បក្សីចាំក្រុង

ព្រះនាមពេញ
	ព្រះបាទសម្ដេច គម្ដែងអញប្រដែងរាជបក្សីចាំក្រុង បម្រុងរាស្ដ្រ

បក្សីចាំក្រុង
បក្សីចាំក្រុង
	ព្រះបាទ
	ប្រាសាទបក្សីចាំក្រុង
រជ្ជកាល	គ.ស ១០២៨-១០៧១
រាជ្យមុន	ព្រះបាទសិន្ធពអមរិន្ទ
រាជ្យបន្ត	ព្រះបាទអឡស្សរាជ រឺ ព្រះបាទបទុមវរវង្ស (ពង្សាវតារសម្ដេចទៀង)
ស្វាមី/មហេសី	អ្នកម្នាងស្វាយ ព្រះនាងពៅពិសី
បុត្រ	ព្រះវត្តរាជ អឡស្សរាជ ព្រះសែណ្ណ័ករាជ ព្រះបទុមវរវង្ស (ពង្សាវតារសម្ដេចទៀង)
ព្រះនាមពេញ
	ព្រះបាទសម្ដេច គម្ដែងអញប្រដែងរាជបក្សីចាំក្រុង បម្រុងរាស្ដ្រ
សន្តតិវង្ស	ព្រះទេវង្សអស្ចារ្យ
បិតា	ព្រះបាទចក្រព័ត្រ រឺ ពញាពេជ្រ (បុត្រព្រះបាទចក្រព័ត្រ)
មាតា	អ្នកម្នាងទេព រឺ អ្នកម្នាងកែវ
ប្រសូត	គ.ស ១០០១ ; កំពង់ព្រះជិន (កំពង់ចិន ស្រុកស្ទោង កំពង់ធំ សព្វថ្ងៃ), សទោង ទឹកដីស្ដេចត្រាញ់ចាមស្រេន្ទ្រា
សុគត	គ.ស ១០៧១ ; មហានគរ

ព្រះបាទបក្សីចាំក្រុង (គ.ស ១០០១-១០៧១) រជ្ជកាល (គ.ស ១០២៨-១០៧១) ព្រះបាទសិន្ធពអមរិន្ទ ឬពញាក្រែក ឬព្រហ្មកិល ព្រះមហាក្សត្រខ្មែរទី១៨ បានចូលទិវង្គតក្នុងឆ្នាំមមែ ក្នុងព្រះជន្ម ៣១ វស្សា ក្រោយដែលបានសោយរាជសម្បត្ដិ អស់ចំនួន ២០ ឆ្នាំ (ព្រះជន្មរបស់ព្រះបាទសិន្ធពអនុរាជ ឬស្ដេចព្រហ្មកិល ត្រូវបានពង្សាវតារផ្សេងៗកត់ត្រាខុសគ្នាទាំងអស់) នេះបើតាមពង្សាវតាររបស់សម្ដេចវាំងជួន។ ពិធីអភិសេកបក្សីចាំក្រុងជាព្រះមហាក្សត្រនៃប្រទេសកម្ពុជាបានរៀបចំ ប្រារព្ធធ្វើឡើងនៅថ្ងៃជាពេលាល្អ ដែលត្រូវជាថ្ងៃ ១១កើត ខែពិសាខ ឆ្នាំរោង ព.ស ១៥៧២ ម.ស ៩៥០ ច.ស៣៩០ គ.ស ១០២៨ កាលនោះព្រះបាទបក្សីចាំក្រុងមានព្រះជន្ម២៨វស្សា ព្រះអង្គជាព្រះមហាក្សត្រខ្មែរទី១៩។ ព្រះអង្គបានទទួលព្រះបរមនាម ព្រះបាទសម្ដេច គម្ដែងអញប្រដែង រាជបក្សីចាំក្រុង បម្រុងរាស្ដ្រ។ រាជធានីខ្មែរស្ថិតនៅមហានគរដដែល។ ព្រះបាទ សម្ដេចគម្ដែងអញប្រដែង រាជបក្សីចាំក្រុង បម្រុងរាស្ដ្រ ព្រះមហាក្សត្រខ្មែរទី១៩ បានចូលទិវង្គត នៅឆ្នាំកុរ ក្នុងព្រះជន្ម ៧១ វស្សា។ ព្រះអង្គសោយរាជសម្បត្ដិប្រទេសកម្ពុជាបាន ៤៤ ឆ្នាំ។

ប្រវត្តិ

ពេលចាប់កំណើតនឹងធំឡើង

ព្រះអង្គត្រូវជាបុត្ររបស់អ្នកម្នាងកែវ និងព្រះបាទចក្រព័ត្រ (ឯពង្សាវតារខ្លះថាទ្រង់ជាបុត្រពញាពេជ្រ (បុត្រព្រះបាទចក្រព័ត្រ) និង អ្នកម្នាងទេពវិញ)។

កាលណោះ ព្រះបាទចក្រព័ត្រ ព្រះមហាក្សត្រខ្មែរទី១៦ មានមហេសីមួយឈ្មោះអ្នកម្នាងកែវ។ ព្រះនាងទ្រង់មានគភ៌នៅក្នុងឆ្នាំជូត ព.ស ១៥៤៤ ដែលត្រូវជា គ.ស ១០០០ គឺនៅក្នុងសម័យកាលដែលដំបងគ្រញូងបានបះបោរ លើកកងទ័ពមកវាយប្រហារដណ្ដើមយករាជ្យ។ ក្នុងឱកាសនោះ ព្រះនាងបានបន្លំធ្វើជាអ្នកស្រុកអ្នកភូមិសាមញ្ញ លួចរត់គេចភៀសខ្លួន ចេញផុតពីមហានគរ ទៅរស់នៅតាមជាយជនបទ ឆ្ងាយដាច់ស្រយាលពីគេឯង។ ព្រះនាងបានតាយាយពីរនាក់ប្ដីប្រពន្ធ តាគហេ យាយលក្ខណ៍ ទទួលយកទៅចិញ្ចឹមបីបាច់ថែរក្សា ជួយលាក់បំពួនបំបិទបំបាំង ឆ្ងាយពីភ្នែកច្រមុះ ពួកក្រុមស្ដេចដំបងគ្រញូង ។ ខែមាឃ ឆ្នាំឆ្លូវ ព.ស ១៥៤៥ ត្រូវជាម.ស. ៩២៣ ច.ស ៣៦៣ និងគ.ស ១០០១ ព្រះនាងប្រសូតបានបុត្រមួយព្រះអង្គ មានសម្បុរភ្លឺស្រស់បំព្រង ហើយមានសញ្ញាកងចក្រលើបាតដៃ និងបាតជើង ដែលបញ្ជាក់លក្ខណៈជាអ្នកមានបុណ្យ។

តាគហេ យាយលក្ខណ៍ បានស្រឡាញ់ថ្នាក់ថ្នមទំនុកបម្រុងព្រះនាងកែវ និងទារកដូចជាកូន និងចៅបង្កើត។ សម័យថ្ងៃមួយ ប្ដីប្រពន្ធតាគហេ យាយលក្ខណ៍ និងព្រះនាងកែវបាននាំព្រះរាជបុត្រទៅច្រូតស្រូវជាមួយ។ ទៅដល់កន្លែងធ្វើការ គេបានយកព្រះរាជបុត្រទៅដាក់ឲ្យផ្ទុំក្រោមម្លប់ឈើ។ ដោយរវល់ជាប់ជក់នឹងការងារពេក ម្នាក់ៗមិនបាននឹកភ្នកចាប់អារម្មណ៍ដល់ទារកដែលកំពុងតែត្រូវស្ថិត នៅក្រោមកម្ដៅកាំរស្មីព្រះអាទិត្យឡើយ។ ពេលនោះ ទិដ្ឋភាពដ៏សែនអស្ចារ្យដែលគេមិនធ្លាប់ឃើញ ហើយដែលមិនធ្លាប់កើតមាននោះ បានកើតឡើង គឺទេពឥន្ទ្រី និងបក្សាបក្សីជាច្រើនទាំងហ្វូងបានហោះចុះមក កកកុំ ក្រុងព័ទ្ធជិតជុំ ការពារទារកមិនឲ្យត្រូវកម្ដៅថ្ងៃ។ តាគហេឃើញដូច្នេះ ភ័យលោះព្រលឹង ខំរត់យ៉ាងលឿនស្លេវទៅដេញបង្អើលហ្វូងសត្វបក្សាបក្សី។ ទៅដល់ តាគហេខំពិនិត្យមើលខ្លាចក្រែងទារករងគ្រោះថ្នាក់ ឬមានរបួសស្លាកស្នាម តែគាត់មើលមិនឃើញមានអ្វីដែលជាការគួរឲ្យភ័យព្រួយបារម្ភ ឡើយ។ ផ្ទុយទៅវិញទារកហាក់បីដូចជាបានទទួលនូវសេចក្ដីសុខ និងការថ្នាក់ថ្នមឥតហ្មងពីហ្វូងបក្សាបក្សី។ បាតុភូតដ៏សែនអស្ចារ្យនេះ បានបណ្ដាលឲ្យព្រះនាងកែវ តាគហេ និងយាយលក្ខណ៍ដាក់ឈ្មោះទារកនោះថា បក្សីចាំក្រុង។

តែបើ យោងទៅតាមពង្សាវតារវត្ដកោកកាកវិញ គេអាចដឹងថា មហេសីរបស់ព្រះបាទចក្រព័ត្រទ្រង់មានគភ៌ នៅពេលដែលដំបងគ្រញូងលើកទ័ពមកវាយប្រហារដណ្ដើមរាជ្យ។ ព្រះនាងបានរត់រួចទៅលាក់ខ្លួនពួនអាត្មា នៅតាមភូមិស្ថានតំបន់ឆ្ងាយដាច់ស្រយាល។ បន្ទាប់មក ព្រះនាងប្រសូតបានបុត្រមួយព្រះអង្គ។ តែ គេមិនបានស្គាល់ឈ្មោះព្រះរាជបុត្រអង្គនេះទេ ធំឡើងពេញវ័យកាលណាព្រះរាជបុត្របានមានមហេសី។ ព្រះមហេសីទ្រង់គភ៌បាន ១០ ខែ កាលក្នុងរាជ្យ និងសម័យដែលស្ដេចពញាក្រែក ឬព្រហ្មកិល ឬព្រះបាទសិន្ធពអមរិន្ទ កោះហៅហោរាឲ្យមកទស្សន៍ទាយមើលរកអ្នកមានបុណ្យ។ គ្រានោះព្រះរាជបុត្រក៏បានសុគតដែរ តែគេមិនបានដឹងដោយប្រកាណាមួយឡើយទេ។ ព្រះរាជបុត្រអង្គនេះ បើតាមពង្សាវតារវត្ដទឹកវិល មានឈ្មោះថា ពញាពេជ្រ។ ព្រះមាតា ដែលជាមហេសីព្រះបាទចក្រព័ត្រ មានឈ្មោះថា អ្នកម្នាងទង។ ឯមហេសីរបស់ពញាពេជ្រឈ្មោះ អ្នកម្នាងទេព។ ស្ដេចពញាក្រែក ឬព្រហ្មកិល ឬសិន្ធពអមរិន្ទ កាលបើបានព្យាករទាយថា អ្នកមានបុណ្យ បានមកចាប់កំណើតបាន ១០ខែ ក្នុងត្រកូលក្សត្រហើយ ក៏ចេញបញ្ជាឲ្យនាម៉ឺនពលទ័ពសេនាគ្រប់ទិសទី ចាប់ប្រមូលស្ដ្រីទាំងអស់ក្នុងនគរ ដែលមានផ្ទៃពោះចំនួន ១០ ខែ យកទៅប្រហារជីវិតកុំឲ្យមានសល់។ ពេជ្ឈឃាដត្រូវកាប់ស្ដ្រីទាំងនោះជាបីកង់ គឺត្រង់ក និងពោះ។ អ្នកម្នាងទេព ដែលកាលនោះ បានមកលាក់ខ្លួនរស់នៅក្នុងស្រុកស្ទោង មិនបានគេចផុតពីគ្រោះកំណាចនោះទេ។ ព្រះនាងត្រូវស្ដេចចាមសេ្រន្ទ្រា ជាស្ដេចចាមចំណុះខ្មែរ តាំងតែពីសម័យរាជ្យ ព្រះថោងនាងនាគ ឬស្ដេចកុម៉ែរាជ ព្រះមហាក្សត្រខ្មែរទី១ នៅស្រុកស្ទោង ចាប់យកទៅថ្វាយព្រះរាជា។ ព្រះសិន្ធពអមរិន្ទក៏បង្គាប់ឲ្យក្រុមពេជ្ឈឃាដស្ដេចចាមយកទៅ ប្រហារជីវិតដោយគ្មានស្រណោះប្រោសប្រណី។ កន្លែងពិឃាដអ្នកម្នាងទេពស្ថិតនៅខាងត្បូងកំពង់ព្រះជិន (ប្រហែលជា កំពង់ចិន ក្នុងស្រុកស្ទោង ខេត្ដកំពង់ធំ) ហើយនៅខាងលិចវាំងស្ដេចចាមសេ្រន្ទ្រា។ នៅពេលដែលពួកពេជ្ឈឃាដ កាប់ប្រហារត្រង់ពោះ ព្រះនាងទេពទារកនោះរត់ឡើងទៅនៅទ្រូងម្ដាយ ហើយដល់ពួកពេជ្ឈឃាដចេញទៅបាត់ទារកក៏ធ្លាក់ចេញមកក្រៅ។ គឺនៅពេលនោះហើយដែលទេពឥន្ទ្រី និងហ្វូងបក្សាបក្សីជាច្រើនបានហោះកុះករ កកកុំចុះមករោមក្រុងការពារ ព័ទ្ធជុំវិញ។ សត្វខ្លះទៀតត្រដាងស្លាបដាក់ក្រោមទារក ការពារកុំឲ្យប៉ះប្រឡាក់នឹងដី។ តាគហេដែលឃ្វាលគោនៅជិតនោះ ឃើញហ្វូងសត្វបក្សាបក្សីជាច្រើនហោះក្រវែល ក្រឡឹងចុះក្រឡឹងឡើង ឆ្វាត់ឆ្វែងច្រើនពេកក្នុងមេឃ កើតក្ដីឆ្ងល់សង្ស័យ ហើយក៏ដើរតម្រង់ទៅមើលដល់កន្លែង។ ស្រាប់តែគាត់ភ្ញាក់ព្រើត នឹកគិតទៅអស្ចារ្យខ្លាំងពេក កាលបើឃើញទារកមួយ ត្រូវបានហ្វូងបក្សាបក្សីចោមរោម ក្រុងការពារ គាត់ក៏លើកបីទារកយកមកចិញ្ចឹមបីបាច់ថែរក្សា ថ្នាក់ថ្នមយ៉ាងប្រុងប្រយ័ត្ន និងស្រឡាញ់ជាទីបំផុត។ តាគហេបានដាក់ឈ្មោះ បក្សីចាំក្រុង ឲ្យទារកនោះជាប់រៀងរហូតមក។

ប្រផ្នូលស្ដេចសិន្ធពអមរិន្ទ

ថ្ងៃមួយ ស្ដេចព្រហ្មកិល ឬពញាក្រែកកើតមានជំងឺឈឺក្បាលយ៉ាងខ្លាំងរកទ្រាំមិនបាន ដែលជាហេតុបណ្ដាលឲ្យព្រះអង្គកោះហៅហោរា មកទស្សន៍ទាយរកហេតុផលពិតប្រាកដ។ ហោរានោះបានគន់គូរមើលតាមជើងលេខ ថ្ងៃខែឆ្នាំ និងតាមទំនាយនគរទៅ ស្រាប់តែឃើញថាអ្នកមានបុណ្យដែលមានត្រកូលជាក្សត្របានមកចាប់ជាតិ ទ្រង់គភ៌ហើយ។ អ្នកមានបុណ្យនេះ ដែលមានឈាមជ័រ ចុះមកអំពីព្រះបាទទេវង្សអស្ចារ្យ (នេះជាសេចក្ដីកំណត់ក្នុងពង្សាវតាររបស់ព្រះអង្គម្ចាស់នព្វរតន៍) ព្រះមហាក្សត្រខ្មែរទី៦ និងត្រូវមកសោយរាជសម្បត្ដិនៅប្រទេសកម្ពុជា។

ពង្សាវតារ សម្ដេចវាំងជួន បានត្រឹមតែបញ្ជាក់ថាស្ដេចពញាក្រែក ឬព្រហ្មកិល ឬព្រះបាទសិន្ធពអមរិន្ទ បានកោះហៅហោរាឲ្យទស្សន៍ទាយ។ ព្រះអង្គចង់ដឹងថា តើមានអ្នកមានបុណ្យណាមួយអាចនឹងមកដណ្ដើមរាជ្យព្រះអង្គឬទេ?

