យុទ្ធនាការកម្ពុជា

យុទ្ធនាការកម្ពុជា
ផ្នែកនៃសង្គ្រាមវៀតណាម

ទីតាំងយុទ្ធនាការនិងការបង្ហាញអង្គពាក់ព័ន្ធនៅក្នុងប្រតិបត្តិការ
កាលបរិច្ឆេទ ២៩មេសា-២២កក្កដា១៩៧០
ទីតាំង ភាគខាងកើតកម្ពុជា
លទ្ធផល ការរឹបអូសបានគ្រឿងផ្គត់ផ្គង់ និងសម្ភារៈចំនួនដ៏ច្រើនរបស់ពួកកុម្មុយនិស្ត និងការីករាលដាលនៃសង្គ្រាមផ្ទៃក្នុងកម្ពុជា
ភាគីសង្គ្រាម
 វៀតណាមខាងត្បូង
 សហរដ្ឋអាមេរិក
សាធារណរដ្ឋខ្មែរ 		វៀតណាម វៀតណាមខាងជើង
វៀតកុង
មេបញ្ជាការ និង មេដឹកនាំ
កងអង្គភាពទ័ព២: វៀតណាមខាងត្បូង លូ ម៉ុងឡាន
កងអង្គភាពទ័ព៣: វៀតណាមខាងត្បូង ដូ កាវទ្រី
កងអង្គភាពទ័ព៤: វៀតណាមខាងត្បូង ង្វៀន វៀតថាញ់
វៀតណាមខាងត្បូង ត្រាន់ ខ្វាងខូយ
សហរដ្ឋអាមេរិក រីឆាដ និច្សុន
សហរដ្ឋអាមេរិក ក្រេតុនវ. អាប្រាម្ស៍
លន់ ណុល 		ទ័ពមុខB-៣: ផាម ហុង (ខាងនយោបាយ)
ផ្វាង វ៉ាន់ថៃ (យោធា)
កម្លាំង
វៀតណាមខាងត្បូង ៥៨៦០៨
សហរដ្ឋអាមេរិក ៥០៦៥៩ 		~៤០០០០
សហេតុភាព និង ការខាងបង់
វៀតណាមខាងត្បូង ៨០៩នាក់បានស្លាប់ក្នុងហេតុការណ៍
៣,៤៨៦នាក់បានរងរបួសនៅក្នុងហេតុការណ៍
សហរដ្ឋអាមេរិក ៣៣៨នាក់ស្លាប់
១,៥២៥នាក់របួស
១៣នាក់កំពុងបាត់ខ្លួន 		ស.រ.បានអះអាង: ១២៣៥៤នាក់បានស្លាប់ក្នុងហេតុការណ៍
១១៧៧នាក់បានចាប់ខ្លួន [១]

យុទ្ធនាការកម្ពុជា (ក៏ត្រូវបានគេស្គាល់ថា ការលុកលុយកម្ពុជា) គឺជាប្រតិបត្តិការយោធាបន្តបន្ទាប់ដែលបានប្រព្រឹត្តិទៅ​នៅភាគខាងកើតកម្ពុជាកំឡុងពាក់កណ្ដាលឆ្នាំ១៩៧០ ដោយសហរដ្ឋ (ស.រ.) និងសាធារណរដ្ឋវៀតណាម (វៀតណាមខាងត្បូង) កំឡុងសង្គ្រាមវៀតណាម ។ ការរុករានទន្ទ្រានទាំងនេះគឺជាលទ្ធផលនៃនយោបាយរបស់លោកប្រធានាធិបតីរីឆាដ-និច្សុនដែលការសម្រេចចិត្តរបស់លោកគឺថាត្រូវតែលុកលុយ ។ សរុបទៅប្រតិបត្តិការសំខាន់ៗ១៣គឺត្រូវប្រព្រឹត្តិទៅ​ដោយកងទ័ពសាធារណរដ្ឋវៀតណាម (ក.ស.វ.ណ.) រវាង ២៩មេសា និង ២២កក្កដា ដោយកងកម្លាំងស.រ.រវាង ១ឧសភា និង ៣០មិថុនា ។

ទិសដៅនៃយុទ្ធនាការគឺការកម្ចាត់នូវកងទ័ពប្រហែល៤០០០០នាក់នៃកងទ័ពប្រជាជនវៀតណាម (ក.ប.វ.ណ.) និងរណសិរ្សជាតិដើម្បីរំដោះវៀតណាមខាងត្បូង (រ.រ.ជ. ក៏ត្រូវគេស្គាល់ដូចគ្នាដែរថាជា វៀតកុង)​ ដែលពួកគេបានលួចលាក់ខ្លួននៅតាមតំបន់ព្រំដែនខាងកើតកម្ពុជា ។ ជាការអស្ចារ្យ រង្វាន់មួយគឺជាការកម្ចាត់កងកម្លាំងទាំងនេះ ដែលជាលទ្ធភាពនៃការកាន់កាប់​និងការបំផ្លិចបំផ្លាញនូវតំបន់មូលដ្ឋានកុម្មុយនិស្តធំៗ​ និង កន្លែងលាក់ខ្លួននានា ដែលត្រូវបានការពារដោយអព្យាក្រឹតភាពកម្ពុជា​ចាប់តាំងពីការបង្កើតឡើងនៅឆ្នាំ១៩៦៦ម៉្លេះរបស់ខ្លួន ។ ដរាបណាស.រ.បានព្រួយបារម្ភនៅឡើយ ដូច្នេះវិធានការមួយនឹងបានផ្ដល់ជាខែលមួយនៅពីក្រោយ ដែលមាននៅក្នុងនយោបាយវៀតណាមនីយកម្មនិង ការដកកងកម្លាំងស.រ.ពីវៀតណាមខាងត្បូងអាចបានបន្តដោយមានសុវត្ថិភាព ។

ការប្រែប្រួលក្នុងរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាបានអនុញ្ញាតអោយមានការបើកឱកាស​ចំពោះការបំផ្លាញតំបន់មូលដ្ឋានទ័ពនៅឆ្នាំ១៩៧០ នៅពេលដែលសម្ដេចនរោត្តម-សីហនុត្រូវបានទម្លាក់ និងជំនួសមកវិញ ដោយឧត្តមសេនីយនិយមអាមេរិកលន់-ណុល ។ ប្រតិបត្តិការយោធាខាងសម្ព័ន្ធមិត្តបានបរាជ័យដើម្បី​លុបបំបាត់កងទ័ពកុម្មុយនិស្ត រឺក៏កាន់កាប់ទីបញ្ជាការដែលក្រវិចក្រវៀនរបស់ពួកគេ ដែលត្រូវបានគេស្គាល់ថាជាការិយាល័យកណ្ដាលសម្រាប់វៀតណាមខាងត្បូង (ក.ក.វ.ណ.ត.) ក៏ប៉ុន្តែការរឹបអូសសម្ភារៈដែលចាប់បាន​នៅកម្ពុជាបានរំលឹកដល់អំណះអំណាងនៃជោគជ័យ​និងជ័យជំនះដែលបន្សល់នៅវាទប្បដិវាទមកទល់នឹងសម័យសព្វថ្ងៃនេះ ។

ការប្រារភ

[កែប្រែ]

ផ្ទៃរឿង

[កែប្រែ]
សម្រាប់ព័ត៌មានលម្អិតអំពីប្រវត្តិសាស្ត្រកម្ពុជា សូមមើលកម្ពុជាក្រោមការដឹកនាំព្រះសីហនុ (១៩៥៤-១៩៧០)។
សម្រាប់ព័ត៌មានលម្អិតអំពីប្រព័ន្ធខាងដឹកនាំសាស្ត្រក.ប.វ.ណ. សូមមើលផ្លូវលំសីហនុ។

កងទ័ពប្រជាជនវៀតណាមកំពុងតែបានប្រើប្រាស់ផ្នែកដ៏ធំនៅនៃភាគខាងកើតកម្ពុជាដែលអត់មានមនុស្សរស់នៅទាក់ទងគ្នាដោយទុកជាទីលាក់កំបាំង​ដែលពួកគេអាចដកខ្លួនថយចេញពីការតស៊ូនៅវៀតណាមខាងត្បូងដើម្បីសម្រាក និងរៀបចំឡើងវិញដោយគ្មានការវាយប្រហារ ។ តំបន់មូលដ្ឋានទាំងនេះក៏ត្រូវបានប្រើផងដែរ​ដោយពួកកុម្មុយនិស្តដើម្បីផ្ទុកអាវុធ ​និង សម្ភារៈដទៃៗផ្សេងទៀតដែលត្រូវបានគេដឹកជញ្ជូនតាមទ្រង់ទ្រាយធំ​មកកាន់តំបន់នេះតាមផ្លូវលំសីហនុ ។ កងកម្លាំងក.ប.វ.ណ.បានចាប់ផ្ដើមរំកិលខ្លួនឆ្លងកាត់ទឹកដី​កម្ពុជានៅដើមឆ្នាំ១៩៦៣ដដែល ។[២] នៅឆ្នាំ១៩៦៦ សម្ដេចនរោត្តម-សីហនុ អ្នកគ្រប់គ្រងកម្ពុជាត្រូវបានគេធ្វើ​អោយជឿទុកចិត្តចំពោះជ័យជំនះកុម្មុយនិស្តនៅទីបញ្ចប់នៅអាស៊ីអាគ្នេយ៍ ហើយក៏ភ័យខ្លាចចំពោះអនាគត​នៃការគ្រប់គ្រងរបស់ព្រះអង្គ ទ្រង់ក៏បានបង្ហើយកិច្ចព្រមព្រៀងមួយជាមួយសាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតចិន​ដែលបានអនុញ្ញាតអោយមានការបង្កើត​ឡើងនូវមូលដ្ឋានទ័ពកុម្មុយនិស្តជាអចិន្ត្រៃយ៍លើដីកម្ពុជា​និងប្រើប្រាស់កំពង់ផែក្រុងព្រះសីហនុកម្ពុជាសម្រាប់ការផ្គត់ផ្គង់ឡើងវិញ ។[៣]

ជំនួបនៅប៉ីជិង: ម៉ៅ-សេទុង (ឆ), សម្ដេចសីហនុ (ក), និងលាវ-ឝាវឈី (ស)

អំឡុងឆ្នាំ១៩៦៨ ចលនាកុម្មុយនិស្តក្នុងស្រុករបស់កម្ពុជា ត្រូវបានបិទស្លាកថាជាខ្មែរក្រហមដោយព្រះសីហនុ បានចាប់ផ្ដើមនូវកុបកម្មមួយដើម្បីផ្ដួលរំលំរដ្ឋាភិបាល ។ កាលណោះពួកគេបានទទួលជំនួយសម្ភារៈដែលបានដាក់កំហិតយ៉ាងខ្លាំង ​ពីពួកវៀតណាមខាងជើងនៅពេលនោះ (រដ្ឋាភិបាលហាណូយគ្មានការគាំទ្រលើកទឹកចិត្តអោយផ្ដួលរំលំព្រះសីហនុទេ ដោយហេតុថាគេពេញចិត្តជាមួយ អព្យាក្រឹតភាពដែលបានបន្តរបស់ព្រះអង្គ) ពួកគេអាចតាំងកម្លាំងទ័ពរបស់ខ្លួននៅក្នុងតំបន់ដែលបានគ្រប់គ្រង​ដោយកងទ័ពក.ប.វ.ណ./រ.រ.ជ. ។[៤]

រដ្ឋាភិបាលស.រ.បានដឹងនូវសកម្មភាពទាំងនេះនៅកម្ពុជា ក៏ប៉ុន្តែបានទប់ស្កាត់ពីការនាំអោយមាននូវការប្រយុទ្ធយោធា​ ដោយបើកចំហតទល់​នៅក្នុងប្រទេសជាតិនោះដោយក្នុងក្ដីសង្ឃឹមនៃទំនុកចិត្តចំពោះព្រះសីហនុ​ដែលងាយនឹងប្រែប្រួលព្រះទ័យ​ដើម្បីផ្លាស់ប្ដូរឥរិយាបថអព្យាក្រឹតនិយមរបស់ទ្រង់ ។ ដើម្បីសម្រេចរឿងនេះ លោកប្រធានាធិបតីលីនដុនប.-ចនសុនបានអនុញ្ញាតអោយមានប្រតិបត្តិការឈ្លបយកការណ៍​ឆ្លងកាត់ព្រំដែនជាសម្ងាត់ដែលបានប្រព្រឹត្តិដោយក្រុមសិក្សាការ​និងអង្កេតការត្រូវបានចាត់តាំងលំដាប់ខ្ពស់ដើម្បីអោយប្រមូលការណ៍សម្ងាត់លើសកម្មភាព​ក.ប.វ.ណ./រ.រ.ជ.នៅក្នុងតំបន់ព្រំដែននានា(គម្រោងការវេស៊ូវ្យ៉ូ) ។[៥] ទិន្នន័យការណ៍សម្ងាត់នេះក្រោយមកនឹងត្រូវបានបង្ហាញដល់ព្រះសីហនុ​នៅក្នុងកិច្ចប្រឹងប្រែងមួយដើម្បីផ្លាស់ប្ដូរព្រះទ័យរបស់ទ្រង់ ។

បញ្ជី និង រដ្ឋប្រហារ

[កែប្រែ]
សម្រាប់ព័ត៌មានលម្អិតអំពីការទម្លាក់គ្រាប់បែកស្ងាត់ៗនៅកម្ពុជា សូមមើលប្រតិបត្តិការបញ្ជី។
សម្រាប់ព័ត៌មានលម្អិតអំពីការបណ្ដេញព្រះសីហនុចេញ សូមមើលរដ្ឋប្រហារកម្ពុជា១៩៧០។

មេបញ្ជាការថ្មីនៃបញ្ជាការជំនួយយោធាស.រ. វៀតណាម (MACV) លោកឧត្តមសេនីយ៍ខ្រេតុនវ.-អាប្រាម្សបានអោយអនុសាសន៍ដល់លោកប្រធានាធិបតីរីឆាដម.-និច្សុនដោយខ្លី ក្រោយពីការប្រគល់តំណែងអោយលោក ថាតំបន់មូលដ្ឋានទ័ពនៅកម្ពុជានេះ​ត្រូវវាយប្រហារដោយការទម្លាក់គ្រាប់បែកតាមអាកាស​ដែលប្រើប្រាស់ពួកយន្តហោះទម្លាក់គ្រាប់បែកប-៥២ស្ទ្រែតូផ្វត្រិស្ស ។[៦] លោកប្រធានាធិបតីដើមឡើយបានបដិសេធ ក៏ប៉ុន្តែចំណុចដែលនឹងបំបែកបានចូលរួមជាមួយការចាប់ផ្ដើមនៃការវាយលុក មីនីតេត របស់ក.ប.វ.ណ.នៅឆ្នាំ១៩៦៩ ខាងក្នុងវៀតណាមខាងត្បូង ។ លោកនិច្សុន បានខឹងនៅអ្វីដែលគាត់បានថ្កោលទោសថាជាការបំពារបំពាន កិច្ចព្រមព្រៀង ជាមួយហាណូយ បន្ទាប់មកក៏មានការផ្អាកឈប់ទម្លាក់គ្រាប់បែកនៅវៀតណាមខាងជើង នៅទីបញ្ចប់ក៏បានអនុញ្ញាតអោយមានយុទ្ធនាការអាកាសជាសម្ងាត់វិញ ។[៧] បេសកកម្មដំបូងនៃប្រតិបត្តិការ បញ្ជី ត្រូវធ្វើអោយរួសរាន់នៅថ្ងៃ១៨មីនា និងរយៈពេលដែលវាត្រូវបំពេញ ១៤ខែ ក្រោយមកទៀតការហោះហើរច្រើនជាង ៣០០០ជើង បានហោះហើរ និង ១០៨០០០តោននៃយុទ្ធភណ្ឌត្រូវបានទម្លាក់នៅភាគខាងកើតកម្ពុជា ។[៨]

