ತನಿಖೆ ಎಂದರೆ ಒಂದು ಸಂಸ್ಥೆಯ ಹಿಂದಿನ ೫-೬ ವರ್ಷಗಳ ಲೆಕ್ಕ ಪತ್ರಗಳನ್ನು ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಉದ್ದೇಶದಿಂದ ಪರಿಶೀಲನೆ ಮಾಡುವುದೇ ಆಗಿದೆ. ಒಂದು ಸಂಸ್ಥೆಯ ಬೆಳವಣಿಗೆ ಅಥವಾ ಲಾಭಗಳಿಸುವ ಶಕ್ತಿ ಮೊದಲಾದುವುಗಳನ್ನು ತಿಳಿಯುವುದಕ್ಕೆ ಅನುಸರಿಸುವ ಕ್ರಮವಾಗಿದೆ. ಲೆಕ್ಕ ಪರಿಶೋಧನೆಗೂ , ತನಿಖೆಗೂ ಬಹಳ ವ್ಯತ್ಯಾಸವಿದೆ. ಅವುಗಳ ವ್ಯತ್ಯಾಸವನ್ನು ಮುಂದೆ ಹೇಳಿದ್ದೇವೆ.[೧]
ಈ ಎಲ್ಲ ವ್ಯತ್ಯಾಸಗಳಿಂದ ತಿಳಿದು ಬರುವ ಅಂಶವೆಂದರೆ, ಲೆಕ್ಕ ಪರಿಶೋಧನೆ ಮತ್ತು ತನಿಖೆ, ಎರಡೂ ಕೂಡ ವಿಷಯ ಹೊರಗೆಡುವ ಕ್ರಮಗಳಾದರೂ, ಅವುಗಳ ಮೂಲ ಸ್ವರೂಪದಲ್ಲಿ,ಉದ್ದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ವ್ಯತ್ಯಾಸವಿದೆ.ವ್ಯಾಪ್ತಿ, ನಡೆಯುವ ಅಂತರ, ಆಧಾರ, ನಂಬಿಕೆ, ಆಳ ತೀರ್ಮಾನಿಸುವಿಕೆಗಳಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ಇವೆರಡಕ್ಕೂ ವ್ಯತ್ಯಾಸವಿದೆ.
ಪ್ರತಿಯೊಂದು ತನಿಖೆಯನ್ನು ನಡೆಸುವಾಗಲೂ, ಬೇರೆ ಬೇರೆ ವಿಧಾನಗಳನ್ನು ಸಮಸ್ಯೆಗೆ ಅನುಗುಣವಾಗಿ ಅಳವಡಿಸಿದರೂ, ತನಿಖಾಧಿಕಾರಿಗಳು ಕೆಲವು ಸಾಮಾನ್ಯ ಅಂಶಗಳನ್ನು ಗಮನಿಸಬೇಕು. ಅವುಗಳೆಂದರೆ
ತನಿಖೆಯನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸುವ ಮೊದಲು ತನ್ನನ್ನು ನೇಮಕ ಮಾಡಿದವರಿಂದ, ತನಿಖಾಧಿಕಾರಿಯು, ತನಿಖೆಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ನಿರ್ಧಿಷ್ಟ ತಿಳುವಳಿಕೆಯನ್ನು ಪಡೆಯಬೇಕು.ಅದು ಬರವಣಿಗೆಯ ರೂಪದಲ್ಲಿರಬೇಕು. ತನಿಖೆಯ ಅವಧಿಯನ್ನೂ ನಿರ್ಧಿಷ್ಟವಾಗಿ ತಿಳಿಯಬೇಕು. ಅಪೂರ್ಣ ತಿಳುವಳಿಕೆಯು ತನ್ನ ಗಿರಾಕೆಗೆ ತೊಂದರೆಯನ್ನು ಮಾಡುತ್ತದೆ. ತನಿಖೆಯ ಉದ್ದೇಶಗಳು ಬಹಳ ವಿಶಾಲವಾಗಿದ್ದರೆ ಅಂದರೆ ವ್ಯಾಪ್ತಿಯು ದೊಡ್ಡದಾಗಿದ್ದರೆ ಅದನ್ನು ನಿರ್ಧಿಷ್ಟಗೊಳಿಸಬೇಕು ಮತ್ತು ಸಣ್ಣದಾಗಿಸಬೇಕು. ಎರಡೆನೆಯದಾಗಿ, ತನಿಖೆಯ ಉದ್ದೇಶಕ್ಕೆ ಅನುಗುಣವಾಗಿ ತನಿಖೆಯ ವೇಳಾ ಪಟ್ಟಿಯನ್ನು, ತಯಾರಿಸಬೇಕು ಮತ್ತು ಈ ವೇಳಾಪಟ್ಟಿಯನ್ನು ತನಿಖೆಯು ಮುಂದುವರಿದಂತೆ ಸಂದರ್ಭಕ್ಕೆ ಅನುಗುಣವಾಗಿ ವದಲಾಯಿಸುವಂತೆ ಇರಬೇಕು. ಅವನು ಲೆಕ್ಕ ಪರಿಶೋಧನೆ ವರದಿಗಳನ್ನು ಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಆಧರಿಸದೇ, ಅದರ ವ್ಯಾಪ್ತಿಯ ಹೊರಗಡೆಯೂ ತನಿಖೆಯನ್ನು ನಡೆಸುವಂತೆ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮ ಪಟ್ಟಿಯನ್ನು ತಯಾರಿಸಬೇಕು. ಮೂರನೆಯದಾಗಿ, ದಾಖಲೆಗಳನ್ನು ಪರಿಶೀಲನೆ ನಡೆಸಬೇಕು ಮತ್ತು ಸಾಕ್ಷ್ಯಾಧಾರಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿಸಿಕೊಳ್ಳಬೇಕು.ತಜ್ಞರ ನೆರವು ಬೇಕಾಗಿದ್ದರೆ ಅದನ್ನು ಪಡೆಯಬೇಕು.ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬ ತಜ್ಞನ ವರದಿಯನ್ನು ತನ್ನ ತನಿಖೆ ವರದಿಯೊಂದಿಗೆ ಲಗತ್ತಿಸಬೇಕು. ತಾನೂ ಸಹಾ ಕಾರ್ಯಪತ್ರಗಳನ್ನು ಜೋಪಾನವಾಗಿಡಬೇಕು. ತನ್ನ ತನಿಖೆಯ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಸಂಬಂಧಪಟ್ಟವರಿಂದ ಪಡೆದ ಹೇಳಿಕೆಗಳನ್ನು ಸರಿಯಾಗಿಟ್ಟಿರಬೇಕು. ತನಿಖೆಯನ್ನು ಪ್ರಾಮಾಣಿಕವಾಗಿ ಮಾಡವಬೇಕು ಮತ್ತು ಆಸಕ್ತ ಜನರಿಂದ ಪ್ರಭಾವಿತನಾಗಬಾರದು. ಆಗ ಮಾತ್ರ ನಿಚ್ಚಳ ವರದಿಯನ್ನು ಕೊಡಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗುತ್ತದೆ. ತಾನು ತನಿಖೆಯನ್ನು ನಡೆಸುವಾಗ ಕುಶಲತೆಯಿಂದ ತನ್ನ ಕೆಲಸವನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸಬೇಕು. ತನಿಖಾ ವರದಿಯನ್ನು ತನಿಖೆಯು ಮುಗಿದ ನಂತರ ತಯಾರಿಸಬೇಕು. ವರದಿಯನ್ನು ಎಚ್ಚರದಿಂದ ತಯಾರಿಸಬೇಕು. ವರದಿಯು, ತನಗೆ ತಿಳಿಸಿದ ವ್ಯಾಪ್ತಿಗೊಳಪಟ್ಟು ಇರಬೇಕು. ಮತ್ತು ಅಸಂಬದ್ಧ ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿರಬಾರದು. ತನಿಖಾಧಿಕಾರಿಯು ತನ್ನ ಅಭಿಪ್ರಾಯವ್ನ್ನು ವರದಿಯಲ್ಲಿ ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿ ತಿಳಿಸಬೇಕು. ಮತ್ತು ದೃಡಪಡಿಸಿ ಹೇಳಬೇಕು.
ತನಿಖೆಯನ್ನು ವಿವಿಧ ಉದ್ದೇಶಗಳಿಗೋಸ್ಕರ ನಡೆಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಕೆಲವು ರೀತಿಯ ತನಿಖೆಗಳನ್ನು ಇಲ್ಲಿ ಹೇಳಿದೆ.
