ნერსეს ბალიენცი

ნერსეს ბალიენცი
ნერსეს ბალიენცი
დაბადების თარიღი	მე-13 საუკუნის ბოლოს
დაბადების ადგილი	სის
გარდაცვალების თარიღი	1367 წელი
გარდაცვალების ადგილი	მანაზკერტი
საქმიანობა	მეცნიერი, ისტორიკოსი
ეროვნება	სომეხი

ნერსეს ბალიენცი, ასევე ნერსეს ბალიენკი (სომხურად: Ներսէս Պալիանենց, Պալիենց, Պալիանց) ან ნერსეს ბაღონი — XIV საუკუნის დასაწყისის ქრისტიანი სომეხი ბერი. იგი ძირითადად ცნობილია კილიკიის სომხეთის სამეფოს ისტორიის დაწერით. მიუხედავად იმისა, რომ მის შრომებს თანამედროვე მეცნიერები მნიშვნელოვან წყაროდ მიიჩნევენ ამ პერიოდისთვის, მას ხშირად მოიხსენიებენ როგორც არასანდო.

ცხოვრება

ნერსეს ბალიენცი დომინიკელებმა კათოლიკე გახადეს და ეს სარწმუნოება მიაღებინეს.^[1] იგი იყო ბოლონიის დომინიკელი ბარტელემის, მარაღის ეპისკოპოსის მიერ დაარსებული ,,გაერთიანებული ძმების" (ან ,,უნიტარისტების") წევრი, რომელიც მხარს უჭერდა სომხური ეკლესიის მკაცრ კავშირს კათოლიკურ ეკლესიასთან. მისი თხზულების თანახმად, ნერსესი თავის თავს ,,ურმიის ეპისკოპოსსაც" უწოდებდა.^[2]

მან მოინახულა პაპი კლემენტ V ავინიონში და იქ ყოფნის დროს დაწერა და თარგმნა სხვადასხვა ნაწარმოები.

ნაშრომები

ნერსეს ბალიენცი არის კილიკიელი სომხეთის მეფეთა ისტორიის ავტორი, რომელიც განსაკუთრებით ორიენტირებულია მონღოლებთან ურთიერთობის აღწერაზე.

სემპადთან გაერთიანება

ნერსეს ბალიენტის ნაშრომის სეგმენტები ჩასმულია სემპადისის Chronique du Royaume de Petite Arménie– ში, რომლის ვერსია შეადგინა თანამედროვე ისტორიკოსმა ედუარდ დულაურიერმა, რომელმაც დაამატა ინფორმაცია ნერსეს ბალიენცისგან, რომ განევრცო სემპადის შემოქმედება მისი გარდაცვალების პერიოდის შემდეგ.^[3]

დაპირისპირება

ამ ნაშრომში ერთი საეჭვო მონაკვეთია, სადაც ნერსემ დაწერა, რომ სომეხთა მეფე ჰეტუმ II- მა, სირიაში მონღოლებთან 1299 შეტევის დროს, მცირე ძალებით წავიდა კაიროს განაპირას, შემდეგ კი თხუთმეტი დღე გაატარა იერუსალიმი წმინდა ადგილების მოსანახულებლად.

ზოგი ისტორიკოსი ნერსეს ბალიენცის განცხადებას წარმოადგენს ისე, რომ მონღოლებმა შესაძლოა დაიპყრეს ან, სულ მცირე, იმყოფებოდნენ იერუსალიმში 1299 წელს. კლოდ მუტაფიანი, Le Royaume Arménien de Cilicie- ში, ახსენებს ნაწერებსა და XIV საუკუნის სომხურ დომინიკანს, რომლებიც ამტკიცებენ, რომ სომეხი მეფე ეწვია იერუსალიმს, რადგან იგი დროებით იქნა გათავისუფლებული მუსლიმთა მმართველობისაგან. ლენ დემურგერი, ჟაკ დე მოლაში, ახსენებს, რომ მონღოლებმა შეიძლება დაიპყრეს იერუსალიმი,რომელიც სოხურ ნაწარმოებს ეყრდნობა და სადაც აღწერილია, რომ ჰეთუმმა წირვა აღავლინა იერუსალიმში 1300 წლის იანვარში. ზოგი მკვლევარი, მაგალითად, დოქტორი სილვია შეინი, მიიჩნევს, რომ ეს განცხადება მიანიშნებს იმაზე, რომ მონღოლები შესაძლოა იმყოფებოდნენ იერუსალიმში 1299 წელს. 1991 წელს მის წიგნში შეინმა დაწერა, რომ სომხური ინფორმაცია ჰეტუმის ვიზიტის შესახებ დაადასტურეს არაბმა მემატიანეებმა.^[4]