កាលណោះព្រះសីហនុបាននៅក្រៅប្រទេសនៅឯបារាំងសម្រាកព្យាបាល នៅ ខែមករា ១៩៧០ រដ្ឋាភិបាលបានគាំទ្រដល់បាតុកម្មប្រឆាំងវៀតណាម​ដែលផ្ទុះឡើងទូទាំងប្រទេសកម្ពុជា ។[៩] ការំជើបរំជួលបានបន្តដែលជម្រុញចិត្តអោយលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី/រដ្ឋមន្ត្រីការពារជាតិលន់-ណុលអោយបិទកំពង់ផែព្រះសីហនុចំពោះការផ្គត់ផ្គង់ដល់ពួកកុម្មុយនិស្ត​និងចេញឱសានវាទមួយនៅ ថ្ងៃ១២មីនា ​ទៅកាន់ពួកវៀតណាមខាងជើងដើម្បី​អោយដកកម្លាំងរបស់ខ្លួនចេញពីកម្ពុជាក្នុងរយៈពេល៧២ម៉ោង ។ សម្ដេច បានប្រមាថយ៉ាងធ្ងន់ៗថាជា កិច្ចព្រមព្រៀងបណ្ដោះអាសន្ន របស់ទ្រង់ជាមួយពួកកុម្មុយនិស្តដែលត្រូវបានរុកកួនរំខាន ភ្លាមៗ ទ្រង់ក៏បានរៀបចំដំណើរទៅកាន់ម៉ូស្គូ និង ប៉ីជិង​ក្នុងកិច្ចប្រឹងប្រែងដើម្បីទទួលបាននូវកិច្ចព្រមព្រៀងរបស់ខ្លួន​អោយអនុវត្តដាក់សម្ពាធលើហាណូយ​អោយបញ្ឈប់កម្លាំងរបស់ខ្លួននៅកម្ពុជា ។[១០]

អង្គភាពកងកម្លាំងសំខាន់រណសិរ្សCOSVN/B-២ រដូវផ្ការីក១៩៧០

ថ្ងៃ១៨មីនា រដ្ឋសភាកម្ពុជាបានទម្លាក់ព្រះសីហនុ ហើយបានដាក់ឈ្មោះលន់-ណុលជាប្រមុខរដ្ឋបណ្ដោះអាសន្ន ។ នេះបាននាំអោយព្រះសីហនុបង្កើតឡើងភ្លាមៗនូវរដ្ឋាភិបាលនិរទេសមួយ​នៅប៉ីជិង និងចងសម្ព័ន្ធមិត្តព្រះអង្គឯងជាមួយវៀតណាមខាងជើង ខ្មែរក្រហម រ.រ.ជ. និងពួកបទេសឡាវរបស់ឡាវ ។[១១] នៅក្នុងការធ្វើដូច្នេះ ព្រះសីហនុបានត្រូវគេខ្ចីព្រះនាម និងប្រជាប្រិយភាពរបស់ទ្រង់​នៅតាមតំបន់ជនបទកម្ពុជាដើម្បីចលនាមួយនៅលើអ្វីដែលទ្រង់មានអំណាច​ដ៏តិចតួចស្ដួចស្ដើង ។[១២] ពួកវៀតណាមខាងជើងឆ្លើយតបទៅនឹងរដ្ឋប្រហារដ៏លឿនរហ័ស ។ ក.ប.វ.ណ.បានចាប់ផ្ដើមការផ្គត់ផ្គង់ដោយផ្ទាល់នូវសព្វាវុធចំនួនដ៏ច្រើន និងពួកទីប្រឹក្សាដល់ពួកខ្មែរក្រហម ហើយកម្ពុជាក៏បានផុងចូលទៅក្នុងសង្គ្រាមស៊ីវិល ។

លន់-ណុលបានមើលឃើញថាប្រជាជនជនជាតិយួន ៤០០០០០នាក់ របស់កម្ពុជាចាត់ទុកជាចំណាប់ខ្មាំង ដែលមានលទ្ធភាព​ដើម្បីទប់ស្កាត់ការវាយប្រហាររបស់ក.ប.វ.ណ. និងបានបញ្ជាអោយមានការកៀងប្រមូលនិងកន្លែងដាក់ឃុំឃាំង ។[១១] ពួកទាហាន និង អសេនិកជនកម្ពុជាក្រោយមកបានព្រលែងអោយមានការរាតត្បាត ការសម្លាប់យួននៅកន្លែងណាក៏ដោយដែលពួកគេបានរកឃើញជនជាតិយួន ។ ថ្ងៃ១៥មេសាជាឧទាហរណ៍ ជនជាតិយួន៨០០នាក់ត្រូវបានគេកៀងប្រមូលនៅឯភូមិជ្រោយចង្វារ ចងចូលគ្នា ប្រហារជីវិត និងសាកសពរបស់ពួកគេត្រូវគេបោះចោលចូលក្នុងទន្លេមេគង្គ ។[១៣] បន្ទាប់មកទៀត ពួកគេត្រូវបណ្ដែតតាមខ្សែទឹកទៅកាន់វៀតណាមខាងត្បូង ។ សកម្មភាពនានារបស់កម្ពុជាត្រូវបានប្រកាសថ្កោលទោស​ដោយរដ្ឋាភិបាលវៀតណាមខាងជើង និងខាងត្បូងទាំងពីរ ។[១៤]

ទោះបីយ៉ាងណាមុនពេលបំពង់ផ្គត់ផ្គង់​តាមក្រុងព្រះសីហនុត្រូវបានបិទហើយក៏ដោយ ក៏ក.ប.វ.ណ.បានពង្រីកប្រព័ន្ធដឹកនាំសាស្ត្ររបស់ខ្លួនចាប់ពីភាគអាគ្នេយ៍ឡាវ (ផ្លូវលំហូជីមិញ) ទៅកាន់ភាគខាងកើតកម្ពុជារួចទៅហើយដែរ ។[១៥] ក.ប.វ.ណ.ក៏បានផ្ដើមការវាយលុកមួយ (យុទ្ធនាការ X) តទល់នឹងកងទ័ពកម្ពុជា ភ្លាមៗដោយបានចាប់រឹបអូសយកបានផ្នែកដ៏ធំធេង​នៃភាគខាងកើត និងអាគ្នេយ៍នៃប្រទេសនេះ ដោយការកាត់ផ្ដាច់ និង ការឡោមព័ទ្ធ រឺក៏ ដោយការលុកលុយរាតត្បាតទីក្រុងកម្ពុជាជានានារួមមានកំពង់ចាម ។ កងកម្លាំងកុម្មុយនិស្តដែលក្រោយមកទៀតបានឈានជើងមកដល់ក្នុងរយៈ20 miles (32 km) ពីរដ្ឋធានីភ្នំពេញ ដែលបង្ខំជម្រុញអោយប្រធាននាធិបតីនិច្សុនចូលទៅ​ក្នុងការប្រយុទ្ធ ។

ការធ្វើផែនការ

[កែប្រែ]
Map showing the army bases along the Vietnamese Cambodian border
ផែនទីដែលបង្ហាញអគារ ទីបញ្ជាការខ្វាត់ខ្វែង តាមបណ្ដោយព្រំដែនកម្ពុជាវៀតណាម

នៅក្នុងការឆ្លើយតបទៅនឹងព្រឹត្តិការណ៍នានានៅកម្ពុជា លោកប្រធានាធិបតីនិច្សុនជឿថាមានលទ្ធភាពសមរម្យ​ជាច្រើនសម្រាប់ការតបតរបស់ស.រ. ។ រួមជាមួយនិងព្រះសីហនុបានយាងចាកចេញទៅហើយ ស្ថានភាពបានទុំជោរចំពោះវិធានការខ្លាំងក្លាតទល់នឹង​តំបន់មូលដ្ឋានទ័ពទាំងនេះ ។ លោកក៏ចចេសថាការប្រយុទ្ធខ្លះត្រូវបានយកទៅគាំទ្រ រដ្ឋាភិបាលតែមួយគត់នៅកម្ពុជាក្នុងម្ភៃប្រាំឆ្នាំចុងក្រោយ​ដែលមានសេចក្ដីក្លាហានឈរខាងលោកខាងលិច ។[១៦] លោកប្រធានាធិបតីក្រោយមកបានទទូចសុំសំណើការប្រយុទ្ធនានាពីអគ្គនាយសេនាធិការួមនិងMACV ដែលបានបញ្ហាញអោយលោកឃើញជាមួយនិងជម្រើសជាបន្តបន្ទាប់: ការដាក់កងនាវាអោយនៅដាច់ពីឆ្នេរកម្ពុជា ការរៀបចំការវាយលុកតាមអាកាសរបស់វៀតណាមខាងត្បូង និងអាមេរិក ការពង្រីកការតាមរកដ៏ក្ដៅគគុកកាត់ព្រំដែនដោយកងកម្លាំងក.ស.វ.ណ. រឺ ការលុកលុយជើងគោកដោយកងកម្លាំងក.ស.វ.ណ., ស.រ. រឺក៏ទាំងពីរ ។ [១៦]

កំឡុងសន្ទរកថាតាមទូរទស្សន៍នៅ ថ្ងៃ២០មេសា លោកនិច្សុនបានប្រកាសការដកកងទ័ពស.រ.១៥០០០០នាក់ពីវៀតណាមខាងត្បូងកំឡុងឆ្នាំនោះដែរ ។ ការដកទ័ពដែលបានគ្រោងហើយនេះបានតម្រូវអោយ​មានការដាក់កំហិតលើសកម្មភាពប្រយុទ្ធវាយលុកណាមួយរបស់ស.រ.នៅកម្ពុជា ។ នៅរដូវផ្ការីក១៩៧០ MACV នៅតែរក្សាកងទ័ពស.រ.៣៣០៦៤៨នាក់ និងកងទ័ពកងសមុទ្រ៥៥០៣៩នាក់នៅវៀតណាមខាងត្បូង ភាគច្រើននៃពួកកងទ័ពទាំងនោះ គឺត្រូវប្រមូលផ្ដុំជាកងវរសេនាតូចថ្មើរជើងនិងរថក្រោះ៨១កង ។[១៧] ភាគច្រើននៃពួកគេ យ៉ាងណាៗ ក៏កំពុងតែរៀបនឹងចាកចេញពីប្រទេសនេះ រឺក៏ រំពឹងថាចាកចេញនៅពេលខាងមុខយ៉ាងខ្លីនេះ ហើយនិងមិនអនុញ្ញាតអោយមានប្រតិបត្តិការប្រយុទ្ធភ្លាមណាមួយទៀតទេ ។

ថ្ងៃ២២មេសា លោកនិច្សុនបានអនុញ្ញាតអោយមានការធ្វើផែនការ​នៃការលុកលុយរបស់វៀតណាមខាងត្បូងទៅកាន់ចំពុះសេក (បានដាក់ឈ្មោះតាមទ្រង់ទ្រាយសណ្ឋានដែលបានសង្កេតឃើញលើផែនទី) ដោយជឿថា "ជាការផ្ដល់អោយពួកវៀតណាមខាងត្បូងនូវប្រតិបត្តិការផ្ទាល់ខ្លួនមួយ អាចនឹងជាការលើកស្ទួយដ៏សំខាន់ដល់ទឹកចិត្តរបស់ពួកគេក៏ដូចជា ផ្ដល់អោយមានការធ្វើអោយឃើញនូវការអនុវត្តនៃជោគជ័យវៀតណាមនីយកម្ម ។"[១៨] នៅថ្ងៃបន្ទាប់ លោករដ្ឋលេខាធិការវីល្លៀម-ផ.រ៉ចចឺរបានធ្វើកសិណសាក្សីពីមុខសភាគណៈកម្មាធិការត្រួតពិនិត្យថា "រដ្ឋបាលគ្មានចេតណាមួយ...ដើម្បីធ្វើអោយមានសង្គ្រាមរឹតតែខ្លាំងនោះទេ ។ យើងទទួលស្គាល់ថាបើសិនជាយើងធ្វើអោយកាន់តែខ្លាំងឡើង និងនាំពាក់ព័ន្ធនៅកម្ពុជាជាមួយនិង កងទ័ពជើងគោករបស់យើង នោះកម្មវិធីទាំងមូលរបស់យើង[វៀតណាមនីយកម្ម]គឺត្រូវបរាជ័យទាំងស្រុង ។"[១៩]

កងកម្លាំងវៀតណាមខាងត្បូងកំពុងតែបាន​ធ្វើសមយុទ្ធសម្រាប់ប្រតិបត្តិការតែមួយប៉ុណ្ណោះ ចាប់តាំងតែពីចុងខែមីនាមកម៉្លេះ ។ ថ្ងៃទី២៧ កងវរសេនាតូចនៃទាហានល្បាតក.ស.វ.ណ.មួយកងបានរុលមកដល់ខេត្តកណ្ដាល​ដើម្បីកម្ទេចមូលដ្ឋានទ័ពកុម្មុយនិស្តចោល ។ បួនថ្ងៃក្រោយមកកងទ័ពវៀតណាមខាងត្បូងដទៃៗទៀត បានដើរឆ្លងកាត់បាន១៦គីឡូម៉ែត្រចូលទៅក្នុងទឹកដីកម្ពុជា ។ លន់-ណុល ដែលដើមឡើយជាអ្នកព្យាយាមដើរតាមគោលនយោបាយអព្យាក្រឹតនិយម​ផ្ទាល់របស់គាត់ បានស្នើសុំអោយមានជំនួយនិងកិច្ចសង្គ្រោះយោធាពីរដ្ឋាភិបាលស.រ.នៅថ្ងៃ១៤មេសា ។[២០] នៅថ្ងៃនោះ កងកម្លាំងវៀតណាមខាងត្បូងដែលក្រោយមកទៀតក៏បានធ្វើប្រតិបត្តិការ​ឆ្លងកាត់ព្រំដែនរយៈពេលដ៏ខ្លីបីដំបូងគេក្រោមការឧបត្ថម្ភគាំទ្រ​ដោយប្រតិបត្តិការ ត្វានថាង (ជ័យជំនះពេញលេញ) ៤១ ដោយបញ្ជូនអង្គភាពទ័ពសេះពាសដែកចូលទៅក្នុងតំបន់នានានៃខេត្តស្វាយរៀងរបស់កម្ពុជាដែលមានឈ្មោះហៅក្រៅថា ស្លាបទេវតា និង សម្បុកក្អែក ។ ថ្ងៃ២០មេសា កងទ័ពវៀតណាមខាងត្បូង២០០០នាក់បានរុលទៅកាន់ចំពុះសេក ដោយសម្លាប់កងទ័ពក.ប.វ.ណ.បាន១៤៤នាក់ ។[១៨] ថ្ងៃទី២២ លោកនិច្សុនបានអនុញ្ញាតអោយមានការគាំទ្រខាងអាកាសរបស់អាមេរិក​ដល់ប្រតិបត្តិការវៀតណាមខាងត្បូង ។ ការលុកលុយចូលក្នុងទឹកដីកម្ពុជាទាំងអស់នេះ​គឺជាបេសកកម្មឈ្លបយកការណ៍ធម្មតានៅក្នុងការរៀបចំ​សម្រាប់កិច្ចប្រឹងប្រែង​ដែលមានទំហំធំដែលបានរៀបផែនការឡើងដោយបដិភាគីMACV និងក.ស.វ.ណ.ខ្លួនឯង ហើយស្ថិតនៅក្រោមអំណាចការអនុញ្ញាតរបស់លោកនិច្សុន ។

លោកប្រធានាធិបតីនិច្សុនក្រោយមកបានអនុញ្ញាត​អោយលោកឧត្តមសេនីយ៍អាប្រាមស៍ចាប់ផ្ដើមផែនការសម្រាប់ប្រតិបត្តិការស.រ.នៅតំបន់ផ្លែសន្ទូច ។ ផែនការប្រតិបត្តិការដំបូងត្រូវបានបំពេញជាក់ស្ដែងនៅខែមីនា ក៏ប៉ុន្តែត្រូវក្ដាប់យ៉ាងតឹងណែនបំផុតក្រោមការបិទបាំងដែលនៅ ពេលនោះលោកអាប្រាម្ស៍បានប្រគល់កិច្ចការនេះទៅកាន់លោកឧត្តមសេនីយ៍មីឈែល-ដាវីសុន មេបញ្ជាការនៃកងកម្លាំងវាល២ លោកត្រូវបានអោយដឹងអំពីការធ្វើផែនការមុនៗ ហើយក៏បានចាប់ផ្ដើមផែនការថ្មីចាប់ពីត្រឹមសូន្យ ។[២១] ៧២ម៉ោងក្រោយមក ផែនការរបស់លោកដាវីសុនត្រូវបានស្នើទៅកាន់សេតវិមាន ។ ទីប្រឹក្សាសន្តិសុខជាតិ លោក ប.ហិន្រី-ឃិស្ស៊ិងហ្គឺរបានសុំការជួយមួយពីគាត់ដើម្បីត្រួតពិនិត្យរំលឹកវាឡើងវិញ នៅថ្ងៃ២៦មេសា និងបុគ្គលិកសមាជិករបស់ប.ស.ជ.ត្រូវបានបំភ័យដោយភាពមិនប្រាកដប្រជារបស់ខ្លួន ។[១៩]

