| Antarikṣa Vibhāg | |
| Department overview | |
|---|---|
| Jurisdiction | ಭಾರತ ಸರಕಾರ |
| Headquarters | ಅಂತರಿಕ್ಷ ಭವನ, ಬೆಂಗಳೂರು, ಕರ್ನಾಟಕ, ಭಾರತ |
| Annual budget | ₹೧೩,೪೭೯ ಕೋಟಿ (ಯುಎಸ್$೨.೯೯ ಶತಕೋಟಿ)(2020–21 est.)[೧] |
| Ministers responsible | |
| Deputy Ministers responsible |
|
| Department executive | |
| Parent Department | ಪ್ರಧಾನಮಂತ್ರಿ ಕಚೇರಿ |
| Child Department |
|
| Website | www |
ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶ ಇಲಾಖೆ (ಆಂಗ್ಲ:Department of Space) ಒಂದು ಭಾರತೀಯ ಸರ್ಕಾರ ಭಾರತೀಯ ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮನ ಆಡಳಿತದ ಜವಾಬ್ದಾರಿ ಇಲಾಖೆ. ಇದು ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶ ಪರಿಶೋಧನೆ ಮತ್ತು ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನಗಳಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಹಲವಾರು ಏಜೆನ್ಸಿಗಳು ಮತ್ತು ಸಂಸ್ಥೆಗಳನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತದೆ.
ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶ ಇಲಾಖೆ ಅಡಿಯಲ್ಲಿರುವ ಭಾರತೀಯ ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮವು ದೇಶದ ಸಾಮಾಜಿಕ-ಆರ್ಥಿಕ ಲಾಭಕ್ಕಾಗಿ ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶ ವಿಜ್ಞಾನ ಮತ್ತು ತಂತ್ರಜ್ಞಾನದ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಮತ್ತು ಅನ್ವಯವನ್ನು ಉತ್ತೇಜಿಸುವ ಗುರಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಇದು ಎರಡು ಪ್ರಮುಖ ಉಪಗ್ರಹ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ, ಇನ್ಸಾಟ್ ಸಂವಹನ, ದೂರದರ್ಶನ ಪ್ರಸಾರ ಮತ್ತು ಹವಾಮಾನ ಸೇವೆಗಳಿಗಾಗಿ, ಮತ್ತು ಸಂಪನ್ಮೂಲಗಳ ಮೇಲ್ವಿಚಾರಣೆ ಮತ್ತು ನಿರ್ವಹಣೆಗಾಗಿ ಇಂಡಿಯನ್ ರಿಮೋಟ್ ಸೆನ್ಸಿಂಗ್ ಸ್ಯಾಟಲೈಟ್ (ಐಆರ್ಎಸ್) ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. ಐಆರ್ಎಸ್ ಮತ್ತು ಇನ್ಸಾಟ್ ವರ್ಗ ಉಪಗ್ರಹಗಳನ್ನು ಕಕ್ಷೆಯಲ್ಲಿ ಇರಿಸಲು ಇದು ಎರಡು ಉಪಗ್ರಹ ಉಡಾವಣಾ ವಾಹನಗಳನ್ನು ಪೋಲಾರ್ ಸ್ಯಾಟಲೈಟ್ ಲಾಂಚ್ ವೆಹಿಕಲ್ (ಪಿಎಸ್ಎಲ್ವಿ) ಮತ್ತು ಜಿಯೋಸಿಂಕ್ರೋನಸ್ ಸ್ಯಾಟಲೈಟ್ ಲಾಂಚ್ ವೆಹಿಕಲ್ (ಜಿಎಸ್ಎಲ್ವಿ) ಗಳನ್ನು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಿದೆ.
೧೯೬೧ ರಲ್ಲಿ, ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರ ಮತ್ತು ಪ್ರಧಾನಿ ಜವಾಹರಲಾಲ್ ನೆಹರು ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶ ಸಂಶೋಧನೆ ಮತ್ತು ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶವನ್ನು ಶಾಂತಿಯುತವಾಗಿ ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಜವಾಬ್ದಾರಿಯನ್ನು ಪರಮಾಣು ಶಕ್ತಿ ಇಲಾಖೆ (ಡಿಎಇ) ಗೆ ವಹಿಸಿಕೊಟ್ಟರು. ), ನಂತರ ಡಾ. ಹೋಮಿ ಜೆ. ಭಾಭಾ ನೇತೃತ್ವದಲ್ಲಿ ೧೯೬೨ ರಲ್ಲಿ, ಪರಮಾಣು ಇಂಧನ ಇಲಾಖೆ (ಡಿಎಇ) ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮವನ್ನು ಆಯೋಜಿಸಲು ಡಾ. ವಿಕ್ರಮ್ ಸಾರಾಭಾಯ್ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾಗಿ ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶ ಸಂಶೋಧನೆಗಾಗಿ ಭಾರತೀಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸಮಿತಿಅನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿತು. ೧೯೬೯ ರಲ್ಲಿ, (ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶ ಸಂಶೋಧನೆಗಾಗಿ ಭಾರತೀಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸಮಿತಿ) ಅನ್ನು ಭಾರತ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ವಿಜ್ಞಾನ ಅಕಾಡೆಮಿ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಸಲಹಾ ಸಂಸ್ಥೆಯಾಗಿ ಪುನರ್ನಿರ್ಮಿಸಲಾಯಿತು ಮತ್ತು ಭಾರತೀಯ ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶ ಸಂಶೋಧನಾ ಸಂಸ್ಥೆ ಅನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು. ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರವು ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶ ಆಯೋಗವನ್ನು ರಚಿಸಿತು ಮತ್ತು 1972 ರಲ್ಲಿ ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶ ಇಲಾಖೆಯನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿತು. 1 ಜೂನ್ 1972 ರಂದು ಇಸ್ರೋ ಅನ್ನು ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶ ಇಲಾಖೆ ನಿರ್ವಹಣೆಯಡಿಯಲ್ಲಿ ತಂದಿತು. ಡಾ. ಕೆ. ಸಿವನ್ ಪ್ರಸ್ತುತ ಅಧ್ಯಕ್ಷರು, ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶ ಆಯೋಗ, ಕಾರ್ಯದರ್ಶಿ, ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶ ಇಲಾಖೆ. ವಂದಿತಾ ಶರ್ಮಾ ಅವರು ಇಲಾಖೆಯ ಹೆಚ್ಚುವರಿ ಕಾರ್ಯದರ್ಶಿ.[೩]