Agency overview | |
---|---|
Formed | 1976 |
Jurisdiction | ಭಾರತ |
Headquarters | ಸಚಿವಾಲಯ ಭವನ ರೆಸಿನಾ ಹಿಲ್ಸ್, ನವದೆಹಲಿ 28°36′50″N 77°12′32″E / 28.61389°N 77.20889°E |
Annual budget | ₹೬೯,೦೦೦ ಕೋಟಿ (ಯುಎಸ್$೧೫.೩೨ ಶತಕೋಟಿ) (2020-21 est.)[೧] |
Agency executives |
|
Website | https://www.mohfw.gov.in/ |
ಆರೋಗ್ಯ ಮತ್ತು ಕುಟುಂಬ ಕಲ್ಯಾಣ ಸಚಿವಾಲಯವು ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಆರೋಗ್ಯ ನೀತಿಯ ಜವಾಬ್ದಾರಿ ಹೊತ್ತಿರುವ ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರದ ಸಚಿವಾಲಯವಾಗಿದೆ . ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಕುಟುಂಬ ಯೋಜನೆಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಎಲ್ಲಾ ಸರ್ಕಾರಿ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳಿಗೆ ಇದು ಕಾರಣವಾಗಿದೆ. [೨]
ಆರೋಗ್ಯ ಮತ್ತು ಕುಟುಂಬ ಕಲ್ಯಾಣ ಸಚಿವರು ಕ್ಯಾಬಿನೆಟ್ ಶ್ರೇಣಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದಾರೆ. ಪ್ರಸ್ತುತ ಹರ್ಷ್ ವರ್ಧನ್ ಅವರು ಸಚಿವರಾಗಿದ್ದಾರೆ.
1955 ರಿಂದ ಸಚಿವಾಲಯವು ಭಾರತೀಯ ಫಾರ್ಮಾಕೊಪೊಯಿಯಾವನ್ನು ಇಂಡಿಯನ್ ಫಾರ್ಮಾಕೊಪೊಯಿಯಾ ಕಮಿಷನ್ (ಐಪಿಸಿ) ಮೂಲಕ ನಿಯಮಿತವಾಗಿ ಪ್ರಕಟಿಸುತ್ತದೆ, ಇದು ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಔಷಧಗಳು ಮತ್ತು ಆರೋಗ್ಯ ಸಾಧನಗಳು ಮತ್ತು ತಂತ್ರಜ್ಞಾನಗಳಿಗೆ ಮಾನದಂಡಗಳನ್ನು ನಿಗದಿಪಡಿಸುವ ಸ್ವಾಯತ್ತ ಸಂಸ್ಥೆಯಾಗಿದೆ. [೩]
ಸಚಿವಾಲಯವು ಆರೋಗ್ಯ ಮತ್ತು ಕುಟುಂಬ ಕಲ್ಯಾಣ ಇಲಾಖೆ ಮತ್ತು ಆರೋಗ್ಯ ಸಂಶೋಧನಾ ಇಲಾಖೆ ಎಂಬ ಎರಡು ವಿಭಾಗಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. [೪]
ಆರೋಗ್ಯ ಇಲಾಖೆಯು ಜಾಗೃತಿ ಅಭಿಯಾನಗಳು, ರೋಗನಿರೋಧಕ ಅಭಿಯಾನಗಳು, ರೋಗನಿರೋಧಕ ಔಷಧಿ ಮತ್ತು ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಆರೋಗ್ಯ ಸೇರಿದಂತೆ ಆರೋಗ್ಯ ರಕ್ಷಣೆಯೊಂದಿಗೆ ವ್ಯವಹರಿಸುತ್ತದೆ.
ಕುಟುಂಬ ಕಲ್ಯಾಣಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಅಂಶಗಳಿಗೆ ಕುಟುಂಬ ಕಲ್ಯಾಣ ಇಲಾಖೆ (ಎಫ್ಡಬ್ಲ್ಯು) ಕಾರಣವಾಗಿದೆ, ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಸಂತಾನೋತ್ಪತ್ತಿ ಆರೋಗ್ಯ, ತಾಯಿಯ ಆರೋಗ್ಯ, ಮಕ್ಕಳ ವೈದ್ಯ, ಮಾಹಿತಿ, ಶಿಕ್ಷಣ ಮತ್ತು ಸಂವಹನಗಳಲ್ಲಿ; ಸರಕಾರೇತರ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ಮತ್ತು ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ನೆರವು ಗುಂಪುಗಳೊಂದಿಗೆ ಸಹಕಾರ ಮತ್ತು ಗ್ರಾಮೀಣ ಆರೋಗ್ಯ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ನೀಡುತ್ತವೆ.
