កំពង់ក្របី

ផែនទីឆ្នាំ 1795 គូរដោយ Jean-Marie Dayot

កំពង់ក្របី (ភាសាវៀតណាម: Bến Nghé, បិន ង៉េ)គឺ​ជា​កន្លែង​សម្គាល់​នៅ​ក្នុង​ទឹកដី​បុរាណ​នៃ សៃហ្គន - សាឌិញ ។ ចាប់ផ្តើមពីដីព្រៃនៅជាប់នឹងទន្លេធំមួយក្នុង សតវត្ស ១៧, កំពង់ក្របីបានអភិវឌ្ឍបន្តិចម្តងៗទៅជាតំបន់ទីក្រុង នៅពេលដែលរដ្ឋាភិបាល ស្តេច ង្វៀន នៅ ដាងចុង បានបង្កើតជាបណ្តើរៗនូវឧបករណ៍រដ្ឋបាល និងយោធានៅទីនេះ។ កំពង់ផែកំពង់ក្របីកំពង់ផែ មានភាពអ៊ូអរ និងក្លាយជាមជ្ឈមណ្ឌលនយោបាយ និងសេដ្ឋកិច្ចនៃតំបន់ ភាគខាងត្បូង ជាពិសេសនៅចុងទី១៨ន៍ ។ 18 ដល់ពាក់កណ្តាលទីមួយ នៃសតវត្។ទី ១៩ . ក្នុង​សម័យ ​អាណានិគម​បារាំង ដោយ​ផ្អែក​លើ​តំបន់​ទកំពង់ក្របីen Nghe បារាំង​បាន​រៀបចំ​ផែនការ​ទសៃហ្គន Saigon [១] (បច្ចុប្បន្ន​ជា​តំបន់​កណ្តាល ​នៃ​ទីក្រុង​ហូជីមិញ )។

ប្រវត្តិសាស្ត្រ

[កែប្រែ]
ផែនទី ហ្គាឌិញ ក្នុងឆ្នាំ 1815 គូរដោយ Tran Van Hoc បន្ថែមដោយឈ្មោះទីកន្លែងនៅពាក់កណ្តាលសតវត្សទី ១៩

បច្ចុប្បន្ននេះ មានទ្រឹស្តីពីរផ្សេងគ្នាអំពីប្រភពដើមនៃឈ្មោះ បិនង៉េ ។ ទ្រឹស្ដីទីមួយគឺឈ្មោះនេះមានប្រភពមកពីអតីតឈ្មោះ ខ្មែរ ថា កំពង់ក្របី ។ [២] ទ្រឹស្ដីទីពីរគឺថា មាត់ទន្លេនេះ ធ្លាប់មានក្រពើច្រើន យំដូចកូនក្របីអញ្ចឹង ទើបគេហៅវាមកថាបិនង៉េ។ [៣]

នៅ ឆ្នាំ ១៦២៣ ដោយមានការយល់ព្រមពីព្រះមហាក្សត្រ នៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា ព្រះអង្គម្ចាស់ ង្វៀន ភុក ង្វៀន បានបង្កើតស្ថានីយ៍ប្រមូលពន្ធចំនួនពីរនៅ កំពង់ក្របី (បិនង៉េ) និងព្រៃនគរ ( សៃហ្គន ) ដើម្បីប្រមូលពន្ធពីជនអន្តោប្រវេសន៍វៀតណាមក្នុងតំបន់។ [៤] នៅ ឆ្នាំ ១៦៧៩ ព្រះអម្ចាស់ Nguyen Phuc Tan បានបង្កើតបន្ទាយមួយនៅភូមិ តាន់ ម៉ី ទីតាំងត្រូវបានកំណត់នៅជិតផ្លូវប្រសព្វនៃផ្លូវ Nguyen Trai - Cong Quynh សព្វថ្ងៃ។ [៥] ព្រឹត្តិការណ៍ទាំងនេះបានរួមចំណែកលើកទឹកចិត្តប្រជាជនវៀតណាមនៅទីក្រុង ដាងចុង មកទីនេះដើម្បីស្វែងយល់ដីធ្លី រស់នៅ និងធ្វើអាជីវកម្ម។

នៅ ឆ្នាំ ១៦៩៨ អភិបាលខេត្ត Nguyen Huu Canh បានឈ្លានពាន ខេត្តដូនណៃ - សាឌិញ ហើយបានរកឃើញថាដីត្រូវបានពង្រីករាប់ពាន់ម៉ាយ ហើយប្រជាជនបានកើនឡើងដល់ 40,000 គ្រួសារ។ [៦] លោក​បាន​បង្កើត​រដ្ឋាភិបាល សាឌិញក្នុង​នោះ​មាន​ស្រុក​ចំនួន​ពីរ Phuoc Long និង Tan Binh ដែល Ben Nghe នៅ​ពេល​នេះ​ជា​របស់​ស្រុក Tan Binh។ [៧]

