សង្គមរាស្រ្តនិយម
| សង្គមរាស្រ្តនិយម Communauté socialiste populaire Popular Socialist Community | |
|---|---|
| ស្ថាបនិក | នរោត្តម សីហនុ |
| បង្កើត | ២២ មីនា ១៩៥៥ |
| រំលាយ | ១៨ មីនា ១៩៧០ |
| បក្សស្នង | គណបក្សហ៊្វុនស៊ិនប៉ិច |
| ស្លាបយុវជន | យុវជនសង្គមនិយម |
| សមាជិកភាព (១៩៥៥) | ៤៥០,០០០[១] |
| មនោគមវិជ្ជា | ជាតិនិយមខ្មែរ ជាតិអភិរក្សនិយម[២] រាជានិយម រដ្ឋនិយម[៣] សង្គមនិយមព្រះពុទ្ធសាសនា[៤] សេដ្ឋកិច្ចជាតិនិយម[២] |
| សាសនា | ថេរវាទ |
សង្គមរាស្រ្តនិយម (ជាភាសាបារាំង៖ Communauté socialiste populaire និងប្រែជាអង់គ្លេស៖ Popular Socialist Community)[៥] ឬហៅខ្លីថា សង្គម គឺជាអង្គការនយោបាយមួយដែលបានបង្កើតឡើងនៅថ្ងៃទី២២ ខែមីនា ឆ្នាំ១៩៥៥ ដោយព្រះអង្គម្ចាស់នរោត្ដម សីហនុ នៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា។[៦] ព្រះអង្គបានមានព្រះបន្ទូលថា "សង្គមរាស្រ្តនិយម" គឺជាចលនានយោបាយច្រើនជាជាងគណបក្សនយោបាយ (សមាជិកខ្លួនត្រូវលះបង់ចោលនូវសមាជិកភាពនៃក្រុមនយោបាយផ្សេងៗ)។ សង្គមរាស្តនិយមបានកាន់កាប់រដ្ឋាភិបាលគ្រប់គ្រងលើប្រទេសកម្ពុជាពីឆ្នាំ១៩៥៥ រហូតដល់ឆ្នាំ១៩៧០។[៦] មនោគមវិជ្ជាគោលរបស់សង្គមរាស្ត្រនិយមគឺ ជាតិនិយម អភិរក្សនិយម រក្សាការពារតម្លៃរាជានិយម និងប្រកាន់ខ្ជាប់នូវគំនិតអភិរក្សនិយមព្រះពុទ្ធសាសនា។[២]
ស្ថាបនកម្ម
[កែប្រែ]សង្គមត្រូវបានបង្កើតឡើងក្រោយពីព្រះអង្គនរោត្តម សីហនុ បានដាក់រាជ្យក្នុងឆ្នាំ១៩៥៥ ហើយបានប្រទានរាជបល្ល័ង្កទៅឱ្យបិតាព្រះអង្គគឺ នរោត្តម សុរាម្រិត ដោយព្រះអង្គមានគោលបំណងចង់ផ្តោតទៅលើកិច្ចការងារនយោបាយ។
មូលដ្ឋានរបស់ចលនាមួយនេះគឺចាប់ផ្តើមដោយគណបក្សរាជានិយមតូចៗចំនួនបួននិងគណបក្សស្តាំនិយមរួមមាន'គណបក្សជ័យជម្នះទិសឥសាន្ត'របស់ដាប ឈួន និង'គណបក្សកំណែទម្រង់ខ្មែរ'របស់លន់ នល់។[៧] សីហនុបានពង្រីកមូលដ្ឋាននយោបាយនេះគឺដើម្បីយកឈ្នះក្នុងការបោះឆ្នោតសកលឆ្នាំ១៩៥៥។ បន្ទាប់ពីបានទទួលឯករាជ្យ សង្គមត្រូវបានគេចាត់ទុកថាជាគណបក្សសីហនុនិយម (បក្សដែលតែងគាំទ្រសីហនុ)។ សង្គមបានទទួលជ័យជម្នះដ៏លើសលប់នៅក្នុងការបោះឆ្នោតឆ្នាំ១៩៥៥: ប៉ុន្តែការបោះឆ្នោតនេះត្រូវបានគេចោតប្រកាន់ថាមានការបន្លំសន្លឹកឆ្នោត និងការគំរាមកំហែងទៅបក្សប្រឆាំងដូចជាគណបក្សប្រជាធិបតេយ្យ និងក្រុមប្រជាជន។
