Павел Архипович Загребельный

Павел Архипович Загребельный
укр. Павло Архипович Загребельний
Туған күні

25 тамыз 1924 (1924-08-25)

Туған жері

Солошино, Полтава губерниясы, Украина КСР

Қайтыс болған күні

3 ақпан 2009 (2009-02-03) (84 жас)

Қайтыс болған жері

Киев Украина

Азаматтығы

 Украина

Ұлты

Украин

Білімі

Днепропетровск университеті

Мансабы

прозашы

Бағыты

социалистік реализм

Жанры

тарихи роман

Марапаттары
Қолтаңбасы

Қолтаңбасы

Павел Архипович Загребельный (укр. Павло Архипович Загребельний; 25 тамыз 1924 жыл, Солошино, Полтава губерниясы – 3 ақпан 2009 жыл, Киев) — украиналық жазушы. Т.Г.Шевченко атындағы Украина КСР Мемлекеттік сыйлығының лауреаты (1974), КСРО Мемлекеттік сыйлығының иегері (1980), Украина батыры (2004).

Отбасы

[өңдеу | қайнарын өңдеу]
  • әкесі — Архип Панасович (1894–1974).
  • анасы — Варвара Кирилловна (1895–1930).
  • әйелі — Щербан Элла Михайловна (1929 жылы туған).
  • балалары — қызы Марина (1952 жылы туған), ұлы Михаил (1957 жылы туған).[1]

Өмірбаяны

[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Павел Архипович Загребельный 1924 жылғы 25 тамызда Полтава маңында Солошино ауылында дүниеге келген.[2]

1941 жылы онжылдық мектепті бітіріп, жасы он жетіге толар толмастан өз еркімен әскерге аттанды. 2-Киев артиллериялық училищесінің курсанты болып, 1941 жылғы тамызда Киевті қорғауға қатысып жарақат алды.[3]

Госпитальдан кейін қайтадан әскери училищеге барып, қайтадан майданға аттанып, 1942 жылғы тамызда ауыр жараланып, содан кейін тұтқынға түседі, ал 1945 жылғы ақпанға дейін — фашистік өлім лагерінде болды. Онда ол барлық тістерінен айырылып, қашып бара жатқанда оң көзін ойып алды.[4] 1945 жылы американдықтар босатқан, Батыс Германиядағы кеңестік әскери миссияда қызмет етті.[5]

1946 жылдан Днепропетровск университетінің филология факультетінде оқиды. Оның аяғында (1951) он жарым жылға жуық Днепропетровскідегі облыстық газетте, Киевтегі «Вічизна» журналында журналистік жұмыс жасады.

1974 жылы «Бірінші көпір» және «Киевтегі өлім» романдары үшін Загребельный Т.Шевченко атындағы Мемлекеттік сыйлықты алды. 1980 жылы «Тарату» (Разгон) шығармасымен КСРО Мемлекеттік сыйлығының лауреаты атанды.

Өмірінің соңғы жылдары Павел Загребельный Киев маңында өмір сүрді. Ол туберкулезбен ауырды, сондықтан ол әрең тұрып, әрең сөйледі. 2009 жылғы 3 ақпанда 84 жасында ұзаққа созылған ауруынан қайтыс болды.[6]

Шығармашылық мансабы

[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Павел Загребельный — прозаик. Оның 1950 жылдардың екінші жартысында шығарған «Мұғалім» (1957) және «Теңіз жағасындағы әңгімелер» (1958) жинақтары романдық бағытта ерекше көзге түсті.

1959 жылы жазушы «Еуропа 45» атты алғашқы романын басып шығара отырып, шытырман оқиғалы-саяси диологияны бастады.

1960–1980 жылдары жазушы дүниежүзіне танылған романдарының негізгі бөлігін құрды: «Болашаққа арналған күн» (1963), «Ғажайып» (1968), «Мәңгілік көзқараспен» (1970), «Махаббатқа көшу» (1971), «Первомост» (1972), «Киевтегі өлім» (1973), «Евпраксия» (1975), «Тарату» (1976), «Роксолана» (1980), «Мен, Богдан» (1983) және т.б.[7]

1980–1990 жылдары жазушының келесі шығармалары жарық көрді: «Оңтүстік жайлылық» (1984), «Таңғажайып әңгімелер» жинағы (1987), «В-ван» (1988), «Өлмейтін Лукас» ғылыми-фантастикалық романы (1989), «Жалаңаш жан» (1992), шытырман оқиғалы «Періште еті» (1993), «Мың жылдық Миколай» (1994), «Джулия» (1997) және т.б.