យូរឆ្នាំ កន្លងមក ស្ដេចពញាក្រែក ឬព្រហ្មកិល សុបិនឃើញសត្វគ្រុឌហោះចេញពីទិសខាងត្បូងមកខ្វេះយកភ្នែកព្រះអង្គទាំងគូ។ ព្រះអង្គភ័យរន្ធត់ញាប់ញ័រ ព្រួយបារម្ភយ៉ាងខ្លាំង ហើយកោះហៅហោរា បង្គាប់ឲ្យទស្សន៍ទាយមើលជតារាសី។ ហោរាទាយថា អ្នកមានបុណ្យ នឹងយាងមកយករាជបល្ល័ង្ក ឥឡូវនេះអ្នកមានបុណ្យអាយុបាន ៧ឆ្នាំហើយ ហើយមានសញ្ញាកងចក្រលើបាតដៃ និងបាតជើង។ រូបកងចក្រនេះ បើមើលនឹងភ្នែក មើលមិនឃើញ លុះត្រាតែយកបាតដៃបាតជើងទៅដាក់លើម្សៅ។ ដូច្នេះហើយទើបបានជាព្រះមហាក្សត្របង្គាប់បញ្ជាឲ្យនាម៉ឺនពលរេហ៍ កេណ្ឌកៀរក្មេងអាយុ ៧ ឆ្នាំពីគ្រប់ទិសទីតំបន់ក្នុងនគរ យកមកពិសោធន៍ដាក់បាតដៃបាតជើងលើចង្អេរម្សៅ។

គ្រាន់តែ បានឮហោរាទស្សន៍ទាយដូច្នេះ ស្ដេចព្រហ្មកិល ឬព្រះបាទសិន្ធពអមរិន្ទ កើតមានក្ដីភ័យព្រួយបារម្ភ រន្ធត់ក្នុងឱរាខ្លាចរបូតបាត់រាជសម្បត្ដិពីដៃ ព្រះអង្គក៏ចាត់ចែងចេញបញ្ជាឲ្យអស់នាម៉ឺនមុខមន្ដ្រី ពលសេនាបរិវារទាំងឡាយ ធ្វើការស៊ើបអង្កេតគ្រប់ច្រកល្ហក ដើម្បីរុករកអ្នកមានបុណ្យ។ តែគ្មាននរណាមួយអាចដឹងបានថា តើអ្នកមានបុណ្យនៅទីណាឡើយ។

ស្ដេចពញាក្រែក ឬព្រហ្មកិល ឬព្រះបាទសិន្ធពអមរិន្ទ ម្ដងនេះ បង្គាប់បញ្ជាឲ្យកេណ្ឌប្រមូលបង្ខំយកក្មេងក្មាងទាំងអស់ ពីគ្រប់ទិសទីខេត្ដខណ្ឌក្នុងព្រះនគរ ដែលមានអាយុ ៧ ឆ្នាំ មកធ្វើការពិសោធ សាកល្បងដាក់បាតដៃ បាតជើងលើម្សៅដែលគេដាក់ទុកក្នុងចង្អេរ។ ក្មេងណា ដែលគ្មានបញ្ចេញស្នាមកងចក្រលើចង្អេរម្សៅទេ ក្មេងនោះត្រូវរួចខ្លួន ហើយគេដោះលែងឲ្យមានសេរីភាពត្រលប់ទៅផ្ទះសម្បែងវិញ។

តាគហេត្រូវនាំបក្សីចាំក្រុងទៅមហានគរធ្វើការពិសោធន៍នឹងគេដែរ។ បក្សីចាំក្រុងដាក់ដៃដាក់ជើងទៅលើម្សៅ ហើយដកមកវិញកាលណា ស្រាប់តែរូបកងចក្រដាមដិតជាប់ក្រឡៅ ធ្វើឲ្យមនុស្សម្នានាម៉ឺនពលរេហ៍ទាំងឡាយភ្ញាក់ផ្អើលឆោឡោ ឈូឆរ ច្របូកច្របល់ទ្រហឹងអឺងកង។ មើលឃើញមិនស្រួល យល់ថាស្ថានការណ៍មិនល្អ អាចនាំមកនូវគ្រោះថ្នាក់ តាគហេក៏ចាប់កញ្ឆក់ដៃ លើកបក្សីចាំក្រុងដាក់អៀវលើ-ក រត់យ៉ាងលឿនហើយគេចខ្លួនយ៉ាងរហ័សចេញផុតពីទីប្រជុំជនដែលមាន មនុស្សអ៊ូអរ។ គ្រានោះមានសត្វម្រឹគីម្រឹគាបក្សាបក្សីទាំងហ្វូងៗ រត់ស្រុះស្រដង្ហែអមតាមផ្លូវចាំការពារបក្សីចាំក្រុង ពីក្រោយ។ ព្រះមហាក្សត្រព្រះសិន្ធពអមរិន្ទ ឬស្ដេចព្រហ្មកិល គ្រាន់តែបានទទួលដំណឹង ដឹងអស់គ្រប់ហេតុការណ៍ច្បាស់លាស់ភ្លាមកាលណា ក៏បញ្ជាឲ្យកងទ័ពដេញតាមចាប់បក្សីចាំក្រុង និងតាគហេ។

តាគហេអៀវបក្សីចាំក្រុងបណ្ដើរ រត់បណ្ដើរ ងាកឆ្វេងស្ដាំមើលក្រោយបណ្ដើរ។ គាត់ភ័យតក្កមា នៅពេលដែលងាកមើលទៅឃើញទ័ពស្ដេចដេញតាមប្រកិតពីក្រោយ។ រត់ចូលទៅដល់ព្រៃមួយ គាត់យកបក្សីចាំក្រុងទៅដាក់លាក់ហើយមានប្រសាសន៍ថា «បាពួននៅឲ្យស្ងៀមកុំមាត់កអ្វីទាំងអស់!»។ បន្ទាប់មកគាត់ចេញទៅស៊ើបលបលួចមើលចលនាទ័ពស្ដេច។ ហេតុតែបក្សីចាំក្រុងជាអ្នកមានបុណ្យបារមី ទ័ពពញាក្រែកដេញតាមមិនទាន់ រកមិនឃើញឡើយ ហើយចេះតែទៅផុត មកផុត ដើរហួសទៅហួសមក។ កាលបើស្ថានភាពបានធូរស្រាលបន្ដិចហើយ តាគហេលើកបក្សីចាំក្រុងដាក់លើ-ក ហើយអៀវរត់កាត់វាលចូលព្រៃតូច ចូលព្រៃធំមានព្រៃក្រាស់ មានព្រៃស្ដើង វិលត្រលប់តម្រង់ទៅគេហដ្ឋានវិញ។ មកដល់ជិតផ្ទះ តាគហេយកបក្សីចាំក្រុងទៅលាក់ក្នុងគម្ពោតព្រៃដោយពោលថា «បារង់ចាំនៅទីនេះសិនហើយ!»។

ដំណើរភៀសព្រះកាយជាមួយតាគហេ

គាត់បាន រៀបរាប់គ្រប់ហេតុការណ៍ពីដើមដល់ចប់ប្រាប់ប្រពន្ធ និងទូលថ្វាយអ្នកម្នាងកែវ ហើយគាត់ក៏ឲ្យភរិយាចាត់ចែងរៀបចំបាយទឹកស្បៀងអាហារ និងបង្វេចសម្រាប់រត់ភៀសខ្លួនចាកចេញពីទីប្រជុំជន ទៅនៅឲ្យឆ្ងាយដាច់ស្រយាល ក្នុងគោលបំណងសង្ឃឹមថា នឹងបានសន្ដិសុខដល់រូបបក្សីចាំក្រុង។ រួចស្រេចហើយកាលណា តាគហេត្រលប់ទៅយកបក្សីចាំក្រុងលើកអៀវដាក់លើ-ក ហើយធ្វើដំណើរផ្សងព្រេង កាត់វាលចូលព្រៃដោយគ្មានទិសដៅអ្វីជាពិតប្រាកដ។

តំបន់សៀមរាប

ទៅដល់ទួលមួយ មានដើមរលួសដុះជាច្រើន យល់ឃើញថា ជាកន្លែងល្អសមរម្យតាគហេ និងបក្សីចាំក្រុងក៏នាំគ្នាឈប់សម្រាកនិទ្រា។ ទីកន្លែងដើមរលួសនេះ ថ្ងៃក្រោយក្លាយជាខេត្ដរលួស ហើយមានវត្ដមួយឈ្មោះវត្ដរលួស (ក្នុងស្រុកនិគម ខេត្តសៀមរាប) ជាប់រហូតដល់សព្វថ្ងៃ។

ព្រឹកព្រហាម តាគហេនាំបក្សីចាំក្រុងធ្វើដំណើររត់ភៀសខ្លួនទៅមុខទៀត។ ទៅដល់ព្រែកមួយ គាត់បានជួបអ្នកកំលោះម្នាក់ឈ្មោះជីក្រែង ដែលកំពុងតែអុំទូកស្ទូចត្រី ជីក្រែងបានយកអាសា ជួយចម្លងទូកយកទៅដាក់ត្រើយម្ខាង ព្រែកនោះជាប់ឈ្មោះថា «ព្រែកជីក្រែង» រហូតមកដល់សព្វថ្ងៃ ដើម្បីរំលឹកប្រវត្ដិបក្សីចាំក្រុង និងគុណបំណាច់របស់ជីក្រែង។

តំបន់កំពង់ធំ

តាគហេ និងបក្សីចាំក្រុង ខំធ្វើដំណើរទៅមុខទៀត កាត់វាលចូលព្រៃ កាត់ព្រៃចូលវាលរហូតដល់ភ្នំមួយ។ នៅទីនេះគាត់បានជួបតាម្នាក់ឈ្មោះតាម៉ឹង គាត់រៀបរាប់រឿងរ៉ាវទាំងអស់ប្រាប់តាម៉ឹង ពីដើមដល់ចប់។ គាត់បានពោលបន្ថែមថា «ឥឡូវនេះ តាក៏រឹងរឹតតែអាសន្នមានទុក្ខពិបាកយ៉ាងធ្ងន់ ពីព្រោះគាត់អស់ស្បៀងអាហារ»។ តាម៉ឹងស្ដាប់ឮសូរដូច្នេះ កើតមានចិត្ដអាណិតអាសូរស្រឡាញ់រាប់អាន ហើយជួយលាក់បំពួនផ្គត់ផ្គង់តាគហេ និងបក្សីចាំក្រុង។ រួចហើយ គាត់ចេញទៅប្រមែប្រមូល វេចខ្ចប់បាយទឹកអង្ករត្រីសាច់ ទុកឲ្យតាគហេធ្វើជាស្បៀង ក្នុងការធ្វើដំណើរទៅមុខ។ កន្លែងព្រៃភ្នំនោះ តាំងតែពីសម័យបក្សីចាំក្រុង មកដល់សព្វថ្ងៃបានទទួលឈ្មោះថា ភ្នំអាសន្នទុក្ខ ដែលឥឡូវក្លាយទៅជា ភ្នំសន្ទុក (នៅក្នុងខេត្តកំពង់ធំ)។ ឆ្លងផុតពីព្រៃភ្នំចូលមកដល់វាល តា និងចៅនាំគ្នាឈប់សម្រាក។ សត្វល្មាំងមួយហ្វូងបានចេញមកយាមកាពារបក្សីចាំក្រុង កន្លែងនោះក៏ជាប់ឈ្មោះថា គោកល្មាំង ឬគោកព្រះកង តរៀងមក។ អ្នកខ្លះហៅថា គោកព្រះកង ពីព្រោះនៅក្បែរបឹងជិតនោះ ពេលបក្សីចាំក្រុង ព្រះអង្គច្រត់ដៃអោនក្បាលសោយទឹក ស្នាមកងចក្របានដិតដៅក្រឡៅជាប់លើដីភក់។

ចេញ ផុតពីស្រុកអាសន្នទុក្ខទៅដល់វាលផ្សេងមួយទៀត បក្សីចាំក្រុងបានជួបនឹងសេះពណ៌ខៀវមួយមានកម្ពស់ប្រមាណជាបីហត្ថ។ សេះពណ៌ខៀវដើរចេញមកលុតជង្គង់សំពះបក្សីចាំក្រុងបីដង។ បក្សីចាំក្រុងក៏បានសេះនោះមកធ្វើជាជំនិះ ឯតាគហេវិញគាត់ដើរពីមុខនាំផ្លូវ។ កន្លែងដែលបក្សីចាំក្រុងជួបសេះ បានមានឈ្មោះជាប់មកថា គោកសេះ។

តំបន់ក្នុងកំពង់ចាម-ចូលកណ្ដាល

តាគហេ និងបក្សីចាំក្រុង ទាំងតាទាំងចៅ នាំគ្នារត់គេចបន្ដជានិច្ច ឆ្លងកាត់ព្រែក ស្ទឹង ទន្លេធ្លាក់ទៅដល់ខេត្ដជើងព្រៃ។ ពេលនោះ កងទ័ពពលរេហ៍របស់ស្ដេចពញាក្រែក ឬព្រហ្មកិល ឬសិន្ធពអនុរាជ ក៏បានដេញតាមប្រកិតផិតមកដល់ដែរ។ អ្នកទាំងពីរខំពួន លាក់ខ្លួនក្នុងព្រៃយ៉ាងសែនវេទនាជាទីបំផុត។ យប់ឡើងគេយកផែនពសុធាធ្វើជាគ្រែ យកមេឃធ្វើមុង យកសូរសព្ទសព្វសត្វ ក្នុងព្រៃស្ងាត់ជ្រៅជ្រងំ ធ្វើជាវង់ដូរតន្ដ្រីប្រគំបទភ្លេង បំពេរលួងលោមក្ដីទុក្ខព្រួយ។ ទៅដល់កន្លែងមួយឈ្មោះ ត្រពាំងកងមាស ជួនចំជាពេកយប់ តា និងចៅនាំគ្នាឈប់សម្រាកនិទ្រាយកកម្លាំង។ ទីនោះ មានមូសច្រើនណាស់ ដែលរំខានធ្វើឲ្យសម្រាកមិនបាន បក្សីចាំក្រុង ក៏បន់ស្រន់សំបូងសង្រូង សុំកុំឲ្យមានមូស។ រំពេចនោះមូសយ៉ាងច្រើនខ្មៅងងឹត ក៏បាត់អស់ដូចតាមមាត់មែន។ កន្លែងនោះ បើតាមពង្សាវតារវត្ដទឹកវិល មានឈ្មោះថា មុងមាសអ្នកតាគហេ តែពង្សាវតាររបស់សម្ដេចវាំជួន បញ្ជាក់ថា កន្លែងដែលបក្សីចាំក្រុងសំពះបន់កុំឲ្យមានមូសមានឈ្មោះថា ទូលតាគហេ ដែលស្ថិតនៅក្នុងស្រុកមុខកំពូល ខេត្តកណ្ដាលសព្វថ្ងៃ។

តាគហេ និងបក្សីចាំក្រុង ចេះតែខំប្រឹងរត់តទៅទៀត ទាំងយប់ទាំងថ្ងៃ ឥតមានហ៊ានឈប់ឈរ។ យូរថ្ងៃមក គេបានរត់ទៅដល់មាត់ទន្លេធំ ដែលសព្វថ្ងៃខ្មែរយើងបានដាក់ឈ្មោះថាទន្លេមេគង្គ។ ចំណែកខាងកងទ័ពរបស់ស្ដេចព្រហ្មកិលវិញក៏ដេញកិតជាប់ពីក្រោយ ដែរ។ តា និងចៅទាំងពីរនាក់ ស្ថិតក្នុងស្ថានភាពទាល់ច្រក ចង់ឆ្លងទឹកក៏មិនរួច ព្រោះគ្មានទូក ចង់ថយក្រោយរកផ្លូវផ្សេងទៀតរត់ក៏មិនរួច។ គ្រានោះបក្សីចាំក្រុងក្រឡេកមើលទៅមាត់ទន្លេ ឃើញដើមរកា និងដើមល្វា ហើយនឹកគិតថា បើដើមរកាកោងទៅ ហើយដើមល្វាទេរមក នោះយើងច្បាស់ជាអាចឆ្លងរត់រួចជាមិនខាន។ ទាល់ចំណេះ អស់មធ្យោបាយ បក្សីចាំក្រុងក៏លុតជង្គង់ទៅនឹងដី លើកដៃប្រទូលដាក់លើក្បាល ឧទ្ទិសបួងសួងថា បើទូលព្រះបង្គំជាខ្ញុំពិតជាអ្នកមានបុណ្យមែន ហើយត្រូវឡើងគ្រងនគរនោះ សូមឲ្យរកាកោងទៅ ល្វាទេរមក!។ ភ្លាមនោះដោយអំណាចគុណបុណ្យតេជបារមី និងមាត់ទិព្វរបស់បក្សីចាំក្រុង ដើមរកាក៏កោងទៅមែន ហើយដើមល្វាក៏ទេរមកជួបគ្នា ក្លាយជាស្ពានដូចក្ដីប្រាថ្នា។ បក្សីចាំក្រុង និងតាគហេក៏នាំគ្នាដើរសួលើដើមឈើទាំងពីរឆ្លងកាត់ទៅ ត្រើយម្ខាង។ កងទ័ពស្ដេចពញាក្រែក ក៏មកដល់ដែរ តែរកឆ្លងដេញចាប់មិនបាន ពីព្រោះដើមរកា និងល្វាបានងើបឡើងត្រង់វិញដូចដើម ។ ដោយសារភាពអច្ឆរិយៈដ៏អស្ចារ្យនេះ ទើបបានជាទីកន្លែងនោះ មានឈ្មោះជាប់មកថា រកាកោង និងល្វាទេរ ហើយថ្ងៃក្រោយមកក៏កើតមានជាលំនៅស្ថានភូមិស្រុក រកាកោង ល្វាទេរ រៀងរហូតមកដល់បច្ចុប្បន្ន។ ចំណែកសេះពណ៌ខៀវវិញ មកដល់កន្លែងរកាកោង ល្វាទេរនេះ ក៏បាត់រូបរាងក្នុងភាពយ៉ាងអស្ចារ្យដែរ។ ពីពេលនោះមកបក្សីចាំក្រុងចាប់ផ្ដើមមានជំនឿថាខ្លួនពិតជាអ្នកមានបុណ្យ មានឫទ្ធិអំណាចតេជៈបារមីខ្លាំងពូកែមែន។

អ្នកទាំងពីរធ្វើដំណើរគេចខ្លួន កាត់វាលកាត់ព្រៃតទៅមុខទៀត។ ទៅដល់ក្រោមដើមល្វាមួយយ៉ាងធំមានម្លប់ត្រឈឹងត្រឈៃ គេឈប់សម្រាកប្រាសខ្លួនលើផែនថ្មដាមួយធំ ដែលជប់ឡើងដោយទេវតារក្សាដើមល្វា សម្រាប់ទុកថ្វាយបក្សីចាំក្រុង។ កន្លែងនោះក៏ជាប់ឈ្មោះថា ថ្មដា ដែលសព្វថ្ងៃស្ថិតនៅក្នុងឃុំព្រែកពោធិ ស្រុកស្រីសន្ធរ ខេត្តកំពង់ចាម។

ថ្ងៃមួយតាគហេ និងបក្សីចាំក្រុង ធ្វើដំណើរទៅដល់ទីទួលមួយកន្លែង ដែលមានបឹងនៅជិតជាប់នោះ តាគហេបានទៅកាច់មែកជ្រៃយកមកដោតបាំងធ្វើម្លប់ឲ្យ បក្សីចាំក្រុង។ ដោយអស់កម្លាំងពេក បក្សីចាំក្រុង ក៏ផ្ទំលក់ទៅ។ គ្រានោះ មានហ្វូងបក្សាបក្សីជាច្រើន ចុះមកក្នុងបឹងដើម្បីរាវរកចាប់ចំណី។ មិនយូរប៉ុន្មានផង ស្រាប់តែបក្សាបក្សីទាំងនោះស្រែកផ្អើលកោកកាកឆោឡោហោះហើរចេញទៅ។ ឮសូរខ្ញៀវខ្ញាសន្ធឹកសន្ធប់ដូច្នេះ តាគហេនឹកស្មានថាកងទ័ពស្ដេចលើកមកដល់ហើយ កំពុងតែឡោមព័ទ្ធចាប់។ គាត់ភ័យណាស់ខំរត់ទៅដាស់បក្សីចាំក្រុង។ បក្សីចាំក្រុងភ្ញាក់ទាំងសើងមម៉ើង ភ័យចំប្រប់ ហើយខំស្ទុះស្ទារឡើងដើមជ្រៃសម្លឹងមើលគ្រប់ទិសទី។ តែបក្សីចាំក្រុងមើលមិនឃើញកងទ័ពស្ដេចទេ ឃើញតែហ្វូងសត្វជាច្រើនដែលកំពុងតែហោះហើរ។ បាត់ភ័យធូរទ្រូងបន្ដិច បក្សីចាំក្រុងចុះពីមែកជ្រៃដោយទាំងទុកស្នាមដានជើងជាប់នៅលើ មែកឈើ។ ដើមជ្រៃនោះបានគង់រស់រហូតមកដល់សព្វថ្ងៃ។ បក្សីចាំក្រុងនឹកខឹងមួរម៉ៅចំពោះតាគហេដែលបានធ្វើឲ្យខ្លួនភ័យ លួសព្រលឹង ព្រះអង្គមានបន្ទូលលលេងថា កាលណាបានឡើងសោយរាជ្យខ្ញុំនឹងកាប់តាធ្វើបុណ្យ! (តាមឪពុកខ្ញុំ ដែលធ្លាប់និទានរឿងបក្សីចាំក្រុងឲ្យស្ដាប់ កាលខ្ញុំនៅក្មេង ពាក្យសម្ដីនេះគ្រាន់តែជាការនិយាយចំអន់លេងសើចកំប្លែងតែប៉ុណ្ណោះ បក្សីចាំក្រុងមិនដែលមានចិត្ដអាក្រក់រមឹលគុណដូច្នេះឡើយ)។ ទីទួលដែលតាគហេបានយកមែកជ្រៃទៅដោតធ្វើម្លប់ ត្រូវបានគេឲ្យឈ្មោះថា ទួលស្រួលទឹកមិនលិច។ ចំណែកដើមជ្រៃវិញ យូរខែឆ្នាំមក ក៏ដុះធំត្រសុំត្រសាយ ក្លាយទៅជាទីកន្លែងសក្ការៈបូជាយ៉ាងឆុតឆាប់ ដែលខ្មែរតែងតែនាំគ្នាមកបន់ស្រន់ជាហូរហែ។ ឈ្មោះនេះក្លាយបន្ដិចម្ដងៗ ទៅជាទួលសួគ៌លោក ហើយឥឡូវនេះទៅជាវិហារសួគ៌។

រីឯកងទ័ពពល រេហ៍របស់ស្ដេចព្រហ្មកិល នៅតែបន្ដបេសកកម្មរុករកដេញតាមចាប់បក្សីចាំក្រុងឥតសំចៃដៃ។ បក្សីចាំក្រុង និងតាគហេនៅតែខំរត់គេចដដែល ហើយបានធ្វើដំណើរចុះទៅទិសខាងត្បូង។ ទៅជិតដល់មាត់ទន្លេ ប្រះទះឃើញមានផ្លែល្វាល្អល្អះគួរឲ្យឆ្ងាញ់ បក្សីចាំក្រុងក៏បេះផ្លែល្វាយកមកសោយចម្អែតកាយ។ ផ្លែល្វាមានរសជាតិផ្អែមឆ្ងាញ់ពិសា ធ្វើឲ្យបក្សីចាំក្រុងកើនកម្លាំងខ្លាំងក្លា។ ទឹកដីម្ដុំដើមល្វា ក៏ជាប់ឈ្មោះថា ល្វាផ្អែម ហើយក្លាយទៅជាល្វាឯមរហូតមកដល់សព្វថ្ងៃ គឺនៅក្នុងខេត្តកណ្ដាល។

កងទ័ពស្ដេច ពញាក្រែក ឬព្រហ្មកិល ឬសិន្ធពអមរិន្ទ ដែលដឹកនាំដោយមេទ័ពពីរនាក់គឺ ចៅពញាចក្រី និងចៅពញារាជាសេដ្ឋា បានតាមដានដេញរកចាប់បក្សីចាំក្រុងអស់រយៈពេលបីឆ្នាំ តែនៅតែរកចាប់មិនបាន។ មិនតែប៉ុណ្ណោះ មេទ័ពស្ដេចទាំងពីរនាក់ត្រូវបាត់បង់ជីវិតនៅភ្នំអាសន្នទុក្ខ ដោយចាញ់បុណ្យបារមីរបស់បក្សីចាំក្រុង។ ព្រះមហាក្សត្រខ្មែរខឹងច្រឡោតខ្លាំងណាស់ ដោយមេទ័ពរបស់ខ្លួនទាំងប៉ុន្មានគ្មានសមត្ថភាព ទទួលបរាជ័យ រកចាប់ចង និងកម្ទេចសម្លាប់បក្សីចាំក្រុងមិនបានដូចបំណង។ ព្រះអង្គរឹងរឹតតែភ័យព្រួយបារម្ភខ្លាំងឡើងៗ រកបិទភ្នែកមិនជិត ពីព្រោះព្រះអង្គភ័យខ្លាចអស់បុណ្យ អស់អំណាច អស់រាជសម្បត្ដិ អស់បានធ្វើជាស្ដេច។ ព្រះអង្គក៏សម្រេចចិត្ដលើកកងទ័ពពលសេនាទៅដោយខ្លួនឯង ដើម្បីដេញតាមរុករកចាប់សម្លាប់បក្សីចាំក្រុង អ្នកមានបុណ្យឲ្យទាល់តែបាន នេះបើតាមពង្សាវតារវត្ដទឹកវិល។

បរិវេណភ្នំពេញដល់កណ្ដាលវិញ

ចំណែក តាគហេ និងបក្សីចាំក្រុង កាលបើដល់មាត់ទន្លេ ក៏សុំតាមទូកគេឆ្លងទៅត្រើយខាងលិចត្រង់ម្ដុំកោះឫស្សីកែវ (សង្កាត់មួយនៅផ្នែកខាងជើងនៃទីក្រុងភ្នំពេញ)។ គ្រានោះកងទ័ពស្ដេចក៏តាមមកដល់ដែរ តាគហេ និងបក្សីចាំក្រុង នាំគ្នារត់ចូលពួនក្នុងបឹងរាជ ដែលមានឈូកដុះពាសពេញ។ កងពលសេនាស្ដេចដេញតាមស្អិតពីក្រោយ ហើយយកដំរី គោ ក្របី មកឲ្យដើរសាចុះសាឡើងជាន់ឈ្លីបឹងឈូក បែកភក់វក់វល់ ដើម្បីសម្លាប់បក្សីចាំក្រុងកុំឲ្យរត់រួច។ តែដំរី គោ ក្របី កាលដើរមកដល់ម្ដុំដើមឈូកដែលបក្សីចាំក្រុង និងតាគហេពួន ចេះតែនាំគ្នាដើរឃ្វាងរហូត តា និងចៅបានរួចជីវិតជាថ្មីម្ដងទៀត។ បឹងឈូកដោយសារគោ ក្របី ដំរី ដើរជាន់ឈ្លីមិនឈប់ឈរ ក៏រឹងខះទឹកបែរជាគោកស្ងួត។ ដើម្បីទុកជាអនុស្សាវរីយរំលឹកដល់ប្រវត្ដិតស៊ូ រត់គេចភៀសខ្លួនរបស់បក្សីចាំក្រុង និងតាគហេ គេបានដាក់ឈ្មោះទឹកដីនោះថា គោកបញ្ជាន់។

បក្សីចាំក្រុង និងតាគហេ នាំគ្នារត់បន្ដដំណើរសំដៅទៅទិសខាងលិច។ តាមផ្លូវបក្សីចាំក្រុងបានប្រទះជួបឃើញនារីក្រមុំម្នាក់មានរូបរាង ដំណើរ សម្ផស្ស សាច់ល្អស្រស់ស្អាតគួរឲ្យចាប់ចិត្ដស្នេហា នាងកំពុងតែដងទឹក។ កន្លែងជួបប្រទះស្រីស្រស់ ត្រូវគេដាក់ឈ្មោះថា ប្រទះនាង ដែលក្លាយជា ប្រទះឡាង។