លក្ខណៈគោលនយោបាយ
[កែប្រែ]មនោគមវិជ្ជារបស់សង្គមរាស្រ្តនិយមដូចជា "សង្គមនិយមព្រះពុទ្ធសាសនា" ឫ"សង្គមនិយមខ្មែរ" គឺមិនមានអ្វីទាក់ទងនឹងលទ្ធិសង្គមនិយមពិតប្រាកដទេ, ម៉ាក្សនិយមក៏មិនមានអ្វីពាក់ព័ន្ធជាមួយមនោគមវិជ្ជារបស់សង្គមរាស្រ្តនិយមដែរ។ ដោយខ្វះទស្សនៈនយោបាយ, សង្គមបានបូកបញ្ចូលបាវចនា (ពាក្យស្លោក) សង្គមនិយមជាមួយនឹងតម្លៃសង្គមអភិរក្សនិយម, រាជានិយម, ជាតិនិយម, និងគោលលទ្ធិព្រះពុទ្ធសាសនាថេរវាទ។ រដ្ឋបាលសង្គមបានបញ្ជាក់ថា"សង្គមនិយមគឺសម្រាប់សុខុមាលភាពរបស់ប្រជាជន ហើយរាជានិយមគឺសម្រាប់កិត្យានុភាពនិងការរួបរួមជាតិ"។ ទន្ទឹមនឹងនេះដែរ សង្គមរាស្រ្តនិយមគឺត្រូវបានបង្កើតមកដើម្បីជម្រុញលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យនៅក្នុងប្រទេស និងខំគ្រប់គ្រងស្ថេរភាពនយោបាយ។[៨] ជាជាងទទួលយកមនោគមវិជ្ជាជាក់លាក់មួយ សង្គមត្រូវបានកំណត់ដោយសីហនុ និងអ្វីដែលជាប្រជាប្រិយភាពរបស់ទ្រង់។
សង្គមរាស្រ្តនិយមបានអនុវត្តអំណាចតាមគោលការណ៍"សង្គមនិយមព្រះពុទ្ធសាសនា" ហើយបានអះអាងថាមនោគមវិជ្ជាមួយនេះនឹងអាចធ្វើឱ្យប្រទេសកម្ពុជាឆ្ពោះទៅរកការរីកចម្រើន និងបញ្ឈប់ភាពអយុត្តិធម៌សង្គម។ លើសពីនេះទៅទៀត មនោគមវិជ្ជាមួយនេះបានអាស្រ័យតាមទំនៀមទម្លាប់សាសនា និងសង្គមអភិរក្សរបស់កម្ពុជា។ ជាជាងរឹបអូសផលប្រយោជន៍ឱ្យតែខ្លួនឯង 'សង្គមនិយម' បានអប់រំមនុស្សឋានៈកណ្តាល ឫអ្នកមានឱ្យចេះជួយយល់អាសារអ្នកខ្វះខាតដើម្បីទទួលបានបុណ្យកុសល។[៩] ឥស្សារជនល្បីៗក៏ត្រូវបានណែនាំឱ្យមានគណនេយ្យភាពពេញលេញចំពោះជនខ្វះខាត ដូចជាការប្រព្រឹត្តអំពើអ្វីមួយមកលើជនខ្វះខាត និងពេលខ្លះថែមទាំងឱ្យឈប់សម្រាកទៀងទាត់ទៀតផងដើម្បីអនុវត្តិការងារទាក់ទងនឹងវិស័យកសិកម្ម (ជារឿយៗ សីហនុតែងតែយាងចុះមកតាមទីជនបទដើម្បីជួយធ្វើការងារពលកម្មជាមួយប្រជាកសិករខ្មែរ)។