ამასთან, სხვა ისტორიკოსებმა მკაცრად გააკრიტიკეს ნერსეს ბალიენცის განცხადება და შეინის ინტერპრეტაცია. დოქტორმა ანგუს დონალ სტიუარტმა თავის წიგნში „სომხური სამეფო და მამლუქები“ 2001 წელს, ნერსეს ბალიენცის განცხადებას უწოდა „აბსურდული პრეტენზია“ არასანდო წყაროდან და თქვა, რომ არაბმა მემატიანეებმა ეს არანაირად არ დაადასტურეს. სხვა ისტორიკოსმა რეუვენ ამიტაიმ ასევე დეტალური შედარება მოახდინა ვადი ალ-ხაზინდარის ბრძოლის გარშემო განვითარებული მოვლენების შესახებ არსებულ ყველა პირველ წყაროზე და დაასკვნა, რომ სომხური ცნობა შეცდომაში იყო, რადგან იგი არ ემთხვეოდა სხვა მსგავს წყაროებს. ტექსტი სავარაუდოდ, სავსე იყო გაზვიადებებით და უზუსტობებით და დაწერილი იყო სომხეთის მეფის ჰეტუმის სადიდებლად. ამიტაიმ ასევე აღნიშნა, რომ მიუხედავად შეინის მიერ წყაროს როგორც ნამდვილი აღიარებისა, ნაწარმოების თავდაპირველმა რედაქტორმა ედუარდ დულაურიემც კი უარყო სომხური ცნობების უტყუარობა.^[5]

თავის ნაშრომში ედუარდ დულაურიე სინამდვილეში წერს, რომ ნერსემ შეიძლება დაამატოთ რამდენიმე ფანტასტიკური დეტალი ჰეტუმის მიღწევების გარკვეულწილად გაზვიადებისთვის, კერძოდ, სადავოა ერთი შემთხვევა, რომელშიც ნერსესი ამტკიცებს, რომ ჰეტუმმა კაიროამდე მიაღწია, როდესაც თავად ღაზანმა მხოლოდ 15,000 კაცი გაგზავნა ღაზამდე.^[6]

სქოლიო

↑ Mutafian, p.73
↑ Recueil des Historiens des Croisades, Historiens Armeniens I, Chronique du Royaume de Petite Armenie, p. 608
↑ Recueil des Historiens des Croisades, Historiens Arméniens I, Chronique du Royaume de Petite Arménie, Original დაარქივებული 2018-04-21 საიტზე Wayback Machine.
↑ Schein, Fidelis Crucis, p. 163. "According to an Armenian source confirmed by Arab chroniclers, Hetoum II with a small force reached the outskirts of Cairo and then spent some fifteen days in Jerusalem visiting the Holy Places.
↑ Mongol Raids, p. 246. "A less charitable attitude can be taken towards the other Armenian source, written by the anonymous continuator of Constable Smpad's work. His account is full of exaggerations and inaccuracies, the first of which is the year given for the campaign (751 of the Armenian calendar which equals 5 Jan. 1302 - 4 Jan. 1303). This unknown writer does not even mention Mulay or the Mongols in the raid into Palestine. In their stead only King Het'um of Armenia is found: after the victory of Hims, the king rushed forward to pursue the fleeing sultan. He was joined by 4,000 of his troops. After eleven days of hard riding, Het'um arrived at a location near Cairo called Doli (which I cannot identify). Throughout the pursuit, the sultan was but 10-12 miles ahead of the king. The latter soon withdrew from Doli because he was afraid of being captured. On his return, Het'um entered Jerusalem and gathered all the Christians from the city who had hitherto hidden in caves. During the 15 days he spent in Jerusalem, Het'um performed magnificent Christian ceremonies and also received a patent from Ghazan granting him the city and its surroundings. Afterwards, Het'um left Jerusalem and rejoined Ghazan in Damascus, spending the rest of the winter with him. Even the editor of this work, Edouard Dulaurier, unequivocally denies the veracity of the account and writes that the author's purpose was to glorify King Het'um. There is little resemblance between the facts described here and the Mamluk works or even the account of the historian Het'um, who certainly cannot be accused of lacking a desire to eulogize the Armenian king. It is quite improbable that the Mamluk writers would have missed an opportunity to attack [the muslim] Ghazan for such a despicable action, i.e., abandoning Muslim territory, especially Jerusalem to Christian depredations."
↑ Recueil des Historiens des Croisades, Historiens Arméniens I, Chronique du Royaume de Petite Arménie, p. 659-660 Note 1, p. 659: "The account of the battle of Homs, in which Ghazan routs the Egyptians, on December 23, 1299, can be compared with that of Hayton, De Tartare, cap. XLII, and the narration of M. d'Ohsson, Hist. des Mongols, liv. VI, Chap. vi, t. IV, p.233-240. It is obvious that Nerses Balients added here a few fantastic details, devised to enhance the role played by the king of Armenia Hetoum II, as an auxiliary of the Tartars. We can very certainly put in doubt the pursuing of the Egyptians by this prince, after the battle, as far as the place named Doli by the compiler, which he located near Cairo. Indeed, the Mongol general who had been dispatched with a body of 15,000 men to pursue Sultan Nacer, did not go farther than Gaza, and stopped at the desert limit between Syria and Egypt". End of the note.