ಆರೋಗ್ಯ ಸಂಶೋಧನಾ ಇಲಾಖೆಯನ್ನು (ಡಿಎಚ್ಆರ್) 2007 ರಲ್ಲಿ ರಚಿಸಲಾಯಿತು ಮತ್ತು ಅದರ ಮುಂದಿನ ವರ್ಷದಿಂದ ಕ್ರಿಯಾತ್ಮಕವಾಯಿತು. [೫]
ಆಯುಷ್ ಇಲಾಖೆ ಆರೋಗ್ಯ ಮತ್ತು ಕುಟುಂಬ ಕಲ್ಯಾಣ ಸಚಿವಾಲಯದ ವ್ಯಾಪ್ತಿಗೆ ಬರುವುದಿಲ್ಲ, ಇದನ್ನು ಆಯುಷ್ ಸಚಿವಾಲಯ ಎಂಬ ಹೊಸ ಸಚಿವಾಲಯ 9 ನವೆಂಬರ್ 2014 ರಿಂದ ಜಾರಿಗೆ ತರಲಾಯಿತು.
ಆಯುರ್ವೇದ, ಯೋಗ ಮತ್ತು ಪ್ರಕೃತಿಚಿಕಿತ್ಸೆ, ಯುನಾನಿ, ಸಿದ್ಧ ಮತ್ತು ಹೋಮಿಯೋಪತಿ (ಆಯುಷ್) ಆಯುರ್ವೇದ (ಭಾರತೀಯ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಔಷಧ ), ಯೋಗ, ಪ್ರಕೃತಿಚಿಕಿತ್ಸೆ, ಯುನಾನಿ, ಸಿದ್ಧ ಮತ್ತು ಹೋಮಿಯೋಪತಿ ಮತ್ತು ಇತರ ಪರ್ಯಾಯ ಔಷಧ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳೊಂದಿಗೆ ವ್ಯವಹರಿಸುತ್ತದೆ. ಈಗ 'ಸೋವಾ-ರಿಗ್ಪಾ' (ಟಿಬೆಟಿಯನ್ ಔಷಧ ವ್ಯವಸ್ಥೆ) ಯನ್ನು ಆಯುಷ್ಗೆ ಸೇರಿಸಲಾಗಿದೆ
ಈ ಇಲಾಖೆಯನ್ನು ಮಾರ್ಚ್ 1995 ರಲ್ಲಿ ಇಂಡಿಯನ್ ಸಿಸ್ಟಮ್ಸ್ ಆಫ್ ಮೆಡಿಸಿನ್ಸ್ ಮತ್ತು ಹೋಮಿಯೋಪತಿ (ಐಎಸ್ಎಂ ಮತ್ತು ಎಚ್) ಆಗಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು. ಇಂಡಿಯನ್ ಸಿಸ್ಟಮ್ಸ್ ಆಫ್ ಮೆಡಿಸಿನ್ಸ್ ಮತ್ತು ಹೋಮಿಯೋಪತಿ ಕಾಲೇಜುಗಳಲ್ಲಿ ಶೈಕ್ಷಣಿಕ ಮಾನದಂಡಗಳನ್ನು ಎತ್ತಿಹಿಡಿಯುವುದು, ಸಂಶೋಧನೆಯನ್ನು ಬಲಪಡಿಸುವುದು, ಬಳಸಿದ ಔಷಧೀಯ ಸಸ್ಯಗಳ ಕೃಷಿಯನ್ನು ಉತ್ತೇಜಿಸುವುದು ಮತ್ತು ಫಾರ್ಮಾಕೊಪೊಯಿಯಾ ಮಾನದಂಡಗಳ ಮೇಲೆ ಕೆಲಸ ಮಾಡುವುದು ಈ ಇಲಾಖೆಗೆ ವಿಧಿಸಲಾಗಿದೆ.