სკლეროცეფალი (ლათ. sclerocephalus) — ჯავაშანთავიანებისებრთა ოჯახში, კუდიანი ამფიბიების რიგში, მიეკუთვნება ამფიბიების კლასს და ქორდიანების ტიპს. იგი წარმოიშვა ევოლუციის ჯერ კიდევ გვიან პერიოდში. შეიცავდა გარადამავალი ფორმისათვის დამახასიათებელ ელემენტებს, კერძოდ, მასში თავმოყრილი იყო თევზების, ამფიბიებიისა და რეპტილიების გარეგნული, ანუ მორფოლოგიური ნიშნები. ანატომიურად ძალიან წააგავდა ამფიბიას, მაგრამ ჰქონდა რიგი განსხვავებები, რაც მიგვახვედრებს, რომ სცლეროცეფალი ჯერ კიდევ არ იყო ჩამოყალიბებული წყალხმელეთა ცხოველი. თუმცა აღსანიშნავია ის ფაქტი, რომ სკლეროცეფალი იყო პირველი არსება რომელმაც „ფეხი დადგა ხმელეთზე“, მან პირველმა შეძლო ნაპირზე გამოსვლა, რიგი ანატომიური ცვლილებების გამო, კერძოდ, განუვითარდა სასუნქი სისტემა და რაც მთავარია ხმელეთძე გადაადგილებისთვის აუცილებელი პრიმიტიული კიდურები. მართალია, ამფიბიები საკმაოდ კარგად განვითარებულები იყვნენ, ვგულისხმობ ორგვარ გარემოში სუნთქვას, მაგრამ მაინც მოხდა მათი დიდი ნაწილის გადაშენება, რადგან ზომით დიდმა ამფიბიებმა ვერ შეძლეს კანის გამოშრობისგან თავის დაცვა და დაიხოცნენ. მხოლოდ შედარებით პატარა ინდივიდები გადარცნენ და დასაბამი მისცეს ამფიბიათა ახალ სახეობებს, რაც შეეხება თავად სკლეროცეფალს ის გადაშენდა, ახლა მხოლოდ მისი რამდენიმე გაქვავებული ჩონჩხია შემონახული.
- ლ.ბოჭორიშვილი., ზოგადი ბიოლოგია, გვ. 88, თბ, 1985.
