახდა, რაც იმ პერიოდში ქალისთვის უპრეცედენტო მიღწევა იყო.[7] ორივე მშობლის გარდაცვალების შემდეგ დაობლებული ელსტობი დეიდამ და ბიძამ, კენტერბერის სასულიერო პირმა, გაზარდეს. ბიძამისი ქალების განათლებას ზიზღით უყურებდა, და თვლიდა, რომ "ქალისთვის ერთი ენაც საკმარისი იყო", მაგრამ დეიდამ მას ფრანგულის სწავლის უფლება მისცა.[6] დორის მერი სტენტონი გოგონას განათლებას უმეტესად მის ძმას, უილიამ ელსტობს (1673–1715) აწერს. ის თავის მხრივ ჯერ ეტონში, შემდეგ კემბრიჯში სწავლობდა, საბოლოოდ კი ეკლესიაში დამკვიდრდა.[6] დის მსგავსად, უილიამი მეცნიერი და სწავლული იყო, და როჯერ აშამის 1703 წლის წერილებს აკორექტირებდა. ელიზაბეთი მასთან ერთად ოქსფორდში 1696 წლიდან, ხოლო ლონდონში 1702 წლიდან ცხოვრობდა. მოზარდობისას ძმამ მას მეცნიერთა მცირე, მაგრამ ენთუზიაზმით სავსე წრე გააცნო, რომლებიც ანგლოსაქსთა ისტორიასა და კულტურაზე მუშაობდნენ. უილიამმი ელიზაბეთს ახასიათებდა, როგორც "ჩემი სწავლის ლაღ და დაუღალავ თანამგზავრს".[6]

ადრეული ინგლისური ენისადმი მისი მეცნიერული ინტერესის ფარგლებში, ელსტობი თანამშრომლობდა და მიმოწერა ჰქონდა მეცნიერებთან, როგორებიც იყვნენ ჰამფრი უენლი და ჯორჯ ჰიკსი. იგი ჰიკსს მისმა ძმამ გააცნო.[4] ელიზაბეთი მუშაობდა უონლისთან, რათა შეემუშავებინა შრიფტი საკუთარი 1715 წლის ინგლისურ-საქსონური ენის გრამატიკის საფუძვლებისათვის, და ამ პერიოდში გამოცდილი მწიგნობარი და ფაქსიმილისტიც გახდა.[8] „როჩესტერის ტომის“ („Textus Roffensis“) მის მიერ შედგენილი ფაქსიმილე ბრიტანეთის ბიბლიოთეკაში ინახება. ელსტობი ძველ-ინგლისურად დაწერილი პაულუს ოროზიუსის წიგნის „ისტორია პაგანების წინააღმდეგ“ („Historiae adversus paganos“) პირველი რედაქტორი იყო, რომლის თარგმანიც ხშირად ალფრედ დიდს მიეწერება.[9]

ლონდონში, ელსტობმა, 1708 წელს მადლენ დე სკუდერის „ესე დიდების შესახებ“ და 1709 წელს „ინგლისურ-საქსონური ქადაგება წმინდა გრიგოლის შობის შესახებ“ თარგმნა. ორივე ნამუშევარი ეძღვნება დედოფალ ანას, რომელიც ფემინისტური მოძრაობის ერთ-ერთ წამომწყებად მიიჩნევა.

1702 წლიდან ელსტობი, მერი ასტელის გრემოცვში მყოფ ინტელექტუალების წრეს მიეკუთვნებოდა. მათ მერის დამფინანსებლები მოუძებნეს „ინგლისურ-საქსონური ენის გრამატიკის საფუძვლების“ (1715) გამოსაქვეყნებლად. წინასიტყვაობამ, „ბოდიში ჩრდილოეთის სიძველენის შესწავლისათვის“, როგორც ჩანს მწერალი და სატირისტი ჯონათან სვიფტი შეაწუხა და დიდი როლი ითამაშა მისი შეხედულებების ცვლის პროცესში.

1715 წელს, ძმის გარდაცვალების შემდეგ, ელიზაბეთი უილიამის მიერ აღებულ ვალებში ჩაფლული და უსახლკარო დარჩა. მან სცადა ჩელსიში ქალთა სკოლის შექმნა, და მიუხედავად იმისა, რომ იმდენი მოსწავლე მიუვიდა, რომ „ჭამის დროც აღარ ჰქონდა“, მათ კვირაში ძალიან მცირე გადასახადს სთხოვდა, და სკოლა ექვს თვეში დაიხურა. 1718 წელს ის ლონდონსა და მევალეებს გაექცა, და თავისი წიგნები და ნახევრად-დასრულებული თარგმანები დატოვა, რომლებიც ახლა ბრიტანეთის ბიბლიოთეკაში ინახება. მან საკუთარი დოკუმენტები მეგობარს ანდო, რომელიც დასავლეთ ინდოეთში გაემგზავრა და დოკუმენტები დაკარგა.[5]

ელსტობი ბოლოს ევეშამში, ვორესტერშირის სოფელში მოხვდა. იგი იქ მრავალი წლის განმავლობაში, მეგობრებზე დამოკიდებული ცხოვრობდა, მართავდა პატარა სკოლას და საკუთარ თავს ფრენსის სმიტს ეძახდა. მისი ადგილსამყოფელი მეცნიერთა საზოგადოებისთვის 1735 წლამდე უცნობი იყო.

