Зехра Сайерс


Зехра Сайерс (25 қыркүйек 1953 жылы туған) — түрік–британдық құрылымдық биолог. 2018 жылдың ақпан-қараша айлары Сабанжы университетінің уақытша президенті қызметін атқарған және Таяу Шығыстағы эксперименттік ғылым мен қолданбаларға арналған синхротрон-жарық (SESAME) ғылыми-консультативтік комитетінің тең төрағасы болған. Сайерс 2019 жылы Ғылым дипломатиясы үшін AAAS сыйлығын алған бес ғалым тобының мүшесі болды. Зехраның Түркия мен Ұлыбритания азаматтығы бар[1].

Ерте өмірі және білімі

[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Сайерс 1953 жылы Түркияда дүниеге келген. Ыстанбұлдағы Богазичи университетінде физиканы оқыды. Аспирантурада оқу үшін Сайерс Ұлыбританияға көшті. 1978 жылы ол Лондондағы King's College GKT медициналық білім мектебінде жүргізген зерттеулері үшін Лондон университетінен докторлық дәрежесін алды[2][3]. Сайерс Уппсала ашық университетінде және Уолленберг зертханасында постдокторлық зерттеуші болып жұмыс істеді[4]. 1986 жылы ол еуропалық молекулалық биология зертханасының Гамбург бөлімшесіне тағайындалған бірінші әйел қызметкер ғалым болды, онда ол жасуша қаңқасындағы ақуыздар мен хроматинді зерттеу үшін синхротрондық сәулеленуді пайдаланды. Германияда жұмыс істей жүріп, 1996 жылы[5] Гамбург университетінде диссертация қорғады[6].

Зерттеулері және мансабы

[өңдеу | қайнарын өңдеу]

1998 жылы Сайерс Түркияға оралып, Сабанжы университетінің негізін қалаушы факультетіне Ахмет Эвиннің серіктесі ретінде қосылды. Түрік өнеркәсіптік және қаржылық конгломерат Hacı Ömer Sabancı Holding A.Ş–пен құрылған Сабанжы университеті Сайерс оқытушы ретінде қызмет еткен алғашқы және жалғыз университет болды: ол 2010 жылы Қорды дамыту бағдарламасының директоры және 2018 жылдың ақпанынан қарашасына дейін уақытша президент болды[7]. Оның зерттеулері рекомбинантты ақуыз өндірісін қарастырды және хроматин талшықтары мен жіп тәрізді ақуыздардың құрылымын қарастырды. Ол макромолекулалардағы құрылым мен функция арасындағы байланысты анықтауға тырысады. Сабанжы университетінде Сайерс бакалавриат бойынша оқытумен айналысты, пәнаралық, гуманитарлық ғылымдар, жаратылыстану пәндерін оқытуға арналған оқу бағдарламасын әзірледі[8]. Зехра Сайерс 2022 жылы құрметті профессор атанды.

Сайерс 2000 жылдан бастап Таяу Шығыстағы эксперименттік ғылым мен қолданбаларға арналған синхротрон-жарық (SESAME)[9] жобасына қатысты. Жарық көзін 2017 жылы иорданиялық Абдулла II ашты[10]. Оның пайымдауынша, синхротрондық жарық көздері әртүрлі ғылымдар мен ұлттардың ғалымдарын біріктірудің тиімді әдісі болып табылады[11]. Ғылыми-консультативтік комитеттің тең төрағасы қызметін атқарған уақытында 100-ден астам жас ғалымдар синхротрондық сәулеленуді қолдануды үйренді[11]. Зехра Сайерс 2002–2018 жылдар аралығында SESAME ғылыми-консультативтік комитетінің тең төрағасы қызметін атқарды[12]. Сайерс түрік мемлекеті қолдаған Түрік жеделдету орталығы жобасының кеңесшісі болып жұмыс істеді[13]. Элиезер Рабиновичимен бірге ол 2013 жылы TED x CERN -де SESAME бөлігі болып табылатын халықаралық ынтымақтастық туралы айтты[14].