ការអនុវត្តិការគ្រប់គ្រងសេដ្ឋកិច្ចបានរីកចម្រើនតាមបែបលក្ខណៈ'សង្គមនីយកម្ម'ដែលមានភាពស្រដៀងគ្នានឹង'មូលធននីយកម្ម'ដែរ: សហគ្រាសរដ្ឋត្រូវបានបង្កើតឡើងហើយបន្ទាប់មកត្រូវបានគ្រប់គ្រងដោយសមាជិកវរជននៃសង្គមនិយម ភាគច្រើនគឺដើម្បីផលប្រយោជន៍ខ្លួន។[១០] អង្គការរដ្ឋដែលត្រូវបានបង្កើតក្នុងរបបសង្គមរាស្រ្តនិយមគឺ OROC, the Office royale de coopération ដែលគ្រប់គ្រងខាងជំនួញពាណិជ្ជកម្ម និងការនាំចេញនាំចូល។
ក្នុងឆ្នាំ១៩៥៧ នរោត្តម សីហនុបានបង្កើតស្លាបយុវជនមួយដែលត្រូវបានគេស្គាល់ថា"យុវជនសង្គមរាជានិយមខ្មែរ" (ភាសាបារាំង: Jeunesse socialiste royale khmère, JSRK)។[១១]
នយោបាយក្នុងស្រុកសម័យសង្គមរាស្រ្តនិយម
[កែប្រែ]ការរិះគុនរបស់សីហនុទៅលើគូប្រជែងរបស់ព្រះអង្គនៅលើវេទិកាសាធារណៈបានផ្តល់លទ្ធផលចំនួនពីរគឺ: ឱ្យពួកគេចុះចូលជាមួយព្រះអង្គដើម្បី"ជួយសង្គមខ្មែរទាំងមូល" ហើយបើខុសពីអ្វីៗដែលបានគ្រោងទុកនោះក្រុមប្រឆាំងព្រះអង្គនឹងកាន់តែប្រឆាំងនឹងទ្រង់បន្ថែម។[១២] ព្រះអង្គបានប្រកាន់យកនយោបាយអព្យាក្រឹត ទាំងនៅក្នុងជាតិ និងអន្តរជាតិ។
នៅក្នុងសម័យដឹកនាំរបស់ព្រះអង្គសីហនុ, សង្គមរាស្រ្តនិយមបានស្រូបយកហើយបូកបញ្ចូលធាតុផ្សំនៃនយោបាយស្លាបស្តាំនិងកណ្តាល ក៏ដូចជានយោបាយស្លាបឆ្វេងនិងលទ្ធិកុម្មុយនិស្តមជ្ឈន្តិកផងដែរ។ មានតែក្រុមបក្សកុម្មុយនិស្តកម្ពុជាទេដែលតែងតែគេចមិនចង់ចូលក្នុងរបបសង្គមរាស្រ្តនិយមរបស់សីហនុ។ ប៉ុន្តែមានសមាជិកកុម្មុយនិស្តសំខាន់ៗពីរនាក់គឺលោកហូ នឹម និងខៀវ សំផន ដែលបានចូលរួមធ្វើការងារនយោបាយជាមួយសីហនុ។[១៣] នៅដើមទសវត្សឆ្នាំ១៩៦០ ខៀវ សំផនត្រូវបានសីហនុអំពាវនាវឱ្យបន្តអនុវត្តកំណែទម្រង់សេដ្ឋកិច្ចដែលផ្អែកលើផែនការដែលបានចែងក្នុងនិក្ខេបបទបណ្ឌិតរបស់លោក។[១៤]
ខណៈដែលគណបក្សប្រជាធិបតេយ្យ និងអ្នកសាធារណរដ្ឋ ដែលនៅក្នុងមជ្ឈដ្ឋាននយោបាយកម្ពុជា ត្រូវបានបញ្ចូលទៅក្នុងសង្គមរាស្រ្តនិយមក្នុងឆ្នាំ១៩៥៧ [១៥] ក្រុមអ្នកសាធារណរដ្ឋមជ្ឈន្តិកជាច្រើនបានគេចចេញពីកិច្ចការនយោបាយរហូតដល់ឆ្នាំ១៩៧០។
ក្រៅពីពួកកុម្មុយនិស្តនិយម, ធាតុដែលគួរឱ្យកត់សម្គាល់មួយដែលនៅក្រៅរបបសង្គម គឺពួកស្តាំនិយម និងក្រុមជាតិនិយមដែលប្រឆាំងរាជាធិបតេយ្យ ដឹកនាំដោយលោកសឺង ង៉ុកថាញ់ ដែលមានឈ្មោះថាខ្មែរសេរី។ សីហនុបានបែងចែកក្រុមប្រឆាំងទ្រង់ជាពីរបក្សពួកគឺ ក្រុមប្រឆាំងខាងស្តាំនិយម និងឆ្វេងនិយម។[១៦] នៅចុងទសវត្សឆ្នាំ១៩៥០ និងដើមទសវត្សឆ្នាំ១៩៦០ គេឃើញមានអំពើហិង្សាតិចតួចណាស់ប្រឆាំងនឹងសីហនុ និងប្រទេសជាតិទាំងមូល (ដូចជា ការគំរាមកំហែងម្តងហើយម្តងទៀតពីគណបក្សប្រជាជនដែលចោតប្រកាន់សង្គមថាចេះតែជួយយួន)។[១៧] មានតែក្រុមខ្មែរសេរីដែលត្រូវសង្គមប្រព្រឹត្តអំពើយ៉ាងឃោរឃៅដាក់គឺ: នៅឆ្នាំ១៩៦៣ មានសកម្មជនខ្មែរសេរីម្នាក់ឈ្នោះព្រាប អ៊ីន ដែលប៉ុនប៉ងចង់ចរចាជាមួយសីហនុ ត្រូវបានចាប់ខ្លួនហើយប្រហារជីវិត ការប្រហារជីវិតរបស់អ៊ីនត្រូវបានដាក់បញ្ចាំងនៅតាមរោងកុនទូទាំងប្រទេសកម្ពុជា។ នៅឆ្នាំ១៩៦៧ ប្រព្រឹត្តិកម្មដដែរបានធ្វើឡើងដាក់ក្រុមមេដឹកនាំខ្មែរសេរីមានដូចជាលោកឆាវ បូរី, ឆាវ ម៉ាធូរ៉ា, និងសៅ ង៉ុយ។
ដំណាក់កាលចុងក្រោយនៃសង្គមរាស្រ្តនិយម
[កែប្រែ]ក្នុងឆ្នាំ១៩៦៣ សីហនុត្រូវបានតែងតាំងជាប្រមុខរដ្ឋនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាអស់ពេញមួយជីវិតព្រះអង្គ។ ចាប់ពីពាក់កណ្តាលទសវត្សឆ្នាំ១៩៦០ របបសង្គមរាស្រ្តនិយមបានចាប់ផ្តើមបែកបាក់បន្តិចម្តងៗ។ ជាលទ្ធផលក្នុងការបោះឆ្នោតឆ្នាំ១៩៦៦ ជ័យជម្នះត្រូវបានទៅលើក្រុមអ្នកឈរឈ្មោះស្តាំនិយម, ព្រះអង្គសីហនុបានឆ្លើយតបទៅនឹងជ័យជម្នះរបស់ពួកស្តាំនិយមវិញដោយបានបង្កើត"រដ្ឋាភិបាលប្រឆាំង"ដែលដឹកនាំដោយពួកឆ្វេងនិយមមានដូចជាលោកហូ នឹម និងខៀវ សំផន, ដើម្បីរារាំងរបបសង្គមពីការដួលរលំទាំងស្រុង។
ភាពកើនឡើងនៃការវាយតបទៅវិញដោយពួកឆ្វេងនិយម, ដែលដឹកនាំដោយលន់ នល់ និងកម្លាំងយោធាសីហនុ, បានធ្វើឱ្យចំណងមិត្តភាពរវាងក្រុមកុម្មុយនិស្តដែលនៅសេសសល់និងសង្គមបានបែកបាក់ ជាពិសេសគឺពួកសីហនុនិយមដែលជំពាក់គុណទៅនឹងវៀតណាម និងក្រុមវៀតមិញ។ ការរិះគុណជាសាធារណៈរបស់សីហនុទៅនឹងក្រុម'ខ្មែរវៀតមិញ'បានផ្តល់ឥទ្ធិពលបំផ្លិចបំផ្លាញកំណើនគោលនយោបាយប្រឆាំងនឹងវៀតណាមក៏ដូចជាក្រុមប្រឆាំងរាជានិយមដែរ, ដែលដឹកនាំដោយប៉ុល-ពត។[១៨] ការផ្ទុះឡើងនៃសង្គ្រាមឥណ្ឌូចិនលើកទី២ បានជះឥទ្ធិពលអស្ថេរភាពមកលើស្ថានភាពនយោបាយនិងសេដ្ឋកិច្ចប្រទេសកម្ពុជាទាំងមូល។ សង្គមរាស្ត្រនិយមបានជាប់ខ្លួននៅក្នុងភាពលំបាក់តស៊ូជូរចត់កាន់តែខ្លាំងឡើងដោយសារទាហានភាគីសង្គ្រាមវៀតណាមបានឈានចូលប្រយុទ្ធគ្នានៅលើទឹកដីកម្ពុជា ជាពិសេសគឺក្រុមវៀតមិញ និងប៉ាថេតឡាវ: សីហនុបានថ្លែងដំណឹងតាមវិទ្យុទីក្រុងភ្នំពេញថា "ពួកយើងបានដុតពួកវាទាំងរស់ [...] យើងបានបោះសពពួកវាទៅឱ្យសត្វត្មាតស៊ី"។[១៩]
