AUTOSAR (AUTomotive Open System ARchitecture) 2003-jılı avtomobil óndiriwshileri, jetkerip beriwshiler hám elektronika, yarım ótkizgish hám programmalıq támiynat sanaatlarınan basqa kompaniyalar tárepinen dúzilgen globallıq islep shıǵıw sherikligi bolıp tabıladı. Onıń maqseti avtomobil elektron basqarıw blokları (ECUs) ushın ashıq hám standartlastırılǵan programmalıq támiynat arxitekturasın islep shıǵıw hám ornatıw bolıp tabıladı.
Maqsetleri túrli transport hám platforma variantlarına masshtablastırıw, programmalıq támiynattı jetkerip beriw, jetkiliklilik hám qáwipsizlik talapların esapqa alıw, túrli sherikler arasında birge islesiw, tábiyiy resurslardan turaqlı paydalanıw hám ónim ómirlik ciklı dawamında saqlaw múmkinshiligi bolıp tabıladı.[1][2][3]
AUTOSAR 2003-jıldıń iyul ayında Bavariya Motor Jumısları (BMW), Robert Bosh GmbX, Kontinental AG, Mersedes-Benz Grupp AG, Simens VDO hám Folksvagen AG tárepinen avtomobil elektrotexnikalıq-elektron (E/E) arxitekturası ushın ashıq sanaat standartın islep shıǵıw hám ornatıw ushın dúzilgen.
2003-jıldıń noyabr ayında Ford Motor Kompaniyası Tiykarǵı Sherik retinde qosıldı. Kelesi dekabrde Pejo Sitroen Avtomobil S.A. hám Toyota Motor Korporaciyası boldı. Kelesi jıldıń noyabr ayında General Motors Holding JSHJ da Tiykarǵı Sherik retinde qosıldı. 2008-jıldıń fevral ayında Simens VDO Kontinental tárepinen satıp alınǵannan keyin, Simens VDO endi AUTOSARdıń Tiykarǵı Sherigi retinde ǵárezsiz túrde kórsetіlmeydi.
2003-jıldan berli AUTOSAR óziniń Klassik Platforması ushın standartlastırılǵan avtomobil programmalıq támiynatı arxitekturasınıń tórt úlken versiyasın hám qabıl etiw testleriniń versiyası menen birge bir relizdi támiyinledi. AUTOSAR Klassik Platformasındaǵı jumıstı úsh basqıshqa bóliwge boladı:
2013-jılı AUTOSAR konsorciumı standarttı saqlaw hám tańlanǵan jaqsılanıwlardı támiyinlew ushın Klassik Platforma ushın úziliksiz jumıs rejimi engizdi (R4.2 relizlerin hám qabıl etiw testleriniń 1.0ın qosqanda).
2016-jılı Adaptiv Platformasında jumıs baslandı. Baslawısh reliz (17-03) 2017-jıldıń basında, keyinnen 2017-jıldıń oktyabr ayında 17-10 relizi[7] hám 2018-jıldıń mart ayında 18-03 relizi járiyalandı.[8] 2018-jıldıń oktyabr ayında 18-10 relizi menen tiykarǵı islep shıǵıw jumısları járiyalandı.[9]
2023-jıldıń dekabr ayında AUTOSAR R23-11 virtual túrde járiyalandı.[10][11]
AUTOSAR keleshektegi aqıllı mobillik ushın ashıq E/E sistema arxitekturalarına múmkinshilik beretuǵın programmalıq támiynat hám metodologiya ushın global standart ornatıwdı maqset etedi. Bul kózqaras, ásirese qáwipsizlik hám qáwipsizlik jaǵınan isenimliliktıń joqarı dárejelerin támiyinlewge itibar qaratadı.
AUTOSAR tiykarǵı programmalıq támiynat modulleri ushın specifikaciyalardı támiyinleydi, qosımsha interfeyslerin anıqlaydı hám standartlastırılǵan almasıw formatına tiykarlanǵan ulıwma islep shıǵıw metodologiyasın quraydı. AUTOSAR qatlamlı programmalıq támiynat arxitekturası tárepinen jetkilikli etilgen tiykarǵı programmalıq támiynat modulleri túrli óndiriwshilerdiń transportlarında hám túrli jetkerip beriwshilerdiń elektron komponentlerinde paydalanılıwı múmkin, sonıń menen izertlew hám islep shıǵıw shıǵınların azaytadı.