បញ្ហាសំខាន់ៗគឺជាសម្ពាធនៃពេលវេលា និងការចង់បានរបស់ប្រធានាធិបតីស.រ.ចំពោះការលាក់អាថ៌កំបាំង ។ ខ្យល់រដូវកម្ពុជា ភ្លៀងដ៏ច្រើនរបស់ខ្យល់នេះបាននឹងរំខានរារាំងប្រតិបត្តិការនានា គឺត្រឹមតែពីរខែកន្លងទៅប៉ុណ្ណោះ ។ តាមការបញ្ជានៃលោកប្រធានាធិបតី នាយកដ្ឋានរដ្ឋមិនបានអោយដំណឹងដល់តុការិយាល័យកម្ពុជានៅក្នុងស្ថានទូតស.រ.សៃហ្គន ស្ថានទូតភ្នំពេញ រឺ ក៏លន់-ណុលអំពីការធ្វើផែនការឡើយ ។ សន្តិសុខប្រតិបត្តិការបានរឹតបន្តឹងដូចគ្នា តាមតែលោកឧត្តមសេនីយ៍អាប្រាម្ស៍អាចធ្វើបាន ។ ទីនោះគ្មានការសាងសង់តាមក្បួនដឹកនាំសាស្ត្រស.រ.មុនៗនៅតំបន់ព្រំដែននានាដែលអាចប្រើជាសញ្ញាណមួយដល់ពួកកុម្មុយនិស្តឡើយ ។ ពួកមេបញ្ជាការកងពលតូចត្រូវបានគេផ្ដល់ដំណឹងអោយត្រឹមតែមួយអាទិត្យ​ប៉ុណ្ណោះនៅក្នុងការបង្កើនការវាយលុក គ្រានោះពួកមេបញ្ជាការកងវរសេនាតូចបានទទួលកំណត់ត្រឹមតែពីរ រឺ បីថ្ងៃទេ ។[២២]

សេចក្ដីសម្រេចចិត្ត

[កែប្រែ]

មិនមែនសមាជិកនៃរដ្ឋការទាំងអស់សុទ្ធតែបានយល់ស្របថា ការលុកលុយប្រទេសកម្ពុជាគឺគ្មានជាប់វាក់វិនខាងយោធា រឺ នយោបាយនោះឡើយ ។ លេខាធិការការពារជាតិលោកមេលវិន-រ.លាំដ និងលោកលេខាធិការរ៉ូចចឺរ្ស៍គឺអ្នកទាំងពីរ បានប្រឆាំងចំពោះប្រតិបត្តិការដូចគ្នាណាមួយ ដោយសារជំនឿរបស់ពួកលោកយល់ថា វានឹងបណ្ដាលអោយមានការប្រឆាំងក្នុងស្រុកដ៏ច្រើននៅស.រ. ហើយថាវាប្រហែលអាចធ្វើអោយភ្លាត់​ដល់ការចរចារសន្តិភាពកំពុងតែប្រព្រឹត្តិទៅនៅឯប៉ារីស (លោកទាំងពីរបានប្រឆាំងការទម្លាក់គ្រាប់បែក បញ្ជី ចំពោះហេតុផលតែមួយ) ។[២៣] លោកទាំងពីរត្រូវស្ដីបន្ទោសយ៉ាងខ្លាំងដោយលោកហិន្រី-ឃិស្ស៊ិងហ្គឺរចំពោះការទាញជើងការិយាធិបតេយ្យ ។[២៤] ជាលទ្ធផលមួយ ដែលលោកលាំដត្រូវបានចៀសផ្លូវអោយ ដោយពួកនាយអគ្គរួមនៅក្នុងការផ្ដល់ប្រឹក្សាដល់សេតវិមាន​លើការរៀបចំផែនការ និងការរៀបចំសម្រាប់ប្រតិបត្តិការនៅកម្ពុជាមួយនេះ ។[២៥]

ថ្ងៃ៣០មេសា១៩៧០ លោកប្រធានាធិបតីនិច្សុនបានប្រកាស ឡើង នូវការវាយប្រហារទៅកាន់កម្ពុជា ។ នៅក្នុងសន្ទរកថាតាមទូរទស្សន៍ទៅកាន់ ប្រជាជាតិរបស់ លោកបានបង្ហាញថា វាត្រឹមត្រូវដើម្បីឆ្លើយតបជាចាំបាច់ ដល់ការឈ្លានពានវៀតណាមខាងជើង

នៅល្ងាច ២៥មេសា លោកនិច្សុនបានបរិភោគអាហារល្ងាចជាមួយមិត្តរបស់លោកបេបេ-រេបូហ្សូ និងលោកឃិស្ស៊ិងហ្គឺរ ។ ពេលក្រោយមកទៀត ពួកលោកបានបិទបាំងមួយនៃចំណោមកុនពេញនិយមនានារបស់និច្សុន គឺភែថ្ថុន,ការពិពណ៌នាជីវប្រវត្តិនៃឧត្តមសេនីយ៍មានវាទប្បដិវាទ លោកចច ស.-ភែថ្ថុន ជេអ. ដែលលោកបានមើលប្រាំដងមុនរួចហើយ ។ លោកឃិស្ស៊ិងហ្គឺរក្រោយមកបានអោយយោបល់ថា "នៅពេលនោះគាត់បានផ្អិបខ្លួនទៅនឹងជញ្ជាំង ស្នាមរំជួលចិត្តរបស់គាត់ [និច្សុន]បានផុសឡើងហើយលោកនឹងឃើញខ្លួនឯង​ជាមេបញ្ជាការកងទ័ពដែលបានឡោមព័ទ្ធទៅដោយទម្លាប់​នៃលោកភែថ្ថុន ។"[១៩]

ល្ងាចបន្ទាប់ លោកនិច្សុនបានសម្រេចចិត្តថា "យើងនឹងភ្នាល់គ្រប់យ៉ាង" ហើយក៏បានផ្ដល់ការអនុញ្ញាតរបស់លោកសម្រាប់ការលុកលុយ ។[១៩] យុទ្ធនាការស.រ./ក.ស.វ.ណ.រួមគ្នានឹងចាប់ផ្ដើមឡើងនៅថ្ងៃ១ឧសភាជាមួយនឹង​គោលដៅដែលបានថ្លែងហើយនានានៃ: ការកាត់បន្ថយសហេតុភាពនានានៅវៀតណាមខាងត្បូង ការធានាអោយមានការដកកងកម្លាំងស.រ.បន្ត និងការលើកកម្ពស់ដល់ទីតាំងរដ្ឋាភិបាលស.រ./សៃហ្គននៅក្នុងកិច្ចចរចារសន្តិភាពនៅប៉ារីស ។[២៦]

ដើម្បីទុកយុទ្ធនាការនេះជាគន្លឹះដ៏តូចតាមតែអាចទៅរួច លោកឧត្តមសេនីយ៍អាប្រាម្ស៍បានណែនាំថា ការផ្ដើមការលុកលុយត្រូវបានប្រកាសដដែលៗពីសៃហ្គន ។ នៅម៉ោង២១:០០ថ្ងៃ៣០មេសា យ៉ាងណាក៏ដោយ ក៏លោកប្រធានាធិបតីនិច្សុនបានបង្ហាញខ្លួនលើបណ្ដាញទូរទស្សន៍ស.រ.ទាំងអស់បីដើម្បីប្រកាសថា "វាមិនមែនជាអំណាចរបស់យើងទេ ក៏ប៉ុន្តែឆន្ទៈនិងចរិកលក្ខណៈរបស់យើងដែលកំពុងត្រូវបានសាកល្បងយប់នេះ" ហើយថា "ពេលវេលាបានមកដល់ហើយសម្រាប់ការប្រយុទ្ធ ។" លោកបានប្រកាសការសម្រេចចិត្តរបស់លោក​ដើម្បីរៀបចំកងកម្លាំងអាមេរិកទៅកាន់កម្ពុជាជាមួយកម្មវត្ថុពិសេស​ក្នុងការកាន់កាប់ "ទីបញ្ជាការប្រតិបត្តិការយោធាកុម្មុយនិស្តទាំងមូលនៅវៀតណាមខាងត្បូង ។"[២៧]

ប្រតិបត្តការ

[កែប្រែ]

ការវាយប្រហារនានារបស់ក.ស.វ.ណ.មុនៗ

[កែប្រែ]
The escape of the PRG in March April 1970
ស្នាមចុចក្រហមបង្ហាញផ្លូវដែលយកបានដោយរ.ប.ប. កាលណោះកំពុងគេចខ្លួនពីកងកម្លាំងវៀតណាមខាងត្បូង នៅចុងខែមីនានិងដើមខែមេសា១៩៧០

ដោយការសម្រុះសម្រួលគ្នាជាមួយលន់-ណុល កងកម្លាំងក.ស.វ.ណ.បានវាយប្រហារអាគារទីបញ្ជាការផ្ដុំគ្នា ។ ដោយការរំកិលឆ្លងកាត់ព្រំដែនក្នុងប្រទេសកម្ពុជានៅថ្ងៃ៣០មីនា ចំណុចសំខាន់នៃរ.ប.ប.និងរ.រ.ជ.ដែលត្រូវបានព័ទ្ធជុំវិញនៅក្នុងលេនដ្ឋានរបស់ពួកគេនៅពេលនោះ កងកម្លាំងវៀតណាមខាងត្បូងបានហោះចូលដោយឧទ្ធម្ភាគចក្រ ។ [២៨] ដោយហ៊ុំព័ទ្ធជុំវិញខ្លួន ពួកគេបានទន្ទឹងរង់ចាំរហូតដល់ពេលព្រលប់ ហើយបន្ទាប់មកដោយមានសុវត្ថិភាពដែលបានផ្ដល់ដោយកងពលធំរ.រ.ជ.ទី៧ ពួកគេក៏បានបំបែកខ្លួនចេញពីការហ៊ុំព័ទ្ធ និងបានគេចទៅភាគជើងដើម្បីផ្ដុំទ័ពជាមួយក.ក.វ.ណ.ត.នៅខេត្តក្រចេះកម្ពុជានៅអ្វីអាចនឹងគេស្គាល់ថាជាការរត់គេចនៃរដ្ឋាភិបាលបដិវត្តន៍បណ្ដោះអាសន្ន ។[២៨] ទ្រឿង-ញឺតាងគឺជារដ្ឋមន្ត្រីយុត្តិធម៌នៅរ.ប.ប. ហើយលោកបានរ៉ាយរ៉ាប់ថា​កំឡុងការចល័តទ័ពទៅកាន់មូលដ្ឋានទ័ពភាគខាងជើងមួយថ្ងៃហើយមួយថ្ងៃទៀត​ការចល័តទ័ពដោយបង្ខំបានបែកខ្ញែកដោយការវាយឆ្មក់ទម្លាក់គ្រាប់បែករបស់ប-៥២ ។ [២៩] ពីមុខសសរឆ្លងកាត់ផ្លូវលេខ៧តាមផ្លូវរបស់ខ្លួនទៅខាងជើង ពួកគេបានទទួលសម្ដីថាថ្ងៃ៣មេសា កងពលធំ ទី៩បានប្រយុទ្ធគ្នានិងបានឈ្នះការប្រយុទ្ធមួយនៅក្បែរទីក្រុងក្រែក ដែលកម្ពុជាតទល់នឹងកងកម្លាំងក.ស.វ.ណ. ។ [៣០]

ជាច្រើនឆ្នាំក្រោយមក លោកទ្រឿងបាននឹងរំលឹកឡើងវិញពីរបៀប"ឡោមព័ទ្ធយ៉ាងម៉េច[វៀតណាមខាងត្បូង]ដើម្បី ធ្វើអោយសាបសូន្យ រឺ ចាប់ពួកអង្គភាពឥស្សរជនតស៊ូភាគខាងត្បូងនៃ​ពួកយុទ្ធជនជួរមុខរបស់ពួកយើងរួមជាមួយអសេនិកជននិងក្រុមមេដឹកនាំយោធា ជាច្រើននាក់ទៀត" ។[២៩] បន្ទាប់ពីជាច្រើនថ្ងៃនៃការចល័តទ័ពដ៏លំបាកមក រ.ប.ប. ក៏បានទៅដល់មូលដ្ឋានទ័ពនៅឯភាគខាងជើង ហើយសុវត្ថិភាពគ្មានអ្វីជាក់ច្បាស់ទេ នៅតំបន់ក្រចេះនេះ ។ សហេតុភាពនានាបានស្រាលទៅ ហើយការចល័តទ័ពថែមទាំងបានឃើញកំណើតនៃទារកមួយ ជឿង-ឃ្វីញផ្វា ឧបរដ្ឋមន្ត្រីសុខាភិបាលនៅក្នុងរដ្ឋាភិបាលបដិវត្តន៍បណ្ដោះអាសន្ន (រ.ប.ប.) ។ ជួរទ័ពនេះត្រូវការពេលជាច្រើនថ្ងៃដើម្បីសម្រាកយកកម្លាំងវិញ និងលោកទ្រឿងខ្លួនឯងនឹងស្នើសុំជាច្រើនអាទិត្យ​ដើម្បីសម្រាកយកកម្លាំងពីការចល័តទ័ពដ៏វែងឆ្ងាយ ។

ចំពុះសេកនិងផ្លែសន្ទូច

[កែប្រែ]
រ.ម.ព.M១១៣របស់ក.ស.វ.ណ.លើផ្លូវមួយ នៅកម្ពុជា ។
M៥៥១ឝឺរីឌែន និងក្រុមដោះមីនរបស់ក.វ.ធ.ស.ព.ទី១១ លើផ្លូវមួយនៅកម្ពុជា​។

កងកម្លាំងវៀតណាមខាងត្បូងបានឆ្លងចូលព្រំដែនរួចរាល់នៅ ថ្ងៃ៣០មេសា ដោយការផ្ដើមប្រតិបត្តិការ ត្វានថាង៤២ ។ កងវរសេនាតូចក.ស.វ.ណ.១២កងនៃកងទ័ពប្រហែល៨៧០០នាក់ (កងអនុសេនាធំទ័ពសេះពាសដែកពីរកងមកពីកងអង្គភាពទ័ព៣ និងពីរទៀតមកពីកងពលធំទី២៥និងកងពលធំថ្មើរជើងទី៥ កងវរសេនាធំថ្មើរជើងមួយកងមកពីកងពលថ្មើរជើងទី២៥ និងកងវរសេនាតូចល្បាតពីក្រុមទាហានល្បាតទី២ ) បានឆ្លងចូលទៅកាន់តំបន់ចំពុះសេកនៃខេត្តស្វាយរៀង ។ ការវាយលុកគឺស្ថិតនៅក្រោមបញ្ជាការនៃឧត្តមសេនីយ៍ទោដូ-ខាវទ្រី មេបញ្ជាការនៃកងអង្គភាពទ័ពទីបី ដែលមានកេរ្តិ៍ឈ្មោះថាជាមនុស្សម្នាក់ក្នុងចំណោមពួកឧត្តមសេនីយក.ស.វ.ណ.ខាងទម្លុះទម្លាយ និងមានភាពអង់អាច ។[៣១] កំឡុងពេលពីរថ្ងៃដំបូងរបស់ខ្លួននៅកម្ពុជា អង្គភាពក.ស.វ.ណ.មានការប្រទះគ្នាយ៉ាងខ្លាំងច្រើនលើកច្រើនសារជាមួយកងកម្លាំងក.ប.វ.ណ. ។ ពួកវៀតណាមខាងជើងបានដាស់តឿនជាមុនពីការឈ្លានពានរបស់ក.ស.វ.ណ.ជាមុន យ៉ាងណាៗ ក៏គ្រាន់តែធ្វើការប្រយុទ្ធពន្យារពេលតែប៉ុណ្ណោះ​ដើម្បីអនុញ្ញាតអោយកងកម្លាំងរបស់ខ្លួនដ៏ច្រើន គេចខ្លួនទៅកាន់ភាគខាងលិច ។

