សេចក្តីថ្លែងការណ៍អាស៊ាន
 | អត្ថបទនេះ ត្រូវការការដកស្រង់ ឬ ឯកសារយោងបន្ថែមសម្រាប់ការផ្ទៀងផ្ទាត់ (April 2021) |
សេចក្តីប្រកាសអាស៊ាន [១] ឬ សេចក្តីថ្លែងការណ៍ទីក្រុងបាងកក គឺជាឯកសារបង្កើតសមាគមប្រជាជាតិអាស៊ីអាគ្នេយ៍ (អាស៊ាន)។ វាត្រូវបានចុះហត្ថលេខានៅទីក្រុងបាងកក នៅថ្ងៃទី៨ ខែសីហា ឆ្នាំ១៩៦៧ ដោយសមាជិកស្ថាបនិកអាស៊ាន ទាំងប្រាំគឺ ឥណ្ឌូនេស៊ី ម៉ាឡេស៊ី ហ្វីលីពីន សិង្ហបុរី និង ថៃ ។
វាចែងអំពីគោលការណ៍ជាមូលដ្ឋានរបស់អាស៊ាន៖ កិច្ចសហប្រតិបត្តិការ មិត្តភាព និងការមិនជ្រៀតជ្រែក។ [២] កាលបរិច្ឆេទនេះត្រូវបានប្រារព្ធជាទិវាអាស៊ាន។ [៣]
ទ្រឹស្តីមួយបង្ហាញថា អាស៊ានត្រូវបានបង្កើតឡើងជាការបង្ហាញនៃសាមគ្គីភាពប្រឆាំងនឹង ការពង្រីកកុម្មុយនិស្តក្នុងប្រទេសវៀតណាម និង ការបះបោរ កុម្មុយនិស្ត នៅក្នុងព្រំដែនរបស់ខ្លួន។ យ៉ាងណាក៏ដោយ មិនមានអ្វីពីអាស៊ានសរសេរថាពិតជានិយាយបែបនេះទេ។
បញ្ហាជុំវិញ
[កែប្រែ]កុម្មុយនិស្ត
[កែប្រែ]មុនការប្រកាសនេះ រដ្ឋអាស៊ីអាគ្នេយ៍ ទាំងប្រាំបានតស៊ូទប់ឥទ្ធិពលកុម្មុយនិស្ត ។
នៅពេលនោះ រដ្ឋាភិបាលហ្វីលីពីន បានព្យាយាមផ្តល់ការលើកលែងទោស ដល់អតីតពួកសកម្មប្រយុទ្ធហុ៊កបាល្លាហាប់ ដែលបានបង្កជម្លោះប្រដាប់អាវុធនៅលូហ្ស៊ុន ក្នុងអំឡុងទសវត្សរ៍ឆ្នាំ 1950 ដែលស្ទើរតែនាំទៅដល់ការដួលរលំនៃរដ្ឋាភិបាលកណ្តាល។
ជម្លោះរវាងយោធាឥណ្ឌូណេស៊ី និង បក្សកុម្មុយនិស្តឥណ្ឌូណេស៊ី ដែលកំពុងកើនឡើងទំនងជាបានបញ្ចប់នៅចុងឆ្នាំ១៩៦៥ ជាមួយនឹងការផ្លាស់ប្តូរទៅកាន់របបផ្តាច់ការនៃ "លំដាប់ថ្មី" របស់ស៊ូហារតូ បន្ទាប់ពីភាពភ័យរន្ធត់នៃការសម្លាប់រង្គាលឥណ្ឌូនេស៊ីនៅឆ្នាំ១៩៦៥-១៩៦៦ ត្រូវបានអនុវត្ត។ [៤]
លទ្ធិកុម្មុយនិស្ត ក៏បាននាំឱ្យមានគំនិតនៃការច្របាច់បញ្ចូលគ្នានៃសហព័ន្ធម៉ាឡាយ៉ា សារ៉ាវ៉ាក សិង្ហបុរី និង បូណេអូខាងជើង ទៅជាអង្គភាពតែមួយ ដែលមានចេតនាលុបបំបាត់លទ្ធភាពដែលសិង្ហបុរីធ្លាក់ចូលទៅក្នុងកុម្មុយនិស្ត។ សិង្ហបុរីត្រូវបានបណ្តេញចេញពីសហព័ន្ធក្នុងឆ្នាំ១៩៦៥ ដោយសារភាពតានតឹងផ្នែកពូជសាសន៍ និងរបៀបដែលសហព័ន្ធគួរតែត្រូវបានគ្រប់គ្រង ប៉ុន្តែនៅតែជាសង្គមប្រជាធិបតេយ្យមូលធននិយមដែលមានទំនាក់ទំនងជិតស្និទ្ធជាមួយប្រទេសជិតខាងថ្មី។