ពី ឆ្នាំ ១៧៧៦ ដល់ ឆ្នាំ ១៧៨៣ ពួកបះបោរ តៃសឺន បានវាយប្រហារ សាឌិញ ចំនួនប្រាំដង ទឹកដីនេះបានក្លាយជាកន្លែងប្រយុទ្ធគ្នារវាងកងទ័ព តាយសឺន និង រាជវង្សង្វៀន ។ នៅ ឆ្នាំ ១៧៨៨ ង្វៀនអាញ់ បានដណ្តើមយកទីក្រុង សាឌិញ ។ នៅ ឆ្នាំ ១៧៩០ គាត់បានបញ្ជាឱ្យ Gia Dinh Kinh សាងសង់ បន្ទាយ Bat Quai និងគម្រោងជាច្រើននៅខាងក្រៅទីប្រជុំជន រួមមាន សិក្ខាសាលា Chu Su (ត្រូវបានគេស្គាល់ផងដែរថាជាសិក្ខាសាលា Thuy ដែលជាអ្នកកាន់តំណែងមុននៃ កន្លែងផលិតកប៉ាល់ Ba Son ក្រោយមក) សិក្ខាសាលា Voi សិក្ខាសាលា Truong Truong និងគុក ស្ថានទូត។ លោក ង្វៀនអាញ់ បានដាក់ចេញនូវគោលនយោបាយជាច្រើន ដើម្បីជំរុញផលិតកម្មកសិកម្ម និងពាណិជ្ជកម្មទំនិញ ដើម្បីជួយ សៃហ្គន - សាឌិញ ងើបឡើងវិញ និងអភិវឌ្ឍន៍សេដ្ឋកិច្ច ក្លាយជាខ្នងបង្អែកដ៏រឹងមាំ ដើម្បីប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹង រាជវង្ស តាយសឺន ។

នៅចុងសតវត្ស ទី ១៨ - ការចាប់ផ្តើមនៃសតវត្សទី ១៩, ទីក្រុងកំពង់ផែកំពង់ក្របី និង សៃហ្កន [lower-alpha ១] បានអភិវឌ្ឍយ៉ាងខ្លាំង ដោយទាក់ទាញនាវាបរទេសមួយចំនួនធំមកធ្វើពាណិជ្ជកម្ម។ កំណត់ត្រាជនបរទេសដែលមក បិនង៉េ - សៃហ្គន នាពេលនោះបាននិយាយថា តំបន់នេះមានទីក្រុងពីរដាច់ដោយឡែកពីគ្នាគឺ សៃហ្គន (Saigon) និង Bingeh (បិនង៉េ) ដែល Bingeh គឺជាកន្លែងគ្រប់គ្រង និងទីក្រុង Tri ដែលស្ថិតនៅខាងលិច ច្រាំងទន្លេធំ។ តំបន់ទីក្រុង Bingeh ត្រូវបានបង្កើតឡើងនៅពេលក្រោយជាង សៃហ្កន ប្រជាជនចាប់ផ្តើមមកទីនេះដើម្បីរស់នៅច្រើនបន្ទាប់ពី សង្រ្គាម ង្វៀនអាញ់ - តាយសឺន បានបញ្ចប់។ [៨]

យោងតាមអ្នកនិពន្ធ Son Nam ដីរបស់ បិនង៉េ មានតំបន់ពីរផ្សេងគ្នា។ នៅ​ខាង​ជើង​ជា​ពំនូក​ដ៏​ខ្ពស់ ជា​កន្លែង​ដែល​បាន​សង់​បន្ទាយ។ ហើយ​ភាគ​ខាង​ត្បូង​មាន​ដី​ទាប និង​ជា​តំបន់​វាលភក់​តាម ​ប្រឡាយ បិនង៉េ ។ ផ្ទះ​ភាគច្រើន​ជា ​ផ្ទះ​ឈើ ​របស់​ប្រជាជន​ដែល​មាន​ទីតាំង​នៅ​ជិត​ប្រឡាយ​ក្នុង​ផ្សារ​មាន​ផ្ទះ​ជា​ជួរៗ​ដែល​មាន​ដំបូល​ប្រក់​ក្បឿង សសរឈើ និង​ជញ្ជាំង​ធ្វើ​ពី​កំបោរ (​ជា​ចម្បង​របស់​ជនជាតិ​ចិន​និង​ម្ចាស់ផ្ទះ​)​។ នៅតំបន់នាពេលនេះ ផ្សារជាច្រើនត្រូវបានបង្កើតឡើងដូចជា៖ ផ្សារ បិនថាញ់ (នេះគឺជាទីផ្សារសំខាន់នៃប្រព័ន្ធទីផ្សារ បិនង៉េ ), ផ្សារ Ben Soi, ផ្សារ Dien Khien, ផ្សារ Thi Nghe, ផ្សារ Tan Kieng ។ .. ទូកនៅតែជាមធ្យោបាយធ្វើដំណើរដ៏សំខាន់សម្រាប់មនុស្ស ដោយសារបណ្តាញប្រឡាយដ៏ស្មុគស្មាញ។ បន្ទាប់ពី ការបះបោរ Le Van Khoi ស្តេច មិញម៉ាង បានវាយកម្ទេចបន្ទាយ Quy (បន្ទាយ Bat Quai) ហើយបានសាងសង់បន្ទាយថ្មីមួយទៀត ឈ្មោះថា Phung citadel នៅពេលនេះ ផ្សារ និងផ្លូវនានាក្នុង បិនង៉េក៏ត្រូវបានបំផ្លាញផងដែរ។