ತನಿಖೆ ನಡೆಸುವಾಗ ಗಮನಿಸಬೇಕಾದ ಅಂಶಗಳು-
ಒಬ್ಬನು ಅಥವಾ ಹೆಚ್ಚು ಜನರು ಸೇರಿ ಒಂದು ವ್ಯಾಪಾರೀ ಸಂಸ್ಥೆಯ ಕೊಳ್ಳಲು ಬಯಸಿದಾಗ, ಅದನ್ನು ಕೊಳ್ಳುವುದು ಸೂಕ್ತವೇ ಎಂಬುದನ್ನು ತಿಳಿಯಲು ತನಿಖೆಯನ್ನು ನಡೆಸಲಾಗುವುದು ಮತ್ತು ಎಷ್ಟು ಪ್ರತಿಫಲವನ್ನು ಕೊಡಬೇಕು ಎಂಬುದನ್ನು ನಿರ್ಧರಿಸಲಾಗುವುದು.ಅದಕ್ಕಾಗಿ ಸಂಸ್ಥೆಯ ಹಿಂದಿನ ವರ್ಷಗಳ ಲಾಭ ನಷ್ಟ ಖಾತೆ ಮತ್ತು ಆಸ್ತಿ ಜವಾಬ್ದಾರಿ ಪಟ್ಟಿಯನ್ನು ಕೂಲಂಕಷವಾಗಿ ಪರಿಶೀಲಿಸಬೇಕು. ಅದರಿಂದ,ವ್ಯವಹಾರದ ಹಿಂಧಿನ ಹಾಗು ಹೋಗುಗಳು ತಿಳಿಯುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಮುಂದೆ ಲಾಭಗಳಿಸುವ ಶಕ್ತಿ ಎಷ್ಟರ ಮಟ್ಟಿಗೆ ಇರುತ್ತದೆ ಎಂಬುದನ್ನು ತಿಳಿಯಬೇಕು.ಅದಕ್ಕಾಗಿ ಕೆಲವು ಪ್ರಮುಖ ಅಂಶಗಳ ತೀವ್ರ ಪರಿಶೀಲನೆ ಅಗತ್ಯ.
ಹಿಂದಿನ ವರ್ಷದ ಲಾಭ ನಷ್ಟಗಳನ್ನು ತೀವ್ರವಾಗಿ ಪರಿಶೀಲಿಸಿದಾಗ ಸಂಸ್ಥೆಯ ದುಡಿಯುವ ಶಕ್ತಿ ತಿಳಿಯುತ್ತದೆ. ಇದರಿಂದ ಲಾಭದ ಪ್ರವೃತ್ತಿ ಯಾವ ರೀತಿ ಇದೆ ಎಂಬುದು ಗೊತ್ತಾಗುತ್ತದೆ. ಇದರಿಂದ ಲಾಭಧ ಪ್ರವೃತ್ತಿ ಯಾವ ರೀತಿ ಇದೆ ಎಂಬುದು ಗೊತ್ತಾಗುತ್ತದೆ. ಒಟ್ಟು ಲಾಭ ಮತ್ತು ವಹಿವಾಟಿಗೆ ಇರುವ ಅನುಪಾತವನ್ನು ಗಮನಿಸಬೇಕು. ವ್ಯಾಪಾರದಲ್ಲಿ ಬದಾಲಾವಣೆಗಳಾಗಿದ್ದರೆ ಗಮನಿಸಬೇಕು ಮತ್ತು ಲಾಭವನ್ನು ಹಿಂದಿನ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ತೋರಿಸಿಲ್ಲವೆಂಬುದನ್ನು ಮತ್ತು ನಿಜಲಾಭವನ್ನು ಮಾತ್ರ ತೋರಿಸಲಾಗಿದೆಯೆಂಬುದನ್ನು ಪರಿಶೀಲಿಸಬೇಕು. ಮಾರಾಟವನ್ನು ನಿಜ ಮಾರಾಟಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ತೋರಿಸುವುದು, ಕೆಲವು ಖರ್ಚುಗಳನ್ನು ಕೈಬಿಟ್ಟಿರುವುದು,ಆವರ್ತಕ ವೆಚ್ಚಗಳನ್ನು ಬಂಡವಾಳ ವೆಚ್ಚವೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸುವುದು ಇತ್ಯಾದಿಗಳಿಂದ ಲಾಭವನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸಿದ್ದರೆ ಅದನ್ನು ಗಮನಿಸಬೇಕು. ಈ ರೀತಿಯಾದ ತೀವ್ರ ಪರಿಶೀಲನೆಯಿಂದ ನಿಜಲಾಭ ಸ್ಥಿತಿ ಮತ್ತು ಸಂಸ್ಥೆಯ ದುಡಿಯುವ ಶಕ್ತಿಯು ತಿಳಿಯುತ್ತದೆ.