កលល្បិចដ៏ឃោរឃៅគួរឱ្យភ្ញាក់ផ្អើលដែលត្រូវបានអនុម័តដោយសង្គមរាស្ត្រនិយមមិនត្រឹមតែអនុវត្តទៅលើពួកឆ្វេងនិយមពីក្រៅព្រំដែនកម្ពុជាប៉ុណ្ណោះទេប៉ុន្តែក៏បានប្រព្រឹត្តិមកលើ"ខ្មែរឆ្វេងនិយម"ផងដែរ, ជាពិសេសបន្ទាប់ពីការបះបោរនៅតាមជនបទខេត្តបាត់ដំបងក្នុងឆ្នាំ១៩៦៧ ដែលដឹកនាំដោយបក្សកុម្មុយនិស្តកម្ពុជា (បកក), នេះគឺជាដំណាក់កាលមួយជំហានឈានទៅដល់សង្គ្រាមស៊ីវិលនៅកម្ពុជា។[២០] របាយការណ៍ជាច្រើនបានបញ្ជាក់ថាក្រុមកុម្មុយនិស្តដែលបានចាប់ខ្លួន ត្រូវបានសម្លាប់ចោលដោយស្រាវពោះវៀន ឫបោះទម្លាក់ពីលើកំពូលភ្នំ។ អ្នកតំណាងក្រុមកុម្មុយនិស្តចំនួន៣រូបគឺ ខៀវ សំផន, ហ៊ូ យន់ និងហូ នឹម បានភៀសខ្លួនរត់ចូលទៅក្នុងព្រៃនៅអំឡុងឆ្នាំ១៩៦៧-៨, មានពាក្យចចាមអារាមថាពួកគេត្រូវបានសម្លាប់ដោយកម្លាំងនគរបាលសង្គមរាស្ត្រនិយម (ក្រោយពីពួកគេបានបង្ហាញខ្លួនឡើងវិញជាសាធារណៈនៅទសវត្សឆ្នាំ១៩៧០, ពួកគេត្រូវបានមនុស្សមួយចំនួនហៅថា"ខ្មោចទាំងបី")។
ការទម្លាក់ព្រះអង្គសីហនុចេញពីតំណែង
[កែប្រែ]ចំពេលកំពុងតែមានអស្ថេរភាពនយោបាយកើនឡើង ទីបំផុតនៅឆ្នាំ១៩៧០ ព្រះអង្គសីហនុត្រូវបានឧត្តមសេនីយ៍លន់ នល់ និងពួកស្តាំនិយមដូចជាលោកអ៊ិន តាំ និងព្រះអង្គម្ចាស់ស៊ីសុវត្ថិ សិរីមតៈធ្វើរដ្ឋប្រហារទម្លាក់ចេញពីតំណែង។ ក្រោយពីរដ្ឋប្រហារ ក្រុមឧទ្ទាមខ្មែររំដោះដែលប្រដាប់និងបណ្តុះបណ្តាលដោយវៀតណាមខាងជើងបានបន្តប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងព្រះអង្គសីហនុដដែរ ជាពិសេសគឺអតីតសហសេវិករបស់ទ្រង់ផ្ទាល់។[១៦] កលល្បិចរបស់សីហនុគឺការបង្កើតបុព្វហេតុរួមជាមួយក្រុមបះបោរកុម្មុយនិស្តខ្មែរដើម្បីទាក់ទាញប្រជាជនកម្ពុជាឱ្យមកខាងពួកគេ។ សង្គមរាស្រ្តនិយមត្រូវបានរំលាយជាផ្លូវការនៅថ្ងៃទី១៨ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ១៩៧១។
ធាតុនយោបាយនានានៃសង្គមរាស្រ្តនិយមរបស់សីហនុបានទៅបន្តបង្កើតគណបក្សនយោបាយរាជានិយមមួយហៅថាហ៊្វុនស៊ិនប៉ិចដែលមានស្លាបយោធាឈ្មោះថាទ័ពជាតិសីហនុ ហើយបានគ្រប់គ្រងតំបន់ជាច្រើននៅតាមជនបទនៃប្រទេសកម្ពុជាក្នុងទសវត្សឆ្នាំ១៩៨០។