1738 წლის შემოდგომაზე, ელსტობმა მდიდარი მარგარეტ ბენტინკი, პორტლანდის ჰერცოგინია გაიცნო. ის ამ ქალბატონის შვილების გუვერნანტად აიყვანეს, და ამ მისიას სიკვდილამდე პირნათლად ასრულებდა. ელიზაბეთი 1756 წლის 3 ივნისს, ბულსტროდ პარკში, ბუკინგემშირში, 73 წლის ასაკში გარდაიცვალა. მის ერთ-ერთ უკანასკნელ წერილში ვკითხულობთ: „ეს არ იყო ხანა, როდესაც რაიმე ტიპის განათლების წახალისება ხდებოდა“.[7]

ის წმინდა მარგარეტის ეკლესიის ბაღში, უესტმინისტერში დაკრძალეს.[10]

ლიტერატურა

[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
  • Ashdown, Margaret (1925). „Elizabeth Elstob: the learned Saxonist“. Modern Language Review. 20 (2): 125–46. doi:10.2307/3714201. JSTOR 3714201.
  • Clarke, Norma (2005). „Elizabeth Elstob (1674–1752): England's first professional woman historian?“. Gender & History. 17: 210–20. doi:10.1111/j.0953-5233.2005.00378.x. S2CID 144579720.
  • Collins, Sarah H. (1982). „The Elstobs and the end of the Saxon revival“, Anglo-Saxon Scholarship: the first three centuries. G. K. Hall, გვ. 107–18. ISBN 081618321X. 
  • Gretsch, Mechtild (1999). „Elizabeth Elstob: a scholar's fight for Anglo-Saxon studies“. Anglia. 117: 163–300, 481–524.
  • Gretsch, Mechthild (2007) [2004]. „Elstob, Elizabeth (1683–1756)“. Oxford Dictionary of National Biography (online ed.). Oxford University Press. doi:10.1093/ref:odnb/8761. (ფასიანი რეგისტრაცია)
  • Hughes, Shaun F. D. (2005). „Elizabeth Elstob (1683-1756) and the limits of women's agency in early eighteenth-century England“, Women Medievalists and the Academy. University of Wisconsin Press, გვ. 3–24. ISBN 0299207501. 
  • Masson, Flora (1934). „When Anglo-Saxon did not pay“. University of Edinburgh Journal. 7: 6–11.
  • Murphy, Michael (1966). „The Elstobs, scholars of Old English and Anglican apologists“. Durham University Journal. 58: 131–8.
  • Oxberry, John (1934). „Elizabeth Elstob, Saxon scholar and author“. Proceedings of the Society of Antiquaries of Newcastle-upon-Tyne. 4th. 6: 159–64.
  • Smol, Anna (1999). „Pleasure, progress, and the profession: Elizabeth Elstob and contemporary Anglo-Saxon studies“, Medievalism and the Academy, I. D. S. Brewer, გვ. 80–97. ISBN 0859915328. 
  • Sutherland, Kathryn (1994). „Editing for a new century: Elizabeth Elstob's Anglo-Saxon manifesto and Ælfric's St Gregory homily“, The Editing of Old English: papers from the 1990 Manchester Conference. D. S. Brewer, გვ. 213–37. 
  • Sutherland, Kathryn (1998). „Elizabeth Elstob (1683-1756)“, Medieval Scholarship: biographical studies on the formation of a discipline. Garland, გვ. 59–73. ISBN 0815328907. 

რესურსები ინტერნეტში

[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

სქოლიო

[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
  1. ↑ Gretsch 2007.
  2. ↑ History Today.
  3. ↑ Lerner, Gerda (1993). The creation of feminist consciousness: From the middle ages to eighteen-seventy. Oxford University Press on Demand, გვ. 37. ISBN 9780195090604. 
  4. ↑ 4.0 4.1 pixeltocode.uk, PixelToCode. Elizabeth Elstob en. ციტირების თარიღი: 2022-05-25
  5. ↑ 5.0 5.1 The Correspondence of Elizabeth Elstob – EMLO. ციტირების თარიღი: 2022-05-25
  6. ↑ 6.0 6.1 6.2 6.3 6.4 Stenton, Doris Mary Parsons, Lady (1977). The English woman in history. New York: Schocken Books. ISBN 0-8052-3669-4. OCLC 3016599. 
  7. ↑ 7.0 7.1 Seale, Yvonne. The First Female Anglo-Saxonist. History Today (4 February 2016). ციტირების თარიღი: 5 February 2016
  8. ↑ Drieshan, Clark. (August 2020) Elizabeth Elstob, Old English Scholar, and the Harleian Library. ციტირების თარიღი: 26 October 2020
  9. ↑ Elizabeth Elstob, Old English scholar, and the Harleian Library en. ციტირების თარიღი: 2022-09-23
  10. ↑ John Chambers, Biographical Illustrations of Worcestershire (1820), p. 347