ತುಳಸಿದಾಸ್ ಬಲರಾಮ್ (೩೦ ನವೆಂಬರ್ ೧೯೩೬ - ೧೬ ಫೆಬ್ರವರಿ ೨೦೨೩)ಇವರು ಭಾರತೀಯ ಫುಟ್ಬಾಲ್ ಆಟಗಾರರಾಗಿದ್ದರು. ಏಷ್ಯನ್ ಗೇಮ್ಸ್, ಮೆಡೆರ್ಕಾ ಕಪ್ ಮತ್ತು ಒಲಿಂಪಿಕ್ಸ್ ಸೇರಿದಂತೆ ಅನೇಕ ಅಂತಾರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಪಂದ್ಯಾವಳಿಗಳಲ್ಲಿ ಬಲರಾಮ್ ಭಾರತವನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಪಿ.ಕೆ ಬ್ಯಾನರ್ಜಿ ಮತ್ತು ಚುನಿ ಗೋಸ್ವಾಮಿ ಜೊತೆಗೆ ಬಲರಾಮ್ ಅವರು ೧೯೫೦-೬೦ ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ ಫುಟ್‌ಬಾಲ್‌ನ ಸುವರ್ಣ ಯುಗ ಎಂದು ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ ಪರಿಗಣಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿರುವ ಭಾರತವನ್ನು ಮುನ್ನಡೆಸಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡಿ ಮೆಚ್ಚುಗೆ ಪಡೆದ ಮೂವರು ಆಟಗಾರರ ಭಾಗವಾಗಿದ್ದರು.
ಬಲರಾಮ್ ಕೋಲ್ಕತ್ತಾದ ಈಸ್ಟ್ ಬೆಂಗಾಲ್ ಪರವಾಗಿ ಫುಟ್ಬಾಲ್ ಆಡುವ ಮೂಲಕ ತಮ್ಮ ಛಾಪು ಮೂಡಿಸಿದರು ಮತ್ತು ೧೯೬೧-೬೨ರಲ್ಲಿ ತಂಡದ ನಾಯಕರಾಗಿದ್ದರು. ಅವರು ಪ್ರಧಾನವಾಗಿ ಸೆಂಟರ್ ಅಥವಾ ಎಡಪಂಥೀಯ ಫಾರ್ವರ್ಡ್ ಆಗಿ ಆಡಿದರು. ೧೯೬೨ ರಲ್ಲಿ ಅವರು ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರದಿಂದ ಅರ್ಜುನ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನು ಪಡೆದರು.
ಅವರು ೨೭ ನೇ ವಯಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ಕ್ಷಯರೋಗ ರೋಗನಿರ್ಣಯದ ಕಾರಣ ಎಂಟು ವರ್ಷಗಳ ಕಾಲ ಆಡಿದ ನಂತರ ನಿವೃತ್ತರಾದರು[೧].
ಬಲರಾಮ್ ಅವರು ೧೯೩೬ರ ಅಕ್ಟೋಬರ್ ೪ ರಂದು ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಆಕ್ರಮಿತ ಹೈದರಾಬಾದ್‌ನ ಸಿಕಂದರಾಬಾದ್ ಬಳಿಯ ಅಮ್ಮುಗುಡ ಎಂಬ ಹಳ್ಳಿಯಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದರು. ಬಡತನದಲ್ಲಿ ಹುಟ್ಟಿದ್ದರೂ ಬಲರಾಮ್ ಅವರು ಚಿಕ್ಕ ವಯಸ್ಸಿನಿಂದಲೇ ಫುಟ್ಬಾಲ್ನಲ್ಲಿ ಆಸಕ್ತಿ ತೋರಿಸಿದರು. ಹಳೆಯ ಹರಿದ ಜೋಡಿ ಪೋಲೀಸ್ ಬೂಟುಗಳನ್ನು ಮರುಬಳಕೆ ಮಾಡಲು ಚಮ್ಮಾರನನ್ನು ಮನವೊಲಿಸುವ ಮೂಲಕ ಅವನು ತನ್ನ ಮೊದಲ ಜೋಡಿ ಫುಟ್ಬಾಲ್ ಬೂಟುಗಳನ್ನು ಪಡೆದದ್ದನ್ನು ನೆನಪಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ. ಅವರು ೧೯ ವರ್ಷದವರಾಗಿದ್ದಾಗ ೧೯೫೬ರ ಸಂತೋಷ್ ಟ್ರೋಫಿಗಾಗಿ ಹೈದರಾಬಾದ್ ತಂಡಕ್ಕಾಗಿ ಪ್ರಯತ್ನಿಸಲು ಸೈಯದ್ ಅಬ್ದುಲ್ ರಹೀಮ್ ಅವರನ್ನು ಪ್ರೋತ್ಸಾಹಿಸಿದರು. ರಹೀಮ್ ಬಲರಾಮ್‌ಗೆ ಬೈಸಿಕಲ್‌ಗಾಗಿ ಮಾಸಿಕ ಭತ್ಯೆಯನ್ನು ಒದಗಿಸಿದರು. ಇದರಿಂದಾಗಿ ಅವರು ತಮ್ಮ ಹಳ್ಳಿಯಿಂದ ಹೈದರಾಬಾದ್‌ನಲ್ಲಿ ಅಭ್ಯಾಸ ಮಾಡಲು ಪ್ರಯಾಣಿಸಬಹುದಾಗಿತ್ತು [೨].
