Ирактықтар

Ирактықтар
араб.: العراقيون ʿIrāqīyūn‎
Бүкіл халықтың саны
24,8 млн. (2007)
Ең көп таралған аймақтар
Ирак,  Иордания,  Түркия
Тілдері
араб тілі
Діні
суннизм, шиизм

Ирактықтар (араб.: العراقيون ʿIrāqīyūn‎) — ирактық арабтар қазіргі Ирак мемлекетінің негізгі халқы.^[1] Жалпы саны 24,8 млн адам. (2007). Олар сондай-ақ Иорданияда (832 мың адам), Түркияда (506 мың адам), АҚШ-та (460 мың адам) тұрады.^[2]

Тілі

Олар араб тілінің Ирак диалектісінде сөйлейді.^[3]

Діні

Дінге сенушілер: мұсылмандар (сунниттер мен шииттер). Шағын бөлігі езидизмді, мандеизмді (бірнеше діндердің қоспасы ретінде пайда болған нанымдар) қолдайды.^[4]

Тарихы

Эр-Рамади тұрғындары

Ежелгі Шумер мемлекеттері қазіргі Ирак территориясында орналасты. Сонымен қатар Ассирия, Аккад, Вавилония болды. Шамамен алты мың жыл бұрын қазіргі Ирак аумағы өркениет орталығына айналды, онда өмір қайнап, адам қызметінің әртүрлі маңызды салалары дамыды.^[5]

Уақыт өте келе бұл аумақтарды парсылар, эллиндер және арабтар басып алды. 7 ғасыр араб халифалары әкелген ислам дінін қабылдау кезеңі болды. Жаулап алушылардың ықпалымен жергілікті тұрғындардың дәстүрлері, тілі, тұрмыс-тіршілігі өзгерді. Олар әуелі шумер тілінде, арамей тілінде сөйлеп, кейін араб тіліне ауысты.

Орта ғасыр Осман империясының үстемдігімен ерекшеленді. Ол Ұлыбританияның бастамасымен Ирак Корольдігі құрылған 20 ғасырға дейін жалғасты. Сәл кейінірек монархия құлады, мемлекет республикаға айналды.^[6]

Кәсібі

Негізгі кәсібі суармалы егіншілік (бидай, арпа, күріш, тары, жүгері, бұршақ, құрма, темекі, мақта) және мал шаруашылығы. Оңтүстік өңірлерде бау-бақша шаруашылығы дамыған.

Бәдеуи малшылары түйе, қой өсіреді. Жартылай отырықшы халық негізінен мал шаруашылығымен айналысады. Дәстүрлі қолөнер - бұл ауылшаруашылық құрал-саймандарын, киім-кешек, ыдыс-аяқ, шатыр, киіз төсеніш, кілемше, мата және жүн бұйымдарын жасау, тақтайшалар мен металға ою т.б. Қала тұрғындары қолөнермен, саудамен, қызмет көрсету және өнеркәсіп (негізінен мұнай) саласында жұмыс істейді.^[7]

Өмір салты

Неке және отбасы

Ирак отбасы

Ирактықтар үшін отбасы өте маңызды. Неке – күйеу мен қалыңдықтың туыстық қатынастарын мұқият зерттей отырып, алдын ала дайындалатын рәсім. Егер олардың ортақ туыстары болса (тіпті үшінші немесе төртінші ұрпақ болса да), отбасын құру мүмкін емес деп саналады. Үлкен қалаларда қатаңдық азырақ, бірақ Ирактың шағын елді мекендерінде әдет-ғұрып өте қатал. Иракта көшеде танысуға болмайды - бұл қызды қорлау деп санауға болады. Жан жар таңдауда жастардың сезімі басымдық бермейді.

Көбінесе неке туыстарының ұсынысы бойынша болады. Қазіргі заманның өзінде қалыңдық пен күйеу жігіттің бір-бірін тек неке қию рәсімінде ғана көретін жағдайлары кездеседі. Олар қалыңдықтың анасымен сөйлеседі және егер қыз және оның туыстары күйеу жігіттің кандидатурасына қарсы болмаса, үйлену тойына ұзақ және байыпты дайындық басталады. Отбасылардың әрқайсысы мүмкіндігінше болашақ туыстары туралы көбірек білуге тырысады. Егер қалыңдықтың немесе күйеу жігіттің беделіне аз да болса дақ болса, құда түсу тоқтатылуы мүмкін.^[8]

Отбасы құрылымы

Ирак отбасыларында басшы ер адам. Әйел болса, жайлылық пен ошақ сақтаушы қасиеттерді бойына сіңіреді, барлық үй шаруасына, бала тәрбиесіне жауапты. Бірақ мұны әйелдердің рөлін төмендету деп қабылдауға болмайды, керісінше, ер адам үйден тыс басты, бірақ отбасында көптеген сұрақтар мен шешімдер әйелде қалады.

