ព្រះរាជត្រានៃចក្រភព
| ព្រះរាជត្រានៃចក្រភព 傳國璽传国玺 |
|
|---|---|
| |
| អ្នកកាន់កាប់ | ចក្រភពចិន |
| ប្រើប្រាស់ | ឆ្នាំ២២១ មុនគ.ស. |
| បាវចនា | 受命於天 既壽永昌 (Shòumìng yú tiān jì shòu yǒngchāng, "ដោយទទួលបានម៉ងដាតនៃឋានសួគ៌ សូមព្រះអង្គ(ព្រះចៅអធិរាជ)មានព្រះជន្មយុឺនយូរ") |
| មុខងារ | ជាត្រាផ្លូវការនៃចក្រភព |
| ព្រះរាជត្រានៃចក្រភព | |||||||||||||||||||||||||||
| Traditional Chinese | 傳國璽 | ||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Simplified Chinese | 传国玺 | ||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||
ព្រះរាជត្រានៃចក្រភព (ចិនបុរាណ: 傳國玉璽; ចិនសម័យ: 传国玉玺; ភិងអ៊ិង: chuán guó yù xǐ) ដែលត្រូវបានគេស្គាល់ជាភាសាអង់គ្លេសថា The Imperial Seal of China គឺជា ត្រា ត្បូងថ្ម របស់ចិនដែលត្រូវបានគេជឿថាបានឆ្លាក់ចេញពី Heshibi ដែលជាផ្នែកដ៏ពិសិដ្ឋមួយនៃត្បូងថ្ម។ [១] ត្រានេះត្រូវបានបង្កើតឡើងក្នុងឆ្នាំ២២១ មុនគ្រិស្តសករាជ មិនយូរប៉ុន្មានបន្ទាប់ពី ឈិន ស៊ីហ័ង បានបង្រួបបង្រួមប្រទេសចិន និងបានបង្កើត រាជវង្សឈីន ដែលជារាជវង្សអធិរាជដំបូងរបស់ប្រទេសចិន។ ត្រាមរតកនេះ បានបម្រើការជាត្រារបស់អធិរាជចិនពេញមួយសតវត្សបន្ទាប់នៃប្រវត្តិសាស្ត្រចិន ហើយការកាន់កាប់របស់វាត្រូវបានគេមើលឃើញថាជានិមិត្តសញ្ញារូបវន្តនៃ ម៉ង់ដាតនៃឋានសួគ៌ ។
ត្រាមរតក នេះត្រូវបានបាត់បង់នៅចុងបញ្ចប់នៃសម័យ រាជវង្សថាង (៦១៨-៩០៧) ឬកំឡុងសម័យ រាជវង្សទាំងប្រាំ និងនគរទាំងដប់ (៩០៧-៩៦០)។
ការបង្កើត
[កែប្រែ]នៅឆ្នាំ២២១ មុនគ.ស ត្រាត្រូវបានបង្កើតឡើងនៅពេលដែល ឈិន ស៊ីហ័ង បានបំផ្លាញ រដ្ឋសង្រ្គាម ដែលនៅសេសសល់ និងបង្រួបបង្រួម ប្រទេសចិន នៅក្រោមរាជវង្សឈីន ។ Heshibi គឺជាដុំថ្មត្បូងដ៏ល្បីល្បាញមួយដែលពីមុនជាកម្មសិទ្ធិរបស់ នគរចាវ ។ នៅពេលវាធ្លាក់ចូលទៅក្នុងដៃរបស់ អធិរាជថ្មីនៃប្រទេសចិន ទ្រង់បានបញ្ជាឱ្យឆ្លាក់វាទៅជាព្រះរាជត្រារបស់ព្រះអង្គ។ ពាក្យថា “ដោយទទួលបានម៉ងដាតនៃឋានសួគ៌ សូមព្រះអង្គ(ព្រះចៅអធិរាជ)មានព្រះជន្មយុឺនយូរ”។ (受命於天,既壽永昌) ត្រូវបានសរសេរដោយ នាយករដ្ឋមន្ត្រី លី ស៊ី ហើយឆ្លាក់ទៅជាត្រាដោយស៊ុន ស៊ូ ។