នៅតាមផ្លូវ ទៅដល់ទួលមួយ តា និងចៅ ដោយស្រេកឃ្លានខ្លាំងពេក បានបេះផ្លែឈើឪជ្រឹង យកមកបរិភោគចម្អែតកាយ។ ទីនោះជាប់ឈ្មោះថា ទ្រនំជ្រឹង ជារៀងរហូតតមក។ ដើរហួសកន្លែងនោះឆ្ងាយបន្ដិច ស្រាប់តែបក្សីចាំក្រុង និងតាគហេត្រូវកងពលទាហានស្ដេចឡោមចោមចាំចាប់។ កន្លែងចោមចាប់ទី១ បានក្លាយទៅជា ភូមិចោមចាប់។ កន្លែងចោមចាប់ទីពីរ នៅម្ដុំជិតគ្នានោះដែរ បានក្លាយទៅជាភូមិចោមចៅ។

ដើម្បីរត់ដោះដៃ រករួចខ្លួន ម្ដងនេះដូចលើកមុនដែរ តាគហេនាំបក្សីចាំក្រុងចុះពួនក្នុងបឹងទៀត។ ពួកពលរេហ៍ស្ដេចក៏នាំយកដំរី គោ ក្របី ប្រើឲ្យជាន់ដីជាន់ឈ្លីបញ្ជាន់បឹងដូចលើកមុន តែនៅតែមិនបានសម្រេច។ បក្សីចាំក្រុង និងតាគហេនៅតែរត់រួចពីកណ្ដាប់ដៃស្ដេចពញាក្រែក ឬព្រហ្មកិល ឬសិន្ធពអមរិន្ទ។ បឹងនោះត្រូវបានគេដាក់ឈ្មោះថា បឹងបុកបែន ដែលថ្ងៃក្រោយមក ក្លាយជាបឹង បឹងក្បែន។

រត់ រួចចេញពីបឹងកាលណា ចៅ និងតា នាំគ្នារត់ទៅលាក់ខ្លួនពួនអាត្មាក្នុងព្រៃក្រាស់ជិតនោះ។ ព្រៃនោះមានឈ្មោះថា ព្រៃពួន ដែលឥឡូវក្លាយទៅជា ព្រៃពួច (ឈ្មោះទីកន្លែង ភូមិស្ថាន ដែលយើងបានរៀបរាប់ជាហូរហែ ក្រោយពេលដែលបក្សីចាំក្រុងរត់មកដល់កោះឫស្សីកែវ សុទ្ធតែស្ថិតនៅក្នុងខេត្តកណ្ដាល ខាងលិច និងទិសខាងជើងទីក្រុងភ្នំពេញសព្វថ្ងៃ)។ កងទ័ពស្ដេចនៅតែដេញតាមប្រកិតពីក្រោយជានិច្ច។ តាគហេ និងបក្សីចាំក្រុងចេះតែខំរត់ពួនគេចវេះ ខំដើរ ខំរត់កាត់វាលចូលព្រៃទៅដល់ជើងភ្នំរូង (គឺភ្នំបាសិទ្ធ សព្វថ្ងៃ ដែលស្ថិតនៅប្រវែងប្រមាណជាជាង ២០ គ.ម ខាងជើងក្រុងភ្នំពេញ។ ភ្នំបាសិទ្ធមានកំពូលទាំងអស់ពីរ មួយក្នុងឃុំម្កាក់ ស្រុកភ្នំពេញ ខេត្តកណ្ដាល និងកំពូលមួយទៀត ស្ថិតក្នុងខេត្តកណ្ដាលដដែល តែក្នុងឃុំឈ្វាំង ស្រុកពញាឮ)។ នៅក្នុងភ្នំនេះមានរូងមួយយ៉ាងធំរបស់ស្ដេចកណ្ដុរស។ ស្ដេចកណ្ដុរសក៏បានជួយសង្គ្រោះយកអាសាបក្សីចាំក្រុង នាំយកទៅលាក់ទុកក្នុងរូងរបស់ខ្លួន។ រំពេចនោះដែរ ពីងពាងជាច្រើនក៏នាំគ្នាបញ្ចេញកម្លាំងធ្វើមង ចាក់ស្រះព័ទ្ធព័ន្ធបិទបាំងមាត់រន្ធស្ដេចកណ្ដុរស។ កងទាហានស្ដេចព្រហ្មកិលមកដល់ទីនោះដែរ តែរកបក្សីចាំក្រុង និងតាគហេមិនឃើញ។

មកដល់រូងភ្នំ បក្សីចាំក្រុង និងតាគហេបានបុណ្យគុណបារមីវត្ថុស័ក្ដិសិទ្ធ និងអ្នកសច្ចំបំបាំងបាត់ ជួយថែរក្សាទំនុកបម្រុង ឧបត្ថម្ភ ណែនាំ បង្ហាត់បង្រៀន អប់រំ ប្រដែប្រដៅ ផ្ដល់នូវមុខវិជ្ជាសិល្ប៍សាស្ដ្រគ្រប់បែបបទ និងជួយចម្លងឲ្យផុតពីគ្រោះកាចចង្រៃគ្រប់បែបយ៉ាង។ តាំងតែពីពេលនោះមក បក្សីចាំក្រុង និងតាគហេ រស់នៅឯភ្នំរូងដោយសុវត្ថិភាពសុខសប្បាយ គ្មានសៅហ្មង គ្មានភ័យព្រួយបារម្ភខ្លាចស្ដេចសិន្ធពអមរិន្ទឡើយ។

ការឡើងសោយរាជ្យ

យូរ ខែឆ្នាំកន្លងមក បើតាមពង្សាវតារវត្ដទឹកវិល សេះរបស់ព្រះសិន្ធពអមរិន្ទ ឬព្រហ្មកិលដែលតាព្រាហ្មណ៍ចាស់ បានយកប្រគល់ឲ្យ បានអស់ជីវិតក្លាយទៅជាថ្មនៅក្នុងឆ្នាំមមែ បញ្ចក្សត្រទាំងប៉ុន្មានប្រែក្លាយទៅជាផ្លែឈើបី ផ្ដុំផ្គុំជាប់គ្នា។ ចំណែកឯព្រះខ័នរាជ និងរំពាត់ក៏ត្រលប់ចូលទៅក្នុងស្រោម ធ្វើអំពីសំពត់ហូលវិញដែរ។ នៅចំពោះមុខបាតុភូតខុសប្លែកអំពីធម្មតានេះ ព្រះសិន្ធពអមរិន្ទ យល់ច្បាស់ណាស់ថា ព្រះអង្គដល់ថ្ងៃអវសានអស់បុណ្យហើយ។ ព្រះអង្គរឹងរឹតតែភ័យព្រួយបារម្ភ រន្ធត់តក់ស្លុតខ្លាំងឡើង រហូតដល់ធ្លាក់ខ្លួនមានជំងឺឈឺរ៉ាំរ៉ៃមើលមិនជា។

គ្រានោះ ដោយយល់ឃើញថាបក្សីចាំក្រុង ត្រូវជាបុត្រព្រះបាទចក្រព័ត្រ ព្រះមហាក្សត្រខ្មែរទី១៦ ហើយព្រះអង្គ ក៏អ្នកមានបុណ្យបារមីមានសមត្ថភាព មានចិត្ដសន្ដោសមេត្ដាធម៌ ស្រឡាញ់អាណិតអាសូរ គ្រប់គ្រងទំនុកបម្រុងប្រជារាស្ដ្រ នាម៉ឺនមុខមន្ដ្រីតូចធំទាំងអស់ក្នុងនគរបានមូលមតិគ្នា ទៅសុំយាងបក្សីចាំក្រុងពីភ្នំរូង ឲ្យមកសោយរាជសម្បត្ដិនៅមហានគរ។ ពិធីអភិសេកបក្សីចាំក្រុងជាព្រះមហាក្សត្រនៃប្រទេសកម្ពុជាបានរៀបចំ ប្រារព្ធធ្វើឡើងនៅថ្ងៃជាពេលាល្អ ដែលត្រូវជាថ្ងៃ ១១កើត ខែពិសាខ ឆ្នាំរោង ព.ស ១៥៧២ ម.ស ៩៥០ ច.ស ៣៩០ គ.ស ១០២៨ កាលនោះព្រះបាទបក្សីចាំក្រុងមានព្រះជន្ម ២៨ វស្សា ព្រះអង្គជាព្រះមហាក្សត្រខ្មែរទី១៩។ ព្រះអង្គបានទទួលព្រះបរមនាម ព្រះបាទសម្ដេច គម្ដែងអញប្រដែងរាជបក្សីចាំក្រុងបម្រុងរាស្ដ្រ។ រាជធានីខ្មែរស្ថិតនៅមហានគរដដែល។

ពង្សាវតារសម្ដេចវាំងជួន បានសរសេរបន្ដទៅទៀតថា ព្រះបាទបក្សីចាំក្រុង បានយាងព្រះមាតា អ្នកម្នាងកែវឲ្យមកគង់ក្នុងបរមរាជវាំងជាមួយ។ ព្រះអង្គបានប្រទានដល់ព្រះមាតាព្រះបរមនាម សម្ដេចព្រះវររាជនីទេវីលក្ខិណាមហាក្សត្រី។ តាគហេ និងយាយលក្ខណ៍ត្រូវបានព្រះអង្គទុកដាក់ និងប្រទានឋានៈជាជីដូនជីតាចិញ្ចឹម មិនតែប៉ុណ្ណោះ តាគហេបាទទទួលឋានន្ដរសក្ដិជាសម្ដេចចៅហ្វា ដោយមានអំណាចគ្រប់គ្រាន់ពេញលេញ ក្នុងការចាត់ចែងរៀបចំសម្រេចកិច្ចការធំៗក្នុងនគរ។

ព្រះបាទបក្សីចាំក្រុង បានគ្រប់គ្រងប្រទេសជាតិដោយទសពិធរាជធម៌ ជួយទំនុកបម្រុងការពារ សង្គ្រោះប្រជានុរាស្ដ្រ វត្ដអារាម និងព្រះពុទ្ធសាសនា គ្រប់ទិសទី គ្រប់ច្រកល្ហកក្នុងព្រះរាជអាណាចក្រ។ កាលនោះស្រុកខ្មែរមានទឹកដីធំទូលាយ ប្រទេសតូចធំជិតឆ្ងាយរាប់អានគោរពកោតខ្លាចស្ញប់ស្ញែង និងចំណុះចុះចូល។ ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរទូទៅ រស់នៅក្នុងបរិយាការសម្បូណ៌សប្បាយ រីករាយ គ្មានសង្គ្រាម ស្គាល់តែសេចក្កីសុខក្សេមក្សាន្ដ និងសន្ដិភាព។

ចិត្ដ ចរិយា និងលក្ខណៈដ៏ល្អប្រសើរ ជាពិសេសមួយទៀតរបស់បក្សីចាំក្រុង គឺព្រះអង្គជាមនុស្សម្នាក់ដែលឲ្យតម្លៃ និងគោរពទៅលើអ្វីដែលជាគុណ។ ព្រះអង្គបានចាត់ទុកគុណជាធំ ជាចាំបាច់ក្នុងដួងចិត្ដ ក្នុងទស្សនៈនេះ និងមាគ៌ាប្រចាំជីវិតរបស់ព្រះអង្គ។ អ្នកណា ជនណា សត្វណា ឬទីកន្លែងទឹកដីណា ដែលធ្លាប់មានគុណជួយទំនុកបម្រុងព្រះអង្គ ព្រះអង្គមិនបំភ្លេចគុណឡើយ។ ដូច្នេះហើយក្រោយដែលព្រះអង្គបានឡើងសោយរាជ្យ ព្រះអង្គបានប្រទានងារ បុណ្យសក្ដិដល់អ្នកដែលធ្លាប់ជួយយកអាសា ព្រះអង្គក្នុងគ្រាក្រ។ ព្រះអង្គបានសាងវត្ដអារាម ព្រះពុទ្ធជាច្រើនដើម្បីរំលឹក និងតបស្នងសងគុណបុណ្យបារមី វត្ថុសក្ដិសិទ្ធិ ទីកន្លែងទឹកដី ដែលធ្លាប់បានជួប ទទួលទំនុកបម្រុង បីបាច់ថែរក្សាព្រះអង្គក្នុងគ្រាកម្សត់ខ្លោចផ្សា មានទុក្ខភ័យគ្រោះកាចដល់ជីវិត។ ព្រះបាទសម្ដេចគម្ដែងអញប្រដែង រាជបក្សីចាំក្រុង បម្រុងរាស្ដ្រ ព្រះមហាក្សត្រខ្មែរទី១៩ បានចូលទិវង្គត នៅឆ្នាំកុរ ក្នុងព្រះជន្ម ៧១ វស្សា។ ព្រះអង្គសោយរាជសម្បត្ដិប្រទេសកម្ពុជាបាន ៤៤ ឆ្នាំ។

បូជនីយដ្ឋាន

ព្រះបាទបក្សីចាំក្រុង បានសាងប្រាសាទមួយដាក់ឈ្មោះថា ប្រាសាទលលៃ នៅកន្លែងដែលព្រះអង្គបានទតឃើញទង់ជ័យស្ដេចពញាក្រែកដេញតាមចាប់ព្រះអង្គ។ ប្រាសាទមួយទៀតឈ្មោះ បាគង់ ត្រូវបានសាងដោយសារព្រះអង្គនៅកន្លែងដែលតាគហេយកព្រះអង្គទៅលាក់ ហើយដែលពេលនោះគាត់បានមានប្រសាសន៍ថា បាគង់នៅទីនេះសិនហើយ!។ ឯនៅត្រង់កន្លែងក្រោលគោរបស់តាគហេវិញគឺ ប្រាសាទបាគោ ដែលព្រះអង្គបានសាង ហើយដែលក្នុងបច្ចុប្បន្ន បានក្លាយទៅជា ប្រាសាទព្រះគោ។ ប្រាសាទទាំងនេះស្ថិតនៅក្នុងខេត្ដសៀមរាប។

ដើម្បីលើកឧបការគុណទឹកដីភ្នំអាសន្នទុក្ខ ភ្នំសន្ទុក និងបុណ្យបារមីទាំងប៉ុន្មានដែលធ្លាប់ជួយការពារទំនុកបម្រុងព្រះអង្គ ព្រះបាទបក្សីចាំក្រុងបានសាងព្រះវិហារ និងព្រះបាទព្រះមួយយ៉ាងធំនៅទីនោះ ទុកជាទីសក្ការៈបូជា។ តាម៉ឹង ដែលធ្លាប់ជួយយកអាសា ផ្ដល់ស្បៀងអាហារ និងជួយលាក់បំពួនត្រូវបានតែងតាំងជាចៅហ្វាយខេត្ដស្រុកអាសន្នទុក្ខ រៀងរហូតមក។