ប្រតិបត្តិការក.ស.វ.ណ.ភ្លាមៗបានស្ងប់ក្លាយជាបេសកកម្មរុករក និង កម្ទេចទៅវិញ ដែលមានកងទ័ពវៀតណាមខាងត្បូង​ដែលកំពុងរករះសព្វពាសពេញទីជនបទ​ជាកងល្បាតតូចៗដែលកំពុងរកមើលទីលាក់គ្រឿងផ្គត់ផ្គង់របស់ក.ប.វ.ណ. ។ ដំណាក់កាលទី២នៃប្រតិបត្តិការនេះ​បានចាប់ផ្ដើមជាមួយការមកដល់នៃចំណុចសំខាន់នៃកងពលធំថ្មើរជើងទី៩ ។ កងកម្លាំងការងាររថក្រោះថ្មើរជើងបួនបានវាយប្រហារចូល​ទៅកាន់ចំពុះសេកពីខាងត្បូង ។ បន្ទាប់ពីបីថ្ងៃនៃប្រតិបត្តិការ កងទ័ពក.ប.វ.ណ.១០១០នាក់ បានត្រូវសម្លាប់និងក្លាយជាអ្នកទោស២០៤នាក់ មានការខាតបង់ ស្លាប់៦៦នាក់និងរបួស៣៣០នាក់ខាងក.ស.វ.ណ. ។[៣២]

ថ្ងៃ១ឧសភា មានប្រតិបត្តិការធំមួយបន្ថែមទៀត ដែលត្រូវបានស្គាល់ដោយក.ស.វ.ណ.ថាជាប្រតិបត្តិការ ត្វានថាង៤៣ និងប.ជ.យ.វ.ថាជាប្រតិបត្តិការ អ្នកកម្ទេចថ្ម ចាប់ផ្ដើមតាមរយៈប-៥២ ៣៦គ្រឿងបានទម្លាក់គ្រាប់បែក៧៧៤តោនតាមបណ្ដោយជាយនៃផ្លែសន្ទូច ។ ដែលនេះត្រូវបានអមដោយការបាញ់កាំភ្លើងធំដ៏ច្រើនរយៈពេលមួយម៉ោង និងការវាយប្រហារមួយម៉ោងទៀតដោយយន្តហោះទម្លាក់គ្រាប់យុទ្ធជនកលយុទ្ធ ។ នៅម៉ោង១០:០០ កងពលធំឃែវអាកាសទី១ កងវរសេនាធំទ័ពសេះពាសដែកទី១១ កងវរសេនាធំទ័ពសេះពាសដែកក.ស.វ.ណ.ទី១ និងកងពលតូចអាកាសក.ស.វ.ណ.ទី៣ ក្រោយមកទៀតក៏បានចូលខេត្តកំពង់ចាមរបស់កម្ពុជា ។ ដែលត្រូវគេស្គាល់ថាជាកងកម្លាំងការងារឝ៊ូមែខខឺរ (បន្ទាប់ពីលោកឧត្តមសេនីយ៍រ៉ូបឺត-ម.ឝ៊ូមែខខឺរ មេបញ្ជាការកងពលធំជំនួយនៃកងពលធំទ័ពសេះទី១) កងកម្លាំងនេះបានវាយប្រហារតំបន់ការពាររបស់កម្មុយនិស្ត​អស់ពេលជាយូរមកហើយជាមួយកងទ័ពស.រ.១០០០០នាក់ និង វៀតណាមខាងត្បូង៥០០០នាក់ ។ ប្រតិបត្តិការនេះបានប្រើទ័ពថ្មើរជើងដែលប្រើម៉ាស៊ីន និងអង្គភាពពាសដែកដើម្បីធ្វើដំណើរ​ជ្រៅចូលទៅកាន់ខេត្តនេះ ដែលក្រោយមកទៀតពួកខ្លួនអាចនឹងភ្ជាប់ខ្លួនជាមួយទាហានអាកាសក.ស.វ.ណ និងអង្គភាពអាកាសចល័តស.រ.ដែលត្រូវបានហោះឡើងចូលតាមឧទ្ធម្ភាគចក្រ ។

ការតទល់នឹងការលុកលុយគឺត្រូវបានគេរំពឹងថាធ្ងន់ធ្ងរ ក៏ប៉ុន្តែកងកម្លាំងក.ប.វ.ណ./រ.រ.ជ.បានចាប់ផ្ដើមរំកិលខ្លួនឆ្ពោះទៅខាងលិច ពីរថ្ងៃមុនការរុលទៅមុខបានចាប់ផ្ដើម ។ នៅថ្ងៃ៣ឧសភា ប.ជ.យ.វ.បានរាយការណ៍ថាមានតែពួកអាមេរិកប្រាំបីនាក់ទេបានស្លាប់ និង៣២នាក់ត្រូវរងរបួល សហេតុភាពនានាមានកម្រិតទាបសម្រាប់ប្រតិបត្តិការធំក៏ដូចគ្នាដែរ ។[៣៣] មានការទាក់ទងនៅរាយប៉ាយនិងយូរៗម្ដងតែប៉ុណ្ណោះ រួមជាមួយការពន្យារពេលកងកម្លាំងដូច ដែលបានទទួលបទពិសោធត្រង់ចំណុចសំខាន់ៗរបស់ទ័ពសេះពាសដែកទី១១ស.រ.បីគីឡូម៉ែត្រនៅខាងក្នុងកម្ពុជា ។ កងទ័ពក.ប.វ.ណ.បានបើកការបាញ់ប្រហារជាមួយអាវុធ និងគ្រាប់រ៉ូកែតតូចៗតែត្រូវបានបំបែកដោយការបាញ់របស់រថក្រោះ និងការវាយប្រហារអាកាសតាមក្បួនកលយុទ្ធ ។ នៅពេលផ្សែងបានបាត់អស់ហើយ ទាហានក.ប.វ.ណ.ស្លាប់៥០នាក់ដែលបានរាប់លើវាលប្រយុទ្ធ ពេលនោះមានត្រឹមតែកងទ័ពស.រ.តែពីរនាក់គត់ត្រូវបានសម្លាប់កំឡុងការប្រយុទ្ធ ។[៣៤]

កងវរសេនាតូចទី១/ទ័ពសេះទី៧ កងពលតូចទី៣ កងពលធំទ័ពសេះទី១បានស្ថិតនៅឯផ្លែសន្ទូច ដើមខែ ឧសភានោះ រហូតដល់ ៣០មិថុនា នៅពេលនោះពួកគេបានឆ្លងទន្លេមួយរួចត្រឡប់ទៅកាន់វៀតណាមវិញ ។ មានការប្រយុទ្ធតទល់គ្នាធ្ងន់ធ្ងរណាស់ពេញមួយសម័យកាលនោះ ។ ការខាតបង់របស់អាមេរិកធ្ងន់ធ្ងរណាស់ រួមជាមួយអង្គភាពទាំងអស់ដែលកំពុងពឹងផ្អែកលើលំហូរចូលដ៏ធ្ងន់ធ្ងរ​នៃការផ្លាស់ប្ដូរជាច្រើនលើកដើម្បីព្យាយាមរក្សាកម្លាំង យ៉ាងហោចណាស់អោយបានពាក់កណ្ដាលនៅក្នុងវាលប្រយុទ្ធ ។ នៅក្នុងកងអនុសេនាធំមួយ ចំណោមពួកជនទាំងអស់ដែលបានចូលកម្ពុជា មានតែប្រាំបួននាក់ប៉ុណ្ណោះដែលបានចាកចេញនៅថ្ងៃ៣០មិថុនា អ្នកដែលសេសសល់កំពុងត្រូវបានគេសម្លាប់ រឺ ត្រូវរបួស និងត្រូវជម្លៀសចេញ ។ អង្គភាពនេះបានទទួលរង្វាន់ រង្វាន់អង្គភាពក្លាហាន ស្មើនឹងផ្កាយប្រាក់ក្នុងម្នាក់ៗចំពោះស្នាដៃប្រយុទ្ធរបស់ខ្លួននៅឯផ្លែសន្ទូច ។[៣៥]

ពួកវៀតណាមខាងជើងមានការសង្កេតច្រើន​ចំពោះការវាយប្រហារដែលកំពុងកើតមានឡើង ។ ការបង្គាប់បញ្ជានៅ ថ្ងៃ១៧មីនា មកពីទីបញ្ជាការនៃ រណសិរ្សB-៣ ដែលបានកាន់កាប់កំឡុងការលុកលុយ បានបញ្ជាអោយកងកម្លាំងក.ប.វ.ណ./រ.រ.ជ.អោយញែកចេញពីគ្នានិងចៀសវាងការបាញ់ត្រឡប់មកវិញ...គោលបំណងរបស់យើងគឺត្រូវរក្សាទុកកម្លាំងអោយបានច្រើនតាមតែអាចធ្វើបាន ។ [៣៦] ភាគីដែលគួរអោយភ្ញាក់ផ្អើលតែមួយគត់ ចំណោមពួកចូលរួមក្នុងការលុកលុយដូចជាលន់-ណុល ដែលត្រូវបានអោយដំណឹងថា មិនថាតែវ៉ាស៊ិងតោន រឺក៏សៃហ្គនទេ គាត់កំពុងតែព្រួយបារម្ភនូវការលុកលុយ​ដែលកំពុងតែកើតឡើងក្នុងប្រទេសរបស់គាត់ ។ គាត់ក៏ទើបតែបានដឹងការពិតបន្ទាប់ពីការសន្ទនាតាមទូរសព្ទ​ជាមួយប្រមុខនៃបេសកកម្មស.រ. ដែលគាត់បានដឹងអំពីរឿងនឹងដោយខ្លួនគាត់តាមការផ្សាយវិទ្យុ ។[៣៧]

ការប្រយុទ្ធដែលបានសន្មតតែមួយគត់ ត្រូវបានការពារដោយកងទ័ពអាមេរិកបានកើតមានឡើង នៅថ្ងៃ១ឧសភានៅឯទីប្រជុំជនស្នួល គឺជាចុងផ្លូវលំសីហនុដែលបានស្មានទុកនៅឯចំណុចប្រសព្វនៃផ្លូវលេខ៧ ១៣ និង១៣១ ។ ចំណុចសំខាន់ៗនៃទ័ពសេះពាសដែកទី១១របស់ស.រ. និងឧទ្ធម្ភាគចក្រគាំទ្របានមកស្ថិតនៅក្រោមការបាញ់ប្រហាររបស់ក.ប.វ.ណ.ដែលកាលណោះកំពុងតែចូលទៅជិតទីប្រជុំជន និងវាលយន្តហោះរបស់ខ្លួន ។ នៅពេលការវាយប្រហាររបស់អាមេរិកទាំងមូលត្រូវបាន​ពើបប្រទះដោយការតស៊ូយ៉ាងខ្លាំង ពួកអាមេរិកបានបកក្រោយ បានស្រែកហៅអោយមានការគាំទ្រខាងអាកាស ហើយនិងបានបំបែកទីប្រជុំជនរយៈពេលពីរថ្ងៃ ដែលកាត់បន្ថយវាអោយទៅជាកម្ទេចកម្ទី ។ កំឡុងការប្រយុទ្ធ លោកឧត្តមសេនីយ៍ត្រីដន្ន់-អែលបឺតស្តារ្រី មេបញ្ជាការនៃទ័ពសេះពាសដែកទី១១បានត្រូវរបួស​ដោយបំណែកគ្រាប់បែកដៃហើយក៏បានភៀសខ្លួនចាកចេញទៅ ។[៣៨]

ការប្រមាញ់ទីលាក់គ្រឿងផ្គត់ផ្គង់

[កែប្រែ]

នៅថ្ងៃបន្តបន្ទាប់ ចំណុចសំខាន់ៗនៃកងពលធំទ័ពសេះអាកាសទី១ស.រ.បានចូលអ្វីដែលត្រូវបានគេស្គាល់ថាជា ទីក្រុង នៅឯភាគនិរតីស្នួល ។ អាគារផ្ដុំគ្នារបស់ក.ប.វ.ណ.ពីរម៉ាយការ៉េមានខ្ទមស្បូវជាង៤០០ខ្ទម រោងដាក់ឥវ៉ាន់ និងលេនដ្ឋានជាច្រើន ដែលក្នុងនោះនីមួយៗត្រូវបានផ្ទុកជាមួយស្បៀង សព្វាវុធ និងយុទ្ធភណ្ឌ ។ មានឡានកាំមីញ៉ុងជួសជុលសុខូបត្ថម្ភវត្ថុ មន្ទីរពេទ្យ រោងឈើមួយ សាលទទួលទានអាហារ១៨ កសិដ្ឋានជ្រូកមួយ ហើយថែមទាំងអាងហែលទឹកមួយទៀត ។[៣៩] សែសិបគីឡូម៉ែត្រទៅភាគឦសាន ចំណុចសំខាន់របស់ទ័ពសេះអាកាសផ្សេងៗទៀត រកមូលដ្ឋានទ័ពធំៗមួយអោយឃើញនៅថ្ងៃ៦ឧសភា ។ ដោយមានរហស្សនាម កោះថ្មខាងកើត បន្ទាប់ពីកោះថ្មអាសឹនណលរបស់កងទ័ពស.រ.នៅអ៊ិលឡឹណយ តំបន់នេះមានគ្រាប់ប្រឆាំងយន្តហោះជាង៦,៥លានគ្រាន់ គ្រាប់កាំភ្លើង៥០០០០០គ្រាប់ រ៉ូកែតរាប់ពាន់គ្រាប់ រថដឹកចេនណឹរ៉លម៉ូថឹសជាច្រើន និងគ្រឿងបរិក្ខារទំនាក់ទំនាងគ្នាមួយចំនួនធំ ។[៣៩]

កងអនុសេនាធំ២D ទ័ពសេះពាសដែកទី១១ ចូលស្នួល កម្ពុជាថ្ងៃ៤ឧសភា

កាលណោះនៅលើការល្បាត២០គីឡូម៉ែត្រភាគឦសាននៃកោះថ្មខាងកើតនៅថ្ងៃ២៣ឧសភា ទាហានយាមផ្លូវដែលមានរហស្សនាមថាឝ៊ែខឃីមកពីកងវរសេនាតូចទី៥ ទ័ពសេះទី៧ បានជំពប់ជើងលើចានដែកដែលបានកប់ខាងក្រោមផ្ទៃដី ។ ទាហានសេះម្នាក់នេះដែលក្រោយមកទៀតត្រូវបានសម្លាប់ចោល​ដោយពួកអ្នកការពារក.ប.វ.ណ. ប៉ុន្តែកន្លែងលាក់នេះ គាត់បានលាតត្រដាងថាគឺជាលេនដ្ឋានផ្ទុកឥវ៉ាន់ដែលបានកប់មាន៥៩កន្លែង នៅទីនៃអ្វីដែលបន្ទាប់មកត្រូវបានគេស្គាល់ថាជា កូនភ្នំឝ៊ែខឃី ។ លេនដ្ឋានជាច្រើនមានកេះអាវុធនិងយុទ្ធភណ្ឌរាប់ពាន់ ដែលអ្វីៗទាំងអស់នោះនៅក្នុងលេនដ្ឋានត្រូវបានប្រគល់អោយកងទ័ពកម្ពុជា ។ ភាគច្រើននៃសម្ភារៈសត្រូវដែលកាន់កាប់បានត្រូវប្រគល់​អោយក្រុមគាំទ្រពិសេសប.ជ.យ.វ.អោយដល់កម្ពុជាជាទី​ដែលរបស់អស់ទាំងនោះត្រូវបានថែរក្សា និងក្រោយមកត្រូវបានចែកចាយទៅដល់កងកម្លាំងរបស់លន់-ណុល ។ ក្រុមនេះត្រូវបានបញ្ជាការដោយលោកនាយវរសេនីយទោវិល្ល-ហ.ហន ។