Bul principke tiykarlana otırıp, AUTOSAR keleshek texnologiyalarına tayarlanıwdı maqset etedi.[12]
AUTOSARdıń artındaǵı ilhamlanıw olardıń funkcional kólemi keńeygen sayın programmalıq támiynat hám E/E sistemalarınıń artıp baratırǵan kompleksliligin basqarıw bolıp tabıladı. Baslama ónim liniyaları ishinde hám olar arasında masshtablastırılatuǵın sheshimlerden paydalana otırıp, ónim modifikaciyaları, jaqsılanıwları hám jańalanıwlarında iykemlilikti qollap-quwatlaw ushın islep shıǵarılǵan. Funkciyalardı integraciyalaw hám ótkermelewde masshtablastırıw hám iykemlilikti kúsheytiw tiykarǵı maqset bolıp tabıladı, programmalıq támiynat hám E/E sistemalarınıń sapası hám isenimliligin jaqsılawdı maqset etedi.
AUTOSARdıń maqsetleri jetkiliklilik, qáwipsizlik, programmalıq támiynat jaqsılanıwları, jańalanıwları hám saqlaw múmkinshiligi sıyaqlı keleshek transport talapların sheshiwdi qamtıydı. AUTOSAR funkciya integraciyası hám jetkerip beriw ushın masshtablastırıw hám iykemlilikti kúsheytiwge umtıladı. Bunıń ústine, baslama ónim liniyaları boyınsha "Satıwdaǵı kommerciyalıq" programmalıq támiynat hám apparatlıq komponentlerdi paydalanıwdı arttırıwdı, programmalıq támiynattı qayta paydalanıwdı rawajlandırıwdı maqset etedi. Islep shıǵıw hám saqlaw proceslerin tezletiw arqalı, AUTOSAR masshtablastırılatuǵın sistemalar menen baylanıslı qımbatlılıqlardı optimallastıra otırıp, ónim hám process kompleksliligi hám qáwipin basqarıwdı jaqsılawdı názerde tutadı. Bul principke tiykarlana otırıp, AUTOSAR keleshek texnologiyalarına tayarlanıwdı maqset etedi.
AUTOSAR úsh qatlamlı arxitekturadan paydalanadı:[13]
Tiykar standartınıń maqseti AUTOSAR platformaları arasında óz-ara islesiwshilikti kúsheytiw bolıp tabıladı. Tiykar AUTOSAR platformaları arasında bólisilgen ulıwma talaplar hám texnikalıq specifikaciyalardı (mısal ushın, protokollar) hám ulıwma metodologiyanı qamtıydı.[17]
AUTOSAR klassikalıq platforması OSEK tiykarındaǵı ornatılǵan real waqıt ECUları ushın standart bolıp tabıladı. Onıń tiykarǵı jetkeriwi specifikaciyalar bolıp tabıladı.
Arxitektura mikrokontrollerde alıp barılatuǵın úsh programmalıq támiynat qatlamın ajıratadı: qosımsha, orınlaw waqıtı ortalıǵı (RTE) hám tiykarǵı programmalıq támiynat (BSW). Qosımsha programmalıq támiynat qatlamı kóbinese apparatlıq támiynattan ǵárezsiz bolıp tabıladı. Programmalıq támiynat komponentleri arasındaǵı baylanıs hám BSWǵa kiriw qosımshalar ushın tolıq interfeysti kórsetetuǵın RTE arqalı ámelge asadı.
BSW úsh úlken qatlamǵa hám kompleksli drayverlerge bólinedi:
Xızmetler sistema, yadta saqlaw hám baylanıs xızmetleri ushın infrastrukturanı kórsetetuǵın funkcional toparlarǵa bólinedi.
