ಕೃಷ್ಣ ಲಾಲ್ ಚಡ್ಡಾ | |
|---|---|
| Born | ೧೫ ನವೆಂಬರ್ ೧೯೩೬ ಭೋಪಾಲ್ವಾಲಾ, ಸಿಯಾಲ್ಕೋಟ್ನ, ಭಾರತ |
| Occupation | ತೋಟಗಾರಿಕಾ ತಜ್ಞ |
| Years active | ೧೯೬೩ರಿಂದ |
ಕೃಷ್ಣ ಲಾಲ್ ಚಡ್ಡಾ ಅವರು ಭಾರತೀಯ ತೋಟಗಾರಿಕಾ ವಿಜ್ಞಾನಿ, ಲೇಖಕರು ಮತ್ತು ಭಾರತೀಯ ಕೃಷಿ ಸಂಶೋಧನಾ ಮಂಡಳಿಯ ಮಾಜಿ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಪ್ರಾಧ್ಯಾಪಕರು. ಅವರನ್ನು ೨೦೧೨ ರಲ್ಲಿ ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರವು ನಾಲ್ಕನೇ ಅತ್ಯುನ್ನತ ಭಾರತೀಯ ನಾಗರಿಕ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯಾದ ಪದ್ಮಶ್ರೀ ನೀಡಿ ಗೌರವಿಸಿತು. [೧]
ಕೃಷ್ಣ ಲಾಲ್ ಚಡ್ಡಾ ಅವರು ೧೯೩೬ರ ನವೆಂಬರ್ ೧೫ ರಂದು ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಭಾರತದಲ್ಲಿನ ಸಿಯಾಲ್ಕೋಟ್ನ ಭೋಪಾಲ್ವಾಲಾದಲ್ಲಿ (ಪ್ರಸ್ತುತ ಪಾಕಿಸ್ತಾನದಲ್ಲಿದೆ) ಜನಿಸಿದರು. ಅವರ ಶಾಲಾ ಶಿಕ್ಷಣವು ೧೯೪೮ ರಿಂದ ೧೯೫೧ ರವರೆಗೆ ಜಲಂಧರ್‌ನ ಸರ್ಕಾರಿ ಪ್ರೌಢಶಾಲೆಯಲ್ಲಿ ನಅದೆಯಿತು. ನಂತರ ಅವರು ಚಂಡೀಗಢದ ಪಂಜಾಬ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯಕ್ಕೆ ಸೇರಿದರು. ಅಲ್ಲಿಂದ ಅವರು ೧೯೫೫ ರಲ್ಲಿ ಬಿಎಸ್ಸಿ (ಕೃಷಿ) ಮತ್ತು ೧೯೬೦ಎಂಎಸ್ಸಿ (ತೋಟಗಾರಿಕೆ) ಪದವಿ ಪಡೆದರು. ನಂತರ ಉನ್ನತ ಸಂಶೋಧನೆಗಾಗಿ ಅವರು ಭಾರತೀಯ ಕೃಷಿ ಸಂಶೋಧನಾ ಸಂಸ್ಥೆ, ನವದೆಹಲಿಗೆ ಸೇರಿದರು ಮತ್ತು ೧೯೬೪ ರಲ್ಲಿ ಪಿಎಚ್‌ಡಿ ಪದವಿಯನ್ನು ಪಡೆದರು.