ចំណែកនៅឯទួលស្រួលទឹកមិនលិច ឬទួលសួគ៌លោក នៅខាងលិចដីទួលដែលតាគហេធ្លាប់បានយកមែកជ្រៃទៅដោត ព្រះបាទបក្សីចាំក្រុង ព្រះអង្គបានសាងវត្ដដោយមានព្រះវិហារយ៉ាងល្អត្រចះត្រចង់។ ព្រះអង្គបានប្រទានឈ្មោះវត្ដនោះថា ព្រះវិហារសួគ៌។ ព្រះអង្គក៏បានកសាងដែរនូវរូបសំណាកព្រះឥសូរ និងព្រះនរាយណ៍ដាក់តម្កល់ទុកសម្រាប់គោរពបូជានៅលើដីទួលដែលមាន ដាំមែកជ្រៃ។ មែកជ្រៃនោះដែលបានដុះឡើងធំធាត់ហើយដែលព្រះអង្គមានស្នាមជើងនៅលើ ត្រូវព្រះអង្គចាត់ទុកជាដើមប្រផ្នូល សម្រាប់មើលទស្សន៍ទាយឲ្យយល់ឲ្យដឹងអំពីជោគវាសនាអនាគតរបស់ប្រទេសជាតិ។ ជ្រៃនោះព្រះអង្គដាក់ឈ្មោះថា ជ្រៃព្រះផ្នូល។ ព្រះបាទបក្សីចាំក្រុង ដោយព្រះអង្គមានព្រះឱសទិព្វផង ព្រះអង្គបានធ្វើបុណ្យបួងសួងយ៉ាងនក្ខត្តឫក្សសុំព្រះជាម្ចាស់ គុណបុណ្យបារមី និងវត្ថុសក្ដិសិទ្ធទាំងឡាយ ធ្វើបណ្ដាលបង្ហាញឲ្យកើតមានជាប្រផ្នូល ទៅលើដើមជ្រៃព្រះផ្នូល ឬជ្រៃសួគ៌ និងទៅលើព្រះវិហារ ប្រសិនបើនឹងត្រូវកើតមាន នឹងផ្ទុះនូវព្រឹត្ដិការណ៍ដ៍សំខាន់អ្វីមួយ ដែលទាក់ទងទៅនឹងអាយុជីវិតរបស់ស្រុកខ្មែរ ព្រះអង្គបានកំណត់ប្រផ្នូលទាំងអស់ជា ១០ ប្រការសម្រាប់នគរខ្មែរ៖

ប្រការទី១: បើដើមជ្រៃមានស្លឹកដុះល្អត្រសុំត្រសាយ នោះព្រះមហាក្សត្រ ឬអ្នកនាំប្រទេសជាតិ នឹងបានទទួលនូវសេចក្ដីសុខក្សេមក្សាន្ដ ហើយប្រទេសជាតិក៏បានចម្រើនសម្បូណ៌ហូរហៀរដែរ
ប្រការទី២: បើដើមជ្រៃមានស្លឹករេចរឹលរុះមិនល្អ នោះប្រទេសជាតិមិនសូវមានភោគផលចំណូលបានច្រើនល្អទេ។ ប្រជានុរាស្ដ្រ នឹងមានទុក្ខព្រួយ
ប្រការទី៣: បើដើមជ្រៃត្រូវបក្សាបក្សីទាំងហ្វូងមករុករានទន្ទ្រានទីទំលើ នោះប្រទេសជាតិ នឹងត្រូវបរទេសនាំគ្នាមកឡោមព័ទ្ធព័ន្ធ ប្រវ័ញ្ចគៃបន្លំ ឆក់លួចប្លន់យកទឹកដី និងភោគផលខ្មែរជាមិនខាន
ប្រការទី៤: បើមែកជ្រៃធំល្មមបាក់ នោះសមាជិកក្នុងរាជវង្សស្ដេច ឬសម្ដេចចៅហ្វាទឡ្ហៈ ត្រូវអស់បុណ្យ ឬអស់ជីវិត
ប្រការទី៥: បើមែកជ្រៃធំបាក់ នោះព្រះមហាក្សត្រ ឬប្រមុខរដ្ឋ ត្រូវអស់ជីវិត
ប្រការទី៦: បើមានពស់ចូលក្នុងព្រះវិហារ ហើយវារកាត់លើព្រះភ្នែន ព្រះបដិមា ឬលើធ្នឹមដំបូលព្រះវិហារនោះពួកជនជាតិបរទេសស្រុកក្រៅ នឹងចូលមកលុកលុយឈ្លានពានលួចប្លន់ប្រទេសជាតិខ្មែរជាមិនខាន
ប្រការទី៧: បើក្នុងស្រះមុខវិហារ មានក្រពើ ឬទន្សង ហែលកាត់ចុះឡើង នោះនឹងមានសមាជិកព្រះរាជវង្សស្ដេច ឬមន្ដ្រីធំក្បត់ជាតិ ចង់បំផ្លាញនគរ ហើយរត់ទៅរកពឹងពាក់ពួកបរទេស ឲ្យចូលមកជួយដណ្ដើមអំណាច
ប្រការទី៨: បើដើមជ្រៃងាប់មួយចំហៀង នោះព្រះមហាក្សត្រ ឬអ្នកកាន់អំណាចដឹកនាំប្រទេសជាតិត្រូវអស់អំណាច
ប្រការទី៩: ប្រសិនបើដើមជ្រៃងាប់បាក់ ហើយដុះឡើងវិញ នោះពូជត្រកូលថ្មីមួយទៀត នឹងត្រូវឡើងធ្វើជាព្រះមហាក្សត្រ ឬអ្នកដឹកនាំប្រទេសជាតិ
ប្រការទី១០: ប្រសិនបើដើមជ្រៃត្រូវអស់ជីវិត ងាប់បាត់ ហើយមិនដុះឡើងវិញ នោះព្រះបរមជ្រៃសួគ៌ នឹងត្រូវផុតពូជដែរ។ គ្រានោះ អ្នកមានបុណ្យបានចាប់ជាតិកើតហើយ។

ក្រោយ ដែលព្រះអង្គបានធ្វើពិធីបួងសួង សំបូងសង្រូងប្រកាសជាឱឡារិក ប្រាប់អស់គុណបុណ្យបារមី ព្រះឥន្ទ្រ ព្រះ[ព្រហ្ម]] ម្ចាស់ទឹក ម្ចាស់ដី ព្រះអគ្គី ព្រះពាយ និងវត្ថុសក្ដិសិទ្ធិ ព្រមទាំងទេវតា អារុក្ខ អារក្ស អ្នកតា ថែរក្សាទឹកដីភូមិស្ថាន បក្សីចាំក្រុង ព្រះអង្គបានបញ្ជាឲ្យនាម៉ឺនមុខមន្ដ្រីកត់ត្រា ចារពាក្យពេចន៍ និងប្រផ្នូលទាំង១០ប្រការនោះ លើស្លឹករឹតជ្រលក់មាស ធ្វើជាសាស្ដ្រាពីរក្បាល មួយក្បាលយកទៅតម្កល់ទុកក្នុងព្រះរាជវាំង ហើយមួយក្បាលទៀតតម្កល់ទុកក្នុងព្រះវិហារសួគ៌។ មិនតែប៉ុណ្ណោះព្រះអង្គបានផ្ដាំផ្ញើ និងចេញបញ្ជាប្រាប់អ្នកដែលថែរក្សាកន្លែងពិសិដ្ឋ ឲ្យធ្វើសេចក្ដីរាយការណ៍ ទៅទូលថ្វាយព្រះអង្គភ្លាម ក្នុងខណៈណាដែលកើតមានអភូតហេតុប្លែកណាមួយ។

បន្ទាប់ មកដើម្បីគោរពបូជា និងរឭកគុណម្ដាយ ព្រះបាទបក្សីចាំក្រុងបានយាងទៅភ្នំរូង កសាងព្រះពុទ្ធរូប ព្រះអង្គចូលនិព្វានមួយយ៉ាងធំនៅត្រង់ចង្កេះភ្នំ និងរូបសំណាកតំណាងព្រះមាតាព្រះអង្គ ឬស្រីគ្រប់លក្ខណ៍ដែលតម្កល់ដាក់ក្នុងប្រាសាទមួយនៅលើភ្នំនោះ។ ព្រះអង្គបានរៀបចំធ្វើបុណ្យយ៉ាងអឹកធឹកអស្ចារ្យ និងនិមន្ដព្រះសង្ឃចម្រើនព្រះបរិត្ដស្វាធ្យាយធម៌នៅភ្នំរូងអស់ រយៈពេលបីខែ។ ជាមួយគ្នានោះដែរ ព្រះអង្គបានប្រារព្ធធ្វើបុណ្យបញ្ជូនផលអានិសង្សកុសលថ្វាយទៅស្ដេច កណ្ដុរស អ្នកសច្ចំ និងអារុក្ខ អារក្ស អ្នកតា ទេវតា ថែរក្សាទីកន្លែងទាំងប៉ុន្មាននៅក្នុងតំបន់ភ្នំរូង ដែលព្រះអង្គធ្លាប់បានទៅនៅជ្រកកោន លាក់ខ្លួនពួនអាត្មា រស់រានមានជីវិតដោយក្ដីសុខសាន្ដ។ ចាប់តាំងពីថ្ងៃនោះមក ព្រះអង្គបានបង្គាប់ឲ្យហៅភ្នំរូងថា ភ្នំប្រសិទ្ធិ។ សព្វថ្ងៃឈ្មោះភ្នំនេះបានក្លាយបន្តិចម្ដងៗទៅជា ភ្នំបាសិទ្ធិ។ មិនតែប៉ុណ្ណោះ ព្រះអង្គបានសាងវត្ដអារាមនៅ ចោមចៅ គោកបញ្ជាន់ ទ្រនំជ្រឹង និងបឹងក្បែន ដែលជាកន្លែងព្រះអង្គធ្លាប់បានរត់កាត់ឆ្លង សំណាក់លាក់ខ្លួនពួនអាត្មា គេចផុតរួចពីគ្រោះថ្នាក់។

ដូចដែលយើងបាន រៀបរាប់រួចពីខាងលើ ព្រះម្នាងទេព ដែលជាព្រះមាតារបស់បក្សីចាំក្រុង ត្រូវស្ដេចព្រហ្មកិល ឬពញាក្រែក ឬសិន្ធពអមរិន្ទ បញ្ជាឲ្យយកទៅសម្លាប់នៅកំពង់ព្រះជិនក្នុងស្រុកស្ទោង។ ពង្សាវតារវត្ដទឹកវិលបានបន្ដទៅទៀតថា ព្រះបាទបក្សីចាំក្រុងបានកសាងព្រះវិហារមួយយ៉ាងល្អស្អាតធ្វើអំពី ថ្មភ្នំ នៅត្រង់កន្លែងដែលគេប្រហារជីវិតព្រះមាតា គឺដើម្បីរំឭកដក់អនុស្សាវរីយ៍ដ៏ជូរចត់ រំឭកដល់គុណព្រះមាតា ដែលបានផ្ដល់ជីវិតដល់ព្រះអង្គ និងដែលត្រូវបាត់បង់ជីវិតដោយសារតែព្រះអង្គ។ ព្រះវិហារនោះ ព្រះអង្គបានប្រទានដាក់ឈ្មោះថា វត្ដករណីដើមដែលក្លាយបន្ដិចម្ដងៗទៅជា វត្ដក្ដីដើម វត្ដនេះស្ថិតនៅកំពង់ចិន ស្រុកស្ទោងក្នុងខេត្តកំពង់ធំ។ វត្ដករណីដើម កសាងរួចស្រេចបាច់កាលណា ព្រះអង្គក៏បានរៀបចំឲ្យប្រារព្ធធ្វើបុណ្យបញ្ចុះសីមា និងឆ្លងទៅតាមទំនៀមទំលាប់ប្រពៃណី នៅក្នុងឆ្នាំឆ្លូវ។

មហេសី

ចំពោះ ព្រះអគ្គមហេសីរបស់ព្រះបាទបក្សីចាំក្រុងវិញ បើតាមពង្សាវតារវត្ដកោកកាក គ្មាននរណាក្រៅអំពីនារីក្រមុំស្រុកស្រែសែនស្រស់ល្អបវរ ដែលព្រះអង្គបានឃើញ និងជួបជាគ្រាដំបូងនៅប្រទះនាង ឬប្រទះឡាងនោះឡើយ។ ព្រះនាមព្រះអគ្គមហេសីនេះ គេមិនបានស្គាល់ទេ។ ព្រះនាងបានប្រទានព្រះរាជបុត្របីព្រះអង្គដល់ព្រះស្វាមីគឺ ព្រះវត្ដិរាជ ព្រះអឡស្សរាជ និងព្រះសេណ្ណ័រាជ។

ចំណែក នៅក្នុងពង្សាវតាររបស់សម្ដេចវាំងជួន អ្នកនិពន្ធលើកយកឈ្មោះព្រះម្នាងស្វាយមកនិយាយ ដោយកំណត់ថា ព្រះម្នាងជាព្រះអគ្គមហេសីរបស់បក្សីចាំក្រុង។ ជាមួយនឹងព្រះមហាក្សត្រ ព្រះម្នាងបានមានបុត្រមួយព្រះអង្គព្រះនាម អឡស្សរាជ ដែលប្រសូតនៅក្នុងឆ្នាំវក។

តែពង្សាវតារវត្ដទឹកវិលបានបញ្ជាក់ថា ព្រះអគ្គមហេសីរបស់ព្រះបាទបក្សីចាំក្រុង គឺព្រះនាងពៅពិសី ដែលជាបុត្រីរបស់ស្ដេចចាមនៅស្រុកស្ទោង ព្រះនាមសេ្រន្ទ្រាទី២ ។

ដូចដែលយើងបាន រៀបរាប់រួចពីខាងលើ ព្រះម្នាងទេព ដែលជាព្រះមាតារបស់បក្សីចាំក្រុង ត្រូវស្ដេចព្រហ្មកិល ឬពញាក្រែក ឬសិន្ធពអមរិន្ទ បញ្ជាឲ្យយកទៅសម្លាប់នៅកំពង់ព្រះជិនក្នុងស្រុកស្ទោង។ ពង្សាវតារវត្ដទឹកវិលបានបន្ដទៅទៀតថា ព្រះបាទបក្សីចាំក្រុងបានកសាងព្រះវិហារមួយយ៉ាងល្អស្អាតធ្វើអំពី ថ្មភ្នំ នៅត្រង់កន្លែងដែលគេប្រហារជីវិតព្រះមាតា គឺដើម្បីរំឭកដក់អនុស្សាវរីយ៍ដ៏ជូរចត់ រំឭកដល់គុណព្រះមាតា ដែលបានផ្ដល់ជីវិតដល់ព្រះអង្គ និងដែលត្រូវបាត់បង់ជីវិតដោយសារតែព្រះអង្គ។ ព្រះវិហារនោះ ព្រះអង្គបានប្រទានដាក់ឈ្មោះថា វត្ដករណីដើមដែលក្លាយបន្ដិចម្ដងៗទៅជា វត្ដក្ដីដើម វត្ដនេះស្ថិតនៅកំពង់ចិន ស្រុកស្ទោងក្នុងខេត្តកំពង់ធំ។ វត្ដករណីដើម កសាងរួចស្រេចបាច់កាលណា ព្រះអង្គក៏បានរៀបចំឲ្យប្រារព្ធធ្វើបុណ្យបញ្ចុះសីមា និងឆ្លងទៅតាមទំនៀមទម្លាប់ប្រពៃណី នៅក្នុងឆ្នាំឆ្លូវ។