ត្រាត្រូវបានឆ្លាក់ចេញពីត្បូងថ្ម ព្រោះនៅក្នុងប្រទេសចិនបុរាណ ត្បូងថ្មជានិមិត្តរូបនៃសម្រស់ផ្នែកខាងក្នុងរបស់មនុស្ស។ ផ្នូរ និងកន្លែងបញ្ចុះសពជាច្រើនពីសម័យប្រទេសចិនបុរាណមានផ្ទុកត្បូងថ្មតុបតែង រួមទាំង ឈុតបញ្ចុះសពត្បូងថ្ម ដែលបានរកឃើញក្នុងឆ្នាំ១៩៦៨ ដែលជាកម្មសិទ្ធិរបស់ព្រះអង្គម្ចាស់ហាន គឺ លី សេង ។ ក្នុងរជ្ជកាល រាជវង្សហាន ជនជាតិចិនបានភ្ជាប់ត្បូងថ្មជាមួយភាពអមតៈ រហូតដល់ចំណុចមួយដែលបុគ្គលមួយចំនួនព្យាយាមផឹកត្បូងថ្មក្នុងទម្រង់រាវដើម្បីទទួលបានជីវិតអមតៈ។ ការទាក់ទងនេះបានបំពេញបន្ថែមនូវគំនិតនៃ ម៉ង់ដាតនៃឋានសួគ៌ និងជាហេតុផលដែល ត្រាត្រូវបានឆ្លាក់នៅក្នុងត្បូងថ្ម ដែលជាវត្ថុមានតម្លៃបំផុតរបស់ប្រទេសចិនអស់រយៈពេលរាប់ពាន់ឆ្នាំមកហើយ។
ប្រលោមលោកនៃនគរទាំងបី បាននិយាយថា លី ប៉ាង ដែលបានក្លាយជាអធិរាជហានដំបូងគេបានឃើញ ហ្វេងហ័ង អង្គុយនៅលើថ្ម ហើយប្រគល់ថ្មនោះទៅទៅ ស៊ាង យូ ដែលជាស្តេចនគរឈូ ដែលបំបែកថ្មជាពីរដោយដាវរបស់គាត់ ហើយបានរកឃើញ ត្បូងពេជ្រដែលត្រាត្រូវបានឆ្លាក់។
រាជវង្សហាន និងសម័យនគរទាំងបី
[កែប្រែ]នៅពេលសោយទីវង្គតរបស់ អធិរាជទីពីរនៃនគរឈីន អ្នកស្នងតំណែងរបស់ព្រះអង្គគឺ ជីយីង បានប្រគល់ត្រាដល់អធិរាជថ្មីនៃ រាជវង្សហាន ហើយបន្ទាប់មកវាត្រូវបានគេស្គាល់ថាជា "ព្រះរាជត្រាមរតកនៃនគរហាន" ។ នៅចុងបញ្ចប់នៃ រាជវង្សហានខាងលិច នៅឆ្នាំ៩នៃគ.ស. វ៉ាង ម៉ាង ដែលជាស្តេចជ្រែករាជ្យបានបង្ខំ ព្រះមហាក្សត្រីហាន ឱ្យប្រគល់ត្រានោះមកខ្លួន។ ព្រះមហាក្សត្រីដោយកំហឹងបានបោះត្រាទៅលើដីធ្វើឲ្យបែកមួយជ្រុង។ ក្រោយមក វ៉ាង ម៉ាង បានបញ្ជាឱ្យគេជួសជុលជ្រុងនោះឡើងវិញដោយ មាស ។
ត្រានេះបានបន្តមានរហូតទោះមានការផ្លាស់ប្តូររាជវង្ស។ វាត្រូវបានគេមើលឃើញថាជាឧបករណ៍ស្របច្បាប់ ដែលជាសញ្ញានៃម៉ង់ដាតនៃស្ថានសួគ៌។ ក្នុងអំឡុងពេលដ៏ច្របូកច្របល់ ដូចជាសម័យ នគរទាំងបី ត្រា បានក្លាយជាវត្ថុនៃការប្រជែងគ្នា និងជម្លោះប្រដាប់អាវុធ។ របបដែលកាន់កាប់ត្រាបានប្រកាសខ្លួនឯង ហើយជារឿយៗត្រូវបានចាត់ទុកជាប្រវត្តិសាស្ត្រថាស្របច្បាប់។ នៅចុងបញ្ចប់នៃរាជវង្សហានក្នុងសតវត្សទី៣ នៃគ.