მისურის პლატო

მისურის პლატო
მისურის პლატო
კოორდინატები: 46°00′01″ ჩ. გ. 99°00′02″ დ. გ. / 46.00028° ჩ. გ. 99.00056° დ. გ. / 46.00028; -99.00056
ქვეყანა	აშშ
ტერიტორიული ერთეული	ჩრდილოეთი დაკოტა სამხრეთი დაკოტა
სიგრძე	320 კმ
სიგანე	40–120 კმ
სურათები ვიკისაწყობში

მისურის პლატო,^[1] მისურის კოტო^{[შენიშვნა 1][2]} (ინგლ. Missouri Plateau; ფრანგ. Coteau du Missouri) — ვრცელი პლატო, რომელიც გადაჭიმულია მდინარე მისურის ხეობის აღმოსავლეთ მხარეს ჩრდილოეთ დაკოტის ცენტრალურ და სამხრეთ დაკოტის ჩრდილო-ცენტრალურ ნაწილში, აშშ-ში. ჩრდილოეთიდან სამხრეთისაკენ გადაჭიმულია 320 კმ-ზე, ხოლო სიგანე ცვალებადობს 40–120 კმ ფარგლებში.^[3] სიმაღლე 600–800 მ. ტერიტორიის 50–80 % დამრეც კალთებს უკავია. დახრილია დასავლეთიდან აღმოსავლეთისაკენ. წარმოადგენს კოტო-დე-პრერის დასავლეთ ანალოგიას.^[3]

კანადის პროვინციებში სასკაჩევანსა და ალბერტაში ეს ფიზიოგრაფიული რეგიონი განიხილება, როგორც მისურის კოტოს მაღლობი, როგორც დიდი ვაკეების პროვინციის ან ალბერტის პლატოს რეგიონის ნაწილი, რომელიც გადაჭიმულია სასკაჩევანის პროვინციის სამხრეთ-დასავლეთი კიდის და ალბერტის პროვინციის სამხრეთ-აღმოსავლეთი კიდის გასწვრივ.^[4]

ისტორიულად, კანადაში ტერიტორია ცნობილია როგორც პალისერის სამკუთხედი და მიიჩნეოდა დიდი ამერიკული უდაბნოს გაგრძელებად და სოფლის მეურნეობისათვის გამოუსადეგარ ტერიტორიად. რელიეფისთვის დამახასიათებელია დაბალი ბორცვაკები, ტალღოვანი ბორცვები, დუბეები და მინდვრები. არის ტბები და ჭაობები.^[5] ჩამონადენი ზოგადად სიმეტრიულია. მთავარი მდინარეა მისური. აღმოსავლეთი კალთის ჩამონადენი პარალელური ნაკადებით მიემართება მდინარე ჯეიმზისკენ, ხოლო დასავლეთი ნაწილი არასიმეტრიული ნაკადებით მდინარე მისურისკენ.^[6] დიდი მდინარეების გასწვრივ ძლიერაა დანაწევრებული ხევებით, რომლებიც ადგილ-ადგილ ბედლენდებს ქმნიან.^[7]

გეოლოგიურად, წარმოადგენს დიდი ვაკეების გაგრძელებას დაკოტაში და მთავარი პლატოსგან გამოყოფილია დასავლეთით მისურის ტრანშეით. პლატოზე დაფენილია პიერ-შეილი, რომელიც დაფარულია მრავალჯერადი გამყინვარების მტკიცე დანალექებით. პლატო აგრეთვე შეიცავს ლიგნიტის, მირაბილიტისა და ბენტონიტის დანალექებს.^[8]

მისურის პლატოს ჩრდილო-აღმოსავლეთ კიდეს მთელ სიგრძეზე გასდევს მისურის ესკარპი, რომლის გენეზისის საკითხი სადავოა გეოლოგთა შორის.^[9] მისურის პლატოს აღმოსავლეთ ნაწილს ეწოდება მისურის კოტო, სადაც ფრანგული სიტყვა „Coteau“ ნიშნავს „პატარა ბორცვს“.^[10] გაბატონებულია სავსებით მშრალი სემიარიდული კლიმატი. მდიდარია ფაუნით.^[11]

გარდა იმისა, რომ იგი გეოგრაფიული რეგიონია, მისურის პლატოს აგრეთვე გააჩნია კულტურული კავშირი ადგილობრივ ხალხთან, სამხრეთი დაკოტის მეტისებთან და აგრეთვე სხვა მკვიდრ ჯგუფთან. მოჰყავთ მარცვლოვანი კულტურები; მოშენებულია სასოფლო-სამეურნეო ცხოველები.^[12]

სახელწოდება მისურის კოტო ან კოტო-დიუ-მისური ფრანგი მოვაჭრეების ეპოქასთანაა დაკავშირებული. გეოგრაფიულ ლიტერატურაში გვხვდება სამივე სახელწოდება.^[3]

შენიშვნა

1. სპეციალური გეომორფოლოგიური ტერმინი „კოტო“ — ბორცვებისა და პლატოების კიდის ქანობი.

სქოლიო

1. Hudson, John C. (2002). Across this Land: A Regional Geography of the United States and Canada. JHU Press. p. 296. ISBN 978-0-8018-6567-1
2. Fernand Joly, Glossaire de Géomorphologie. Base de données sémiologiques pour la cartographie, Armand Colin, 1997, p. 95.
3. ↑ Robert A. Speck. The Coteau du Missouri : A Regional Study. 1988
4. David J. Wishart. Encyclopedia of the Great Plains. 2004
5. North Dakota | State, United States | Encyclopedia Britannica
6. J.C. Olson, D. R. Shawe, L.C. Pray, and W. N. Sharp. Rare-earth mineral deposits of the Mountain Pass District, San Bernardino County, California. pp. 12-14
7. William Edwards Powers. Physical geography. 1966
8. Phillips, Beeri, DeKeyser, R., L. ,O.. Remote wetland assessment for Missouri Coteau prairie glacial basins. Wetlands. ციტირების თარიღი: 20 ნოემბერი 2019
9. Flooding in the Grand Forks- East Grand Forks North Dakota and Minnesota Area. LeFever, Bluemle, & Waldkirch, North Dakota Geological Survey: 1997
10. Geology of the Area | Knife River Indian Villages National Historic Site
11. Mark J. Lewis. North Dakota: Past and Present. New York. 2011
12. Lass, William (1965). „The Fur Trade on the Upper Missouri“. Business History Review (Pre-1986). 3. ციტირების თარიღი: 21 ნოემბერი 2019.