ಅವರ ಪೋಷಕರು ಸಿಕಂದರಾಬಾದ್‌ಗೆ ವಲಸೆ ಬಂದ ನಂತರ ಬಲರಾಮ್ ಲಲ್ಲಾಗುಡಾ ವರ್ಕ್‌ಶಾಪ್ ಮೈದಾನದಲ್ಲಿ ಫುಟ್ಬಾಲ್ ಆಡಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಹೈದರಾಬಾದಿ ಶೈಲಿಯ ಒನ್-ಟಚ್ ಫುಟ್ಬಾಲ್ ಅನ್ನು ಅಭ್ಯಾಸ ಮಾಡಿದರು. ಸಿವಿಲಿಯನ್ಸ್ ಮತ್ತು ಆರ್ಮಿ ಎ‍ಕ್ಸ್‌‌ಐ ನಡುವಿನ ಸಿಕಂದರಾಬಾದ್ ಲೀಗ್ ಪಂದ್ಯದ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಅವರನ್ನು ಸ್ಕೌಟ್ ಮಾಡಲಾಯಿತು. ನಂತರ ಅವರು ರೈಡರ್ಸ್ ಕ್ಲಬ್‌ನೊಂದಿಗೆ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡರು ಮತ್ತು ಅಂತಿಮವಾಗಿ ಮುಖ್ಯ ಅತಿಥಿಯಾದ ಭಾರತೀಯ ಮ್ಯಾನೇಜರ್ ಸೈಯದ್ ಅಬ್ದುಲ್ ರಹೀಮ್ ಅವರನ್ನು ಮೆಚ್ಚಿದರು. ಬಲರಾಮ್ ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ೧೯೫೬ ರ ಸಂತೋಷ್ ಟ್ರೋಫಿಯಲ್ಲಿ ಹೈದರಾಬಾದ್ ತಂಡದಲ್ಲಿ ಆಡಿದ್ದರು. ಅವರು ಫೈನಲ್‌ನಲ್ಲಿ ಬಾಂಬೆ ವಿರುದ್ಧ ಗೋಲು ಗಳಿಸಿ ಹೈದರಾಬಾದ್‌ನ ೪-೧ ಚಾಂಪಿಯನ್‌ಶಿಪ್ ಗೆಲುವಿಗೆ ಕೊಡುಗೆ ನೀಡಿದರು [೩].