ಆಸ್ತಿ ಜವಾಬ್ದಾರಿ ಪಟ್ಟಿಯನ್ನು ತೀವ್ರ ಪರಿಶೀಲನೆಗೆ ಒಳಪಡಿಸುವುದರಿಂದ,ವ್ಯಾಪಾರದ ಹಣಕಾಸಿನ ಸ್ಥಿರತೆ ತಿಳಿಯುತ್ತದೆ. ಆಸ್ತಿಗಳನ್ನು ಹಿಂದಿನಿಂದ ಸರಿಯಾಗಿ ಮೌಲೀಕರಿಸಲಾಗಿದೆ ಎಂಬುದನ್ನು ತಿಳಿಯಬೇಕು. ಎಲ್ಲ ಸ್ಥಿರ ಆಸ್ತಿಗಳಿಗೆ ಅವಶ್ಯವಾದ ಸವಕಳಿಯನ್ನು ತೆಗೆದಿಡಲಾಗಿದೆ ಎಂಬುದನ್ನು ಪರಿಶೀಲಿಸಬೇಕು. ಸಂಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿ ಚರ ಬಂಡವಾಳ ಸಾಕಷ್ಟು ಇದೆಯೇ ಎಂಬುದನ್ನು ತಿಳಿಯಬೇಕು.
ವ್ಯಾಪಾರವನ್ನು ಕೊಳ್ಳುವಾಗ ಗಮನಿಸುವ ಅಂಶಗಳೆಂದರೆ "ಸುನಾಮ".ಸುನಾಮವನ್ನು ನಿರ್ಧರಿಸುವ ಮಾರ್ಗವನ್ನು ಪರಿಶೀಲಿಸಬೇಕು. ಒಂದು ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಹಿಂದಿನ ಲಾಭದ ಪ್ರವೃತ್ತಿಯನ್ನು ಆಧರಿಸಿ ಸುನಾಮವನ್ನು ನಿರ್ಧರಿಸಿದರೆ, ಮತ್ತೊಂದು ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ವಹಿವಾಟು ಅಥವಾ ಸಂಸ್ಥೆಯನ್ನು ನಡೆಸುತ್ತಿರುವ ವ್ಯಕ್ತಿಯ ವೈಯಕ್ತಿಕ ಶಕ್ತಿ ಮತ್ತು ಪ್ರಭಾವದ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ನಿರ್ಧಾರ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ಲಾಭವನ್ನು ಆಧರಿಸಿ ಸುನಾಮವನ್ನು ನಿರ್ಧರಿಸಿದ್ದಿರೆ, ಲಾಭವು ಹಿಂದಿನ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ನಿಜವಾದ ಲಾಭ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯನ್ನು ತೋರಿಸಿದೆಯೇ ಎಂಬುದನ್ನು ತಿಳಿಯಬೇಕು. ಸುನಾಮವನ್ನು ವ್ಯಕ್ತಿಗತ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ನಿರ್ಧರಿಸಿದ್ದಿರೆ, ಆ ವ್ಯಕ್ತಿಯು ಸಂಸ್ಥೆಯನ್ನು ಬಿಟ್ಟರೆ ಅದರಿಂದ ಸುನಾಮದ ಮೇಲೆ ಆಗುವ ಪ್ರಭಾವವನ್ನು ತಿಳಿಯಬೇಕು.