Klassik Platformanıń bir áhmiyetli koncepciyası Virtual Funkcional Avtobus (VFB) bolıp tabıladı. Bul virtual avtobus ele belgili bir ECUlarda jaylastırılmaǵan hám qosımshalardı infrastrukturadan ajıratatuǵın RTElerdiń abstrakt jıynaǵı bolıp tabıladı. Ol arnawlı portlar arqalı baylanısadı, bul qosımsha programmalıq támiynatınıń baylanıs interfeysleri bul portlarǵa kartalastırılıwı kerekligin ańlatadı. VFB jeke ECU ishinde hám ECUlar arasında baylanıstı basqaradı. Qosımsha kózqarasınan tómengi dárejedegi texnologiyalar yaki ǵárezlilikler haqqında detallı bilim talap etilmeydi. Bul qosımsha programmalıq támiynatınıń apparatlıq támiynattan ǵárezsiz islep shıǵılıwın hám paydalanılıwın qollap-quwatlaydı.
Klassik Platforma Franka Interfeys Anıqlama Tilinen (Franca IDL) paydalanıw arqalı GENIVI sıyaqlı AUTOSAR bolmaǵan sistemalardı, házir COVESA dep ózgertilgen, integraciyalawǵa da imkaniyat beredi.[19]
Óndiriwshiler hám jetkerip beriwshiler arasında funkcional interfeyslerdi standartlastırıw hám túrli programmalıq támiynat qatlamları arasındaǵı interfeyslerdi standartlastırıw AUTOSARdıń texnikalıq maqsetlerine erisiw ushın tiykar retinde kóriledi.[20][21] Tek fizikalıq hám waqıtsha kórsetіwde konkret interfeys mazmunın standartlastırıw arqalı zárúr integraciya muwapıqlıǵına erisiwge boladı.
Jańa paydalanıw jaǵdayları adaptiv platformanı islep shıǵıwdı talap etti. Bir mısal avtomatlastırılǵan júrgiziw, onıń kontekstinde júrgiziw ushın juwapkershilikti júrgiziwshi waqtınsha hám/yaki bólek transportqa tapsıradı. Bul trafik infrastrukturası (mısalı ushın, trafik belgileri hám shıraqları), bult serverleri (mısal ushın, eń sońǵı trafik informaciyalarına yaki karta informaciyasına kiriw ushın) menen baylanıstı talap etiwi yaki parallel islew ushın mikroprocessorlar hám joqarı ónimdarlıq esaplaw apparatlıq támiynatın, mısal ushın, grafikalıq islew blokların (GPUs) paydalanıwı múmkin.
Sonıń menen bir qatarda, Car-2-X qosımshaları transportlar hám borttan tıs sistemalar menen óz-ara islesiwdi talap etedi. Bul sistema qáwipsiz bort baylanısın támiyinlewi, domenaralıq esaplaw platformaların qollap-quwatlawı, smartfon integraciyasın, AUTOSAR bolmaǵan sistemalardı integraciyalawı hám t.b. kerek degendi ańlatadı. Sonday-aq, bult tiykarındaǵı xızmetler qáwipsiz bult óz-ara islesiwi hám avariyalıq transporttı aldın ala ótkeriw sıyaqlı qáwipsizlik ushın arnawlı qurallardı talap etedi. Olar aralıqtan diagnostika, hawa arqalı (OTA) jańalaw, ońlaw hám almasıwdı basqarıw sıyaqlı aralıqtan hám bólistirilgen xızmetlerdi támiyinleydi.
Paydalanıwshı qosımshaların dinamikalıq jaylastırıwdı qollap-quwatlaw hám joqarı dárejeli esaplaw quwatlılıǵın talap etetuǵın qosımshalar ushın ortalıqtı támiyinlew ushın AUTOSAR házirgi waqıtta AUTOSAR Adaptiv Platformasın standartlastırıp atır. Onıń aktuallıǵı POSIX standartına tiykarlanǵan operaciyalıq sistema bolıp tabıladı. Operaciyalıq sistemanı qosımsha IEEE1003.13 (atap aytqanda PSE51) boyınsha POSIXtıń ishki toplamı arqalı paydalanıwı múmkin. Adaptiv Platformanıń tiykarǵı funkciyalarınıń biri xızmetke baǵdarlanǵan baylanıs bolıp tabıladı, sebebi Platforma Xızmetke Baǵdarlanǵan Arxitekturaǵa tiykarlanǵan.