ស មេទ័ព ស៊ុន ជាន បានរកឃើញត្រាអធិរាជនៅពេលដែលកងកម្លាំងរបស់គាត់បានកាន់កាប់រាជធានីហាន លួយ៉ាង ដែលត្រូវគេបោះបង់ចោលក្នុង ដំណើរយុទ្ធនាការប្រឆាំងនឹង ដុង ជ័រ ដោយប្រគល់វាទៅមេរបស់គាត់ដែលជាមេទ័ព យន់ ស៊ូ ។ . The Romance of the Three Kingdoms បាននិយាយថាកូនចៅម្នាក់របស់ ស៊ុន ជាន បានក្បត់គាត់ ហើយបានប្រាប់អំពីត្រានេះទៅកាន់មេដឹកនាំសម្ព័ន្ធ យន់ សាវ ដែលបានសុំត្រាគាត់ ប៉ុន្តែ ស៊ុន ជាន បានបដិសេធ។ គាត់បានស្បថថា ប្រសិនបើគាត់មានត្រានោះមែនសូមឲ្យគាត់ស្លាប់យ៉ាងវេទនា ហើយបានភៀសចេញទៅផ្ទះរបស់គាត់។ ទោះយ៉ាងណាក៏ដោយ យន់ សាវ បានប្រាប់ លី ពាវ ឱ្យរារាំងផ្លូវរបស់គាត់ លី ពាវ បានធ្វើដូច្នេះ ទោះបីជាគាត់មិនអាចយកឈ្នះ ស៊ុន ជាន បាន។ នេះបានចាប់ផ្ដើមធ្វើឲ្យមានការប្រជែងគ្នារវាងពួកគេ ហើយ ស៊ុន ជាន តាមសម្បថរបស់គាត់បានស្លាប់យ៉ាងវេទនាក្នុងការវាយឆ្មក់ ខណៈពេលប្រយុទ្ធជាមួយ លី ពាវនៅពេលក្រោយ។ កូនប្រុសរបស់ ស៊ុន ជាន ឈ្មោះ ស៊ុន កឺ បានទទួលមរតកត្រានេះ ហើយប្រគល់ឱ្យ យន់ ស៊ូ ដើម្បីអោយគាត់ខ្ចីទ័ព ដើម្បីសងសឹកពូរបស់គាត់ ដែលបានប្រយុទ្ធជាមួយស្តេចត្រាញ់ លូ កាង ។
ពេលនោះ យន់ ស៊ូ បានប្រកាសខ្លួនជាអធិរាជនៃរាជវង្សចុង ដែលមានអាយុកាលខ្លីនៅឆ្នាំ១៩៧។ ទង្វើនេះបានធ្វើឲ្យស្ដេចត្រាញ់ ឆាវ ឆាវ និង លី ប៉ី ខឹងជាខ្លាំង ដែលនាំឲ្យមានការបរាជ័យជាច្រើនលើកដោយកងទ័ពនីមួយៗ។ មេទ័ពផ្សេងទៀត ទោះបីត្រូវបានចេញដោយព្រះរាជក្រឹត្យរបស់អធិរាជក៏ដោយ ក៏បដិសេធមិនជួយឆាវ ឆាវ និង លី ប៉ី ក្នុងការកម្ចាត់ យន់ ស៊ូ ដែរ។ នៅពេលដែល យន់ ស៊ូ ទទួលបរាជ័យនៅឆ្នាំ១៩៩ ដោយ លី បុី ត្រាបានធ្លាក់ចូលទៅក្នុងដៃរបស់ ឆាវ ឆាវ ដែលកូនប្រុសរបស់គាត់ ឆាវ ភី បានប្រកាស រាជវង្សវុី ជារដ្ឋស្នងស្របច្បាប់របស់នគរហាន ក្នុងឆ្នាំ២២០ ។ ត្រានៅតែស្ថិតក្នុងដៃរបស់អធិរាជ រាជវង្សវុី រហូតដល់អធិរាជចុងក្រោយ ឆាវ ហួន ត្រូវបានបង្ខំឱ្យដាក់រាជ្យតាមការពេញចិត្តរបស់ ស៊ីម៉ា យ៉ាន ដោយឆ្លងកាត់ត្រាពីត្រកូលឆាវ ទៅស៊ីម៉ា និងបង្កើត រាជវង្សជីន នៅឆ្នាំ២៦៥។
ការបាត់បង់