೧೯೫೬ರ ಮೆಲ್ಬೋರ್ನ್ ಒಲಿಂಪಿಕ್ಸ್‌ನ ನಂತರ ಕೋಲ್ಕತ್ತಾದ ಈಸ್ಟ್ ಬೆಂಗಾಲ್ ಕ್ಲಬ್‌ನಿಂದ ಬಲರಾಮ್‌ಗೆ ಆಗಿನ ಕಾರ್ಯದರ್ಶಿ ಜೆ.ಸಿ.ಗುಹಾ ಸಹಿ ಹಾಕಿದರು. ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಅವರು ಕ್ಲಬ್‌ನಲ್ಲಿ ಅತಿ ಹೆಚ್ಚು ಸಂಭಾವನೆ ಪಡೆಯುವ ಆಟಗಾರರಾದರು ಮತ್ತು ಅವರು ಶೀಘ್ರದಲ್ಲೇ ತಂಡದ ನಾಯಕರಾಗಿ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಿದರು. "ಕೆಂಪು ಮತ್ತು ಚಿನ್ನದ ಬ್ರಿಗೇಡ್" ನೊಂದಿಗೆ ಬಲರಾಮ್ ೧೯೫೮ ಐಎಫ್‌ಅ ಶೀಲ್ಡ್ ಮತ್ತು ೧೯೫೯, ೧೯೬೦ ಮತ್ತು ೧೯೬೨ ರಲ್ಲಿ ಸಂತೋಷ್ ಟ್ರೋಫಿ ಸೇರಿದಂತೆ ಹಲವಾರು ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳನ್ನು ಗೆದ್ದರು. ಪೂರ್ವ ಬಂಗಾಳದಲ್ಲಿದ್ದ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಬಲರಾಮ್ ತರಬೇತುದಾರ ಸುಶೀಲ್ ಭಟ್ಟಾಚಾರ್ಯರ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಆಡಿದರು. ೧೯೫೯ರ ಸಿಎಫ್‌ಲ್ ಋತುವಿನಲ್ಲಿ ಅವರು ೨೩ ಗೋಲುಗಳೊಂದಿಗೆ ಎರಡನೇ ಅತಿ ಹೆಚ್ಚು ಗೋಲು ಗಳಿಸಿದವರಾದರು. ಅವರು ಅರುಣ್ ಘೋಷ್ ಅವರೊಂದಿಗೆ ಬೆಂಗಾಲ್ ನಾಗ್ಪುರ್ ರೈಲ್ವೇಗಾಗಿ ಆಡಿದರು [೪].
ಬಲರಾಮ್ ಅವರು ಭಾರತಕ್ಕಾಗಿ ಒಟ್ಟು ೩೬ ಪಂದ್ಯಗಳನ್ನು ಆಡಿದರು ಮತ್ತು ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಪಂದ್ಯಾವಳಿಗಳಲ್ಲಿ ೧೦ ಗೋಲುಗಳನ್ನು ಗಳಿಸಿದರು.
ಬಲರಾಮ್ ೧೯೫೬ ರ ಮೆಲ್ಬೋರ್ನ್ ಒಲಿಂಪಿಕ್ಸ್‌ಗಾಗಿ ಭಾರತ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ತಂಡಕ್ಕೆ ನೇಮಕಗೊಂಡರು ಮತ್ತು ಯುಗೊಸ್ಲಾವಿಯಾ ವಿರುದ್ಧ ಅಂತರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚೊಚ್ಚಲ ಪ್ರವೇಶ ಮಾಡಿದರು. ಬಲರಾಮ್ ಮತ್ತು ಭಾರತೀಯ ತಂಡವು ೧೯೫೬ ರಲ್ಲಿ ೪ ನೇ ಸ್ಥಾನವನ್ನು ಗಳಿಸಿದ್ದು ಇದು ಒಲಿಂಪಿಕ್ ಕ್ರೀಡಾಕೂಟದ ಫುಟ್ಬಾಲ್ನಲ್ಲಿ ಭಾರತದ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಮುಕ್ತಾಯವನ್ನು ಗುರುತಿಸಿತು.
