Джублета

XIX ғасырдағы Пьетро Марубидің суретінде юблета киген Грудеден келген әйел.

Джублета (алб. Xhubleta) — албан әйелдері киетін, толқынды, қоңырау тәрізді халық юбка. Ол әдетте екі белдік арқылы иыққа ілінеді. Албан ұлттық киімінің бір бөлігі, онда 13—17 жолақ және 5 киіз бар. Кеуде және алжапқышпен жабылған джублетаның бөлігі тоқылған қара жүннен тоқылған.[1] Артқы бөлігінде қоңыраудың пішіні ерекшеленеді.[2]

Джублета — бұл ерекше пішіні, құрылымы және безендіру жүйесі үшін ерекше көйлек түрі.[3] Оны Солтүстік Албания, Косово, Солтүстік Македония және Черногориядағы албандар киеді.[3] Джублета екі түрі бар: біреуі тар, екіншісі үлкен. Түстерге келетін болсақ, қазіргі кезде тек екі түс қолданылады: ақ — күйеуге шықпаған әйелдер үшін және қара - үйленгендер үшін,[3] дегенмен бұрын XVII ғасырдағы автор куә болғандай, көптеген түстер қолданылған, павлин Келменд әйелдері киетін джублета сияқты көп түстерге ие болмады.[2] Соңғы екі ғасырда түстердің азаюы оны тек шалғай таулы аймақтарда ғана қолданудың шектелуімен байланысты деген пікір бар.[2]

Джублета 2022 жылы ЮНЕСКО-ның шұғыл қорғауды қажет ететін материалдық емес мәдени мұралар тізіміне енгізді.[4][5]

Тарихы

[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Джублета ежелгі шығу тегі бар.[6] Ол Боснияда, сонымен қатар Жерорта теңізі аймағының басқа аймақтарында табылған кейбір неолит дәуірінің қайраткерлеріне ұқсастықты білдіреді, біздің дәуірімізге дейінгі екінші мыңжылдыққа жатады және сәйкесінше ескі Жерорта теңізі өркениетімен байланысты.[7][8] Ол әдетте күннің, айдың, жұлдыздардың, қырандар мен жыландардың символдары сияқты ежелгі пұтқа табынушылықтың албан символдық элементтерімен безендірілген. Көбінесе геометриялық ою-өрнектер бұл костюмнің архаикалық сипатын көрсетеді.[8]

Дереккөздер

[өңдеу | қайнарын өңдеу]
  1. ↑ Gjergji Andromaqi Albanian Costumes Through the Centuries: Origin, Types, Evolution — Academy of Sciences of Albania, 2004. — P. 153. — ISBN 978-99943-614-4-1.
  2. ↑ a b c Shqiptarët dhe trojet e tyre — 8 Nëntori, 1982. — P. 136–138.
  3. ↑ a b c Etudes et documents balkaniques et méditerranéens — Paul Henri Stahl, 2001. — P. 34–37.
  4. ↑ UNESCO - Xhubleta, skills, craftsmanship and forms of usage  (ағыл.).
  5. ↑ Xhubleta shqiptare, tashmë pasuri e gjithë njerëzimit, UNESCO e merr në mbrojtje bashkë me dijebërjen e saj! Margariti: Vendim unanim, copëz Shqipërie për botën - Shqiptarja.com  (алб.).
  6. ↑ Gjergji, 2004, p. 185
  7. ↑ Database of Cultural Heritage of Kosovo.
  8. ↑ a b Encyclopedia of National Dress: Traditional Clothing around the World [2 volumes]. — ISBN 9780313376375.