[កែប្រែ]ត្រាត្រូវបានឆ្លងកាត់ពី រាជវង្សឆាវវុី រាជវង្សជីន សម័យនគរដប់ប្រាំមួយ សម័យរាជវង្សភាគខាងត្បូង និងខាងជើង រាជវង្សស្វី និងរាជវង្សថាង ប៉ុន្តែត្រូវបាន បាត់បង់ទៅប្រវត្តិសាស្ត្រនៅក្នុង រាជវង្សទាំងប្រាំ និងសម័យនគរដប់ (៩០៧-៩៦០)។
ជោគវាសនានៃត្រាក្នុងអំឡុងពេល និងក្រោយរាជវង្សទាំងប្រាំ និងសម័យនគរទាំងដប់មិនត្រូវបានគេដឹងនោះទេ។ ទ្រឹស្ដីបីកើតមាននៅពេលណា និងដោយរបៀបណាវាត្រូវបានបាត់បង់៖
- នៅឆ្នាំ៩៣៧ នៅចុងបញ្ចប់នៃសម័យថាងជំនាន់ក្រោយ នៅពេលដែលអធិរាជចុងក្រោយរបស់រាជវង្ស ( លី ចុងកឺ ) បានស្លាប់ដោយ ការដុតខ្លួនឯង ។
- នៅឆ្នាំ៩៤៦ នៅពេលដែល អធិរាជតៃសុង នៃនគរលាវ បានចាប់យកអធិរាជចុងក្រោយនៃរដ្ឋជីនជំនាន់ក្រោយ។
- ត្រាបានធ្លាក់ចូលដល់ដៃរបស់អធិរាជ យន់ ជំនាន់ក្រោយៗមក។
នៅពេលដែលកងទ័ព មិង ដណ្តើមបានរាជធានីពួកយន់ ក្នុងឆ្នាំ១៣៦៩ បានកាន់កាប់បានតែត្រាមួយក្នុងចំណោមត្រាផ្ទាល់ខ្លួនចំនួន១១ របស់អធិរាជយន់ ។ រាជត្រាមរតក មិនត្រូវបានរកឃើញទេ។ នៅឆ្នាំ១៣៧០ កងទ័ពមិង បានឈ្លានពាន រាជវង្ស យន់ខាងជើង ហើយបានរិបអូសយកកំណប់ទ្រព្យមួយចំនួនដែលនាំយកទៅទីនោះដោយអធិរាជយន់ ដែលបានភៀសខ្លួន។ ទោះយ៉ាងណាក៏ដោយ ជាថ្មីម្តងទៀត រាជត្រាមរតក មិនត្រូវបានគេរកឃើញទេ។ នៅដើម រាជវង្សមិង ត្រាត្រូវបានគេដឹងថាបានបាត់បង់។ ទាំងរាជវង្ស មិង និង ឆេង មិនមានកម្មសិទ្ធិលើត្រានេះទេ។ ការកាត់បន្ថយសារៈសំខាន់នៃត្រាមរតកដែលបាត់បង់ ជាផ្នែកមួយដែលពន្យល់ពីភាពមន្ទិលរបស់អធិរាជឆេង ក្នុងការបង្កើតត្រាអធិរាជជាច្រើន — ទីក្រុងហាមឃាត់ ក្នុង ទីក្រុងប៉េកាំង មានការប្រមូលផ្ដុំនៃត្រាចំនួន២៥ សម្រាប់ប្រើប្រាស់ជាផ្លូវការរបស់អធិរាជ។
នៅដើមសតវត្សទី២០ នៅពេលដែល ចក្រភពឆេង បន្តកំណែទម្រង់ដើម្បីធ្វើទំនើបកម្មប្រព័ន្ធរដ្ឋាភិបាលរបស់ខ្លួន ត្រាផ្លូវការជាច្រើនត្រូវបានបង្កើតឡើងសម្រាប់ប្រើប្រាស់លើឯកសារ និងឧបករណ៍របស់រាជការអធិរាជ។ ថ្វីត្បិតតែមានរាងការ៉េតាមការរចនាបែបប្រពៃណីក៏ដោយ ក៏ត្រាត្រូវបានធ្វើពីឈើ ធ្វើតាមគំរូរបស់រដ្ឋាភិបាលលោកខាងលិច ហើយផ្ទុយពីត្រាអធិរាជឆេង ពីមុនដែលមានពីរភាសា ( ចិន និង ម៉ាន់ជូ ) ដោយមានតែ អក្សរចិន ប៉ុណ្ណោះ។ ត្រាចំនួនបួនត្រូវបានឆ្លាក់៖ " ត្រានៃមហាឆេង " (大清國寶) "ត្រានៃអធិរាជឆេងដ៏អស្ចារ្យ" (大清皇帝之寶) "ត្រាដ៏អស្ចារ្យនៃចក្រភពឆេងដ៏អស្ចារ្យ" (大清帝國之璽) និង "ត្រានៃអធិរាជនៃចក្រភពឈីងដ៏អស្ចារ្យ" (大清帝國皇帝之寶) ។ ក្នុងចំណោមនោះ ត្រាដ៏អស្ចារ្យនៃចក្រភពឈីងដ៏អស្ចារ្យតំណាងឱ្យ "ការជំនួស" ផ្លូវការ និងជាការផ្លាស់ប្តូរទំនើបជំនួសត្រាមរតកដែលបាត់បង់។ ត្រាទាំងនេះ គឺស្ថិតនៅក្នុងសមុច្ច័យនៃ សារមន្ទីរព្រះរាជវាំង ក្នុងទីក្រុងប៉េកាំង ហើយគ្មានសញ្ញានៃការប្រើប្រាស់ឡើយ។ បន្ទាប់ពី ការដួលរលំនៃចក្រភពឆេង ក្នុងឆ្នាំ១៩១២ រដ្ឋាភិបាលនៃសាធារណរដ្ឋចិន ក៏បានអនុម័តផងដែរនូវសំណុំនៃត្រាផ្លូវការរាងការ៉េ។ សាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតចិន ពីដំបូងបានអនុម័តត្រាការ៉េស្រដៀងគ្នា ប៉ុន្តែវាលែងត្រូវបានប្រើប្រាស់នៅឆ្នាំ១៩៥៤។
ចាប់តាំងពីពេលនោះមក មានត្រាជាច្រើនត្រូវបានអះអាងថាជា ត្រាមរតក ដែលបានបាត់បង់ ប៉ុន្តែគ្មានច្បាស់លាស់ទេក្រោមការវែកញែក។ ក្នុងករណីយ៉ាងហោចណាស់មួយ ត្រាដែលពាក់ព័ន្ធត្រូវបានរកឃើញថាជាត្រាផ្ទាល់ខ្លួនរបស់ព្រះចៅអធិរាជ ជាជាងត្រា មរតក។[ ត្រូវការដកស្រង់ ]
សូមមើលផងដែរ
[កែប្រែ]- ត្រាជាតិនៃសាធារណរដ្ឋចិន
- ត្រានៃរដ្ឋាភិបាលប្រជាជននៃសាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតចិន
- ត្រាអធិរាជម៉ុងហ្គោល
- ត្រាអធិរាជជប៉ុន
- ត្រាអធិរាជកូរ៉េ
- ត្រាអធិរាជម៉ាន់ឈូកូ
- ត្រា (អាស៊ីបូព៌ា)
- ត្រាស្រ្គីប
- ផើងជើងទម្រប្រាំបួន
ឯកសារយោង
[កែប្រែ]ការដកស្រង់
[កែប្រែ]- ↑ The Complete Collection of Treasures of the Palace Museum, Beijing 30: Imperial Seals and Signets - Gugong Bowuyuan Cang Wenwu Zhenpin Quanji 30: Xi yin (Taiwanese Chinese) – 2008. by Beijing Palace Museum. ISBN 9620753453, ISBN 978-9620753459
ប្រភព
[កែប្រែ]
- Chen Shou (3rd century). Pei Songzhi (ed.) 三國志 [Records of the Three Kingdoms]. Taipei: Dingwen Printing, 1977.
- Morrow, David & Pearlstein, Elinor (1998). "Immortal stone: Jade of the Han dynasty". Calliope, 9(2): 24.