೧೯೬೦ರ ರೋಮ್‌ನಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಬೇಸಿಗೆ ಒಲಿಂಪಿಕ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ ಪಂದ್ಯಾವಳಿಯ ಉದ್ದಕ್ಕೂ ೩ ಭಾರತೀಯ ಗೋಲುಗಳಲ್ಲಿ ೨ ಗೋಲುಗಳಿಗೆ ಬಲರಾಮ್ ಕಾರಣರಾಗಿದ್ದರು. ಭಾರತವನ್ನು ಹಂಗೇರಿ, ಫ್ರಾನ್ಸ್ ಮತ್ತು ಪೆರುಗಳೊಂದಿಗೆ "ಸಾವಿನ ಗುಂಪು" ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಯಿತು. ಅವರು ಹಂಗೇರಿ ವಿರುದ್ಧ ಸ್ಪರ್ಧೆಯನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿ ಪಂದ್ಯವನ್ನು ೨-೧ ರಲ್ಲಿ ಕಳೆದುಕೊಂಡರು. ಬಲರಾಮ್ ೭೯ ನೇ ನಿಮಿಷದ ಪಂದ್ಯಾವಳಿಯಲ್ಲಿ ಭಾರತದ ಮೊದಲ ಗೋಲು ಗಳಿಸಿದರು. ಅವರು ಸೋತರೂ, ಹಂಗೇರಿಯನ್ನರು ಪೆರು ಮತ್ತು ಫ್ರಾನ್ಸ್‌ಗಳನ್ನು ಕ್ರಮವಾಗಿ ೬-೨ ಮತ್ತು ೭-೦ ಅಂತರದಲ್ಲಿ ಸೋಲಿಸಿದ ಕಾರಣ ಗುಂಪಿನ ಹಂತದಲ್ಲಿ ಭಾರತದ ವಿಶ್ವಾಸಾರ್ಹತೆಯನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸಿತು. ಭಾರತವು ಕೆಲವು ದಿನಗಳ ನಂತರ ೧೯೫೮ ರ ವಿಶ್ವಕಪ್ ಸೆಮಿ-ಫೈನಲಿಸ್ಟ್‌ಗಳಾದ ಫ್ರಾನ್ಸ್ ಅನ್ನು ಬಹುತೇಕ ಅಸಮಾಧಾನಗೊಳಿಸಿದ್ದು ಬಲರಾಮ್ ದ್ವಿತೀಯಾರ್ಧದ ಆಳದಲ್ಲಿ ೧-೦ ಮುನ್ನಡೆಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖ ಪಾತ್ರವಹಿಸಿದರು. ಬಲರಾಮ್ ಅವರು ಪಂದ್ಯಾವಳಿಯ ತಮ್ಮ ಅಂತಿಮ ಪಂದ್ಯದಲ್ಲಿ ಪೆರುವಿನಿಂದ ೩-೧ ಅಂತರದಿಂದ ಸೋತ ಭಾರತೀಯ ತಂಡದ ಏಕೈಕ ಸ್ಕೋರರ್ ಆಗಿದ್ದರು.
೧೯೫೮ರಲ್ಲಿ ಟೋಕಿಯೊದಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಏಷ್ಯನ್ ಕ್ರೀಡಾಕೂಟದ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಸಾಮಾನ್ಯ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಸ್ಕೋರ್‌ಲೈನ್ ೨-೨ ಆಗಿದ್ದ ನಂತರ ಭಾರತದ ಹಾಂಗ್ ಕಾಂಗ್ ವಿರುದ್ಧದ ಪಂದ್ಯವು ಹೆಚ್ಚುವರಿ ಸಮಯಕ್ಕೆ ಹೋಯಿತು. ಗಾಯದ ಹೊರತಾಗಿಯೂ ಬಲರಾಮ್ ಎರಡು ಗೋಲುಗಳನ್ನು ಗಳಿಸಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡಿದರು ಮತ್ತು ಭಾರತವು ೫-೨ ರಲ್ಲಿ ಜಯಗಳಿಸಿತು.
೧೯೬೨ರಲ್ಲಿ ಜಕಾರ್ತದಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಏಷ್ಯನ್ ಗೇಮ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ ಭಾರತವು ಚಿನ್ನದ ಪದಕವನ್ನು ಗೆದ್ದಾದ್ದು ಅವರ ವೃತ್ತಿಜೀವನದಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚು ಜನಪ್ರಿಯ ಮತ್ತು ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ ಗುರುತಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಕ್ಷಣಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. ಬಲರಾಮ್ ಪ್ರತಿ ಪಂದ್ಯವನ್ನು ಆಡಿದರು ಮತ್ತು ಥಾಯ್ಲೆಂಡ್ ಹಾಗೂ ಜಪಾನ್ ವಿರುದ್ಧ ತಲಾ ಒಂದು ಗೋಲು ಗಳಿಸಿದರು. ಏಷ್ಯನ್ ಗೇಮ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ ಭಾರತವು ಫುಟ್ಬಾಲ್ನಲ್ಲಿ ಮೊದಲ ಸ್ಥಾನಕ್ಕೆ ಬಂದ ಮೊದಲ ಮತ್ತು ಏಕೈಕ ಬಾರಿ ಇದು ಗುರುತಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ.