អ្វីមួយដែលមិនត្រូវបានគេរកឃើញគឺក.ក.វ.ត. ។ ថ្ងៃ១ឧសភា ខ្សែអាត់ការប្រកាសរបស់និច្សុនអំពីការលុកលុយនេះ​ត្រូវបានចាក់អោយលោកឧត្តមសេនីយ៍អាប្រាមស៍ ដែលលោកត្រូវរួញខ្លួន នៅពេលដែលលោកបានលឺប្រធានាធិបតីថ្លែងថាការកាន់កាប់ទីបញ្ជាការនានា​គឺជាទិសដៅសំខាន់នៃប្រតិបត្តិការនេះ ។[៣៦] ការស៊ើបការណ៍សម្ងាត់របស់ប.ជ.យ.វ.បានអោយដឹងថាទីបញ្ជាការចល័ត និងបែកខ្ញែកមានពាសពេញនឹងពិបាកឈរជើង ។ នៅក្នុងការឆ្លើយតបទៅនឹងសំណួររបស់សេតវិមានមុនហេតុការណ៍ ប.ជ.យ.វ.បានឆ្លើយតបថាចំណុចសំខាន់របស់ក.ក.វ.ណ.ត.ដ៏ចម្បងគឺវាបានរាយប៉ាយប្រហែលជាង១១០គីឡូម៉ែត្រការ៉េនៃព្រៃស្បាត ហើយថា លទ្ធភាពនៃការកាន់កាប់ចំណុចសំខាន់ៗទាំងប៉ុន្មាន ឃើញថានៅឆ្ងាយដាច់ស្រយាល ។[៣៦]

បន្ទាប់ពីសប្ដាហ៍ដំបូងនៃប្រតិបត្តិការ អង្គភាពកងវរសេនាតូចនិងកងពលតូចដែលបានបន្ថែមត្រូវប្ដេជ្ញាចិត្តទៅ នឹងប្រតិបត្តិការនេះ ដូច្នោះរវាងថ្ងៃ៦ និង២៤ឧសភា សរុបកងទ័ពសម្ព័ន្ធមិត្តមាន៩០០០០នាក់ (រួមមានកងវរសេនាតូចសមយុទ្ធស.រ.៣៣កង) កំពុងតែដំណើរការប្រតិបត្តិការនៅខាងក្នុងកម្ពុជា ។[៤០] ដោយសារតែចលាចលនយោបាយក្នុងស្រុកកំពុងតែកើនឡើងនៅស.រ. លោកប្រធានាធិបតីនិច្សុនបានដាក់ការបង្គាប់ណែនាំ នៅថ្ងៃ៧ឧសភាកំណត់ចម្ងាយនិងរយៈពេលនៃប្រតិបត្តិការស.រ.ដល់ជម្រៅConversion error: Value "៣០" must be a number (គីឡូម៉ែត្រ) ហើយនិងកំណត់ពេលដល់ ៣០មិថុនា សម្រាប់ការដកកងកម្លាំងអាមេរិកទាំងអស់ទៅវៀតណាមខាងត្បូងវិញ ។

កងកម្លាំងវៀតណាមខាងត្បូង​មិនត្រូវបានបង្ខិតបង្ខំដោយការដាក់កំហិតពេលវេលានិងភូមិសាស្ត្រឡើយ ដែលបានប្ដូរមកជំនួសលើកងអង្គភាពស.រ. ។ ចាប់ពីទីរួមខេត្តស្វាយរៀងមក ចំណុចសំខាន់របស់ក.ស.វ.ណ.បានបង្ខំអោយឆ្ពោះទៅខាងលិចទៅកាន់កំពង់ត្របែក ដែលថ្ងៃ១៤ឧសភា កងវរសេនាធំទ័ពសេះពាសដែកទី៨និងទី១៥របស់ខ្លួនបានកម្ចាត់កងវរសេនាធំថ្មើរជើងក.ប.វ.ណ.ទី៨៨ ចោល ។ ថ្ងៃ២៣ឧសភា ពួកវៀតណាមខាងត្បូងបានរុលពីក្រោយការទម្លាយចូលរបស់ស.រ.ដ៏ជ្រៅបំផុត ហើយក៏បានវាយប្រហារទីប្រជុំជនក្រែក ។

ប៊ិញតាយ និង គឺវឡង

[កែប្រែ]
សម្រាប់ព័ត៌មានលម្អិតអំពីយុទ្ធនាការអាកាស សូមមើលប្រតិបត្តិការចែកចាយសេរី។

នៅតំបន់កងទី២ ប្រតិបត្តិការ ប៊ិញតាយ១ (ប្រតិបត្តិការបង្ក្រាបខាងលិច) ត្រូវបានផ្ដើមដោយកងពលតូចទី១និងទី២នៃកងពលធំថ្មើរជើងទី៤ស.រ. និងកងវរសេនាធំថ្មើរជើងក.ស.វ.ណ.ទី៤០ប្រឆាំងនឹងតំបន់មូលដ្ឋាន៧០២ (ទីបញ្ជាការតាំងពីប្រពៃណីនៃពួកកុម្មុយនិស្ត រណសិរ្សB-២ ) នៅភាគឦសានកម្ពុជាចាប់ពីថ្ងៃ៥-២៥ឧសភា ។ ការវាយប្រហារតាមអាកាសជាបន្តបន្ទាប់ កងកម្លាំងអាមេរិកដំបូង កំពុងវាយសម្រុកតាមឧទ្ធម្ភាគចក្រក៏ត្រូវបានរុញច្រានត្រឡប់ក្រោយវិញ ដោយការបាញ់ប្រឆាំងយន្តហោះយ៉ាងសន្ធឹកសន្ធាប់ ។ នៅថ្ងៃបន្ទាប់ កងវរសេនាតូចទី៣ ទ័ពថ្មើរជើងទី៥០៦ (កម្ចីពីកងពលធំទ័ពអាកាសទី១០១ស.រ.) បានចុះចតដោយគ្មានការតបតប្រឆាំង ។ អង្គភាពបងប្អូនរបស់ខ្លួន គឺកងវរសេនាតូចទី១ ទ័ពថ្មើរជើងទី១៤ក៏មិនត្រូវបានប្រឆាំងតបតដែរ ។ កងវរសេនាតូចទី៣នៃទ័ពថ្មើរជើងទី៨ យ៉ាងណាក៏ដោយ ក៏បានបញ្ចូលមនុស្សត្រឹមតែ៦០នាក់ប៉ុណ្ណោះមុនពេលការបាញ់ប្រហាររបស់ក.ប.វ.ណ.យ៉ាងខ្លាំងក្លា (ដែលបានបាញ់ធ្លាក់ឧទ្ធម្ភាគចក្រមួយគ្រឿង និងបានកម្ទេចពីរគ្រឿងផ្សេងទៀត) ហើយបានឈប់នៅតំបន់ចុះចត ដែលបន្សល់ទុកអោយពួកគេនៅតែលតោលនិងត្រូវឡោមព័ទ្ធពេញមួយយប់ ។[៤១] នៅព្រឹកបន្ទាប់ កងកម្លាំងក.ប.វ.ណ.ក៏បានចាកចេញពីតំបន់នោះ ។

នៅថ្ងៃទី៧ កងពលតូចទី២របស់កងពលធំនេះបានបញ្ចូលកងវរសេនាតូចបីកងរបស់ខ្លួន ដោយគ្មានការជំទាស់ប្រឆាំង ។ បន្ទាប់ពីដប់ថ្ងៃក្រោយមក (ហើយមានការប្រយុទ្ធបាញ់គ្នាសំខាន់តែមួយគត់ប៉ុណ្ណោះ) កងទ័ពអាមេរិកបានត្រឡប់ទៅវៀតណាមខាងត្បូងវិញ ដែលបន្សល់ទុកតំបន់នោះអោយក.ស.វ.ណ. ។[៤២] ប្រវត្តិវិទូលោកឝិលប៊ី-ស្ទែនថឹនបានកត់សម្គាល់ថា គ្មានការឈ្លានពានគួរអោយកត់សម្គាល់នៅក្នុងការវាយប្រយុទ្ធតទល់ ហើយនិងថាកងពលធំហាក់បីដូចជាកំពុងរងទុក្ខពីដំណើរស្ងៀមត្រឹងនៃការប្រយុទ្ធស្ទើរតែទាំងស្រុងទៅហើយ ។[៤៣] កំឡុងពេលប្រតិបត្តិការប៊ិញតាយ២ កងពលធំទី២២ក.ស.វ.ណ.បានរំកិលខ្លួនទៅទល់មុខនឹងតំបន់មូលដ្ឋានទ័ព៧០២ចាប់ពី១៤-២៦ឧសភា ។ ដំណាក់កាលទីពីរនៃប្រតិបត្តិការគឺត្រូវបានបន្ត ដោយកងកម្លាំងក.ស.វ.ណ.ប្រឆាំងនឹងតំបន់មូលដ្ឋានទ័ព៧០១នៅចន្លោះ ថ្ងៃ២០ឧសភា និង ២៧មិថុនា នៅពេលដែលចំណុចសំខាន់របស់កងពលធំទី២២ក.ស.វ.ណ.ត្រូវធ្វើប្រតិបត្តិការប្រឆាំងទល់នឹងតំបន់មូលដ្ឋានទ័ព៧៤០ ។

ថ្ងៃ១០ឧសភា កងអនុសេនាធំ កងវរសេនាតូចទី៣ កងវរសេនាធំទី៥០៦ កងពលធំទ័ពអាកាសទី១០១ ត្រូវបានលបឆ្មក់ដោយកងកម្លាំងវៀតណាមខាងជើងដ៏ច្រើននៅឯជ្រលងសេសាន ។ ទាហានស.រ.ប្រាំបីនាក់ត្រូវបានសម្លាប់និង២៨នាក់របួស ។ ចំណោមពួកអ្នកស្លាប់គឺ អេសភីស៊ី-ឡិសស៊្លីសាបូជូញ៉ឺរ(Spc. Leslie Sabo Jr.) (ត្រូវបានតែងតាំងក្រោយស្លាប់ជាពលបាលត្រី) ដែលលោកត្រូវបានផ្ដល់សេចក្ដីយល់ព្រមអោយមេដាយ៍កិត្តិយស ក៏ប៉ុន្តែការងារសំណេរបានខករហូតដល់ឆ្នាំ១៩៩៩ ។ នៅខែមេសា២០១០ ត.ស.រ.ជែសសុន-អាល់ធ្មៀរ(D-៤, Pa.) បានប្រកាសថាកងទ័ពទាំងនេះបានផ្ដល់សេចក្ដីយល់ព្រម​ចំពោះមេដាយកិត្តិយសរបស់សាបូ ។[៤៤]

នៅក្នុងភូមិភាគយុទ្ធសាស្ត្រកងអង្គភាពទ័ព៣ ប្រតិបត្តិការ ត្វានថាង៤៤ (ប្រតិបត្តិការខ្មាន់លំពែងអង់អាច) ត្រូវធ្វើឡើងដោយកងពលតូចទី១និងទី២នៃកងពលធំថ្មើរជើងទី២៥ស.រ.នៅរវាងថ្ងៃ៦ឧសភានិង៣០មិថុនា ។ គោលដៅនៃប្រតិបត្តិការគឺតំបន់មូលដ្ឋាន៣៥៣ ៣៥៤ និង ៧០៧ដែលតាំងនៅភាគខាងជើងនិងឦសាននៃតាយនីញ (រោងដំរី) វៀតណាមខាងត្បូង ។ ម្ដងទៀត ការប្រមាញ់រកអង្គភាពក.ក.វ.ត.ត្រូវបានធ្វើឡើង ដែលពេលនេះនៅក្បែរទីប្រជុំជនមេមត់របស់កម្ពុជា និងម្ដងទៀត ដែលការរុករកក្លាយជាអសារបង់ ។ កំឡុងពេលប្រតិបត្តិការរបស់ខ្លួន ទ័ពថ្មើរជើងទី២៥បានសម្លាប់កងទ័ពក.ប.វ.ណ.និងរ.រ.ជ.១០១៧នាក់ ដែលកាលណោះបានបាត់បង់ទាហានរបស់ខ្លួន១១៩នាក់ ។[៤៥]

ព័ត៌មានមកពីរណសិរ្សពីរ: ទាហានស.រ.ធ្វើតាមព័ត៌មាននៅកម្ពុជា

ដំណាលគ្នាជាមួយការផ្ដើមនៃ ត្វានថាង៤៤ កងវរសេនាតូចពីរកងនៃកងពលតូចទី៣ កងពលធំថ្មើរជើងទី៩ស.រ. បានឆ្លងកាត់ចូលព្រំដែន៤៨សហាតិមាត្រ (គីឡូម៉ែត្រ) ភាគនិរតីនៃផ្លែសន្ទូចចូលទៅកាន់តំបន់មួយដែលគេស្គាល់ថា មុខឆ្កែ ចាប់ពី ថ្ងៃ៧ ឆ្លងចូល ១២ឧសភា ។ ទំនាក់ទំនងដ៏សំខាន់តែមួយគត់ជាមួយនិងកងកម្លាំងក.ប.វ.ណ.បានកើតឡើងនៅក្បែរភូមិតូចមួយនៅឯចន្ទ្រា ដែលវៀតណាមខាងជើង៥១នាក់បានត្រូវសម្លាប់ និង ២១នាក់ផ្សេងទៀតត្រូវបានចាប់ខ្លួន ។ កំឡុងប្រតិបត្តិការនេះ កងពលតូចបានបាត់បង់មនុស្សប្រាំបីនាក់ និង ២២នាក់ត្រូវរបួស ។[៤៦] ដោយបានត្រៀមយឺតពេកសម្រាប់ជនជាតិយួនរាប់ពាន់នាក់ត្រូវបានសម្លាប់ ដោយការធ្វើទុកបុកម្នេញរបស់កម្ពុជា ក៏ប៉ុន្តែមានរាប់ម៉ឺននាក់នៃជនជាតិយួននៅតែនៅក្នុងប្រទេសនេះ ដែលឥឡូវត្រូវបានជម្លៀសអោយមានសុវត្ថិភាពហើយ ។ ប្រធានាធិបតីវៀតណាមខាងត្បូងង្វៀន-វ៉ាន់ធៀវបានរៀបចំការណាត់ជាមួយលន់-ណុលដើម្បីធ្វើបិតុភូមិនិវត្តន៍អោយច្រើនតាមដែលពេញចិត្តចាកចេញ ។ ទំនាក់ទំនងថ្មីមិនបានធ្វើឡើយ យ៉ាងណាក៏ដោយ ក៏បានរារាំងរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាពីការបណ្ដេញពួកវៀតណាម​ពីផ្ទះរបស់ពួកគេ និងទ្រព្យសម្បត្តិផ្ទាល់ខ្លួនរបស់ពួកគេមុនពេលពួកគេចាកចេញដែរ ។[៤៧]

លោកធៀវក្រោយមកទៀតបានអនុញ្ញាតអោយមានប្រតិបត្តិការ គឺវឡង នៅក្នុងនោះដែលកងកម្លាំងជើងគោករបស់ក.ស.វ.ណ. បញ្ចូលនូវអង្គភាពយន្តនិងពាសដែក ហើយបានធ្វើដំណើរទៅភាគខាងលិចនិងឦសាន រហូតដល់ខាងកើតនៃទន្លេមេគង្គចាប់ពីថ្ងៃ៩ឧសភា-១កក្កដា ។ កងកម្លាំងរួមផ្សំមានកងនាវា១១០គ្រឿងនិងកប៉ាល់ស.រ.៣០គ្រឿងបានធ្វើដំណើរឡើងតាមមេគង្គទៅព្រៃវែង ដោយអនុញ្ញាតអោយកងកម្លាំងជើងគោកកងអង្គភាពទ័ព៤ បានចល័តឆ្ពោះទៅខាងលិចទៅដល់ភ្នំពេញ ហើយទៅជួយជនជាតិយួនដែលកំពុងស្វែងរកការហោះហើរទៅវៀតណាមខាងត្បូង ។[៤៨] ដែលអ្នកទាំងនោះមិនមានបំណងត្រូវធ្វើបិតុភូមិនិវត្តន៍ទេ គឺក្រោយមកទៀតត្រូវបានគេបណ្ដេញដោយបង្ខំ ។[៤៧] គួរអោយភ្ញាក់ផ្អើល កងកម្លាំងវៀតណាមខាងជើងមិនបានប្រឆាំងនឹងការជម្លៀសទេ ថ្វីបើពួកគេក៏អាចធ្វើបានដូចគ្នាយ៉ាងងាយស្រួលដូច្នេះក៏ដោយ ។[៤៧]