ಸಂಸ್ಥೆಗೆ ಯಾವುದೇ ರೀತಿಯ ಸರಕಾರದ ರಕ್ಷಣೆ ಇದೆಯೇ ಎಂಬುದನ್ನು ತಿಳಿಯಬೇಕು. ಅಂದರೆ ತೆರಿಗೆ ರೂಪದ ಸವಲತ್ತುಗಳು ಅಥವಾ ಬೇರೆ ರೀತಿಯ ಸವಲತ್ತುಗಳು ಇದೆಯೇ ಎಂಬುದನ್ನು ತಿಳಿಯಬೇಕು. ಈ ಸವಲತ್ತುಗಳು ಎಲ್ಲಿಯವರೆಗೆ ದೊರೆಯುತ್ತದೆ ಎಂಬುದನ್ನು ತಿಳಿಯಬೇಕು. ಸಂಸ್ಥೆಗೆ ಹಣಕಾಸು ಸಂಸ್ಥೆಗಳಿಂದ , ಯಾವ ರೀತಿಯ ಸಾಲ ಸೌಲಭ್ಯ ದೊರೆಯುತ್ತದೆ ಎಂಬುದನ್ನು ತಿಳಿಯಬೇಕು. ಮತ್ತು ಮಾಲೀಕತ್ವದ ಬದಲಾವಣೆಯಿಂದ ಈ ಸೌಲಭ್ಯಕ್ಕೆ ಯಾವ ರೀತಿ ತೊಂದರೆ ಆಗುತ್ತದೆ ಎಂಬುದನ್ನು ಪರಿಶೀಲಿಸಬೇಕು.ಮಾಲೀಕತ್ವದ ಬದಲಾವಣೆಯಿಂದ ವ್ಯಾಪಾರದ ಒಟ್ಟು ವಹಿವಾಟಿನ ಮೇಲೆ ಯಾವ ರೀತಿಯ ಪರಿಣಾಮ ಉಂಟಾಗುತ್ತದೆ ಎಂಬುದನ್ನು ತಿಳಿಯಬೇಕು. ವ್ಯಾಪಾರೀ ಸಂಸ್ಥೆಗೆ ಬೇರೆಯವರಿಂದ ಇರುವ ತೊಡಕುಗಳು ಮತ್ತು ಸ್ಪರ್ಧೆಯನ್ನು ಗಮನಿಸಬೇಕು. ಈ ಸಂಸ್ಥೆ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಯಲ್ಲಿ ತನ್ನ ಪದಾರ್ಥಗಳನ್ನು ಹೇಗೆ ಮಾರಾಟ ಮಾಡುತ್ತಿದೆ ಮತ್ತು ವಹಿವಾಟು ಹೇಗಿದೆ ಮತ್ತು ಇತರರಿಂದ ಇದರ ವಹಿವಾಟಿಗೆ ಯಾವ ರೀತಿಯ ಧಕ್ಕೆ ಉಂಟಾಗುತ್ತಿದೆ ಎಂಬುದನ್ನು ತಿಳಿಯಬೇಕು. ಗ್ರಾಹಕರ ಮನೋಭಾವನೆಯ ಬಗೆಗೂ ವಿಚಾರ ಮಾಡಬೇಕು. ಈ ಸಂಸ್ಥೆಯ ಗ್ರಾಹಕರು ಯಾವ ರೀತಿ ನಡೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆಂಬುದರ ತನಿಖೆ ಅಗತ್ಯ. ಮಾಲೀಕತ್ವದ ಬದಲಾವಣೆಯಿಂದ ಗ್ರಾಹಕರ ಸಂಬಂಧ ಯಾವ ರೀತಿ ಇರುತ್ತದೆಂಬುದನ್ನು ತಿಳಿಯಬೇಕು.ನೌಕರ ವರ್ತನೆಯ ವಿಷಯವಾಗಿ ಅಧ್ಯಯಿಸಬೇಕು. ಮಾಲೀಕತ್ವದ ಬದಲಾವಣೆ ಆದರೂ, ನೌಕರರು ಕೆಲಸದಲ್ಲಿ ಮುಂದುವರೆಯುತ್ತಾರೆಯೇ ಅಥವಾ ಬೇರೆ ನೌಕರರನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಂಡು ವ್ಯಾಪಾರ ಮುಂದುವರಿಸಬೇಕೇ ಎಂಬುದನ್ನು ತಿಳಿಯಬೇಕು. ಸಂಸ್ಥೆಯ ದಾಸ್ತಾನು ಶಿಲ್ಕನ್ನು ಧೃಡೀಕರಣ ಮಾಡುಬೇಕು. ಎಲ್ಲ ಅಂಶಗಳ ಕೂಲಂಕುಷ ತನಿಖೆಯ ನಂತರ , ತನಿಖಾಧಿಕಾರ ತನ್ನ ವರದಿಯನ್ನು ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಹೇಳಿಕೆಗಳೊಂದಿಗೆ ಸಂಬಂಧಪಟ್ಟವರಿಗೆ ಪಲಪಿಸಬೇಕು. ೩. ವಂಚನೆಯನ್ನು ಸಂಶಯಿಸಿದಾಗ ನಡೆಸುವ ತನಿಖೆ: ಒಂದು ಸಂಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿ ವಂಚನೆ ನಡೆದಿದೆ ಎಂದು ಸಂಶಯ ಬಂದಾಗ, ತನಿಖಾಧಿಕಾರಿ ಗಮನಿಸಬೇಕಾದ ಅಂಶಗಳು.
ಈ ಎಲ್ಲ ತನಿಖೆಯ ನಂತರ ವಿವರವಾದ ವರದಿಯನ್ನು ಮಾಲೀಕರಿಗೆ ತಲಪಿಬೇಕು.