ការវាយតម្លៃ
[កែប្រែ]មតិនៅតែមានការបែកបាក់គ្នាយ៉ាងខ្លាំងចំពោះចលនាសង្គមរាស្ត្រនិយម ក៏ដូចជាសម្តេចសីហនុ។ អ្នកអត្ថាធិប្បាយជាច្រើន ជាពិសេសពួកឆ្វេងនិយម ឬអ្នកដែលប្រឆាំងផ្ទាល់នឹងសម្ដេចសីហនុ បានពណ៌នាសង្គមរាស្ត្រនិយមថាជាចលនាអភិរក្សនិយមដែលព្យាយាមរក្សាអំណាច និងឥទ្ធិពលនៃស្ថានភាពកម្ពុជាក្រោមតាមរយៈរបបផ្តាច់ការ។[២១] ទោះជាយ៉ាងនេះក្តីអ្នកផ្សេងទៀតបានកត់សម្គាល់ថា វាបានបង្កើនការចូលរួមរបស់ប្រជាជនកម្ពុជាសាមញ្ញក្នុងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យយ៉ាងច្រើន ហើយពិពណ៌នាថាវាជាចលនាជាក់ស្តែងដែលស្វែងរកពិតប្រាកដដើម្បីនាំយកការអភិវឌ្ឍន៍សហគមន៍មកកម្ពុជាតាមរយៈការណែនាំពីអ្នកជំនាញ និងការបញ្ចុះបញ្ចូលដ៏ទន់ភ្លន់។[២២]
នៅបច្ចុប្បន្នមានការអាឡោះអាល័យមួយកម្រិតក្នុងមួយចំណោមប្រជាជនកម្ពុជាវ័យចំណាស់សម្រាប់សម័យសង្គមរាស្ត្រនិយម ជាពិសេសក្នុងការរក្សាសន្តិភាពរវាងឆ្នាំ ១៩៥៥ និង១៩៦៥ ពេលការប្រៀបធៀបទៅនឹងសម័យក្រោយៗទៀត។ បន្ទាប់ពីដំណោះស្រាយនយោបាយឆ្នាំ ១៩៩១ និងការឡើងសោយរាជ្យលើកទី២នៃព្រះបាទនរោត្តមសីហនុនៅឆ្នាំ១៩៩៣ គណបក្សនយោបាយខ្មែរមួយចំនួនបានប្រើពាក្យ "សង្គម" ក្នុងនាមខ្លួនដើម្បីភ្ជាប់ខ្លួនជាមួយសម័យនេះ។
លទ្ធផលការបោះឆ្នោតជាសកល
[កែប្រែ]| ឆ្នាំបោះឆ្នោត | ប្រធានគណបក្ស | សម្លេងឆ្នោត | អាសនៈ | ចំណាត់លេខ | រដ្ឋាភិបាល | |||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| # | % | ± | # | ± | ||||
| ១៩៥៥ | នរោត្តម សីហនុ | ៦៣០,៦២៥ | ៨២.៧% | ថ្មី | ៩១ / ៩១
|
ថ្មី |  ទី ១
|
សង្គមរាស្រ្តនិយម |
| ១៩៥៨ | ១,៦៤៦,៤៨៨ | ៩៩.៩% | ១៧.២
|
៦១ / ៦១
|
 ៣០
|
ទី ១ |
សង្គមរាស្រ្តនិយម | |
| ១៩៦២ | N/A | ១០០.០% | ០.១
|
៧៧ / ៧៧
|
១៦
|
ទី ១ |
សង្គមរាស្រ្តនិយម | |
| ១៩៦៦ | N/A | ១០០.០% |
|
៨២ / ៨២
|
៥
|
ទី ១ |
សង្គមរាស្រ្តនិយម | |
ឯកសារយោង
[កែប្រែ]- ↑ "1955 polls: the Sangkum takes hold". The Phnom Penh Post. 13 February 1998. https://www.phnompenhpost.com/national/1955-polls-sangkum-takes-hold។ បានយកមក 12 July 2019.