ប្រតិបត្តិការដទៃៗទៀតបានធ្វើឡើងមកពីកងអង្គភាពទ័ព៤ រួមមានប្រតិបត្តិការ គឺវឡង២ (១៦-២៤ឧសភា) ដែលបានបន្តការប្រយុទ្ធតាមបណ្ដោយចំហៀងខាងលិចនៃទន្លេមេគង្គ ។ លន់-ណុលបានស្នើសុំថាអោយក.ស.វ.ណ.ជួយនៅក្នុងការដណ្ដើមយកកំពង់ស្ពឺមកវិញ ទីប្រជុំជនមួយនៅតាមបណ្ដោយផ្លូវជាតិលេខ៤ ឯភាគនិរតីនៃភ្នំពេញនិង 90 miles (140 km) នៅខាងក្នុងកម្ពុជា ។ កងកម្លាំងពាសដែកក.ស.វ.ណ.៤០០០គ្រឿងបានភ្ជាប់ខ្លួនជាមួយកងទ័ពជើងគោកកម្ពុជានិង ក្រោយមកក៏បានដណ្ដើមទីប្រជុំជននោះបានមកវិញ ។ ប្រតិបត្តិការគឺវឡង៣ (២៤ឧសភា-៣០មិថុនា)គឺជាការរីកចម្រើននៃប្រតិបត្តិការមុនៗបន្ទាប់ពីកងកម្លាំងស.រ.បានចាកចេញពីកម្ពុជា ។

បន្ទាប់ពីការសង្គ្រោះជនជាតិវៀតណាមពីខ្មែរមកវិញ ក.ស.វ.ណ.ត្រូវមានកិច្ចការធ្វើជាមួយការជួយសង្គ្រោះពួកខ្មែរអោយចេញផុត​ពីពួកវៀតណាមខាងជើងទៀត ។ គោលដៅដើម្បីយកទីក្រុងកំពង់ចាមមកវិញ ដែលមានចម្ងាយ៧០សហាតិមាត្រ (គីឡូម៉ែត្រ) ភាគពាយព្យពីរដ្ឋធានី និងជាកន្លែងទីបញ្ជាការ​នៃតំបន់យោធាទី១របស់កម្ពុជាផង ។ នៅថ្ងៃ២៣ឧសភា លោកឧត្តមសេនីយទ្រីបានដឹកនាំកងទ័ពក.ស.វ.ណ.មួយជួរ១០០០០នាក់តាមបណ្ដោយផ្លូវលេខ៧ទៅចំការកៅស៊ូជប់ (រោបនកម្ម) មានផ្ទៃ180-acre (0.73 km2) ដែលក្រុមអ្នកប្រយុទ្ធក.ប.វ.ណ.បានសង្ឃឹមយ៉ាងខ្លាំងក្លា ។ គួរអោយភ្ញាក់ផ្អើល គ្មានការប្រយុទ្ធចេញជាលទ្ធផលទេ ហើយការឡោមព័ទ្ធកំពង់ចាមត្រូវបានលើកតម្លៃដោយកងទ័ពក.ប.វ.ណ.៩៨នាក់បានសម្លាប់ ។[៤៩]

ការគាំទ្រអាកាស និង ដឹកនាំសាស្ត្រ

[កែប្រែ]
UH-1P ក.អ.ស.រ. ហោះរំលងកម្ពុជា ។
ប-៥២D កំឡុងបេសកកម្មទម្លាក់គ្រាប់បែកហោះ ពីលើអាស៊ីអាគ្នេយ៍ ។

ប្រតិបត្តិការអាកាសសម្រាប់ការលុកលុយបានថយទៅដោយការចាប់ផ្ដើមយឺតៗ ។ ការហោះហើរឈ្លបយកការណ៍លើតំបន់ប្រតិបត្តិការគឺត្រូវបានថមថយ ដោយហេតុថាប.ជ.យ.វ.មានជំនឿថាពួកគេអាចប្រើជាសញ្ញាណនៃគោលដៅមួយ ។ តួនាទីនៃកងទ័ពអាកាសនៅក្នុងការធ្វើផែនការសម្រាប់ការលុកលុយរបស់ខ្លួន​គឺតិចតួច ដែលល្អបំផុត ម្យ៉ាងដើម្បីរក្សាអាថ៌កំបាំងនៃ បញ្ជី (ប្រតិបត្តិការ) ដែលបន្ទាប់មកត្រូវបានគេចាត់ទុកថាជាការចាប់ផ្ដើមដើម្បីអោយមាន កម្លាំងរុញច្រានអោយឆ្លងកាត់ព្រំដែននេះ ។[៥០]

ថ្ងៃ១៧មេសា លោកឧត្តមសេនីយ៍អាប្រាមស៍បានស្នើសុំអោយលោកប្រធានាធិបតីយល់ព្រម​អោយមានប្រតិបត្តិការ ភែតធីអូ បំលែងការវាយប្រហារអាកាសតាមយុទ្ធសាស្ត្រទៅជា​ការជួយគាំទ្រដល់ក្រុមសិក្សាការ និងអង្កេតការត្រួតពិនិត្យចំណុចសំខាន់ៗឆ្លងកាត់របងក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ។ សេចក្ដីអនុញ្ញាតនេះត្រូវបានផ្ដល់អោយ ហើយបានអនុញ្ញាតអោយយន្តហោះស.រ.ជ្រៀតចូលបាន 13 miles (21 km)ទៅកាន់ភាគឦសានកម្ពុជា ។ ព្រំដែននេះត្រូវបានពន្លាតដល់29 miles (47 km) តាមបណ្ដោយជាយដែនទាំងមូលនៅថ្ងៃ២៥មេសា ។ ភែតធីអូត្រូវបានបញ្ចប់បង្ហើយនៅថ្ងៃ ១៨ឧសភា បន្ទាប់ពីត្រូវបានហោះហើរ១៥៦ជើង ។[៥១] បេសកកម្មបញ្ជីចុងក្រោយត្រូវបានហោះហើរនៅ ថ្ងៃ២៦ឧសភា ។

កំឡុងការលុកលុយរបស់ខ្លួន អង្គភាពជើងគោកស.រ.និងក.ស.វ.ណ.ត្រូវបានគាំទ្រដោយជើងហោះហើរអាកាស៩៨៧៨ជើង (កងទ័ពអាកាសស.រ.៦០១២ជើង/វៀតណាម២៩៦៦ជើង) ជាមធ្យមភាគ២១០ជើងក្នុងមួយថ្ងៃ ។[៥២] កំឡុងប្រតិបត្តិការនៅឯផ្លែសន្ទូច ជាឧទាហរណ៍ ក.អ.ស.រ.បានហោះហើរ ៣០៤៧ជើង និងកងទ័ពអាកាសវៀតណាមខាងត្បូង ៣៣២ជើង ។[៥៣] ការវាយប្រហារតាមយុទ្ធសាស្ត្រទាំងនេះត្រូវបានបង្គ្រប់បន្ថែម ដោយបេសកកម្មប-៥២ ៦៥៣ជើងនៅតំបន់ព្រំដែន (៧១ជើងគាំទ្រដល់ ប្រតិបត្តិការ ប៊ិញតាយ ៥៥៩ជើងសម្រាប់ប្រតិបត្តិការត្វានថាងនិង២៣ជើងសម្រាប់គឺវឡង) ។[៥៤] ថ្ងៃ៣០ឧសភា បានឃើញមាននូវការសម្ភោធប្រតិបត្តិការចែកចាយសេរី (បានអោយឈ្មោះនៅថ្ងៃ៦មិថុនា) យុទ្ធនាការគំហាត់តាមអាកាសរបស់ស.រ.ដែលបន្ត បានប្រព្រឹត្តិទៅនៅកម្ពុជា ។ បេសកកម្មទាំងនេះត្រូវបានកំណត់ជម្រៅ ៤៨សហាតិមាត្រ(គីឡូម៉ែត្រ) រវាងព្រំដែនវៀតណាមខាងត្បូង និងទន្លេមេគង្គ ។

ក្នុងរយៈពេលពីរខែ យ៉ាងណាៗក៏ដោយ ក៏ការកំណត់នៃតំបន់ប្រតិបត្តិការត្រូវ​បានគេពន្លាតឆ្លងចូលដល់ទន្លេមេគង្គ និងយន្តហោះកលយុទ្ធរបស់ស.រ.កំពុងជួយគាំទ្រកងកម្លាំងកម្ពុជាដោយផ្ទាល់ភ្លាមៗនៅក្នុងសមរភូមិ ។[៥៥] បេសកកម្មនេះត្រូវបានបដិសេធជាផ្លូវការដោយស.រ. ហើយការសម្របសម្រួលក្លែងបន្លំត្រូវបានផ្ដល់​ជារបាយការណ៍ផ្លូវការដើម្បីលាក់នូវវត្តមានរបស់ខ្លួន ។[៥៦] កំណត់ត្រានាយកដ្ឋានការពារជាតិបានបង្ហាញថាក្រៅ ពីជាង៨០០០ជើងនៃការប្រយុទ្ធដែលបានហោះនៅកម្ពុជា​រវាងខែកក្កដា១៩៧០ និងកុម្ភៈ១៩៧១ ប្រហែលជា៤០ភាគរយគឺបានហោះទៅខាងក្រៅព្រំដែនចែកចាយសេរីដែលគេបានអនុញ្ញាត ។[៥៦]

ការតស៊ូពិតៗរបស់កងកម្លាំងស.រ.និងក.ស.វ.ណ.នៅកម្ពុជាគឺជាកិច្ចប្រឹងប្រែងនៅក្នុងការថែរក្សាអង្គភាពរបស់ខ្លួនអោយ​​មានគ្រឿងផ្គត់ផ្គង់​ បម្រុង ។ ម្ដងទៀតហើយ ដែលតម្រូវការសន្តិសុខមុនពេលប្រតិបត្តិការ និងការប្រញាប់ប្រញាល់​រួមជាមួយក្នុងនោះអង្គភាពនានាត្រូវផ្ទេរទៅកាន់តំបន់​ព្រំដែនដែលបានធ្វើអោយអាក់ខានដល់ការធ្វើផែនការ និង ការរៀបចំអោយបានល្អិតល្អន់ ។[៥៧] ស្ថានភាពនេះកាន់តែដុនដាបដោយបណ្ដាញផ្លូវខ្សត់ខ្សោយ​នៅតំបន់ព្រំដែននិងលទ្ធភាពនៃ​ការលបវាយឆ្មក់ក្បួនជញ្ជូនតាមផ្លូវនៅពេលយប់ ដែលទាមទារថាការដឹកជញ្ជូនត្រូវធ្វើនៅកំឡុងពេលថ្ងៃតែប៉ុណ្ណោះ ។[៥៨] ការគាំទ្រឡើងវិញតាមអាកាស ដូចន្នេះហើយ ក៏បានក្លាយជាវិធីចម្បងនៃការបំពេញបន្ថែមខាងដឹកនាំសាស្ត្រ​ដល់អង្គភាពជួរមុខ ។ ពួកវិស្វករ និងអាកាសយានិកយោធាត្រូវតែរក្សាចលនាអោយនឹងនរទូទាំងតំបន់ លុកលុយ ។[៥៩]

ដោយសារតែល្បឿននៃប្រតិបត្តិការលឿន ការសំញ៉ែងទ័ព ហើយនិងការបញ្ជូនទ័ព ការសម្រួលអង្គភាពកាំភ្លើងធំ និងការបាញ់ របស់ពួកគេបានក្លាយជាមានភាពអល់អែកដែលគួរអោយបារម្ភ កំឡុងពេលប្រតិបត្តិការ ។ [៦០] នេះហើយដែលត្រូវបានធ្វើអោយកាន់តែមានបញ្ហា ដោយការភាន់ច្រឡំដែលបង្កឡើង ដោយកង្វះប្រព័ន្ធទំនាក់ទំនងគ្រប់គ្រាន់រវាងអង្គភាព ដែលកំពុងរុលទៅមុខឆាប់រហ័ស ។ ធម្មជាតិដែលបានចូលរួមក្នុងប្រតិបត្តិការបានបន្ថែមស្ថានភាព នៃការពិបាកផ្សេងមួយទៀតដល់បណ្ដាញទំនាក់ទំនង ដែលបានពង្រីកអោយធំឡើងរួចអស់ទៅហើយ ។[៦១] ដោយធ្វេសប្រហែស ព្រោះតែសមត្ថភាពនៃពួកអ្នកដឹកនាំសាស្ត្រស.រ.ដើម្បីធ្វើនវានុវត្តន៍ និងលៃលក ការផ្គត់ផ្គង់ស្បៀង ទឹក អាវុធយុទ្ធភណ្ឌ និងទីកន្លែងសម្រាកអោយបានមកដល់គោលដៅរបស់ខ្លួន ដោយគ្មានកង្វះខាតណាមួយដែលរំខានដល់ប្រតិបត្តិការប្រយុទ្ធ ហើយប្រព័ន្ធទំនាក់ទំនង ទោះបីជាពិបាកក៏ដោយ ក៏បានដំណើរការល្អគ្រប់គ្រាន់កំឡុងពេលដ៏ខ្លី នៃប្រតិបត្តិការនានារបស់ស.រ.ដែរ ។

ប្រតិឃាត

[កែប្រែ]
សម្រាប់ព័ត៌មានលម្អិតអំពីការពង្រីកប្រព័ន្ធដឹកនាំសាស្ត្ររបស់ក.ប.វ.ណ. សូមមើលផ្លូវលំហូជីមិញ។

ពួកវៀតណាមខាងជើងឆ្លើយតបនឹងការលុកលុយវិញ​គឺត្រូវចៀសវាងការជួបជាមួយកងកម្លាំងសម្ព័ន្ធមិត្រ ហើយបើសិនអាចទៅរួចត្រូវថយក្រោយឆ្ពោះមកខាងលិច ​និងប្រមូលក្រុមឡើងវិញ ។ កងកម្លាំងក.ប.វ.ណ.គឺដឹងច្បាស់លាស់អំពីការវាយប្រហារតាមផែនការនិងអង្គភាពយោធា របស់ក.ក.វ.ណ.ត./រណសិរ្សB-៣ដ៏ច្រើន ដែលបាននៅឆ្ងាយរួចជាស្រេចនៅខាងជើង និងខាងលិចដែលកំពុងតែធ្វើត្របត្តិការនានាប្រឆាំងនឹងពួកខ្មែរ ដែលនៅពេលនោះការវាយលុកក៏បានចាប់ផ្ដើមឡើង ។ [៦២] កំឡុងឆ្នាំ១៩៦៩អង្គភាពខាងដឹកនាំសាស្ត្ររបស់ក.ប.វ.ណ.បានចាប់ផ្ដើមរួចហើយនូវការពង្រីកអោយធំបំផុតនៃផ្លូវលំហូជីមិញ ដែលបានធ្វើកំឡុងការប៉ះទង្គិចទាំងមូល ។ ជាការឆ្លើយតបវិញនឹងការបាត់បង់ផ្លូវផ្គត់ផ្គង់របស់ខ្លួននៅកម្ពុជា កងកម្លាំងវៀតណាមបានដណ្ដើមបានទីប្រជុំជនឡាវនៅឯអាចម៌ក្រពើ (អ័ត្តពើរ) និងសារ៉ាវ៉ាន់ កំឡុងឆ្នាំនោះដែរ ដោយការរុលដល់អ្វីដែលគឺជាផ្លូវរបៀង60-mile (97 km)ទល់នឹងទទឹង90 miles (140 km)និងបើករយៈបណ្ដោយទាំងមូលនៃប្រព័ន្ធទន្លេកុងទៅកាន់កម្ពុជា ។[៦៣] បញ្ជាការខាងដឹកនាំសាស្ត្រថ្មី ក្រុមដំណឹកជញ្ជូនទី៤៧០ ត្រូវបង្កើតឡើងដើម្បីកាន់កាប់អង្គភាពដឹកនាំភស្តុភារ និងទ័ពនៅកម្ពុជា និងផ្លូវរំដោះថ្មីដែលរត់កាត់សៀមប៉្រាងនិងទៅដល់មេគង្គនៅស្ទឹងត្រែង ។[៦៤]