កាលនោះ ស្ដេចចាមស្រេន្ទ្រាទី២ សោយរាជ្យគ្រប់គ្រងនៅស្រុកស្ទោង។ ស្ដេចចាមនៅស្រុកស្ទោង តាំងពីបុរាណកាលយូរលង់ណាស់មកហើយ មានធ្នូសរអាវុធ ដែលមានមហិទ្ធិឫទ្ធិខ្លាំងពូកែអស្ចារ្យ គឺបាញ់ម្ដងចេញព្រួញប្រាំ ឮសូរដូចរន្ទះបាញ់ផ្ទប់គ្នា ហើយបើបាញ់ទៅប៉ះដើមឈើណាមួយ ផ្លែឈើទាំងប៉ុន្មានលើដើម នឹង ត្រូវជ្រុះអស់គ្មានសល់។ ធ្នូសរទាំងនេះគេមិនអាចយកទៅដាក់លើដី លើពូក ឬលើគ្រែបានឡើយ។ ដូច្នេះហើយ បានជាស្ដេចចាមកសាងប្រាសាទមួយធ្វើអំពីឥដ្ឋ ហើយយកសរ និងធ្នូនោះទៅព្យួរដាក់ទុកធ្វើដូចជាទោង។ ដោយសារហេតុភេទដូចនេះ ទើបបានជាគេដាក់ឈ្មោះទីកន្លែងនោះថា សរទោង ដែលយូរទៅៗ ក្លាយទៅជាស្ទោង។ ស្ដេចចាម ព្រះបាទស្រេន្ទ្រាទី២ ព្រះអង្គមានកូនស្រីមួយឈ្មោះ ព្រះនាងពៅពិសី ដែលទើបតែមានព្រះជន្ម ១៦ វស្សា។ ព្រះនាងមានរូបឆោមលោមពណ៌សម្ផស្សល្អល្អះបវរស្រស់ស្អាត នឹងរកអ្វីមកប្រៀបប្រដូចផ្ទឹមមិនបានឡើយ។ រីឯចិត្ដគំនិត កិរិយាមារយាទ ឫកពាវិញសោតក៏ល្អប្រពៃ វិសេសវិសាល កម្រនឹងមាន ហើយក៏ពិបាកនឹងរកជួបប្រទះដែរ។

ព្រះបាទបក្សីចាំក្រុង ដែលយាងទៅធ្វើបុណ្យឆ្លង វត្ដករណីដើម នៅស្រុកស្ទោងមានក្រុមមន្ដ្រី សេនារេហ៍ពលគ្រប់ជាន់ថ្នាក់ជាច្រើន ហែហមជូនដំណើរ។ ក្នុងចំណោមនោះ មាននាម៉ឺន ជំនិតជាទីទុកចិត្ដរបស់ព្រះអង្គប្រាំនាក់ ដែលធ្លាប់តែជួយរៀបចំធ្វើការបម្រើទឹកដីថ្វាយព្រះអង្គ។ ជំនិតទាំងប្រាំនាក់មានចិត្ដស្មោះត្រង់ ល្អបរិសុទ្ធ សន្ដោស យុត្ដិធម៌ ហើយគោរពទៀងទាត់ធ្វើទៅតាមរាជឱង្កា និងបទបញ្ជារបស់ព្រះមហាក្សត្រយ៉ាងត្រឹមត្រូវល្អិតល្អន់ឥតបីខ្ចោះ ឬ ធ្វេសប្រហែសឡើយ។ ជំនិតទាំងប្រាំមានមុខនាទី និងអំណាចធំទូលាយលើសលប់អស់មន្ដ្រីនានាក្នុងព្រះនគរ។ ជំនិតទាំងប្រាំនោះគឺ៖ ម៉ឺនប្រពៃជ័យជាតិ ម៉ឺនពិភ័ត្តិលោកនាថ ម៉ឺនជាតិសូរិវង្ស ម៉ឺនបម្រុងក្សត្រ និងម៉ឺនប្រពៃប្រឹក្សា។ ក្រៅអំពីកិច្ចការជាតិ ជំនិតទាំងនេះក៏តែងតែនាំគ្នាធ្វើកិច្ចការផ្សេងៗទៀត ដើម្បីបំពេញចិត្ដព្រះមហាក្សត្រដែរ។

នៅថ្ងៃបុណ្យចុងបង្ហើយ ម៉ឺនបម្រុងក្សត្រ និងម៉ឺនប្រពៃប្រឹក្សា ដែលដើរមើលរកនារីស្រស់ស្អាតទុកថ្វាយព្រះរាជា បានទៅទូលព្រះបាទបក្សីចាំក្រុងថា ខ្លួនបានឃើញនាងពៅពិសី កូនរបស់ស្ដេចចាមសេ្រន្ទ្រា។ ព្រះនាងមានរូបស្រស់សម្ផស្សស្អាតណាស់។ ក្សត្រីមីនុំមីនាងនៅក្នុងវាំងទាំងប៉ុន្មាន មិនអាចយកមកប្រៀបផ្ទឹមជាមួយបានឡើយ។ ព្រះនាងមានភីលៀងពីរនាក់ ដែលត្រូវជាសង្សាររបស់ពួកគេ។ ភីលៀងទាំងពីរ បានយល់ព្រមទៅបញ្ចុះបញ្ចូលពន្យល់ព្រះនាងពៅពិសីឲ្យយល់ព្រមសុខចិត្ដ ស្រឡាញ់ រួមរ័ក្សមេត្រីជាមួយនឹងព្រះមហាក្សត្រ ព្រះបាទបក្សីចាំក្រុង។ កន្លែងដែលជំនិតទាំងពីរបានយល់ បានឃើញព្រះនាងពៅពិសី បានក្លាយទៅជា ភូមិនាងសស្ងាច ជាប់រៀងរហូតតមក។

ពង្សាវតារវត្ដទឹកវិល បញ្ជាក់តទៅទៀតថា បក្សីចាំក្រុង បានស្រឡាញ់ប្រតិព័ទ្ធព្រះនាងពៅពិសីស្មោះស្ម័គ្រអស់ពីដួងហឫទ័យ ឥតមានចិត្ដក្បត់ចង់បោកបញ្ឆោត ឬចង់បានត្រឹមតែខ្លួន យកមកសប្បាយលេងសើចនោះឡើយ។ តែព្រះអង្គមិនចង់ចូលស្ដីដណ្ដឹងព្រះនាង តាមក្បួនខ្នាតទំនៀមទម្លាប់ប្រពៃណីទេ។ ពីព្រោះព្រះអង្គខ្លាចក្រែងបិតាព្រះនាង ដែលជាស្ដេចចាម តម្រូវ និងបង្ខំព្រះអង្គព្រះអង្គឲ្យចូលប្រកាន់យកសាសនាចាម។ ដើម្បីឲ្យសេ្នហារបស់ព្រះអង្គបានសម្រេចដូចសេចក្ដីប្រាថ្នា កុំឲ្យមានឧបសគ្គអ្វីមករារាំងធ្វើឲ្យស្ទះដំណើរ បក្សីចាំក្រុងបានទៅសំពះបន់ស្រន់ បួងសួងសុំអ្នកតាស្ដី នៅស្រុកស្ទោង ជួយដោះស្រាយ សម្រួលកិច្ចការថ្វាយព្រះអង្គ។ ព្រះអង្គបានសន្យាថា បើបានសម្រេច ព្រះអង្គនឹងបិទមាសថ្វាយ។

ថ្ងៃ ៤កើត ខែផល្គុន ឆ្នាំឆ្លូវ នាកណ្ដាលអាធ្រាត ព្រះនាងពៅពិសី ដោយមានភីលៀងទាំងពីរ ជូនហែហមអមដំណើរផង បានចាកចេញពីព្រះរាជវាំងមកជួបបក្សីចាំក្រុង តាមការកំណត់។ បក្សីចាំក្រុង ក៏ចាប់ផ្ដើមនិយាយរ៉ាយរ៉ាប់អធិប្បាយពន្យល់អំពីចិត្ដស្នេហ៍ស្នង ស្មោះស្ម័គ្រ ឥតព្រំដែនរបស់ព្រះអង្គចំពោះព្រះនាង។ ព្រះអង្គបានអង្វរសុំឲ្យព្រះនាងយល់ព្រមសុខចិត្ដរត់តាមព្រះអង្គ ទៅនៅឯព្រះមហានគរ។ ព្រះនាងពៅពិសី ដែលបានគាប់ចិត្ដស្រឡាញ់បក្សីចាំក្រុងមិនបង្អង់យូរឡើយ ព្រះនាងសុខចិត្ដយល់ព្រមទៅតាមព្រះអង្គ ដោយឥតរារែក។ បក្សីចាំក្រុងដោយមានជំនិតទាំងប្រាំនាក់ជួយជ្រោមជ្រែងផង បាននាំព្រះនាងពៅពិសី ចុះទូកធ្វើដំណើរតម្រង់ទៅព្រះមហានគរ។

ព្រឹកឡើងទើបព្រះបាទសេ្រន្ទ្រាដឹងថា បុត្រីបានចុះចាកចេញពីដំណាក់ រត់ទៅតាមបក្សីចាំក្រុង។ ខឹងខ្ញាល់ អាក់អន់ស្រពន់ចិត្ដខ្លាំងណាស់ ព្រះអង្គក៏រៀបចំប្រមូលកងទ័ពយ៉ាងច្រើន ដើម្បីដេញតាមចាប់កូនស្រីយកមកវិញ។ កន្លែងប្រមូលប្រជុំពលរេហ៍នោះបានក្លាយទៅជាភូមិហើយជាប់ឈ្មោះរៀង រហូតថា ភូមិជុំពល។ ដេញតាមមកដល់ទន្លេសាប ស្ដេចចាមក្រឡេកមើលទៅឆ្ងាយ ឃើញទូកព្រះមហាក្សត្រខ្មែរនៅដាច់កន្ទុយភ្នែក ព្រះអង្គក៏អស់សេចក្ដីសង្ឃឹមកើតក្ដីមួហ្មង អាម៉ាស់មុខ ឈឺចុកចាប់រហូតអស់ជីវិត។

ចំណែកនាង ពៅពិសីវិញ ក្រោយដែលបានដឹងថា ព្រះបិតាចូលទិវង្គត ដោយមានព្រះស្វាមី ព្រះបាទបក្សីចាំក្រុង ជូនដំណើរមកជាមួយផង ព្រះនាងក៏វិលត្រលប់មកប្រារព្ធធ្វើពិធីបុណ្យទានបញ្ជូនកុសលថ្វាយ ព្រះបិតាទៅតាមប្រពៃណី។ ព្រះនាងបានរៀបចំធ្វើផ្លូវមួយយ៉ាងធំល្អស្អាតសមរម្យ ខ្ពស់ផុតពីទឹក កន្លែងនោះមានឈ្មោះថា កំពង់ពៅពិសី រហូតមកដល់បច្ចុប្បន្ន។ ព្រះនាងបានបង្គាប់ឲ្យយកធ្នូ និងសរ ទៅតម្កល់ទុកកន្លែងដើម ហើយព្រះនាងក៏បានបញ្ជាឲ្យសាងអាស្រមមួយ នៅក្នុងបរិវេណបរមរាជវាំង ដើម្បីទុកថ្វាយ រំឭកគុណបំណាច់ និងវិញ្ញាណក្ខន្ធរបស់ព្រះបិតា។ អាស្រមនោះមានឈ្មោះថា អាស្រមព្រះបាទសេ្រន្ទ្រា ដែលក្លាយបន្ដិចម្ដងៗទៅជា អ្នកតាសេ្រន្ទ្រា។ នៅទីកន្លែងនេះ តាមទំនៀមទម្លាប់ បីឆ្នាំម្ដងៗ គេត្រូវរៀបចំធ្វើពិធីបូជាយញ្ញ យកអ្នកទោសធ្ងន់មកប្រហារជីវិតថ្វាយអ្នកតា ដើម្បីសុំសេចក្ដីសុខសប្បាយចម្រុងចម្រើន។ បើមិនដូច្នោះទេ វិញ្ញាណក្ខន្ធស្ដេចចាមសេ្រន្ទ្រា នឹងចូលសណ្ឋិតក្នុងខ្លួនមនុស្ស ហើយនាំបង្វក់បង្វល់ បញ្ចូលចិត្ដឲ្យឆ្កួតឡប់សតិ កាចសាហាវយង់ឃ្នង ក្បត់គ្នាចុះឡើង បង្កើតក្រុមជាទ័ពបះបោរ កាប់សម្លាប់គ្នាឥតត្រាប្រណី។ កងទ័ពនេះនឹងមានកម្លាំងឥទ្ធិពលខ្លាំងក្លា ជាងកងទ័ពនានាទាំងឡាយឯទៀត។

ចាប់តាំងពី ថ្ងៃនោះមក ព្រះរាជវង្សានុវង្សស្ដេចចាមនៅស្រុកស្ទោង ក៏រលាយបាត់អស់ទៅដែរ ហើយស្រុកស្ទោងក៏ត្រូវបញ្ចូលទៅក្នុងខេត្ដអាសន្នទុក្ខ។

ចំណែក ព្រះនាងពៅពិសី កាលបើយាងមកដល់ព្រះរាជធានី ព្រះមហានគរ ព្រះនាងត្រូវបានព្រះមហាក្សត្រ ព្រះបាទបក្សីចាំក្រុង តែងតាំងឋានៈ និងផ្ដល់កិត្ដិយសជាអគ្គមហេសី។ ព្រះនាងទទួលព្រះបរមនាម ព្រះក្សត្រីភត្ដវត្ដីពៅពិសី។ ចំពោះអ្នកតាស្ដី នៅក្នុងស្រុកស្ទោង ដែលបានជួយណែនាំបញ្ចុះបញ្ចូល សម្រុះសម្រួលចាត់ចែងធ្វើឲ្យស្នេហារបស់ព្រះអង្គបានសម្រេចដូច សេចក្ដីប្រាថ្នា ព្រះអង្គមិនបានបំភ្លេចទេ ព្រះអង្គបានយកសន្លឹកមាសទៅបិទថ្វាយអ្នកតា តាមពាក្យបំណន់ដែលបានសន្យា អ្នកតាស្ដីក៏ជាប់ឈ្មោះថា អ្នកតាស្ដីបិទមាស ពីថ្ងៃនោះរៀងរហូតមកដល់សព្វថ្ងៃ។

បុត្រ

ពង្សាវតារសម្ដេចវាំងជួនបានសរសេរថា ព្រះម្នាងស្វាយ មហេសីព្រះមហាក្សត្រ ក្នុងឆ្នាំវក ប្រសូតបានបុត្រមួយព្រះអង្គព្រះនាម អឡស្សរាជ។

ក្រោយ ដែលព្រះបាទបក្សីចាំក្រុង ព្រះមហាក្សត្រខ្មែរទី១៩ ចូលទិវង្គត ព្រះរាជបុត្រព្រះអឡស្សរាជ បានឡើងសោយរាជសម្បត្ដិប្រទេសកម្ពុជាបន្ដពីព្រះអង្គ។

ក្នុងបញ្ហាកូនចៅរបស់ព្រះបាទបក្សីចាំក្រុង គណៈកម្មការៀបចំពង្សាវតារខ្មែរ ដឹកនាំដោយសម្ដេចសង្ឃនាយកទៀង ដែលក្នុងនោះមានសម្ដេចសង្ឃនាយកប៉ាន់ដែរ បានតាក់តែងសរសេរថា ព្រះអង្គមានព្រះរាជបុត្រមួយព្រះអង្គព្រះនាមបទុមវរវង្ស។ ស្ដេចអង្គនេះដែលបានយាងទៅកំសាន្ដនៅទួលបាសាន្ត បានជួបស្រឡាញ់ និងរៀបការជាមួយនឹងនាងនាគ។ ព្រះនាងប្រសូតបានពង ដែលជាពញារោង និងបុត្រមួយព្រះអង្គទៀត ដែលមានភ្នែកទិព្វ គឺព្រះបាទបទុមសុរិយវង្ស។