Таңдаулы басылымдары

[өңдеу | қайнарын өңдеу]
  • Өзтүрік Левент; Язджи Мұстафа Атилла; Юджель Джемал; Торун Айфер; Чекич Джемал; Багджи Ахмед; Озкан Хакан; Браун Ханс-Йоахим; Сайерс Зехра; Чакмак Исмаил (2006). «Тұқымның дамуы мен бидайдың өнуі кезінде мырыштың концентрациясы және локализациясы». Physiologia Plantarum.
  • Сайерс Зехра; Кох Мишель Х. Дж.; Уитберн Сюзан Б.; Мик Кит М.; Эллиотт Джеральд Ф.; Хармсен Арнольд (1982). «Синхротронды рентгендік дифракция әдісімен қасаң қабықтың стромасын зерттеу». Journal of Molecular Biology.
  • Мик Кит М.; Эллиотт, Джеральд Ф.; Сейерс Зехра; Уитберн Сюзан Б.; Кох Мишель Х. Дж. (1981). «Қасаң қабық стромасындағы коллаген фибриллаларының рентгендік дифракциясының меридиандық көрінісін түсіндіру». Молекулалық биология журналы.

Марапат пен құрмет

[өңдеу | қайнарын өңдеу]
  • 2017 жылы SESAME ғылыми бағдарламасын құруға қосқан үлесін үшін EuroScience Rammal Award сыйлығымен марапатталды[15];
  • 2019 жылы Сайерс SESAME-ге қосқан үлестері үшін марапатты алған бес ғалымнан тұратын топтың құрамында Ғылым дипломатиясы үшін AAAS сыйлығын жеңіп алған бірлескен түрік және британ азаматтығының алғашқы адамы болды[16][17];
  • 2019 жылы BBC 100 әйелдің бірі ретінде аталды[18].

Дереккөздер

[өңдеу | қайнарын өңдеу]
  1. ↑ http://people.sabanciuniv.edu/~zehra/cv.html
  2. ↑ https://catalogue.libraries.london.ac.uk/record=b3009101
  3. ↑ https://catalogue.libraries.london.ac.uk/record=b3009101
  4. ↑ https://www.euroscience.org/news/rammal-award-2017/ Мұрағатталған 20 қазанның 2019 жылы.
  5. ↑ http://www.akademikmiras.org//en/destekleyen-akademisyen/30/prof-dr-zehra-sayers
  6. ↑ Zehra Sayers. people.sabanciuniv.edu. Тексерілді, 20 қазан 2019.
  7. ↑ New president of Sabancı University takes office  (ағыл.). Hürriyet Daily News (6 November 2018). Тексерілді, 28 қазан 2022.
  8. ↑ Suchanova Rammal Award 2017 goes to Dr. Zehra Sayers (en-GB). EuroScience (9 наурыз 2018). Тексерілді, 20 қазан 2019.
  9. ↑ SESAME: a light in the desert - EMBL. embl.it. Тексерілді, 20 қазан 2019.
  10. ↑ Turkish biophysicist receives prestigious int'l award  (ағыл.). Hürriyet Daily News (14 February 2019). Тексерілді, 20 қазан 2019.
  11. ↑ a b Powell, Kendall (2019). "How a biophysicist became a beacon of hope in the Middle East" (in en). Nature 567 (7747): 275. Bibcode 2019Natur.567..275P. doi:10.1038/d41586-019-00796-5. PMID 30862927. 
  12. ↑ Zehra SAYERS (en-GB). Sharing Knowledge Foundation. Тексерілді, 20 қазан 2019.
  13. ↑ Bilişim Prof. Dr. Zehra Sayers  (ағыл.). akademikmiras.org. Тексерілді, 20 қазан 2019.
  14. ↑ SESAME: A Source of Light in the Middle East: Eliezer Rabinovici & Zehra Sayers at TEDxCERN, https://www.youtube.com/watch?v=vrQ73AztQoM, retrieved 2019-10-20 
  15. ↑ Sabancı University President Zehra Sayers receives international award  (ағыл.). GazeteSU (13 August 2018). Тексерілді, 20 қазан 2019.
  16. ↑ Zehra Sayers receives 2019 AAAS Award for Science Diplomacy  (ағыл.). GazeteSU (18 February 2019). Тексерілді, 20 қазан 2019.
  17. ↑ CERN congratulates SESAME pioneers  (ағыл.). CERN. Тексерілді, 20 қазан 2019.
  18. ↑ BBC 100 Women 2019: Who is on the list?.