კორას ხალხი
კორა — ადგილობრივი ეთნიკური ჯგუფი დასავლეთ-ცენტრალურ მექსიკაში, ნაიარიტის შტატის ელ-ნაიარის მუნიციპალიტეტში; რამდენიმე დასახლება აქვთ მეზობელ ხალისკოს შტატშიც. საკუთარ თავს ისინი ნააირიტეს უწოდებენ,[1] საიდანაც მომდინარეობს შტატ ნაიარიტის სახელიც. 2000 წლის აღწერის მონაცემებით, მექსიკაში 24 390 კორა ცხოვრობდა, რომელთა 67%-თვის კორას ენა მშობლიური ენა იყო.[2]
კორას ხალხს მოყავს სიმინდი, მარცვლეული, ამარანტი, მისდევენ მესაქონლეობას.
ისტორია
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]კორას ხალხი მთიან არეალში სახლობს, ნაიარიტის შტატში, ხალისკოს, დურანგოსა და საკატეკასის შტატების გასწვრივ. XVIII საუკუნეში, ისინი სასტიკად უკრძალავდნენ კათოლიკე მისიონერებს მათ მხარეში ცხოვრებას. ქრისტიანი ინდიელებისა და ესპანური კულტურის ზღვაში ისინი პაგანისტურ კუნძულად რჩებოდნენ. 1716 წელს, წარუმატებელი აღმოჩნდა ესპანელთა ექსპედიცია, რომელიც კორას ხალხზე კონტროლის დამყარებას ისახავდა მიზნად. თუმცა, 1722 წელს ესპანელები კვლავ დაბრუნდნენ და ამჯერად კორა მათ დანებდა. ბევრი მათგანი კათოლიკე გახდა, თუმცა დღემდე შეიმჩნევა პაგანიზტური ჩვეულებები.[3]
რელიგია
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]ამჟამად, კორას ხალხის რელიგია კოლუმბამდელი რელიგიისა და კათოლიციზმის ერთგავრი სინთეზია.
მათი წინაპრების რელიგიას სამი ღვთაება ჰყავდა. უმაღლესი — მზის ღმერთი ტაუაუ. ხალხს სჯეროდა, რომ დღის მანძილზე ის ცაზე თავის ოქროს ტახტით გადაადგილდებოდა, ღრუბლები კი მისი ჩიბუხის კვამლი იყო. მისი ცოლი ტეტევანი მთვარისა და წვიმის ღვთაებას წარმოადგენდა. მათი შვილი, საუტარი სიმინდისა და შუადღის ღმერთი იყო.
კორას ზოგიერთ მითს აშკარა მესოამერიკული წარმოშობა აქვს. მაგალითად, თქმულებას მეხუთე მზის შექმნის შესახებ.
ენა
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]კორას ენა უტო-აცტეკურ ენათა ოჯახის კორაჩოლის ენათა შტოს მიეკუთვნება. აქვს ორი დიალექტი — ელ-ნაიარი (აღმოსავლეთით) და სანტა-ტერესა (დასავლეთით).[4]
ლიტერატურა
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]- Casad, Eugene H. 2001. "Cora: a no longer unknown Southern Uto-Aztecan language." In José Luis Moctezuma Zamarrón and Jane H. Hill (eds), Avances y balances de lenguas yutoaztecas; homenaje a Wick R. Miller p. 109-122. Mexico, D.F.: Instituto Nacional de Antropología y Historia.
- Coyle, Phillip E. 2001. Nàyari history, politics, and violence: from flowers to ash. Tucson: University of Arizona Press.
- Coyle, Phillip E. 1998. The customs of our ancestors: Cora religious conversion and millennialism, 2000–1722. Ethnohistory. 45(3):509–42.
- Dahlgren Jordan, Barbro. (1994). Los Coras de la Sierra de Nayarit. Instituto de Investigaciones Antropologicas. UNAM. Mexico.
- Ethnologue. Mexico page დაარქივებული 2012-10-12 საიტზე Wayback Machine.
- Jáuregui, Jesús. 2004. Coras დაარქივებული 2019-09-15 საიტზე Wayback Machine. (PDF). Mexico: Comisión Nacional para el Desarrollo de los Pueblos Indígenas (CDI): Programa de las Naciones Unidas para el Desarrollo. Series: Pueblos Indígenas del México Contemporáneo [Indigenous Peoples of Contemporary Mexico]. (In Spanish)
- McMahon, Ambrosio & Maria Aiton de McMahon. (1959) Vocabulario Cora. Series de Vocabularios Indigenas Mariano Silva y Aceves. SIL.
- Miller, Wick. (1983). Uto-Aztecan languages. In W. C. Sturtevant (Ed.), Handbook of North American Indians (Vol. 10, pp. 113-124). Washington, D. C.: Smithsonian Institution.
- Preuss, Konrad Theodor: Grammatik der Cora-Sprache, Columbia, New York 1932