೧೯೬೩ ರಲ್ಲಿ ಭಾರತೀಯ ಕೃಷಿ ಸಂಶೋಧನಾ ಸಂಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿ ಸಹಾಯಕ ತೋಟಗಾರಿಕಾ ತಜ್ಞರಾಗಿ ತಮ್ಮ ವೃತ್ತಿಜೀವನವನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದರು ಮತ್ತು ೧೯೬೪ ಲುಧಿಯಾನದ ಪಂಜಾಬ್ ಕೃಷಿ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯಕ್ಕೆ ಹಣ್ಣಿನ ತಜ್ಞರಾಗಿ ತೆರಳಲು ಕೇವಲ ಒಂದು ವರ್ಷ ಮಾತ್ರ ಕೆಲಸ ಮಾಡಿದರು. ಐದು ವರ್ಷಗಳ ಕಾಲ ಅಲ್ಲೆ ಕೆಲಸ ಮಾಡಿದ ನಂತರ, ಅವರು ೧೯೬೯ ರಲ್ಲಿ ಬೆಂಗಳೂರಿನ ಇಂಡಿಯನ್ ಇನ್‌ಸ್ಟಿಟ್ಯೂಟ್ ಆಫ್ ಹಾರ್ಟಿಕಲ್ಚರಲ್ ರಿಸರ್ಚ್ (IIHR) ನಲ್ಲಿ ಹಿರಿಯ ತೋಟಗಾರಿಕಾ ತಜ್ಞರಾಗಿ ಸೇರಿದರು. ೧೯೭೨ ರಲ್ಲಿ, ಅವರು ಕೇಂದ್ರ ಮಾವು ಸಂಶೋಧನಾ ಕೇಂದ್ರ, ಲಕ್ನೋಗೆ ಪ್ರಾಜೆಕ್ಟ್ ಸಂಯೋಜಕರಾಗಿ (ಹಣ್ಣುಗಳು) ಸ್ಥಳಾಂತರಗೊಂಡರು ಮತ್ತು ನಂತರ ಕೇಂದ್ರದ ಮುಖ್ಯಸ್ಥರಾಗಿ ಅಲ್ಲೇ ಬಡ್ತಿ ಪಡೆದರು. [೨] ಮುಂದೆ ಅವರು ೧೯೮೦ ರಲ್ಲಿ ಬೆಂಗಳೂರಿನ IIHR ಗೆ ಇನ್ಸ್ಟಿಟ್ಯೂಟ್ನ ನಿರ್ದೇಶಕರಾಗಿ ೧೯೮೬ ರವರೆಗೆ ಕಾರ್ಯ ನಿರ್ವಹಿಸಿದರು. ಅವರನ್ನು ಸರ್ಕಾರಿ ಕೇಡರ್ಗೆ ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರದ ತೋಟಗಾರಿಕಾ ಆಯುಕ್ತರಾಗಿ [೩] ನಂತರ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಾಹಕ ನಿರ್ದೇಶಕರಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸಲು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ತೋಟಗಾರಿಕಾ ಮಂಡಳಿ ಕರೆಯಲಾಯಿತು. [೪] ೧೯೮೭ ರಲ್ಲಿ, ಅವರು ಭಾರತೀಯ ಕೃಷಿ ಸಂಶೋಧನಾ ಮಂಡಳಿಯ ಉಪ ಮಹಾನಿರ್ದೇಶಕರಾಗಿ ಬಡ್ತಿ ಪಡೆದುಕೊಂಡರು. ಅಲ್ಲಿಂದ ಅವರು ೧೯೯೬ [೫] ನಿವೃತ್ತರಾದರು. ೧೯೯೭ ರಲ್ಲಿ. ಅವರು ICAR ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಪ್ರಾಧ್ಯಾಪಕರಾಗಿ ಆಯ್ಕೆಯಾದರು, [೩] ಅವರು ೨೦೦೧ ರವರೆಗೆ ಈ ಹುದ್ದೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದರು ಮತ್ತು ಅಂದಿನಿಂದ ಭಾರತೀಯ ಕೃಷಿ ಸಂಶೋಧನಾ ಸಂಸ್ಥೆಯ ಸಹಾಯಕ ಪ್ರಾಧ್ಯಾಪಕರಾಗಿದ್ದಾರೆ.