ភាពតានតឹងរវាងអ្នកជិតខាង
[កែប្រែ]បញ្ហាពាក់ព័ន្ធមួយគឺការបង្កើតប្រទេសម៉ាឡេស៊ី។ នៅឆ្នាំ១៩៦១ នាយករដ្ឋមន្ត្រីម៉ាឡាយ៉ា លោកទុនគូ អាប់ដុលរ៉ាម៉ាន់ បានប្រកាសសំណើបង្កើតសហព័ន្ធថ្មីមួយហៅថា ម៉ាឡេស៊ី។ នេះត្រូវបានជំទាស់ដោយឥណ្ឌូណេស៊ី និងហ្វីលីពីន ដោយសារតែឥណ្ឌូនេស៊ីជឿថាការបង្កើតថ្មីនេះគឺជាទម្រង់នៃអាណានិគមនិយម ខណៈពេលដែលហ្វីលីពីនបានទាមទារភាគខាងកើតបូណេអូខាងជើង (សាបា) ជាផ្នែកនៃទឹកដីរបស់ខ្លួន។
ដើម្បីបំបាត់ភាពតានតឹង សហព័ន្ធមិនប្រកាន់នយោបាយហៅថា ម៉ាភីលីនដូ ត្រូវបានបង្កើតឡើង។ ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ នេះមិនជោគជ័យទេ ដោយសារតែការយល់ឃើញថា ម៉ាភីលីនដូ ត្រូវបានបង្កើតឡើងដើម្បីពន្យារ ឬរារាំងការបង្កើតប្រទេសម៉ាឡេស៊ី។
ទោះបីជាមានការប្រឆាំងក៏ដោយ ម៉ាឡេស៊ីត្រូវបានបង្កើតឡើងក្នុងឆ្នាំ១៩៦៣។ នេះបាននាំឱ្យមានការប្រឈមមុខដាក់គ្នារវាងឥណ្ឌូនេស៊ី-ម៉ាឡេស៊ី ។ ហ្វីលីពីនបានដកចំណងការទូតចេញ ធ្វើឲ្យទំនាក់ទំនងនៅតែជូរចត់រហូតដល់ការបង្កើតអាស៊ាន។
វាត្រូវបានអ្នកប្រាជ្ញជឿថា ការបង្កើតអាស៊ានបានរារាំងអរិភាពរវាងរដ្ឋអាស៊ីអាគ្នេយ៍ ។ [៥] [៦]
សូមមើលផងដែរ
[កែប្រែ]ឯកសារយោង
[កែប្រែ]- ↑ "The Asean Declaration (Bangkok Declaration) Bangkok, 8 August 1967". ASEAN. Retrieved 7 May 2017.
- ↑ The Asia-Pacific Profile. 1998. ល.ស.ប.អ. 0-415-17279-9. https://books.google.com/books?id=l07ak-yd6DAC&q=%22Bangkok+Declaration%22+ASEAN&pg=RA1-PA311.
- ↑ "ASEAN Day". ASEAN. Retrieved 11 February 2015.
- ↑ Bevins, Vincent (20 October 2017). "What the United States Did in Indonesia". TheAtlantic.com. The Atlantic Monthly Group. Retrieved 30 December 2020.
- ↑ Globalisation: encyclopaedia of trade, labour, and politics by Ashish K. Vaidya
- ↑ The Genesis of Konfrontasi: Malaysia, Brunei, Indonesia 1945-1965, Greg Poulgrain