Túrkiya bilimlendiriw sisteması

Turkiyanıń Bursa qalasındaǵı Uludaǵ Universitetiniń psixologiya bóliminde kópshilik hayallardan ibarat klastan saqna kórinisinen kórinis.Turkiyada eń jaqsı bes universitettegi xızmetkerlerdiń 47, 5 payızın hayallar quraydı, bul olardıń AQSh (35, 9 procent), Daniya (31 procent) hám Yaponiyadaǵı (12, 7 procent) qatarlaslarına qaraǵanda joqarılaw bolıp tabıladı[1].

Turkiyada bilimlendiriw Atatúrk reformalarına muwapıq shólkemlestirilgen milliy sistema menen basqarıladı. Bul millettiń sociallıq hám ekonomikalıq institutları ushın sheber professional klastı islep shıǵarıwǵa mólsherlengen mámleket tárepinen qadaǵalanatuǵın sistema bolıp esaplanadı[2].

Májburiy bilimlendiriw 12 jıl dawam etedi. Baslawısh hám orta bilim beriw mámleket tárepinen finanslastırıladı hám mámleket mekteplerinde 6 jastan 19 jasqa deyingiler ushın biypul esaplanadı. Orta yamasa orta mektepte tálim májburiy emes, lekin keyinirek universitetlerge ótiw ushın talap etiledi. Turkiyada 2022-jılǵa kelip 200 den artıq universitet bar bolıp[3] ÖSYS, sonnan keyin orta mektep pitkeriwshileri óz nátiyjelerine kóre universitetke qabıl etiledi.

Turkiyada 2019-jıl jaǵdayına qaraǵanda, barlıq múnásip balalar arasında baslawısh mektepke qabıl etilgenlerdiń 97 procenti bar. Suriyalıq qashqınshılar daǵdarısı menen bul nomer sezilerli dárejede kemeydi. Krizis dáwirinde kóplegen Suriyalıq balalar mektepten ketedi[4].

2002-jılda Turkiyada tálimge sarıplanǵan ulıwma qárejetler Milliy bilimlendiriw Ministirligi arqalı ajıratılǵan mámleket byudjeti hám de menshikli hám xalıqaralıq fondlardı esapqa alǵan halda 13,4 milliard dollardı quradı[5].Turkiyada tálim mákemelerine qarjı etilgen milliy baylıq úlesi OECD mámleketlerindegi ortashadan joqarı[6].Turkiyanıń ilimiy hám texnologiyalıq izertlew keńesi Turkiyadaǵı tiykarǵı milliy Ar-ge organı dep esaplanadı.

Mektep awqatları

[redaktorlaw | derekti redaktorlaw]

2010-jıl aqırında bir topar oqıwshılar úyden mektepke azıq-awqat alıp kelgen hám bahalardıń kóteriliwi sebepli mektep asxanasına boykot járiyalaw maqsetinde bir-birleri menen awqatların bólisken, nátiyjede 3 dana student policiya qadaǵalawınıń astına alınǵan.2012-jıl basında taǵı bir mektep asxanasına da tap sonday boykot daǵaza etilgen, nátiyjede bir oqıwshı „Mektep administraciyasınan ruxsat almastan baspa sózge maǵlıwmat bergeni hám betalar tarqatqanı“ ushın mektepten quwılǵan.2018-jılda mektep asxanaları shokolat penen oralǵan gofret,keks hám plastik oyınshıqlar sıyaqlı qadaǵan etilgen ónimlerdi satıp atırǵanı ushın sın pikir etildi, sebebi olar balalar ushın zıyanlı esaplanadı[7].

Derekler

[redaktorlaw | derekti redaktorlaw]
  1. ↑ Grove, Jack (2 May 2013). "Global Gender Index, 2013". Times Higher Education. https://www.timeshighereducation.com/features/global-gender-index-2013/2003517.article. 
  2. ↑ Özelli (January 1974). The Evolution of the Formal Educational System and Its Relation to Economic Growth Policies in the First Turkish Republic. https://archive.org/details/sim_international-journal-of-middle-east-studies_1974-01_5_1/page/77. 
  3. ↑ „Destination Guides Study in Turkey“ (en). www.topuniversities.com/. Qaraldı: 15-mart 2022-jıl.
  4. ↑ „Turkey: Primary school enrollment“ (en). www.theglobaleconomy.com. Qaraldı: 15-mart 2022-jıl.
  5. ↑ 2002 Report by Turkish Statistical Institute, Prime Ministry of the Republic of Turkey.
  6. ↑ „Education at a Glance 2021“ (en). www.oecd-ilibrary.org. OECD Indicators. Qaraldı: 15-mart 2022-jıl.
  7. ↑ „Okul kantini değil sanki süpermarket“ (tr). www.sozcu.com.tr. Qaraldı: 15-iyul 2021-jıl.