Adaptiv AUTOSAR obektke baǵdarlanǵan programmalastırıw tili C++ ten paydalanıp islep shıǵarıladı hám jazıladı. Transport ishindegi tarmaq ushın paydalanılatuǵın baylanıs protokolı Ethernet tiykarındaǵı SOME/IP bolıp tabıladı. Eki túrdegi interfeys bar: xızmetler hám qosımsha programmalastırıw interfeysleri (APIs). Platforma xızmetlerge hám AUTOSAR adaptiv platforma tiykarına toparlastırılǵan funkcional klasterlerden turadı.
Funkcional klasterler:
AUTOSAR Adaptiv Platformasındaǵı funkcional klasterler hár bir (virtual) mashina ushın keminde bir úlgige iye bolıwı kerek, al xızmetler transport ishindegi tarmaqta bólistiriliwi múmkin.
Adaptiv platforma xızmetlerine mınalar kiredi:
Adaptiv platforma specifikaciya hám kodtı qamtıydı. Klassik Platforma menen salıstırǵanda, AUTOSAR validaciya ciklın qısqartıw hám tiykarǵı koncepciyalardı kórsetiw ushın ámelge asırıwdı islep shıǵaradı. Bul ámelge asırıw barlıq AUTOSAR sherikleri ushın jetkilikli.[22][23][24][25][26]
AUTOSAR aǵzalıqtıń altı túrli dárejesin anıqladı. Sheriklerdiń úlesi sheriklik túrine baylanıslı ózgeredi:[27][28][29]
Tiykarǵı Sheriklerge dúziwshi sherikler Bavariya Motor Jumısları (BMW), Robert Bosh AG, Kontinental AG, Mersedes-Benz Grupp AG, Ford Motor Kompaniyası, General Motors Holding JSHJ, Pejo Sitroen Avtomobil S.A., Toyota Motor Korporaciyası hám Folksvagen AG kiredi.[30] Bul kompaniyalar AUTOSAR islep shıǵıw sherikligin shólkemlestiriw, basqarıw hám qadaǵalaw ushın juwapker. Bul ózek ishinde atqarıwshı keńes ulıwma strategiya hám jol kartasın anıqlaydı.[31] Basqarıw Komiteti kúndelikli texnikalıq bolmaǵan operaciyalardı hám sheriklerdi qabıl etiwdi, jámiyetshilik penen baylanıslardı hám shártnama máselelerin basqaradı.[32] Bul maqset ushın bir jılǵa tayınlanǵan baslıq hám baslıqtıń orınbasarı Basqarıw Komitetin kórsetedi.[33] AUTOSAR Sóylewshisi sırtqı dúnya menen baylanıstı óz moynına aladı.[34][35]
Premium Partner Plyus kompaniyaları túrli texnikalıq, shólkemlestiriw hám kúndelikli proceslerde joybar basshısı komandasın qollap-quwatlaydı. Olar sonday-aq joybar basshısı raundına jańa strategiyalıq kirgiziwler beredi.
Premium hám Islep Shıǵıw aǵzaları Tiykarǵı Sherikler tárepinen dúzilgen Joybar Basshısı Komandası tárepinen muwapıqlastırılǵan hám qadaǵalanǵan jumıs paketlerine úles qosadı.[36] Associaciyalanǵan sherikler AUTOSAR járiyalaǵan standart hújjetlerinen paydalanıp atır.[37] Qatnasıwshılar házirgi waqıtta Akademiyalıq birge islesiw hám kommerciyalıq bolmaǵan joybarlar menen qatnasıp atır.[38]
RTOS, BSW, dizayn quralları, kompilyator hám t.b. qosqanda, satıwshılardı tańlaw.[39]
Testlew, diagnostika, islep shıǵıw hám t.b. ushın baylanıslı qurallar hám programmalıq támiynattı támiyinleytuǵın satıwshılar.
AUTOSAR jıl sayın túrli ilajlarda qatnasadı. Sonıń menen bir qatarda, tarmaqlasıw hám eń jańa jetiskenliklerdi sholıw ushın jıl sayın AUTOSAR Ashıq Konferenciyası (AOC) jobalastırılǵan.
Jobalastırılǵan ilajlardıń dizimin AUTOSAR veb-saytında tabıwǵa boladı.[40]
{{citation}}: Unknown parameter |publisher= ignored (járdem)