ಕೃಷ್ಣ ಲಾಲ್ ಚಡ್ಡಾ ಅವರು ಇಂಡಿಯನ್ ಸೊಸೈಟಿ ಆಫ್ ಅಗ್ರಿ-ಬಿಸಿನೆಸ್ ಪ್ರೊಫೆಷನಲ್ (ISAP), ಇಂಟರ್ನ್ಯಾಷನಲ್ ಮ್ಯಾಂಗೋ ವರ್ಕಿಂಗ್ ಗ್ರೂಪ್ ಮತ್ತು ಇಂಡಿಯನ್ ಅಗ್ರಿಬಿಸಿನೆಸ್ ಸಿಸ್ಟಮ್ಸ್ (ಅಗ್ರಿವಾಚ್), ನವದೆಹಲಿಯ ೨೦೦೭-೦೮ ರ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾಗಿದ್ದರು. [೬] ಅವರು ಇಂಡಿಯನ್ ಸೊಸೈಟಿ ಆಫ್ ಅಗ್ರಿಕಲ್ಚರ್ ಸೈನ್ಸಸ್, ಬೌಗೆನ್ವಿಲ್ಲಾ ಸೊಸೈಟಿ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯಾ, ಆರ್ಕಿಡ್ ಸೊಸೈಟಿ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯಾ ಮತ್ತು ಮಶ್ರೂಮ್ ಸೊಸೈಟಿ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯಾದಂತಹ ವಿವಿಧ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಮಟ್ಟದ ಕೃಷಿ ಸೊಸೈಟಿಗಳ ಮಾಜಿ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಅವರು ಇಂಡಿಯನ್ ಸೊಸೈಟಿ ಆಫ್ ವೆಜಿಟೇಬಲ್ ಸೈನ್ಸಸ್ ಮತ್ತು ರೋಸ್ ಸೊಸೈಟಿ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯಾದ ಉಪಾಧ್ಯಕ್ಷರೂ ಆಗಿದ್ದಾರೆ. ಅವರು ಬಾಳೆಹಣ್ಣು ಮತ್ತು ಆಲ್ ಇಂಡಿಯಾ ಕಿಚನ್ ಗಾರ್ಡನ್ ಅಸೋಸಿಯೇಷನ್‌ನ ಉತ್ಪಾದನೆ ಮತ್ತು ಬಳಕೆಯಲ್ಲಿ ಸುಧಾರಣೆಗಾಗಿ ಅಸೋಸಿಯೇಷನ್‌ನ ಮುಖ್ಯ ಪೋಷಕರಾಗಿದ್ದಾರೆ ಮತ್ತು ಇಂಟರ್ನ್ಯಾಷನಲ್ ಪೊಟಾಟೊ ಸೆಂಟರ್ (ಸಿಐಪಿ), ಲಿಮಾ, ಪೆರುವಿನ ಟ್ರಸ್ಟಿಗಳ ಮಂಡಳಿಯಲ್ಲಿ ಸದಸ್ಯರಾಗಿ ಏಳು ವರ್ಷಗಳ ಕಾಲ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಮತ್ತು ಅದರ ಉಪಾಧ್ಯಕ್ಷರಾಗಿ ಮೂರು ವರ್ಷ. [೭] ಅವರು ಆಗ್ನೇಯ ಏಷ್ಯಾದ ವೈಟಿಕಲ್ಚರ್‌ನ ಉಪ ಗುಂಪಿನ ಕಾರ್ಯದರ್ಶಿಯಾಗಿ ಮತ್ತು ಉಷ್ಣವಲಯದ ಮತ್ತು ಉಪ-ಉಷ್ಣವಲಯದ ತೋಟಗಾರಿಕೆ ಆಯೋಗದ ಉಪಾಧ್ಯಕ್ಷರಾಗಿಯೂ ಕೆಲಸ ಮಾಡಿದ್ದಾರೆ. ಅವರು ಏಷ್ಯಾದ ಎಂಟು ದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಹಣ್ಣು ಉತ್ಪಾದನೆಗಾಗಿ ಆಹಾರ ಮತ್ತು ಕೃಷಿ ಸಂಸ್ಥೆ, ಥೈಲ್ಯಾಂಡ್‌ನಲ್ಲಿನ ಜೆನೆಟಿಕ್ ಸಂಪನ್ಮೂಲಗಳು, ತೋಟಗಾರಿಕಾ ರಫ್ತು ಸುಧಾರಣಾ ಸಂಘ (HEIA), ಕೈರೋ, ಈಜಿಪ್ಟ್, ಬಯೋವರ್ಸಿಟಿ ಇಂಟರ್‌ನ್ಯಾಶನಲ್‌ಗೆ ಮಾವಿನ ಉತ್ಪಾದನೆಯ ಕುರಿತು USAID ನಂತಹ ಹಲವಾರು ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಏಜೆನ್ಸಿಗಳಿಗೆ ಸಲಹೆಗಾರರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಹಿಂದಿನ IPGRI) ಸಿಟ್ರಸ್, ಮಾವು