Чантель
| Чантель | |
 | |
| Бүкіл халықтың саны | |
|---|---|
|
20 000 | |
| Ең көп таралған аймақтар | |
| Тілдері | |
| Діні | |
Шантел — Непалда тұратын халықтардың бірі. Жалпы саны 20 мыңнан сәл астам адам.[1] Олар 2 топқа бөлінеді. Батыс Шантелдер Бхуджи Кхола, Нисси Кхола және Таман Кхола өзендерінің бассейндерінде, Баглунг ауданының солтүстік-батысында тауларда тұрады, магарлармен ассимиляциялануда. Шығыс Шантелдер Дхаулагир жотасында, Мягди ауданының Мягди-Кхола және Раухат-Кхола өзендерінің аңғарларында («8 мың тау елі» деп аталады) тұрады.
Тілі
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Тілі - чантелькура тілі. Непал тілі де кеңінен таралған.[2]
Діні
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Шантелдер индуизмді ұстанады. Алайда олардың арасында шамандық культ те маңызды мәнге ие.[3]
Этимологиясы
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Ауызша деректер бойынша олар батыстан келген. Санақтарда және ресми құжаттарда олар жиі «магарлар» ретінде көрінеді, өйткені олар үнді және британдық армияларда қызмет ете отырып, өздерін тамаша сарбаздар ретінде танымал солтүстік магарлардың пундар бірлігі ретінде көрсетті. 20-ғасырдың басында негізгі кәсібі мыс өндіру болды, оларға қажеттінің бәрі мыс орнына алынды. Бірте-бірте соқалы егіншілікке көшті.
Кәсібі
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Оларда жүгері, арпа, бидай, қарақұмық, көкөністер, тары егеді. Картоп пен күрішті сатып алады. Ірі қара мал шаруашылығы дамыған. Олар малды ауылдың жақын маңында, егістіктерде және шалғай жайылымдарда (6-8 апта сайын мал жаңа жерлерге көшіреді) жаяды. Ауқатты шантелдер 100 немесе одан да көп бас табын ұстайды және оларды биік таулы жерлерде жайлайды. Сонымен бірге терушілікпен айналысады.[4]
Тұрмыс салты
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Елді мекендері мен дәстүрлі баспаналары
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Батыс шантелдерде шашыраңқы ауылдар болса, шығыс шантелдерде жинақы ауылдар кездеседі. Әрбір көшеде әлеуметтік-еңбек қызметінің орталығы – тас алаң бар. Бұрын үйлер тас, бір қабатты, төбесі сабан немесе бамбук болды. Егіншілікке көшуімен солтүстік магарлардікіне ұқсас төбесі шифер, верандалы екі қабатты тастан үйлер сала бастады. Жоғарғы қабат қойма, төменгі қабат ас үй (ашық ошақ) және тұрғын үй ретінде қызмет етеді. Суық мезгілде мұнда мал да ұсталады. Жазда малға арналған бамбук төсеніштерінен жайылымдар мен үйлердің жанында уақытша баспаналар салынады.[5]
Дәстүрлі киімдері
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Киімдері магарларға ұқсас.
Дәстүрлі тағамдары
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Азық-түлікке олар егін мен терушілік өнімдерін пайдаланады. Сиыр мен буйвол сүтінен май жасалады.
Дереккөздер
[өңдеу | қайнарын өңдеу]- ↑ Шантел сөзінің мағынасы. Тексерілді, 13 желтоқсан 2024.
- ↑ Орыс тілінің түсіндірме сөздігі. Тексерілді, 13 желтоқсан 2024.
- ↑ Чантель. Тексерілді, 13 желтоқсан 2024.
- ↑ Әлем халықтары/Чантель. Тексерілді, 13 желтоқсан 2024.
- ↑ В.А.Тишков Дүние жүзіндегі халықтар мен діндер. Энциклопедия. — Москва: Үлкен Ресей энциклопедиясы, 1999. — Б. 615. — 930 б. — 100 000 таралым. — ISBN 5-85270-155-6.