ನಿವೃತ್ತಿಯ ನಂತರ ಬಲರಾಮ್ ಕೊಲ್ಕತ್ತಾ, ಬಂಗಾಳ, ನಾಗ್ಪುರ ರೈಲ್ವೇಯಲ್ಲಿನ ಪ್ರತಿಷ್ಠಿತ ಬಹು-ಕ್ರೀಡಾ ಕ್ಲಬ್‌ಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸಿದರು. ನಂತರ ಅವರು ಕಲ್ಕತ್ತಾ ಮೇಯರ್ಸ್ ಇಲೆವೆನ್‌ನ ತರಬೇತುದಾರರಾಗಿ ನೇಮಕಗೊಂಡರು ಮತ್ತು ಸ್ವೀಡನ್‌ನಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಗೋಥಿಯಾ ಕಪ್‌ನಂತಹ ಸ್ಪರ್ಧೆಗಳಲ್ಲಿ ತಂಡಕ್ಕೆ ಮಾರ್ಗದರ್ಶನ ನೀಡಿ ಬಸುದೇವ್ ಮಂಡಲ್, ಮೆಹ್ತಾಬ್ ಹೊಸೈನ್ ಮತ್ತು ಸಂಗ್ರಾಮ್ ಮುಖರ್ಜಿಯವರಂತಹ ಆಟಗಾರರನ್ನು ಬೆಳೆಸುವಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖ ಪಾತ್ರ ವಹಿಸಿದರು. ಅವರ ಕೋಚಿಂಗ್‌ನಲ್ಲಿರುವ ಯುವ ತಂಡಕ್ಕೆ ಜರ್ಮನಿಯಲ್ಲಿ ಆಡಲು ಆಹ್ವಾನ ಬಂದಾಗ ಅವರ ವೀಸಾವನ್ನು ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರ ನಿರಾಕರಿಸಿತು. ಅವರ ತಂಡವು ಅಂತಿಮವಾಗಿ ಬರ್ಲಿನ್‌ನಲ್ಲಿ ಆಡಿ ನಾಲ್ಕು ಪಂದ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಅಜೇಯವಾಗಿ ಉಳಿಯಿತು. ಬಲರಾಮ್ ಅವರು ದಮ್ ಡಮ್ ಮುನ್ಸಿಪಾಲಿಟಿಯ ಕಿಂಗ್‌ಸ್ಟನ್-ನಿಖಿಲ್ ನಂದಿ ಫುಟ್ಬಾಲ್ ಅಕಾಡೆಮಿಯ ಸಲಹೆಗಾರರಾಗಿಯೂ ಕೆಲಸ ಮಾಡಿದರು.
ಸಿಖಂದರಾಬಾದ್ ಅನ್ನು ಶಾಶ್ವತವಾಗಿ ತೊರೆದ ನಂತರ ಬಲರಾಮ್ ಹೂಗ್ಲಿಯ ಉತ್ತರಪಾರದ ನಿವಾಸಿಯಾದರು. ನಂತರ ಅವರು ಆಗ್ನೇಯ ರೈಲ್ವೆಯಲ್ಲಿ ಹಿರಿಯ ಕಲ್ಯಾಣ ಅಧಿಕಾರಿಯಾಗಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡಿದರು.
೨೦೨೨ರ ಡಿಸೆಂಬರ್ ೨೬ ರಂದು ಕಿಬ್ಬೊಟ್ಟೆಯ ಹಿಗ್ಗುವಿಕೆ ಮತ್ತು ಇತರ ವಯಸ್ಸಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಸಮಸ್ಯೆಗಳೊಂದಿಗೆ ಅವರನ್ನು ಕೋಲ್ಕತ್ತಾದ ಆಸ್ಪತ್ರೆಗೆ ದಾಖಲಿಸಲಾಯಿತು. ಬಲರಾಮ್ ೨೦೨೩ರ ಫೆಬ್ರವರಿ ೧೬ರಂದು ೮೬ನೇ ವಯಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ನಿಧನರಾದರು [೫].