[1] Mutafian, p.73

[2] Recueil des Historiens des Croisades, Historiens Armeniens I, Chronique du Royaume de Petite Armenie, p. 608

[3] Recueil des Historiens des Croisades, Historiens Arméniens I, Chronique du Royaume de Petite Arménie, Original დაარქივებული 2018-04-21 საიტზე Wayback Machine.

[4] Schein, Fidelis Crucis, p. 163. "According to an Armenian source confirmed by Arab chroniclers, Hetoum II with a small force reached the outskirts of Cairo and then spent some fifteen days in Jerusalem visiting the Holy Places.

[5] Mongol Raids, p. 246. "A less charitable attitude can be taken towards the other Armenian source, written by the anonymous continuator of Constable Smpad's work. His account is full of exaggerations and inaccuracies, the first of which is the year given for the campaign (751 of the Armenian calendar which equals 5 Jan. 1302 - 4 Jan. 1303). This unknown writer does not even mention Mulay or the Mongols in the raid into Palestine. In their stead only King Het'um of Armenia is found: after the victory of Hims, the king rushed forward to pursue the fleeing sultan. He was joined by 4,000 of his troops. After eleven days of hard riding, Het'um arrived at a location near Cairo called Doli (which I cannot identify). Throughout the pursuit, the sultan was but 10-12 miles ahead of the king. The latter soon withdrew from Doli because he was afraid of being captured. On his return, Het'um entered Jerusalem and gathered all the Christians from the city who had hitherto hidden in caves. During the 15 days he spent in Jerusalem, Het'um performed magnificent Christian ceremonies and also received a patent from Ghazan granting him the city and its surroundings. Afterwards, Het'um left Jerusalem and rejoined Ghazan in Damascus, spending the rest of the winter with him. Even the editor of this work, Edouard Dulaurier, unequivocally denies the veracity of the account and writes that the author's purpose was to glorify King Het'um. There is little resemblance between the facts described here and the Mamluk works or even the account of the historian Het'um, who certainly cannot be accused of lacking a desire to eulogize the Armenian king. It is quite improbable that the Mamluk writers would have missed an opportunity to attack [the muslim] Ghazan for such a despicable action, i.e., abandoning Muslim territory, especially Jerusalem to Christian depredations."

[6] Recueil des Historiens des Croisades, Historiens Arméniens I, Chronique du Royaume de Petite Arménie, p. 659-660 Note 1, p. 659: "The account of the battle of Homs, in which Ghazan routs the Egyptians, on December 23, 1299, can be compared with that of Hayton, De Tartare, cap. XLII, and the narration of M. d'Ohsson, Hist. des Mongols, liv. VI, Chap. vi, t. IV, p.233-240. It is obvious that Nerses Balients added here a few fantastic details, devised to enhance the role played by the king of Armenia Hetoum II, as an auxiliary of the Tartars. We can very certainly put in doubt the pursuing of the Egyptians by this prince, after the battle, as far as the place named Doli by the compiler, which he located near Cairo. Indeed, the Mongol general who had been dispatched with a body of 15,000 men to pursue Sultan Nacer, did not go farther than Gaza, and stopped at the desert limit between Syria and Egypt". End of the note.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]