ಮತ್ತು ಉಪ-ಉಷ್ಣವಲಯದ ಹಣ್ಣುಗಳಲ್ಲಿನ ಆನುವಂಶಿಕ ಸಂಪನ್ಮೂಲಗಳ ಮೇಲೆ ಮತ್ತು ತೋಟಗಾರಿಕೆ ಮತ್ತು ಅರಣ್ಯ ಜಾತಿಗಳ ನರ್ಸರಿ ಉತ್ಪಾದನೆಯ ಕುರಿತು ವಿಶ್ವ ಬ್ಯಾಂಕ್. ಅವರು ಹಾರ್ಟಿಕಲ್ಚರಲ್ ಸೊಸೈಟಿ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯಾದ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾಗಿದ್ದಾರೆ. [೮] [೯]
ಚಡ್ಡಾ ಅವರು ಇಂಟರ್ನ್ಯಾಷನಲ್ ಸೊಸೈಟಿ ಫಾರ್ ಹಾರ್ಟಿಕಲ್ಚರಲ್ ಸೈನ್ಸ್‌ನ ಫೆಲೋ ಆಗಿದ್ದಾರೆ, [೧೦] ತೋಟಗಾರಿಕೆ ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿನ ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಮತ್ತು ತಾಂತ್ರಿಕ ವೃತ್ತಿಪರರ US ಆಧಾರಿತ ವೇದಿಕೆಯಾಗಿದೆ. [೧೧] ಮತ್ತು ಸಂಸ್ಥೆಯೊಳಗೆ ಹಲವಾರು ಕಾರ್ಯ ಗುಂಪುಗಳ ಸದಸ್ಯರಾಗಿದ್ದಾರೆ. [೧೨] ಅವರು ನ್ಯಾಷನಲ್ ಅಕಾಡೆಮಿ ಆಫ್ ಅಗ್ರಿಕಲ್ಚರಲ್ ಸೈನ್ಸಸ್, [೧೩] [೧೪] ಹಾರ್ಟಿಕಲ್ಚರಲ್ ಸೊಸೈಟಿ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯಾ [೧೫] ಮತ್ತು ಇಂಡಿಯನ್ ಸೊಸೈಟಿ ಆಫ್ ವೆಜಿಟೇಬಲ್ ಸೈನ್ಸ್‌ನ ಫೆಲೋಶಿಪ್‌ಗಳನ್ನು ಸಹ ಹೊಂದಿದ್ದಾರೆ. [೧೬] ಅವರು ಭಾರತದಲ್ಲಿ ತೋಟಗಾರಿಕೆ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಗಾಗಿ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಯೋಜನಾ ಆಯೋಗದ ಕಾರ್ಯನಿರತ ಗುಂಪು, ಎಣ್ಣೆ ಪಾಮ್ ಕೃಷಿಗಾಗಿ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸಮಿತಿ, ಕೀಟನಾಶಕಗಳ ನೋಂದಣಿ ಸಮಿತಿ, ಕೃಷಿ ಇಲಾಖೆಯ ಪುನರ್ರಚನೆಯ ಉನ್ನತ ಅಧಿಕಾರ ಸಮಿತಿ, ಉನ್ನತ ಅಧಿಕಾರ ಸಮಿತಿಯಂತಹ ಸರ್ಕಾರಿ ಮತ್ತು ವೃತ್ತಿಪರ ಏಜೆನ್ಸಿಗಳ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಪಶ್ಚಿಮ ಬಂಗಾಳ, ಹರಿಯಾಣ ಮತ್ತು ಗುಜರಾತ್ ರಾಜ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ತೋಟಗಾರಿಕೆ. ಅವರು ಸಾವಯವ ಉತ್ಪನ್ನಗಳ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚಾಲನಾ ಸಮಿತಿ, ಹನ್ನೊಂದನೇ ಪಂಚವಾರ್ಷಿಕ ಯೋಜನೆಯ ಮಧ್ಯಾವಧಿ ಪರಿಶೀಲನೆಗಾಗಿ ಯೋಜನಾ ಆಯೋಗದ ಸಮಿತಿ ಮತ್ತು ಕೇರಳ ಸರ್ಕಾರ ಮತ್ತು ರಾಜಸ್ಥಾನ ಸರ್ಕಾರದ ಎರಡು ಕಾರ್ಯಪಡೆಗಳ ಸದಸ್ಯರಾಗಿದ್ದಾರೆ.