Ерлердің иығына үлкен жауапкершілік жүктеледі: олар отбасының әл-ауқатын құрушылар, олар әйелі мен балаларының лайықты өмір сүруін қамтамасыз етуге міндетті. Көптеген ирактық ер адамдар екі жұмыс істейді немесе жалдамалы жұмыс істейді.

Ирактықтардың ежелгі дәстүрлерінің бірі – қонақжайлылық салты. Егер сізді қонаққа шақырса, үй иелеріне шағын сыйлық алу керек. Бұл кәдесыйлар, тәттілер болуы мүмкін. Қиын өмір мен қиын жағдайға қарамастан, ирактықтар өзін-өзі құрметтейтін адамдар.

Ирактықтар – талай апаттар мен қасіреттерді бастан өткерген халық. Алайда олардың мәдениеті күшейуде, ал ирактықтардың дәстүрлері бүгінде әртүрлі жергілікті тайпалардың әдет-ғұрыптарының түрлі-түсті қоспасы болып табылады.^[9]

Тұрғын үйлері

Қамыстан жасалған қонақ қабылдайтын үйдің ішкі көрінісі

Ирактықтардың дәстүрлі тұрғын үйі - бұл ерекше ғимарат ғана емес, сонымен қатар практикалық құрылым. Ертеде Ирак халқы қамыс пен пальма жапырақтарынан лашық жасаған, бұл жергілікті климатқа өте қолайлы болды. Олардың негізгі қызметі құмнан қорғау болатын. Жарты шар тәрізді шатыр судың тез ағып кетуіне көмектесті, сондықтан мұндай үйге тіпті қатты жаңбыр да қорқынышты емес еді.

Жазда ирактықтар үйлерінен арнайы алынбалы бөлшектерді алып тастайды, ал қыста оларды түрде нығайтады. Ыстық ауа райында бұл үй бөлмелерді желдетуге көмектеседі, ал суық мезгілде ол өз тұрғындарын қорғайды және жылытады. Алғашқы дәстүрлі Ирак лашықтары көптеген ғасырлар бұрын пайда болғанымен, ұқсас ғимараттар, әсіресе ауылдық жерлерде әлі де кездеседі.^[10]

Киімдері

Ирактықтардың киімдері араб әлеміндегі дәстүрлі киімдер. Бәдеуи ерлер киімі – белдігі бар кең көйлек, оның үстінде жүннен тоқылған жадағай (плащ), оны ұстап тұратын бауы бар орамал. Отырықшы арабтар бұл киімдермен қатар көбінесе ақ түсті шалбар киеді. Әйелдер киімі – қыздар мен жас әйелдерге ашық түсті және егде жастағы әйелдерге қара түсті ұзын көйлек киіп, қара орамал тартады.^[11]

Тағамдары

Ирактың күнделікті тағамы онша бай емес. Олар бидайдан, арпадан, жүгеріден қышқыл сүт қосылған бұқтырылған ашытқысыз тандыр нан жейді. Көкөніс қосылған күріш те жиі кездеседі. Балықшылар тағамға балық пен ұлуларды қосады. Мерекелерде мейіз, інжір, қой еті қосылған палау, дәмдеуіштермен толтырылған баклажан ұсынылады. Тәттілердің ішінде халва, тәтті жемістер танымал. Сусындардан ирактықтар шай мен кофені жақсы көреді. Олар дәмдеуіштерді қосу арқылы қант қоспай ішеді. Оңтүстікте жеміс шербеттері мен лимонадтар қолданылады.^[12]

Сілтеме

• Ортаққорда бұған қатысты медиафайлдар бар: Ирактықтар

Дереккөздер

1. Ирактықтар. Тексерілді, 20 тамыз 2024.
2. Ирактықтар. Тексерілді, 20 тамыз 2024.
3. Ирактықтар. Тексерілді, 20 тамыз 2024.
4. Ирактықтар. Тексерілді, 20 тамыз 2024.
5. Ирактықтар олар кімдер. Тексерілді, 20 тамыз 2024.
6. Ирактықтар тағдыры қиын араб халқы. Тексерілді, 20 тамыз 2024.
7. Ирактықтар. Тексерілді, 20 тамыз 2024.
8. Ирактықтардың дәстүрлері - Ирактағы қарым-қатынас және отбасылық өмір. Тексерілді, 20 тамыз 2024.
9. Ирактықтардың дәстүрлері - Ирактағы қарым-қатынас және отбасылық өмір. Тексерілді, 20 тамыз 2024.
10. Ежелгі өркениеттердің ұрпақтары - Ирак пен Ирак туралы не белгілі?. Тексерілді, 20 тамыз 2024.
11. Ирактықтар. Тексерілді, 20 тамыз 2024.
12. Ирактықтар тағдыры қиын араб халқы. Тексерілді, 20 тамыз 2024.