- ↑ ២,០ ២,១ ២,២ "Cambodia under Sihanouk (1954–70)". factsanddetails.org. Retrieved 19 May 2020.
- ↑ "Language and National Identity in Asia: Cambodia - Sangkum Reas Niyum".
- ↑ "Cambodia under the Khmer Rouge". Archived from the original on 2010-10-16. Retrieved 2020-01-11.
- ↑ Corfield, Justin J. (2009). The History of Cambodia. p. 52. ល.ស.ប.អ. 0313357234.
- ↑ ៦,០ ៦,១ Dommen, A. The Indochinese experience of the French and the Americans, Indiana University Press, 2001, p.318
- ↑ Kiernan, B. How Pol Pot came to power, Yale University Press, 2004, p.158
- ↑ Kershaw, Roger (2001). Monarchy in South East Asia: The Faces of Tradition in Transition. Routledge. pp. 55–56.
- ↑ Ayres, D. M Anatomy of a crisis: education, development, and the state in Cambodia, 2000, pp.34-35
- ↑ Ross, R. Library of Congress Country Studies: Cambodia - Domestic Developments, 1987
- ↑ Kershaw (2001). Monarchy in South East Asia. p. 57.
- ↑ Ayres, p.31
- ↑ Kiernan, p.197
- ↑ These reforms were an initial success, until massively increased cross-border smuggling of rice during the Second Indochina War severely damaged the Cambodian government's revenues. See Kiernan, How Pol Pot came to power
- ↑ Dommen, pp.359-360
- ↑ ១៦,០ ១៦,១ Library of Congress Country Studies: Cambodia - Major Political and Military Organizations
- ↑ Kiernan, pp. 175-176. The official historiography of the Khmer Rouge, by contrast, depicts even this period as characterised by violent struggle against a repressive regime.
- ↑ Kiernan, p.227
- ↑ Kiernan, p.275
- ↑ Kiernan, pp.250-253
- ↑ Chomsky, N. and Herman, E. After the cataclysm, South End Press, 1979, pp.216-217
- ↑ Kershaw, R. Monarchy in South-East Asia: The Faces of Tradition in Transition, Routledge, 2001, pp.56-57