ចំពោះ ព្រះអគ្គមហេសីរបស់ព្រះបាទបក្សីចាំក្រុងវិញ បើតាមពង្សាវតារវត្ដកោកកាក គ្មាននរណាក្រៅអំពីនារីក្រមុំស្រុកស្រែសែនស្រស់ល្អបវរ ដែលព្រះអង្គបានឃើញ និងជួបជាគ្រាដំបូងនៅប្រទះនាង ឬប្រទះឡាងនោះឡើយ។ ព្រះនាមព្រះអគ្គមហេសីនេះ គេមិនបានស្គាល់ទេ។ ព្រះនាងបានប្រទានព្រះរាជបុត្របីព្រះអង្គដល់ព្រះស្វាមីគឺ ព្រះវត្តរាជ ព្រះអឡស្សរាជ និងព្រះសែណ្ណ័ករាជ។

កត្តញ្ញូ

ក្នុងប្រវត្ដិព្រះបាទបក្សីចាំក្រុង ព្រះមហាក្សត្រខ្មែរទី១៩ ពង្សាវតារបស់សម្ដេចវាំងជួនបានកត់ត្រាបន្ដទៅទៀតថា តាគហេ និងយាយលក្ខណ៍ បានមានអាយុជីវិតវែងយឺនយូរ ហើយបានស្លាប់បន្ដបន្ទាប់គ្នាដោយសារជរាព្យាធិ។ ព្រះបាទបក្សីចាំក្រុងបានធ្វើពិធីបុណ្យ យ៉ាងធំអឹកធឹកបូជាសពបញ្ជូនកុសលដល់អ្នកមានគុណទាំងពីរ។ ព្រះអង្គយកអដ្ឋិធាតុតាគហេ ទៅតម្កល់ទុកក្នុងស្ដូបមួយធំស្អាត នៅទួលជ្រៃជិតវត្ដវិហារសួគ៌ ដែលជាកន្លែងព្រះអង្គធ្លាប់បានប្រើពាក្យលេងសើចមិនសមរម្យចំពោះ រូបលោកតាគហេ កន្លែងនោះបានជាប់ឈ្មោះរហូតមកថា ទួលគហេ។ ធាតុយាយលក្ខណ៍ព្រះអង្គយកទៅតម្កល់ទុក្ខក្នុងប្រាសាទបាគោ ដែលជាភូមិកំណើតរបស់គាត់។

តែបើតាមពង្សាវតារវត្ដកោកកាក តាគហេត្រូវព្រះបាទបក្សីចាំក្រុងប្រហារជីវិត ដើម្បីគោរពទៅតាមពាក្យសច្ចៈដែលកាលពីនៅកុមារ ព្រះអង្គធ្លាប់បានមានបន្ទូលថាបើបានឡើងសោយរាជ្យមែន ព្រះអង្គនឹងកាប់តាគហេធ្វើបុណ្យ។ ក្រោយដែលបានសម្លាប់តាគហេ ហើយបក្សីចាំក្រុងក៏រៀបចំធ្វើបុណ្យជូនគាត់យ៉ាងធំឱឡារិកជាទីបំផុត។

រីឯពង្សាវតារវត្ដទឹកវិលបានសរសេរថា កាលនោះតាគហេបានអាយុ ៩១ ឆ្នាំ មានជំងឺ ហើយក៏ធ្វើមរណកាលទៅ។ បក្សីចាំក្រុងដែលនៅនឹកចាំពាក្យសម្ដីនិយាយលេងថា កាប់តាធ្វើបុណ្យ កាលណាបានឡើងធ្វើស្ដេច បានយកព្រះខ័នទៅអូសលើសាកសពគាត់បង្គ្រប់កិច្ចឲ្យសមស្របទៅតាម ពាក្យសច្ចៈ។ បន្ទាប់មក ព្រះអង្គរៀបចំធ្វើពិធីបុណ្យយ៉ាងអធឹកអធមជូនតាគហេ ហើយដង្ហែសាកសពដាក់ក្នុងស្តូបយកទៅតម្កល់ទុកឯវត្ដព្រះវិហារសួគ៌។ ព្រះអង្គបានសាងព្រះវិហារមួយនៅទីនោះ ដើម្បីប្រក់ការពារស្ដូបតាគហេកុំឲ្យត្រូវកម្ដៅ ថ្ងៃ ភ្លៀង ខ្យល់ ឬត្រូវសត្វធាតុមកបៀតបៀន។

ក៏ប៉ុន្តែ តាមការដំណាលពីមាត់មួយទៅមាត់មួយដែលខ្ញុំធ្លាប់បានឮឪពុកខ្ញុំ គាត់និទានប្រាប់មក បក្សីចាំក្រុង មិនដែលមានចិត្ដព្រហើនកោងកាចចង់សម្លាប់តាគហេអ្នកមានគុណយកទៅធ្វើបុណ្យនោះទេ។ ពាក្យសម្ដីដែលបក្សីចាំក្រុងបានពោលនោះជាពាក្យលេងសើចចំអន់ កំប្លុកកំប្លែងតែប៉ុណ្ណោះ។ ម្យ៉ាងវិញទៀត បក្សីចាំក្រុងជាមនុស្សយកគុណជាធំ។ បុព្វហេតុធំនោះ គឺព្រះអង្គជាព្រះមហាក្សត្រតម្កល់ជីវិតលើត្បូង ព្រះអង្គមានព្រះឱសទិព្វ ព្រះអង្គត្រូវតែប្រកាន់នូវពាក្យសច្ចៈ គោរពនូវគ្រប់ពាក្យសម្ដី ដែលព្រះអង្គបាននិយាយចេញមក។ បានសេចក្ដីថាមិនមែនអាងខ្លួនជាអ្នកមានបុណ្យបារមីជាស្ដេច ជាអ្នកមានអំណាច ត្រួតត្រាលើមនុស្សប្រុសស្រីគ្រប់រូប ចេះតែប្រើអំណាចផ្ដាច់ការ ផ្លាស់ប្ដូរយោបល់ គំនិត ពាក្យសម្ដី បោកប្រាសគេឯង តាមតែខ្លួននឹកនោះទេ។ ដូច្នេះហើយ បានជាទេពតាចុះមកនិមិត្ដជាសុបិនឲ្យព្រះអង្គនឹកឃើញចងចាំ និងគោរពធ្វើតាមនូវអស់ពាក្យសម្ដីទាំងប៉ុន្មាន ដែលព្រះអង្គធ្លាប់ពោលនិយាយចេញមកក្រៅ។ បើព្រះអង្គមិនគោរពធ្វើតាមពាក្យសច្ចៈទេ នោះគុណបុណ្យបារមី ទេពតា អារុក្ខ អារក្ស អ្នកតា ខ្មោច ព្រាយ បីសាចទាំងប៉ុន្មាន នឹងចុះមកយាយី កាច់យកអាយុជីវិតប្រជានុរាស្ដ្រ ទាំងក្មេងទាំងចាស់ប្រុស ស្រី ធ្វើឲ្យប្រទេសជាតិអន្ដរកប្ប ក្ដៅក្រហល់ក្រហាយ កើតចលាចលច្របូកច្របល់អន្ដរាយ ជួបគ្រោះភ័យកាចចង្រៃ ហើយរាស្ដ្រប្រជានឹងរងទុក្ខវេទនាព្រាត់ប្រាសជាមិនខាន។ ព្រះបាទបក្សីចាំក្រុង ខំធ្វើពិធីបួងសួងបន់ស្រន់គ្រប់បែបយ៉ាង ដើម្បីសុំខមាទោស លាពាក្យសម្ដីមិនសមរម្យ លេងសើចអសុរោះ។ តែនៅតែមិនបានសម្រេច ពីព្រោះបារមី និងវត្ថុសក្ដិសិទ្ធិទាំងប៉ុន្មានមិនយល់ព្រមអត់ឱន ប្រណីលើកលែងទោស។ ប៉ុន្ដែ បក្សីចាំក្រុងមិនអាចនឹងប្រព្រឹត្ដអំពើឧក្រិដ្ឋកម្មនេះទេ ចំពោះតាគហេជាអ្នកមានគុណដ៏ធ្ងន់លើសលប់លើរូបព្រះអង្គបានឡើយ។ ព្រះអង្គខំប្រឹងប្រើគ្រប់មធ្យោបាយ ធ្វើមិនដឹងធ្វើមិនឮ គេចវេះឲ្យផុតចេញអំពីការទាមទាររបស់កម្លាំងបារមី តែព្រះអង្គគេចវេះមិនផុតឡើយ។ ជារៀងរាល់យប់ទេពតាបារមីតាមជាប់ប្រកិត ហើយនៅតែនិមិត្ដសុបិន ចុះមកទាមទារឲ្យបក្សីចាំក្រុង គោរពពាក្យសម្ដីសច្ចៈប្រហារជីវិតតាគហេ។ ដោយស្ថិតនូវក្នុងភាពទ័លច្រកដូច្នេះ ណាមួយខ្លាចប្រជាជាតិវិនាសហិនហោចអន្ដរាយ ណាមួយតាគហេអ្នកមានគុណ ដែលព្រះអង្គមិនអាចប្រមាថអាយុ ជីវិតបានជាដាច់ខាត។ នៅទីបំផុតបក្សីចាំក្រុងក៏សម្រេចចិត្ដរៀបចំឧបកិច្ចធ្វើពិធី ប្រហារជីវិតតាគហេដើម្បីបំពេញឲ្យត្រូវទៅតាមការទាមទាររបស់កម្លាំង បារមី។ តាមវិធីរបៀបនេះ ព្រះអង្គមានជំនឿ និងសង្ឃឹមថា អាចដោះស្រាយបញ្ហាអាយុជីវិតតាគហេផង អាចដោះស្រាយពាក្យសម្ដីចំពោះមុខទេវតា វត្ថុសក្ដិសិទ្ធិទាំងពួងផង។

ព្រះអង្គ ឲ្យតាគហេដេកគង់លើគ្រែ ហើយយកកំណាត់សមកដាក់គ្របដណ្ដប់ខ្លួន បន្ទាប់មក ព្រះអង្គយកចុងដាវអូសថ្នមៗលើកំណាត់ស ធ្វើដូចជាប្រហារជីវិត ដើម្បីធ្វើបង្ហាញបញ្ជាក់ជាការគម្រប់កិច្ច។ ក្រណាត់សនោះពុំមានដាច់ដោចរហែកអ្វីទាំងអស់។ តែគួរឲ្យអនិច្ចា ខ្លាំងណាស់! តាគហេបានចែកស្ថានបាត់ទៅហើយ! ខ្លួនគាត់ត្រូវមានរបួសស្លាកស្នាមដាច់ត្រង់តាមកន្លែងដែលព្រះបាទ បក្សីចាំក្រុងបានអូសមុខដាវ។ យល់ឃើញខុសផ្ទុយអំពីការប៉ាន់ស្មាន និងក្ដីសង្ឃឹមរបសង់ព្រះអង្គ បក្សីចាំក្រុងយំខ្សឹកខ្សួលបោកប្រាណ វេទនាទុក្ខព្រួយចំបែងវិបល្លាស ណែនចុកចាប់ក្នុងទ្រូង នឹកស្ដាយសែនស្រណោះ អ្នកដ៏មានគុណ ដែលធ្លាប់បីបាច់ចិញ្ចឹមថែរក្សាព្រះអង្គតាំងតែពីបាតជើងក្រហម រហូតដល់ធំ ហើយដែលធ្លាប់យកអាយុជីវិតមករារាំងពាំងការពារ ដោយគ្មានភ័យតក់ស្លុត។

បក្សីចាំក្រុងបាន បញ្ជាឲ្យរៀបចំធ្វើបុណ្យ យ៉ាងធំគគ្រឹកគគ្រេង ថ្វាយជូនទៅលោកតាគហេដែលព្រះអង្គតែងតែចាត់ទុកនៅក្នុងគ្រប់ កាលៈទេសៈជាជីតា។ ប្រជាពលរដ្ឋព្រមទាំងនាម៉ឺនមុខមន្ដ្រីតូចធំក្នុងនគរបាននាំគ្នា កាន់ទុក្ខចូលរួមមរណសញ្ញាទូទៅទាំងប្រទេស។

រីឯ ព្រះមាតាព្រះអង្គ ព្រះនាងកែវ បើតាមពង្សាវតារសម្ដេចវាំងជួន ព្រះអង្គបានមានព្រះជន្មវែងយឺនយូរ ហើយព្រះអង្គបានចូលទិវង្គតដោយជំងឺចាស់ជរា។ អដ្ឋិធាតុរបស់ព្រះអង្គ ព្រះបាទបក្សីចាំក្រុងជាកូនបានយកទៅតម្កល់ទុកគោរពបូជានៅក្នុង ប្រាសាទលលៃ។

ការវិភាគ

១. ទោះបីជា ដឹងខ្លួនមានជាប់ឈាមជ័រជាបុត្រព្រះមហាក្សត្រ ទោះបីធ្លាប់ត្រូវរងគ្រោះរងទុក្ខ ទោស វេទនាលំបាកលំបិនស្ទើរស្លាប់ ស្ទើររស់ រត់ចោលស្រុក ព្រាត់ប្រាស់ម្ដាយកូនជីដូន ជីតា ដោយចិត្ដកាចសាហាវយង់ឃ្នងរបស់ស្ដេចព្រហ្មកិល ទោះបីស្គាល់ដឹងថា ស្ដេចអង្គនេះគ្មានគិតនឹកឃើញអ្វីក្រៅអំពីចង់បានអំណាច ហើយដើរកាប់សម្លាប់ប្រជានុរាស្ដ្រកម្ចាត់គ្រប់អស់អ្នកចេះដឹង មានសមត្ថភាព មានបុណ្យបារមីខ្លាំងពូកែជាងខ្លួន ក៏បក្សីចាំក្រុងមិនដែលមាននឹកចង់បង្កើតឲ្យមានក្រុមបក្សពួក មានទាហានទ័ពទីង ឬទៅបំបះបំបោរបំផុះបំផុលប្រជាជន បង្កឲ្យមានចលាចលរំជើបរំជួលគ្មានសន្ដិសុខ សង្គ្រាមបង្ហូរឈាមក្នុងនគរដែរ គឺបក្សីចាំក្រុងមានឧត្ដមគតិច្បាស់លាស់ ក្នុងបញ្ហាប្រទេសជាតិ ហើយយល់ថាចម្បាំងរាំងជលរវាងបងប្អូនឯងព្រោះតែអំណាច និងប្រយោជន៍ផ្ទាល់ខ្លួន អាចនាំមកនូវទុក្ខវេទនាគ្រប់បែបយ៉ាងដល់ប្រជានុរាស្ដ្រ និងប្រទេសជាតិ។ ដូច្នេះហើយបានជាបក្សីចាំក្រុងមិនព្រមយកគំនុំគុំគួនផ្ទាល់ខ្លួន ឬការសងសឹក មកធ្វើជាត្រីមុខជាធំ។ ព្រះអង្គមិនសុខចិត្ដពឹងផ្អែក ឬប្រើកម្លាំងបាយ កម្លាំងអាវុធដើម្បីដោះស្រាយបញ្ហាផ្ទាល់ខ្លួន ហើយដណ្ដើមយកអំណាច និងរាជបល្ល័ង្កទេ។