ಕೃಷ್ಣ ಲಾಲ್ ಚಡ್ಡಾ ಅವರು ಹೊಸ ದೆಹಲಿಯಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ, ಅಲ್ಲಿ ಭಾರತೀಯ ತೋಟಗಾರಿಕಾ ಸೊಸೈಟಿಯು ತನ್ನ ಪ್ರಧಾನ ಕಛೇರಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. [೧೭]
ಕೃಷಿ ಮತ್ತು ತೋಟಗಾರಿಕೆ ವಿಷಯಗಳ ಕುರಿತು ೩೦ ಪುಸ್ತಕಗಳನ್ನು ಚಡ್ಡಾ ಅವರಿಗೆ ಸಲ್ಲುತ್ತದೆ, [೧೮] ಇದು ತೋಟಗಾರಿಕೆಯಲ್ಲಿನ ಪ್ರಗತಿಯನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ, [೧೯] ೯೪೧೦ ಪುಟಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರುವ ೧೩ ಸಂಪುಟ ಪ್ರಕಟಣೆ. [೨೦] ಅವರು ತೋಟಗಾರಿಕೆ ಕೈಪಿಡಿಯನ್ನೂ ಹೊರತಂದಿದ್ದಾರೆ. [೨೧] ಇತರ ಕೆಲವು ಗಮನಾರ್ಹ ಪುಸ್ತಕಗಳೆಂದರೆ ಬಯೋಟೆಕ್ನಾಲಜಿ ಆಫ್ ಹಾರ್ಟಿಕಲ್ಚರ್ ಅಂಡ್ ಪ್ಲಾಂಟೇಶನ್ ಕ್ರಾಪ್ಸ್, [೨೨] ಕೃಷಿ ಮತ್ತು ಪರಿಸರ, [೨೩] ದ್ರಾಕ್ಷಿ : ಸುಧಾರಣೆ, ಉತ್ಪಾದನೆ ಮತ್ತು ಸುಗ್ಗಿಯ ನಂತರದ ನಿರ್ವಹಣೆ [೨೪] ಮತ್ತು ಆಪಲ್ : ಸುಧಾರಣೆ, ಉತ್ಪಾದನೆ ಮತ್ತು ಸುಗ್ಗಿಯ ನಂತರದ ನಿರ್ವಹಣೆ . [೨೫] ತೋಟಗಾರಿಕೆ ಮತ್ತು ಕೃಷಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಅನೇಕ ಪುಸ್ತಕಗಳು ತಮ್ಮ ಕೃತಿಗಳಲ್ಲಿ ಚಡ್ಡಾರವನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿವೆ. [೨೬] [೨೭]
ಕೃಷ್ಣ ಲಾಲ್ ಚಡ್ಡಾ ಅವರಿಗೆ ೧೯೯೫ ರಲ್ಲಿ ಚಂದ್ರ ಶೇಖರ್ ಆಜಾದ್ ಕೃಷಿ ಮತ್ತು ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯವು DSc (ಆನರಿಸ್ ಕಾಸಾ) ಡಾಕ್ಟರೇಟ್ ಪದವಿಯನ್ನು ನೀಡಿದೆ. ಎರಡು ಇತರ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯಗಳು, ಒರಿಸ್ಸಾ ಕೃಷಿ ಮತ್ತು ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯ ಮತ್ತು ರಾಜೇಂದ್ರ ಪ್ರಸಾದ್ ಕೃಷಿ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯ ಕ್ರಮವಾಗಿ ೨೦೦೮ ಮತ್ತು ೨೦೦೯ ರಲ್ಲಿ ಅನುಸರಿಸಿತು. [೨೮] [೨೯] ಅವರು ೧೯೮೪ ರಲ್ಲಿ ಬೋರ್ಲಾಗ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿ, ೧೯೯೨ ರಲ್ಲಿ ಓಂ ಪ್ರಕಾಶ್ ಭಾಸಿನ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿ, ೧೯೯೬ ರಲ್ಲಿ ಡಾ. HM ಮರಿಗೌಡ ಪ್ರಶಸ್ತಿ, ೧೯೯೮ರಲ್ಲಿ SK ಮಿತ್ರ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಮತ್ತು ೧೯೯೯ ರಲ್ಲಿ SS ರಾನಡೆ ಸ್ಮಾರಕ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನು ಪಡೆದರು. ಅವರು ಆಲ್ ಇಂಡಿಯಾ ಕಿಚನ್ ಗಾರ್ಡನ್ ಅಸೋಸಿಯೇಶನ್ ಮಿಲೇನಿಯಂ ಅಚೀವ್‌ಮೆಂಟ್ ಅವಾರ್ಡ್ (೨೦೦೧), NAAS ಡಾ. ಬಿಪಿ ಪಾಲ್ ಸ್ಮಾರಕ ಪ್ರಶಸ್ತಿ (೨೦೦೪), HSI-ಶಿವಶಕ್ತಿ ಜೀವಮಾನ-ಸಮಯ ಸಾಧನೆ ಪ್ರಶಸ್ತಿ (೨೦೦೭) ಮತ್ತು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕೃಷಿ ನಾಯಕತ್ವ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯಂತಹ ಗೌರವಗಳಿಗೆ ಭಾಜನರಾಗಿದ್ದಾರೆ. (೨೦೦೮). 2012 ರಲ್ಲಿ, ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರವು ಪದ್ಮಶ್ರೀ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಾಗಿ ಗಣರಾಜ್ಯೋತ್ಸವದ ಗೌರವ ಪಟ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ಚಡ್ಡಾ ಅವರನ್ನು ಸೇರಿಸಿತು. [೩೦]