Загребельный прозалық шығармаларын пьесаға айналдырды: «Болашақтың күні» «Кім үшін? Кім қарсы?» және «Мәңгілік тұрғысынан» – «Жер маған қарай жүгірді» және оларды украин театрлары қойды. Оның сценарийлері бойынша А.Довженко атындағы Киев киностудиясында «Зымыран ұшып кетпеуі керек» (1965), «Тексерілді - мина жоқ» (1966), «Лавра» (1974), «Ярослав Дана» (1982) көркем фильмдері түсірілді.[8] Загребельный – «Шын ауызбен» (1981) мақалалар мен очерктер жинағының авторы.

Павел Загребельныйдың негізгі жанры — роман болғанымен ол повесть, новелла, әңгімелелерді де қамтиды. Дегенмен, жазушы романдарының жанрлық және стильдік алуан түрлілігінің ішінде тарихи фантастика да ерекше орын алады.

«Диво» романы Павел Загребельныйдың алғашқы тарихи шығармасы болды. Шығарманың өзіндік композициясы бар: ол бір оқиғада алыс өткен мен бүгінді біріктіріп, мыңжылдықтарға жуық уақыт бөліп тұрған нәрсені салыстырады. 1980 жылдардың аяғынан 1990 жылдардың басына дейін «Таңғажайып әңгімелер» (1987), «Лукас ізі» (1989), «Жалаңаш жан» (1992) романдарын жазды.[9]

Павел Загребельныйдіың ең танымал туындысы — "Роксолана" романы, онда жазушы нақты тарихи оқиғаларды көркемдік тұрғыдан түсінуге жүгінеді және татарлар тұтқынға алған Рогатиндік діни қызметкердің он бес жасар қызы Анастасия Лисовская туралы әңгімелейді.

Қыз құлдыққа сатылды және ол түрік сұлтаны Сүлейменнің гареміне кірді, онда ол бір жыл ішінде қарапайым құлдан сұлтанның әйеліне айналды, оның сүйікті әйелі болды, ал сұлтан қайтыс болғаннан кейін бірнеше онжылдықтар бойы ұзақ Осман империясын басқарды және бүкіл Еуропаның өміріне әсер етті.[10]

Марапаттары мен еңбегі

[өңдеу | қайнарын өңдеу]
  • Украина батыры (Держава орденімен, 25 тамыз 2004 — Украинаға жанқиярлықпен қызмет еткені, әдебиет саласындағы көпжылдық жемісті қызметі, ұлттық рухани қазынаны байытуға, гуманистік мұраттарды бекітуге қосқан ерекше үлесі үшін).
  • Кеңестік Октябрь революциясы, II дәрежелі Отан соғысы, Еңбек Қызыл Ту (екі рет), Халықтар достығы, «Құрмет Белгісі» (екі рет) ордендерімен, сондай-ақ III дәрежелі Богдан Хмельницкий, V дәрежелі Кінәз Дана Ярослав ордені ордендерімен марапатталған.
  • Т.Шевченко атындағы Украина Мемлекеттік сыйлығының лауреаты (1974).
  • КСРО Мемлекеттік сыйлығының иегері (1980).
  • Украина Министрлер Кабинетінің Құрмет грамотасы (08.2004).[11]

Дереккөздер

[өңдеу | қайнарын өңдеу]
  1. ↑ Загребельный, Павел Архипович. Тексерілді, 30 сәуір 2024.
  2. ↑ Павел Архипович Загребельный. Тексерілді, 30 сәуір 2024.
  3. ↑ Загребельный Павел Архипович Өмірбаяны. Тексерілді, 30 сәуір 2024.
  4. ↑ Павел Загребельныйдың туған күні: жазушының өмірбаяны. Тексерілді, 30 сәуір 2024.
  5. ↑ Павел Загребельный. Тексерілді, 30 сәуір 2024.
  6. ↑ Павел Загребельный – Өмірбаяны. Тексерілді, 30 сәуір 2024.
  7. ↑ Павел Архипович Загребельныйдың өмірбаяны қандай?. Тексерілді, 30 сәуір 2024.
  8. ↑ Загребельный Павел. Тексерілді, 30 сәуір 2024.
  9. ↑ Павел Загребельныйдың өмірбаяны. Тексерілді, 30 сәуір 2024.
  10. ↑ Павел Архипович Загребельныйдың өмірбаяны қандай. Тексерілді, 30 сәуір 2024.
  11. ↑ Загребельный, Павел Архипович. Тексерілді, 30 сәуір 2024.