ឥរិយាបថបក្សីចាំក្រុង មិនធ្វើសង្គ្រាមបង្កបង្កើតចលាចល បានទុកឱកាសឲ្យស្ដេចពញាក្រែក ឬព្រហ្មកិល ឬសិន្ធពអមរិន្ទរស់នៅសោយរាជ្យដោយសុខសប្បាយក្សេមក្សាន្ដ រហូតដល់ថ្ងៃស្លាប់។ ពង្សាតារភាគច្រើនបានសរសេរកត់ត្រាប្រហាក់ប្រហែលគ្នាថា ព្រះបាទសិន្ធពអមរិន្ទគ្មានបុត្រាបុត្រីសម្រាប់បន្ដព្រះរាជវង្សទេ ដែលជាហេតុធ្វើឲ្យព្រះអង្គមួហ្មង ខឹងក្រេវក្រោធក្ដៅក្រហាយមិនសប្បាយចិត្ដ។

២. ប្រវត្ដិបក្សីចាំក្រុង ដែលយើងទើបលើកយកមកនិទាន ជារឿងមួយមានប្រជាប្រិយភាពណាស់ក្នុងសង្គមជាតិខ្មែរតាំងតែពី បុរាណកាល រហូតមកដល់បច្ចុប្បន្ន។ ខ្មែរពីជំនាន់មួយទៅជំនាន់មួយ នៅស្គាល់ឈ្មោះបក្សីចាំក្រុងច្បាស់ណាស់ទោះបីជាគេមិនបានចងចាំ ប្រវត្ដិបក្សីចាំក្រុងឲ្យបានហូរហែចប់ចុងចប់ដើមត្រឹមត្រូវក៏ដោយ ពីព្រោះឈ្មោះបក្សីចាំក្រុង មានជាប់ជំពាក់យ៉ាងជិតស្និទ្ធ ទៅនឹងឈ្មោះភូមិ ស្រុក ខេត្ដ ទន្លេ បឹង ឬអូរ ស្ទឹង ដែលមានមួយផ្នែកធំស្ថិតក្នុងទឹកដីខ្មែរភូមិភាគខាងត្បូង។ ព្រឹត្ដិការណ៍ទាំងប៉ុន្មានក្នុងបក្សីចាំក្រុង បើយើងពិនិត្យឲ្យបានជិតបន្ដិចទៅ យើងឃើញហាក់បីដូចជាគេចង់គូសបញ្ជាក់ថា ប្រវត្ដិសាស្ដ្រខ្មែរទៅថ្ងៃក្រោយ នឹងត្រូវវិលវល់ វិវត្ដចុះឡើងក្នុងតំបន់ភូមិភាគខាងត្បូង។ ទោះបីជាដូច្នេះក៏ដោយ ក៏យើងកត់សំគាល់ឃើញថា ព្រះបាទបក្សីចាំក្រុង មិនបានយកឈ្មោះរបស់ខ្លួនផ្ទាល់ទៅដាក់ឲ្យប្រាង្គប្រាសាទ វត្ដអារាម និងទីកន្លែង ទឹកដីនោះដែរ។

ឯប្រាង្គប្រាសាទមួយទៀត ដែលស្ថិតនៅខេត្ដសៀមរាប ក្នុងចំណោមប្រាសាទអង្គរក៏មានឈ្មោះថា ប្រាសាទបក្សីចាំក្រុងដែរ ប្រាសាទនេះ តាមការកំណត់របស់អ្នកបូរាណវិជ្ជា បានកសាងក្នុងសតវត្សទី១០។ ភ័ស្តុតាងជាក់ស្ដែងប្រាសាទបក្សីចាំក្រុងអាចបញ្ចាក់បាននូវប្រវត្ដិ ពិត ភាពពិត និងកិត្យានុភាពធំធេងរបស់ព្រះអង្គ។

ម្យ៉ាងទៀត ប្រជាប្រិយភាពបក្សីចាំក្រុងស្ថិតនៅត្រង់កន្លែងសំខាន់ៗ ដែលព្រះអង្គធ្លាប់បានទៅជ្រកកោន លាក់ខ្លួនពួនអាត្មា ដែលបានក្លាយទៅជាកន្លែងពិសិដ្ឋ ដែលខ្មែរគ្រប់ទិសទីទាំងស្រីទាំងប្រុស ទាំងក្មេងទាំងចាស់ ទាំងស្ដេចទាំងនាម៉ឺនមន្ដ្រីទាំងរាស្ដ្រ ទាំងគ្រហស្ថ ទាំងព្រះសង្ឃ នាំគ្នាជឿជាក់ថាជាកន្លែងសក្ដិសិទ្ធពូកែ។ ខ្មែរម្នាក់ៗតែងតែនាំគ្នាទៅធ្វើបុណ្យ បួងសួងបន់ស្រន់ កន្លែងពិសិដ្ឋទាំងនេះមានជាអាទិ ដូចជា វត្ដវិហារសួគ៌ ឬភ្នំប្រសិទ្ធជាដើម៘

ដូច្នេះហើយបានជា លោកប៊ីវ-ឆៃលាង អ្នកនិពន្ធខ្មែរដ៏ល្បីល្បាញមួយរូប បានលើកយកប្រវត្ដិបក្សីចាំក្រុង មកតាក់តែងចងក្រងសរសេរជារឿងប្រលោមលោកប្រវត្ដិសាស្ដ្រ ចេញផ្សាយក្នុងឆ្នាំ ១៩៥៥។ ស្នាដៃនេះ បានទទួលជោគជ័យយ៉ាងត្រចះត្រចង់ក្នុងមជ្ឈដ្ឋានខ្មែរ។ ផ្លូវថ្នល់មួយនៅទីក្រុងភ្នំពេញ ក៏បានគេដាក់ឈ្មោះថា វិថីបក្សីចាំក្រុងដែរ ក្នុងទសវត្សរ៍៧០ ហើយតន្ដ្រីករខ្មែរខ្លះទៀត បានដាក់ឈ្មោះវង់ភ្លេងរបស់គេថា ក្រុមតន្ដ្រីបក្សីចាំក្រុង។

៣. តាមរយៈប្រវត្ដិបក្សីចាំក្រុង យើងសង្កេត និងកត់សំគាល់ឃើញថាស្ដេចខ្មែរ អ្នកកាន់អំណាចខ្មែរ គ្មាននឹកគិតឃើញអ្វីក្រៅពីរាជបល្ល័ង្ក និងអំណាចផ្ដាច់ការរបស់ខ្លួនឡើយ។ ស្ដេចខ្មែរ អ្នកដឹកនាំជាតិខ្មែរ មិនញញើតរួញរាទេ ក្នុងការកាប់សម្លាប់ប្រជាជនជាតិឯង ដើម្បីធ្វើម្ដេចឲ្យខ្លួននៅជាស្ដេចជាធំ អាចក្រាញឱបកាន់ក្ដាប់អំណាច អង្គុយលើរាជបល្ល័ង្ក ទោះបីខ្លួនឥតមានសមត្ថភាព ហើយនាំមកតែទុក្ខទោសវេទនា សង្គ្រាមព្រាត់ប្រាស់ អន្ដរាយដល់ប្រជានុរាស្ដ្រ។

ព្រះបាទបក្សីចាំក្រុង បម្រុងរាស្ដ្រ ទោះបីព្រះអង្គដឹងខ្លួនជាអ្នកមានបុណ្យ ហើយធ្លាប់រងទុក្ខទោសវេទនាមិនចេះចប់ដោយសារស្ដេចពញាក្រែកក៏ដោយ ក៏ព្រះអង្គមិនបានចេញមុខ បង្កបង្កើតទ័ព ធ្វើឲ្យមានចលាចលទៅច្បាំងទល់នឹងស្ដេចអង្គនេះ ដើម្បីដណ្ដើមយករាជសម្បត្ដិដែរ ព្រះអង្គមិនបានយកគំនុំគំគួនផ្ទាល់ខ្លួនមកដាក់លាយឡំ លេងសើចនឹងបញ្ហាអាយុជីវិតប្រទេសជាតិឡើយ ព្រះអង្គសុខចិត្ដលាក់ខ្លួនពួនអាត្មា រស់នៅដាច់ស្រយាលឆ្ងាយអំពីព្រះមហានគរ។ ពីព្រោះព្រះអង្គធ្លាប់ស្គាល់ច្បាស់ណាស់ អ្វីទៅដែលជាការព្រាត់ប្រាសក្រុមញាតិ គ្រួសារ អ្វីទៅដែលជាការរត់ចោលស្រុកភូមិ កំណើត អ្វីទៅដែលជាការរងទុក្ខ វេទនា ស្រេកឃ្លានគ្មានទីពឹងពំនាក់ ឈឺចុកចាប់ខ្លោចផ្សា៘ ព្រះអង្គមិនចង់ឲ្យប្រជានុរាស្ដ្រ និងនគររបស់ព្រះអង្គជួបប្រទះនឹងមហន្ដរាយ គ្រោះកាចទាំងនេះ ហើយប្រែក្លាយទៅជាទន់ខ្សោយដោយសារសង្គ្រាម និងការបែកបាក់គ្នា។

ក្នុងការគ្រប់គ្រង ដឹកនាំប្រទេសជាតិ ស្ដេច អ្នកដឹកនាំ អ្នកនយោបាយត្រូវតែប្រកាន់នូវពាក្យសច្ចៈ ទសពិធយុត្ដិធម៌ ពាក្យដែលនិយាយចេញមកមួយមាត់ៗ សុទ្ធតែមានគេចាំកត់ត្រា គេចាំស្ដាប់ចងចាំ សុទ្ធតែមានន័យ មានខ្លឹមសារ មានទម្ងន់អាចធ្វើឲ្យស្រុកទេសក្លាយទៅជាល្អក៏បាន ទៅជាអាក្រក់ក៏បាន។ ពាក្យទាំងនោះសោត ទោះខ្លួនជាស្ដេចផែនដី ជាមេដឹកនាំប្រទេសជាតិ មានអំណាចផ្ដាច់ការខ្លាំងក្លាមហិមាដូចម្ដេចក៏ដោយ ក៏មិនអាចនឹងដោះដូរផ្លាស់ប្ដូរកែបន្លំ ភូតភរកុហក បំភ្លេចកាយកប់ត្រលប់ចោល ឬមិនគោរពបានឡើយ។ អ្នកដែលហានផ្លាស់ប្ដូរ បំភ្លេចមិនគោរពពាក្យសម្ដីរបស់ខ្លួន គ្មានសច្ចធម៌ អ្នកនោះក៏ដូចជាបានក្បត់បណ្ដារាស្ដ្រ និងប្រទេសជាតិរបស់ខ្លួនដែរ។

ព្រះបាទបក្សីចាំក្រុង ព្រោះតែពាក្យសម្ដីចំអន់លេងសើច ដោយស្មានថាពាក្យសម្ដីទាំងប៉ុន្មានរបស់ព្រះអង្គ គ្មានន័យគ្មានផលរមាស់ ត្រូវគ្រប់កម្លាំងបារមី និងវត្ថុស័ក្ដិសិទ្ធិយាងចុះមកព្រមានប្រដែប្រដៅឲ្យគោរពធ្វើតាម ពាក្យពេចន៍ដែលពោលនិយាយចេញមក។ ពីព្រោះពាក្យសម្ដីរបស់ស្ដេច ឬអ្នកដឹកនាំនគរ ដែលហាខ្ជាក់ចេញមកជាពាក្យសច្ចៈ។ បក្សីចាំក្រុងខំប្រឹងរៀបចំធ្វើពិធីឧបកិច្ច បន្លែបន្លំបោកបញ្ឆោតទេវតាដែរ តែបារមីទាំងអស់នៅតែមិនព្រមទទួល និងសុខចិត្ដ។ ទេវតា និងវត្ថុសក្ដិសិទ្ធិនៅតែទាមទារឲ្យគោរពធ្វើតាមពាក្យសច្ចៈ បើពុំដូច្នោះទេ នឹងមកផ្ដាច់យកអាយុជីវិតប្រជាពលរដ្ឋ ហើយនឹងធ្វើឲ្យនគរស្រុកទេសទាំងមូល ជួបប្រទះតែទុក្ខភ័យវេទនា វិនាសអន្ដរាយហិនហោច ព្រាត់ប្រាសគ្នាជាមិនខាន។ បើគោរពតាមពាក្យសច្ចៈ ដើម្បីប្រទេសជាតិ បក្សីចាំក្រុង ត្រូវដាច់ចិត្ដលះបង់ ប្រហារជីវិតលោកតាគហេអ្នកមានគុណដ៏ធំ និងដ៏ធ្ងន់របស់ព្រះអង្គ ។

៤. លក្ខណៈពិសេសមួយទៀតរបស់ព្រះមហាក្សត្រ ឬអ្នកដឹកនាំប្រទេសជាតិ គឺត្រូវចេះ ត្រូវស្គាល់អ្វីដែលជាគុណ និងជាសន្ដោស មេត្ដាធម៌។ គុណ គឺ សុភាវធម៌ដែលនាំមកនូវសេចក្ដីល្អ នូវសេចក្ដីចម្រុងចម្រើន។ បុគ្គលដែលយកគុណ សន្ដោសមេត្ដាធម៌ មកធ្វើជាគោលការណ៍ក្នុងជីវិត ឬក្នុងការគ្រប់គ្រង រៀបចំដឹកនាំកសាងប្រទេសជាតិ បុគ្គលនោះមិនអាចក្លាយទៅជាមនុស្សឃោរឃៅ សាហាវយង់ឃ្នងស្រេកឃ្លានឈាម សង្គ្រាម និងស្រឡាញ់អំណាចផ្ដាច់ការឡើយ។ គ្រានោះនគរ ប្រជាពលរដ្ឋ នឹងបានទទួលនូវសាមគ្គីភាព សន្ដិភាព ការសប្បាយរីករាយ ត្រជាក់ត្រជំ និងការរីកចម្រើនលូតលាស់ជាមិនខាន។

ព្រះបាទបក្សីចាំក្រុង ក្នុងជីវិតរបស់ព្រះអង្គ ព្រះអង្គពុំដែលបំភ្លេចគុណនរណាម្នាក់ ដែលធ្លាប់បានធ្វើល្អចំពោះរូបព្រះអង្គឡើយ សូម្បីតែជាសត្វ ដូចជាស្ដេចកណ្ដុរស សូម្បីតែកន្លែងទឹកដីរហោឋាន អ្នកតាដែលឥតវិញ្ញាណ ក៏ព្រះអង្គធ្វើបុណ្យរំឭកគុណ មិនដែលអាក់ខានដែរ។ ព្រះអង្គខំកសាងវត្តអារាមជាច្រើន ធ្វើបុណ្យផ្សព្វផ្សាយគុណ និងចិត្តសន្ដោសមេត្តាធម៌។

ឯកសារយោង

ប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរភាគរឿងនិទាន ដោយលោកបណ្ឌិតសភាចារ្យ រស់ ចន្ទ្រាបុត្រ

មុនដោយ ព្រះបាទសិន្ធពអមរិន្ទ	មហានគរ	តដោយ ព្រះបាទអឡស្សរាជ រឺ ព្រះបាទបទុមវរវង្ស (ពង្សាវតារសម្ដេចទៀង)