តាមដែលបានឃើញជាមុនដោយលោកលេខាធិការលាំរអឺដ លទ្ធផលដែលមិនបានរំពឹងទុកពីការលុកលុយភ្លាមជាការវិវត្តិ​នៅក្នុងបរិវេណសាកលវិទ្យាល័យនានារបស់អាមេរិក ដែលការប្រឆាំងជំទាស់នានាបានផ្ទុះឡើងប្រឆាំងនឹង អ្វីដែលគេថ្កោលទោសថាជាការវាតទីជម្លោះទៅកាន់ប្រទេសផ្សេងមួយទៀត​នៅពេលអនាគត ។ ថ្ងៃ៤ឧសភា ការរំជើបរំជួលបានរីកធំឡើងទៅដល់អំពើហិង្សា ដែលនៅពេលនោះ ពួកឆ្មាំជាតិអូហាយយ៉ូបានបាញ់ និងសម្លាប់និស្សិតដែលគ្មានអាវុធបួននាក់ (ពីរអ្នកចំណោមពួកគេមិនមែនពួកអ្នកតវ៉ាទេ) កំឡុង ការបាញ់នៅខិន្ថ៍ស្តេត ។ ពីរថ្ងៃក្រោយមក នៅសាកលវិទ្យាល័យនៅបាប់ផ្វាឡូ នគរបាលបានធ្វើអោយពួកបាតុកររងរបួសបន្ថែមទៀត ។ ថ្ងៃ៨ឧសភា ពួកអ្នកតវ៉ា១០០០០០នាក់បានប្រមូលផ្ដុំគ្នានៅឯវ៉ាឝ៊ិងតុន និង១៥០០០០នាក់ទៀតនៅឯសាន់ផ្វ្រាន់ស៊ីសស្កូ តាមការប្រកាសតែដប់ថ្ងៃតែប៉ុណ្ណោះ ។[៦៥] ទូទាំងផ្ទៃប្រទេស អគារក.ប.ន.ប.៣០បានឆេះជាអណ្ណាតភ្លើង រឺក៏ ត្រូវបានដាក់គ្រាប់បែកដែលនៅគ្រានោះដែរ សាលារៀនទាំង២៦បានដឹងលឺការប៉ះទង្គិចហិង្សារវាងពួកសិស្ស និងនគរបាល ។ អង្គភាពឆ្មាំជាតិត្រូវបានបញ្ជូនទៅឯទីធ្លាទាំង២១នៅក្នុងរដ្ឋ១៦ ។[៦៦] The កូដកម្មសិស្សបានរីករាលដាលពាសពេញផ្ទៃប្រទេស ដែលពាក់ព័ន្ធនឹងមនុស្សជាងបួនលាននាក់ ហើយនិងសាកលវិទ្យាល័យ មហាវិទ្យាល័យ និង វិទ្យាល័យ៤៥០ជាការតវ៉ានិងកូដកម្មតាមសន្តិវិធីដ៏ច្រើនបំផុត ។

ពេលដំណាលគ្នាដែរ ការស្ទង់មតិសាធារណៈ កំឡុងពេលអាទិត្យទីពីរនៃខែឧសភាបានបង្ហាញថា៥០ភាគរយ​នៃសាធារណជនអាមេរិកបានយល់ស្របទង្វើសកម្មភាព​របស់លោកប្រធានាធិបតីនិច្សុន ។[៦៧] ៥៨ភាគរយបានបន្ទោសពួកសិស្សនិស្សិតចំពោះអ្វីដែលបានកើតឡើងនៅរដ្ឋខិន្ថ ។ ទាំងពីរខាង ការរំជួលចិត្តបានកើនឡើងខ្ពស់ ។ តួយ៉ាងមួយ នៅទីក្រុងញូយ៉កថ្ងៃ៨ឧសភា ពួកកម្មករសំណង់ដែលនិយមខាងរដ្ឋការបានធ្វើកុប្បកម្មនិងវាយប្រហារពួកនិស្សិតកំពុងធ្វើបាតុកម្ម ។ អំពើហិង្សាដូចគ្នា យ៉ាងណាៗ ក៏គឺជាការភាន់ច្រឡំ ។ បាតុកម្មភាគច្រើន ទាំងគាំទ្រនិងប្រឆាំងសង្គ្រាមគឺធ្វើឡើងដោយសន្តិភាព ។ ថ្ងៃ២០ឧសភា ពួកកម្មករសំណង់ ឈ្មួញ និងពួកអ្នកធ្វើការការិយាល័យ១០០០០០នាក់បានដង្ហែក្បួន ដោយសន្តិភាពឆ្លងកាត់ទីក្រុងញូយ៉កជាការគាំទ្រ​ដល់នយោបាយរបស់លោកប្រធានាធិបតី ។

ប្រតិកម្មនៅក្នុងសមាជស.រ.ចំពោះការលុកលុយក៏ឆាប់រហ័សដែរ ។ ពួកព្រឹទ្ធសភាសមាជិកលោកភ្វ្រែង្ខ-ផ្វ.ឆឺច (គណបក្សប្រជាធិបតេយ្យ នៅអាយដាហូ) និងលោកចន-ស.ឃូបផឺរ (គណបក្សសាធារណរដ្ឋនៅឃឹនថាខ់ឃី) បានសុំអោយមានវិសោធនកម្មដល់កម្មវិធីលក់យោធា អោយបរទេសថានឹងត្រូវកាត់ផ្ដាច់ការផ្ដល់មូលនិធិ មិនថាតែប្រតិបត្តិការជើងគោកស.រ.និងពួកទីប្រឹក្សានៅកម្ពុជាទេ ក៏ប៉ុន្តែក៏នឹងត្រូវបញ្ចប់ការគាំទ្រអាកាសរបស់ស.រ.ដល់កងកម្លាំងកម្ពុជាទៀត ។[៦៨] ថ្ងៃ៣០មិថុនា ព្រឹទ្ធសភាសហរដ្ឋបានហុចកម្មវិធីជាមួយវិសោធនកម្មដែលបានបញ្ចូលហើយ ។ សេចក្ដីព្រាងច្បាប់ត្រូវបានបរាជ័យនៅឯវិមានតំណាងរាស្ត្រដែលបន្ទាប់មកកងកម្លាំងស.រ.ត្រូវដកចេញពីកម្ពុជាតាមដែលបានកំណត់ ។ កម្មវិធីដែលបានធ្វើវិសោធនកម្មថ្មីៗបានធ្វើហើយ យ៉ាងណាៗ ក៏រំលាយចោលនូវកតិកាភេទអាស៊ីអាគ្នេយ៍ (ដែលគេស្គាល់ច្បាស់ថាជាកតិកាភេទឈូងសមុទ្រតុងកឹង) ស្ថិតនៅក្រោមនោះដែលលោកប្រធានាធិបតីចនសុន និងនិច្សុនបានធ្វើប្រតិបត្តិការយោធានានា អស់រយៈពេលប្រាំពីរឆ្នាំដោយគ្មានការប្រកាសសង្គ្រាម ។

វិសោធនកម្មឃូបផឺរ-ឆឺចត្រូវបានយកមកប្រើវិញកំឡុងរដូវរងារ និងត្រូវបានបញ្ចូលទៅក្នុងកម្មវិធីជំនួយបរទេសបង្គ្រប់១៩៧០ ។ ពេលនេះ វិធានការនេះបានបង្កើតតាមរយៈវិមានសមាជទាំងពីរ និងបានក្លាយជាច្បាប់នៅថ្ងៃ២២ធ្នូ ។ ជាលទ្ធផលមួយ កងទ័ពជើងគោកនិងពួកទីប្រឹក្សាស.រ.ត្រូវបានរារាំងពីការចូលរួមក្នុងសកម្មភាពយោធានៅឡាវ រឺក៏ កម្ពុជា ដែលកាលណោះសង្គ្រាមអាកាសកំពុងតែប្រព្រឹត្តទៅ​នៅក្នុងប្រទេសទាំងពីរដោយកងទ័ពអាកាសស.រ.មិនបានធ្វើមិនដឹងមិនលឺ ។[៦៩]

សរុបសេចក្ដី

[កែប្រែ]
សម្រាប់ព័ត៌មានលម្អិតអំពីការប៉ះទង្គិចនៅកម្ពុជា សូមមើលសង្គ្រាមផ្ទៃក្នុងកម្ពុជា។
សម្រាប់ព័ត៌មានលម្អិតអំពីការវាយលុកង្វៀនហ្វេ១៩៧២ សូមមើលការវាយលុករដូវផ្ការីក-រដូវក្ដៅ។
សម្រាប់ព័ត៌មានលម្អិតអំពីការលុកលុយក.ស.វ.ណ.១៩៧១ចូលទៅកាន់ឡាវ សូមមើលប្រតិបត្តិការឡាមសឺន៧១៩។

លោកប្រធានាធិបតីនិច្សុនបានប្រកាសការលុកលុយនេះគឺជាប្រតិបត្តិការយោធានៃសង្គ្រាមទាំងមូលនេះពោរពេញដោយជោគជ័យបំផុត ។[៧០] លោកឧត្តមសេនីយ៍អាប្រាមស៍ក៏មានចិត្តដូចគ្នាដែរ ដែលជឿថាពេលនោះបាននាំមកនូវសន្តិភាវកម្ម នៅឯទីជនបទនៃវៀតណាមខាងត្បូង ហើយថាកងកម្លាំងស.រ.និងក.ស.វ.ណ.ត្រូវបានធ្វើអោយផុតភ័យពីការវាយប្រហារណាមួយពីក្រៅកម្ពុជា​ កំឡុងឆ្នាំ១៩៧១ និង ១៩៧២ ។ ចន្លោះពេលសមរម្យមួយត្រូវទទួលបានការដកទ័ពថយរបស់អាមេរិកនៅទីបញ្ចប់ ។ ឧត្តមសេនីយ៍ក.ស.វ.ណ.ត្រាន-ឌិញថខ់កាន់តែសង្ស័យ:ទោះបីជាលទ្ធផលដែលគួរអោយចង់ឃើញរបស់ខ្លួន...វាត្រូវបានគេទទួលស្គាល់ក៏ដោយ ក៏ថាការលុកលុយកម្ពុជាបានសឱ្យឃើញថានៅពេលខាងមុខ ចោទតិចតួចផ្ទុយទៅវិញក៏មានការឆាឆៅបង្អាក់ចលនាទ័ពរបស់វៀតណាមខាងជើង ឆ្ពោះទៅការត្រួតត្រាឡាវ កម្ពុជា និងវៀតណាមខាងត្បូងទាំងអស់ដែរ ។[៧១]

ចន-ឝ និង ពួកប្រវត្តិវិទូដទៃទៀត យោធិន និង អសេនិកជន បានពឹងផ្អែកលើសេចក្ដីសន្និដ្ឋាននៃការងាររបស់ខ្លួនលើការលុកលុយ ដោយការសន្មតថាប្រព័ន្ធខាងដឹកនាំសាស្ត្រវៀតណាមខាងជើង នៅកម្ពុជាត្រូវបានបំផ្លាញយ៉ាងខ្លាំងមែនទែន ដែលវាត្រូវប្រែទៅជាអប្រសិទ្ធិភាព ។[៧២] ការវាយលុករបស់វៀតណាមខាងជើងទ្រង់ទ្រាយធំបន្ទាប់មកទៀត គឺការវាយលុកង្វៀនហ្វេ១៩៧២ (ហៅថា ការវាយលុករដូវផ្ការីក-រដូវក្ដៅនៅភាគខាងលិច (Easter)) នឹងផ្ដើមឡើងចេញពីភាគខាងត្បូងនៃវៀតណាមខាងជើងនិងភាគខាងលិចឡាវ មិនមែនពីកម្ពុជាទេ ភស្តុតាងវិជ្ជាមានបង្ហាញថាប្រតិបត្តិការកម្ពុជានានាក៏បានបន្ត ។ ការពិតទៅថា កងកម្លាំងក.ប.វ.ណ.ផ្ទុយទៅវិញបានកាន់កាប់នៅកម្ពុជា ហើយក៏គ្មានផែនការការវាយលុកដូចគ្នា (រហូតដល់ឥឡូវនេះក៏ត្រូវគេដឹង) ដែលវាហាក់បីដូចជាមិនពាក់ព័ន្ធគ្នាទេ ។ ការពិតទៅតាមដឹកនាំសាស្ត្រ ការវាយលុកនៅភាគខាងជើង (ជាពិសេសរឿងមួយដែលសន្មតបាននៅពីក្រោយខ្នងដោយកងកាំភ្លើងធំពាសដែក និងធន់ធ្ងន់) នឹងត្រូវផ្ដើមឡើងកាន់តែជិតទៅដល់ប្រភពនៃហត្ថពលិកនិងគ្រឿងផ្គត់ផ្គង់ ក៏ហាក់បីដូចជាមានលទ្ធផលតិចតួចណាស់ ។

ពួកអសេនិកជនខ្មែរច្រកស្រូវអង្ករដែល វៀតណាមខាងជើងបានកាន់កាប់

ការដឹកជញ្ជូនគ្រឿងភស្តុភារបានរកឃើញ យកចេញ រឺ កម្ទេចចោលនៅភាគខាងកើតកម្ពុជាកំឡុងពេលប្រតិបត្តិការ​គឺពិតជាសម្បើមអស្ចារ្យមែនទែន: អាវុធម្នាក់ៗ២០០០០ និងអាវុធដែលប្រើដោយយានិក២៥០០ ស្រូវ៧០០០ដល់៨០០០តោន អាវុធយុទ្ធភណ្ឌ១៨០០តោន (រួមមានគ្រាប់កាំភ្លើងត្បាល់ រ៉ូកែត និងគ្រាប់កាំភ្លើងឥតធាក់១៤៣០០០គ្រាប់) គ្រឿងបរិក្ខារទំនាក់ទំនង២៩តោន យានជំនិះ៤៣១គ្រឿង និងគ្រឿងផ្គត់ផ្គង់វេជ្ជសាស្ត្រ៥៥តោន ។[៧៣] ការស៊ើបការណ៍សម្ងាត់របស់ប.ជ.យ.វ.បានប៉ាន់ស្មានថាកងកម្លាំងក.ប.វ.ណ./រ.រ.ជ.នៅភាគខាងត្បូងវៀតណាមត្រូវការគ្រឿងផ្គត់ផ្គង់ទាំងអស់១២២២តោនរាល់ខែ​ដើម្បីរក្សាល្បឿនប្រតិបត្តិការជាធម្មតា ។[៧៤] ដោយសារតែការបាត់បង់ប្រព័ន្ធផ្គត់ផ្គង់នៅកម្ពុជារបស់ខ្លួន ហើយក៏បានបន្តគំហាត់អាកាសនៅឡាវទៀត ប.ជ.យ.វ.បានប៉ាន់ស្មានថារាល់២,៥តោននៃសម្ភារៈបានបញ្ជូនចុះទៅខាងត្បូងតាមផ្លូវលំហូជីមិញ មានតែមួយទេដែលបានដល់គោលដៅ ។ ក៏ប៉ុន្តែ អត្រាបាត់បង់ពិតគឺប្រហែលនៅក្បែរត្រឹមតែដប់ភាគរយតែប៉ុណ្ណោះ ។[៧៥]

កងកម្លាំងវៀតណាមខាងត្បូងបានប្រព្រឹត្តទៅល្អកំឡុងការលុកលុយ ក៏ប៉ុន្តែតំណែងអ្នកដឹកនាំរបស់ពួកគេមិនស្មើភ្នាទេ ។ លោកឧត្តមសេនីយ៍ទ្រីបានបង្ហាញថាមេបញ្ជាការ ដែលប្រសប់លៃលកនិងលើកទឹកចិត្ត បានរកបានឈ្មោះក្រៅភែតថុននៃចំពុះសេក ពីប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយអាមេរិក ។ លោកឧត្តមសេនីយ៍អាប្រាមស៍ក៏បានសរសើរនូវជំនាញនៃលោកឧត្តមសេនីយ៍ង្វៀន-វៀតថាញ់ មេបញ្ជាការនៃកងអង្គភាពទ័ព៤ និងអ្នកផែនការនៃប្រតិបត្តិការចំពុះសេក ។[៧៦] ជាអភ័ព្វសម្រាប់ពួកប្រឆាំងកុម្មុយនិស្ត នាយទាហានទាំងពីរត្រូវបានសម្លាប់នៅក្នុងការប៉ះទង្គិចឧទ្ធម្ភាគចក្រ-លោកថាញ់នៅថ្ងៃ២ឧសភានៅកម្ពុជា និងលោកទ្រីនៅខែកុម្ភៈ១៩៧១ ។ ពួកមេបញ្ជាការក.ស.វ.ណ.ផ្សេងៗទៀត យ៉ាងណាៗ ក៏មិនបានធ្វើបានល្អដែរ ។ បន្ថែមនៅក្នុងការបរិច្ឆេទចុងក្រោយនៅក្នុងការប៉ះទង្គិចនេះ ការតែងតាំងនាយឧត្តមសេនីយ៍ក.ស.វ.ណ.ត្រូវបានរំលឹកដោយភក្ដីភាពខាងនយោបាយជាងសមត្ថភាពអាជីព ។ ជាការសាកល្បងនៃវៀតណាមនីយកម្ម ការលុកលុយត្រូវបានលើកសរសើរដោយពួកឧត្តមសេនីយ៍ និង អ្នកនយោបាយរបស់អាមេរិកដូចគ្នា ក៏ប៉ុន្តែពួកវៀតណាមពិតជាមិនបានធ្វើតែឯងនោះទេ ។ ការចូលរួមនៃកងកម្លាំងជើងគោកនិងអាកាសរបស់ស.រ.បានច្រានចោលជាមុននូវការអះអាងណាមួយដូច្នេះ ។ នៅពេលនោះបានបញ្ជាអោយធ្វើប្រតិបត្តិការវាយលុកតែឯង កំឡុងពេលការលុកលុយចូលទៅឡាវ (ប្រតិបត្តិការឡាមសឺន៧១៩) នៅឆ្នាំ១៩៧១ ភាពខ្សោយដែលបានបន្តរបស់ក.ស.វ.ណ.នឹងកាន់តែបានឃើញច្បាស់ទាំងអស់ ។