Bản đồ Sài Gòn năm 1860 do Hải quân Pháp phác họa

មុនពេលបារាំងកាន់កាប់ សាឌិញ តំបន់ បិនង៉េ មានភូមិប្រហែល 40 ដែលមានប្រជាជនរហូតដល់ 50,000 នាក់។ នៅពេលដែល ទីក្រុង សាឌិញ បានដួលរលំ នៅ ឆ្នាំ ១៨៥៩ ទីក្រុងភាគច្រើនត្រូវបានបំផ្លាញ ហើយប្រជាជនត្រូវបានជម្លៀសចេញ ដោយបន្សល់ទុកតែតំបន់ Cho Quan ប៉ុណ្ណោះ។ ព្រឹត្តិការណ៍នេះត្រូវបានលើកឡើងដោយ ង្វៀន ឌិញចៀវ ក្នុងកំណាព្យ រត់ចេញពីខ្មាំង ៖

“ Bến Nghé của tiền tan bọt nước
Đồng Nai tranh ngói nhuốm màu mây.[៩] 		”

បន្ទាប់ពីមួយរយៈពេលនៃស្ថេរភាពស្ថានការណ៍នៅទីនេះ បារាំងបានចាប់ផ្តើមរៀបចំផែនការឡើងវិញ បិនង៉េទៅជាទីក្រុងបែបលោកខាងលិច ហៅថាទីក្រុង សៃហ្កន [lower-alpha ២] ។ [១] ឈ្មោះ បិនង៉េ លែងប្រើទៀតហើយ។

ចំណាំ

[កែប្រែ]
  1. ↑ Sài Gòn ở đây được hiểu là khu vực Chợ Lớn sau này.
  2. ↑ Còn khu Sài Gòn thì sau khi được quy hoạch lại thì mang tên thành phố Chợ Lớn.

ចំណាំ

[កែប្រែ]
  1. ↑ ១,០ ១,១ "Đô thị Sài Gòn – Một góc nhìn". Bảo tàng Lịch sử Quốc gia. 2019-06-25. Archived from the original on 2020-09-20. Retrieved 2022-06-17. Cite error: Invalid <ref> tag; name ":0" defined multiple times with different content
  2. ↑ . 1969. https://www.google.com/books/edition/Saigon_Nfam_Xa/18UzAAAAIAAJ។ បានយកមក 2022-06-16. 
  3. ↑ . 1997. https://www.google.com/books/edition/Bến_Nghé_xưa/HSlvAAAAMAAJ។ បានយកមក 2022-07-05. 
  4. ↑ . 2008. https://www.google.com/books/edition/Kỷ_yếu_Hội_thảo_khoa_h%E1%BB%8Dc_Chúa/WlNQAQAAMAAJ. 
  5. ↑ . 1998. https://www.google.com/books/edition/300_năm_Sài_Gòn_Thành_phố_Hồ_Ch/tHhuAAAAMAAJ. 
  6. ↑ . 1995. https://www.google.com/books/edition/Lễ_Thành_Hầu_Nguyễn_Hữu_Cảnh/bz5wAAAAMAAJ. 
  7. ↑ . 1999. https://www.google.com/books/edition/Lược_sử_300_năm_Sài_Gòn_Thành_p/dEtRAQAAMAAJ. 
  8. ↑ "Saigon - Chợ Lớn: thế kỷ 17 đến thế kỷ 19 - Phần II". Bảo tàng Lịch sử Quốc gia. 2010-10-09. Archived from the original on 2022-06-17. Retrieved 2022-06-17.
  9. ↑ ទំព័រគំរូ:Chú thích sách