ប្រជាជនកម្ពុជា វាសនារបស់ពួកគេត្រូវបានប៉ះពាល់យ៉ាងខ្លាំងបំផុត ដោយសារតែលទ្ធផលនៃការលុកលុយ ហើយមិនត្រូវបានយកចិត្តទុកដាក់ជាសំខាន់ពីគ្រប់ខាងទាំងអស់​តែពួកប្រវត្តិវិទូតិចតួចណាស់ដែលបានកត់ត្រាទុកនៅខាងក្រោម ។ ការលុកលុយ ដែលប្រហែលក្នុងនោះរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាមិនបានសូម្បីតែប្រកាសដំណឹង រហូតដល់វាដំណើរការ ហើយបង្កអោយសង្គ្រាមផ្ទៃក្នុងកាន់តែក្ដៅឡើងៗ ។ ការដកកងកម្លាំងស.រ.ចេញ បន្ទាប់ពីយុទ្ធនាការ៣០ថ្ងៃត្រឹម បានបន្សល់នូវភាពទំនេរដ៏ធំមិនថាតែកងទ័ពកម្ពុជា រឺ ក៏វៀតណាមខាងត្បូងទេក៏មិនអាចបំពេញនៅចន្លោះប្រហោងនេះបានដែរ ។[៧៧]

ក្រោយមកទៀតកងកម្លាំងលន់-ណុលនឹងត្រូវបានប្រយុទ្ធតតាំងមិនថាតែជាមួយក.ប.វ.ណ.និងរ.រ.ជ.ប៉ុណ្ណោះទេ ក៏ប៉ុន្តែក៏ត្រូវតតាំងជាមួយកុបកម្មក្នុងស្រុក ដែលកំពុងតែកើនឡើងឥតឈប់ឈរ ដែលកាលណោះត្រូវបានគាំទ្រយ៉ាងពេញទំហឹងដោយហាណូយ និងកងកម្លាំងប្រដាប់អាវុធរបស់ខ្លួន ។ កម្ពុជា (ដូចគ្នានឹងឡាវជិតខាងដែរ) បាននឹងលិចលង់ជាមួយការដកទ័ពថយរបស់ពួកអាមេរិក និង អត្ថិភាពនៃអនាគតសារធារណរដ្ឋវៀតណាម ។[៧៨] រាប់លាននាក់នៃជនកម្ពុជាបាននឹងចំណាយតម្លៃចុងក្រោយនេះ ដែលជាលទ្ធផលនៃជ័យជម្នះរបស់ពួកខ្មែរក្រហម[៧៩] ហើយក្នុងមួយទសវត្ស រឺ ក៏តមកទៀត ហាណូយនឹងបានដឹងថាខ្លួន​ស្ថិតនៅក្នុងសង្គ្រាមជាមួយសម្ព័ន្ធមិត្តចាស់របស់ខ្លួនជាមិនខាន ។

ឯកសារយោង

[កែប្រែ]

កំណត់ចំនាំ

[កែប្រែ]
  1. ↑ John M. Shaw, The Cambodian Campaign. Lawrence KS: University of Kansas Press, 2005, p. 158. His original source was the Current Historical Evaluation of Counterinsurgency Operations (Project CHECO).
  2. ↑ Cambodian neutrality had already been violated by South Vietnamese forces in pursuit of political-military factions opposed to the regime of Ngo Dinh Diem in the late 1950s and early 1960s. Arnold R. Isaacs, Gordon Hardy, McAlister Brown, et al. Pawns of War Boston: Boston Publishing Company, 1987, p. 54.
  3. ↑ Samuel Lipsman, Edward Doyle, et al. Fighting for Time. Boston: Boston Publishing Company, 1983, p. 127. See also Military Institute of Vietnam, Victory in Vietnam, Lawrence KS: University of Kansas Press, 2002, p. 465, fn24.
  4. ↑ Wilfred Deac, Road to the Killing Fields. College Station TX: Texas A&M University Press, 1987, p. 55.
  5. ↑ Military Assistance Command, Vietnam, Command History 1967, Annex F, Saigon, 1968, p. 4.
  6. ↑ Bernard C. Nalty, Air War Over South Vietnam Washington DC: Air Force History and Museums Program, 1997, p. 127.
  7. ↑ Nalty, p. 128.
  8. ↑ Nalty, pp. 127–133.
  9. ↑ Deac, pp. 56–57.
  10. ↑ Isaacs, Hardy and Brown, p. 90.
  11. ↑ ១១,០ ១១,១ Lipsman and Doyle, p. 144.
  12. ↑ David P. Chandler, The Tragedy of Cambodian History, New Haven CT: Yale University Press, 1991, p. 231.
  13. ↑ Deac, p. 75.
  14. ↑ Lipsman and Doyle, p. 146.
  15. ↑ Herman L. Gilster, The Air War in Southeast Asia. Maxwell Air Force Base AL: Air University Press, 1993, p. 20.
  16. ↑ ១៦,០ ១៦,១ Lipsman and Doyle, p. 147.
  17. ↑ Shelby L. Stanton, Rise and Fall of an American Army. New York: Dell, 1985, pp. 319–320.
  18. ↑ ១៨,០ ១៨,១ Lipsman and Doyle, p. 149.
  19. ↑ ១៩,០ ១៩,១ ១៩,២ ១៩,៣ Lipsman and Doyle, p. 152.
  20. ↑ Isaacs, Hardy and Brown, p. 146.
  21. ↑ Shaw, p. 59.
  22. ↑ Shaw, pp. 58–60.
  23. ↑ Nalty, p. 129.
  24. ↑ Nalty, p. 83.
  25. ↑ Lewis Sorley, A Better War. New York: Harvest Books, 1999, p. 202.
  26. ↑ Stanley Karnow, Vietnam. New York: Viking, 1983, p. 607.
  27. ↑ Lipsman and Doyle, p. 153.
  28. ↑ ២៨,០ ២៨,១ Tảng 1985, ទ. 178
  29. ↑ ២៩,០ ២៩,១ Tảng 1985, ទ. 180
  30. ↑ Tảng 1985, ទ. 181
  31. ↑ Tri's operation was to have begun on the 29th but the general refused to budge, claiming that his astrologer had told him "the heavens were not auspicious". Shaw, p. 53.
  32. ↑ Shaw, p. 54.
  33. ↑ Lipsman and Doyle, p. 164.
  34. ↑ (PAVN casualties) Lipsman and Doyle, p. 164. (U.S. casualties) Denis Kennedy Tracks in the Jungle. Boston: Boston Publishing Company, 1987, p. 137.
  35. ↑ Valorous Unit = Silver Star for all in unit: http://www.history.army.mil/html/forcestruc/lineages/branches/cav/007cv001sq.htm Archived 16 January 2010[Date mismatch] at the វេយប៊ែខ ម៉ាស៊ីន.
  36. ↑ ៣៦,០ ៣៦,១ ៣៦,២ Sorley, p. 203.
  37. ↑ Karnow, p. 608.
  38. ↑ A vivid, first-hand account of the battle can be found in William K. Nolan, Into Cambodia. Novato CA: Presidio Press, 1986, pp. 147–161.
  39. ↑ ៣៩,០ ៣៩,១ Lipsman and Doyle, p. 167.
  40. ↑ Shaw, p. 158.
  41. ↑ Nolan, p. 195.
  42. ↑ Nolan, p. 201.
  43. ↑ Stanton, p. 324.
  44. ↑ http://www.ellwoodcityledger.com/news/local_news/year-of-the-track/article_0fb22a01-a48a-560a-8ef9-0f6c13f51f63.html[តំណភ្ជាប់ខូច]
  45. ↑ Shaw, p. 126.
  46. ↑ Nolan, p. 272. The 3rd Brigade was the last major element of the 9th Infantry Division remaining in South Vietnam, the remainder having been withdrawn in the summer of 1969. At the time of the incursion, the 3rd was under the operational control of the 25th Infantry Division.
  47. ↑ ៤៧,០ ៤៧,១ ៤៧,២ Lipsman and Doyle, p. 174.
  48. ↑ During these operations South Vietnamese and American naval forces evacuated about 35,000 Vietnamese from Cambodia. Shaw, p. 146.
  49. ↑ Lipsman and Doyle, p. 177.
  50. ↑ John Schlight, A War Too Long. Washington DC: Air Force History and Museums Program, 1986, pp. 183–184.
  51. ↑ John Morocco, Operation Menu, Boston Publishing Company, 1988, p. 146.
  52. ↑ Shaw, p. 141.
  53. ↑ Shaw, p. 75.
  54. ↑ Shaw, p. 143.
  55. ↑ Nalty, p. 199.
  56. ↑ ៥៦,០ ៥៦,១ Morocco, p. 148.
  57. ↑ Abrams was fortunate—had PAVN fought for the sanctuaries instead of fleeing, U.S. and ARVN units would have rapidly consumed their available supplies. Shaw, p. 136.
  58. ↑ The tempo of logistical troops could be mind numbing. The U.S. Third Ordnance Battalion for example, loaded up to 150 flatbed trucks per day with ammunition. Logisticians were issuing more than 2,300 short tons (almost five million pounds) of supplies every day to support the incursion. Shaw, p. 135.
  59. ↑ Shaw, pp. 96–101.
  60. ↑ Shaw, pp. 72–73.
  61. ↑ Shaw, pp. 149–151.
  62. ↑ Shaw, p. 45.
  63. ↑ Prados, The Blood Road. New York: John Wiley and Sons, 1998, p. 191.
  64. ↑ Victory in Vietnam, p. 382.
  65. ↑ Todd Gitlin, The Sixties, New York: Bantam Books, 1987, p. 410.
  66. ↑ Gitlin, p. 410.
  67. ↑ Lipsman and Doyle, p. 182.
  68. ↑ Fulghum and Maitland, p. 9.
  69. ↑ Nalty, p. 276.
  70. ↑ Shaw, p. 153.
  71. ↑ Brigadier General Tran Dinh Tho, The Cambodian Incursion. Washington DC: United States Army Center of Military History, 1979, p. 182.
  72. ↑ Shaw, pp. 161–170. See also Stanton, pp. 324–325 and Dave R. Palmer, Summons of the Trumpet. Novato CA: Presidio Press, 1978, pp. 300–301.
  73. ↑ Shaw, p. 162.
  74. ↑ Shaw, p. 163.
  75. ↑ Due to lack of verifiable sources in the Socialist Republic of Vietnam, this figure is, at best, an estimate. The official Vietnamese figure of losses in transported supplies in 1970 was 3.4 percent. Victory in Vietnam, p. 261. The U.S. Air Force's best estimate for the same time period was that one-third of the total amount was destroyed in transit. Bernard C. Nalty, War On Trucks, Washington DC: Air Force History and Museums Program, 2005, p. 297.
  76. ↑ Sorley, p. 221.
  77. ↑ Lieutenant General Sak Sutsakhan, The Khmer Republic at War. Washington DC: United States Army Center of Military History, 1984, p. 174.
  78. ↑ Colonel Perry Lamy, Barrel Roll, Maxwell Air Force Base AL: Air University Press, 1995, p. 47.
  79. ↑ Shawcross, pp. 395–396.

ប្រភព

[កែប្រែ]

ឯកសាររដ្ឋាភិបាលដែលមិនបានបោះពុម្ពផ្សាយ

[កែប្រែ]

Military Assistance Command, Vietnam, Command History 1967, Annex F. Saigon, 1968.

ឯកសាររដ្ឋាភិបាលដែលបានបោះពុម្ពផ្សាយ

[កែប្រែ]
  • Gilster, Herman L. The Air War in Southeast Asia: Case Studies of Selected Campaigns. Maxwell Air Force Base AL: Air University Press, 1993.
  • Military Institute of Vietnam, Victory in Vietnam: The Official History of the People's Army of Vietnam, 1954–1975. Lawrence KS: University of Kansas Press, 2002.
  • Lamy, Colonel Perry L. Barrel Roll, 1968–1973: An Air Campaign in Support of National Policy. Maxwell Air Force Base AL: Air University Press, 1995.
  • Nalty, Bernard C. Air War Over South Vietnam: 1968–1975. Washington DC: Air Force History and Museums Program, 2000.
  • Nalty, Bernard C. War Against Trucks: Aerial Interdiction in Southern Laos, 1968–1972. Washington DC: Air Force History and Museums Program, 2005.
  • Sutsakhan, Lieutenant General Sak, The Khmer Republic at War and the Final Collapse. Washington DC: United States Army Center of Military History, 1984.
  • Tho, Brigadier General Tran Dinh, The Cambodian Incursion. Washington DC: United States Army Center of Military History, 1979.

ដំណើររឿងបន្ទាប់បន្សំ

[កែប្រែ]
  • Chandler, David P. The Tragedy of Cambodian History. New Haven CT: Yale University Press, 1991.
  • Deac, Wilfred, Road to the Killing Fields: The Cambodian Civil War of 1970–1975. College Station TX: Texas A&M University, 1997.
  • Fulghum, David, Terrence Maitland, et al. South Vietnam on Trial: Mid-1970–1972. Boston; boston Publishing Company, 1984.
  • Gitlin, Todd, The Sixties: Years of Hope, Days of Rage. New York: Bantam Books, 1987.
  • Karnow, Stanley, Vietnam: A History. New York: Viking Books, 1983.
  • Kennedy, Denis, Tracks in the Jungle in The Army at War. Boston: Boston Publishing Company, 1987.
  • Lipsman, Samuel, Edward Doyle, et al. Fighting for Time: 1969–1970. Boston: Boston Publishing Company, 1983.
  • Morocco, John, Operation Menu in War in the Shadows. Boston: Boston Publishing Company, 1988.
  • Morocco, John, Rain of Fire: Air War, 1969–1973 Boston: Boston Publishing Company, 1985.
  • Nolan, Keith W. Into Cambodia: Spring Campaign, Summer Offensive, 1970. Novato CA: Presidio Press, 1990.
  • Palmer, Dave Richard (1978). Summons of the Trumpet: The History of the Vietnam War from a Military Man's Viewpoint. New York: Ballentine. 
  • Prados, John, The Blood Road: The Ho Chi Minh Trail and the Vietnam War. New York: John Wiley and Sons, 1998.
  • Shaw, John M. The Cambodian Campaign: The 1970 Offensive and America's Vietnam War. Lawrence KS: University of Kansas Press, 2005.
  • Shawcross, William, Sideshow: Kissinger, Nixon and the Destruction of Cambodia. New York: Washington Square Books, 1979.
  • Sorley, Lewis (1999). A Better War: The Unexamined Victories and Final Tragedy of America's Last Years in Vietnam. New York: Harvest Books. ល.ស.ប.អ. 0156013096. 
  • Stanton, Shelby L. (1985). The Rise and Fall of an American Army: U.S. Ground Forces in Vietnam, 1965–1973. New York: Dell. ល.ស.ប.អ. 0891412328. 
  • Tảng, Truong Như; David Chanoff, Van Toai Doan (1985). A Vietcong memoir (1985 រ.រ.). Harcourt Brace Jovanovich. ល.ស.ប.អ. 9780151936366. - Total pages: 350

ការរាយការណ៍ ថែយម៍

[កែប្រែ]

តំណភ្ជាប់ខាងក្រៅ

[កែប្រែ]