| ದಿಲೀಪ | |
|---|---|
| ಮಕ್ಕಳು | ರಾಘು |
| ಉತ್ತರಾಧಿಕಾರಿ | ರಾಘು |
ದಿಲೀಪ, ಇವನನ್ನು ಖಟ್ವಾಂಗ ಎಂದೂ ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ, ರಾಮಾಯಣ ಮತ್ತು ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮ ನಲ್ಲಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡಿರುವ ಇಕ್ಷ್ವಾಕು ರಾಜವಂಶದ ರಾಜನಾಗಿದ್ದ. ದಿಲೀಪನು ಮುಲಕ ಮತ್ತು ಇಲಿಬಿಲನ ಮಗ, ಸುದಕ್ಷಿಣನ ಪತಿ ಮತ್ತು ರಘುವಿನ ತಂದೆ. ಇವನಿಗೆ ಖಾಟ್ವಾಂಗ ಮತ್ತು ಶತಕೃತು (೧೦೦ ಅಶ್ವಮೇಧ ಯಾಗ ಮಾಡಿದವ) ಎಂಬ ಬಿರುದು ಸಹಿತ ಇದೆ.[೧] ದಿಲೀಪ ಎಂಬುದು ಕಶ್ಯಪ ಕುಟುಂಬದಲ್ಲಿ ಹುಟ್ಟಿದ ಸರ್ಪದ ಹೆಸರೂ ಆಗಿದೆ.[೧] ಸೂರ್ಯವಂಶವನ್ನು ಬೆಳಿಗಿದವರು ಶ್ರೀ ದಿಲೀಪ ಖಾಟ್ವಾಂಗ್ ಮಹಾರಾಜರು, ದಿಲೀಪ ಖಾಟ್ವಾಂಗ ಮಹಾರಾಜರ ಮಗನಾದ ಶ್ರೀ ರಘು ಮಹಾರಾಜರಿಂದ ಸೂರ್ಯವಂಶವನ್ನು ರಘುವಂಶ ಎಂದು ಕರೆದರು,
ಒಂದು ದಿನ, ದಿಲೀಪನು ವಸಿಷ್ಠ ಋಷಿಯನ್ನು ಗಂಗಾ ನದಿ (ಗಂಗಾ) ದಡದಲ್ಲಿ ಭೇಟಿಯಾದನು. ವಸಿಷ್ಠರು ದಿಲೀಪನಿಗೆ ಎಲ್ಲಾ ಪವಿತ್ರ ನೀರಿನ ಬಗ್ಗೆ ಕಲಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಪ್ರತಿಯೊಂದೂ ಹೇಗೆ ಶ್ರೇಷ್ಠವೆಂದು ಅವನಿಗೆ ವಿವರಿಸಿದರು. ಈ ದಂತಕಥೆಯು ಪದ್ಮ ಪುರಾಣದಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುತ್ತದೆ.[೧]
ರಾಮಾವತಾರಂನ ಯುದ್ಧ ಕಾಂಡಂ ವೀರಸೇನನ ಹತ್ಯೆಯನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸುತ್ತದೆ, ಇದರಲ್ಲಿ ದಿಲೀಪನು ಭಾಗಿಯಾಗಿದ್ದಾನೆ. ಒಮ್ಮೆ ವೀರಸೇನನೆಂಬ ಅಸುರ ಕುಬೇರನ ಮೇಲೆ ಆಕ್ರಮಣ ಮಾಡಿದನು; ಆದಾಗ್ಯೂ, ದೇವರುಗಳು ಶಿವ ಮತ್ತು ವಿಷ್ಣು ಅವರನ್ನು ಸೋಲಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗಲಿಲ್ಲ. ಕುಬೇರನ ಪೌರಾಣಿಕ ನಗರವಾದ ಅಲಕಾಕ್ಕೆ ಬಂದ ರಾಜ ದಿಲೀಪನ ಸಹಾಯವನ್ನು ಪಡೆಯಲು ವಿಷ್ಣುವು ಕುಬೇರನಿಗೆ ಹೇಳಿದನು. ದಿಲೀಪನು ವೀರಸೇನನ ಮೇಲೆ ಬಾಣದ ಮೇಲೆ ಬಾಣವನ್ನು ಪ್ರಯೋಗಿಸಿದನು, ಆದರೆ ಚೆಲ್ಲಿದ ಪ್ರತಿ ಹನಿ ರಕ್ತವು ಹೊಸ ವೀರಸೇನನ ರಚನೆಗೆ ಕಾರಣವಾಯಿತು. ಕೊನೆಗೊಳ್ಳದ ಯುದ್ಧವನ್ನು ಮುಗಿಸಲು, ದಿಲೀಪನು ರಕ್ತೇಶ್ವರಿ ದೇವಿಯನ್ನು ಪ್ರಾರ್ಥಿಸಿದನು, ಅವಳು ಬಂದು ವೀರಸೇನನ ಎಲ್ಲಾ ರಕ್ತವನ್ನು ಕುಡಿದು ಅವನ ಸಾವಿಗೆ ಅವಕಾಶ ಮಾಡಿಕೊಟ್ಟನು.[೧]
ರಾಮಾಯಣದ ಪದ್ಮ ಪುರಾಣ ಮತ್ತು ಉತ್ತರ ಕಾಂಡ ರಘು ಜನ್ಮದ ಕಥೆಯನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸುತ್ತದೆ. ದಿಲೀಪ ಒಬ್ಬ ಉದಾತ್ತ, ಜನಪ್ರಿಯ ಆಡಳಿತಗಾರನಾಗಿದ್ದನು, ಅವರು ಮಗಧ ರಾಜಕುಮಾರಿ ಸುದಕ್ಷಿಣೆಯನ್ನು ವಿವಾಹವಾದರು; ಆದಾಗ್ಯೂ, ಅವನಿಗೆ ಯಾವುದೇ ಸಂತತಿ ಇರಲಿಲ್ಲ. ಅವನು ಮತ್ತು ಸುದಕ್ಷಿಣೆಯು ಮಗುವನ್ನು ಹೇಗೆ ಪಡೆಯುವುದು ಎಂಬುದರ ಕುರಿತು ಸಲಹೆಯನ್ನು ಪಡೆಯಲು ವಸಿಷ್ಠ ಋಷಿಯ ಬಳಿಗೆ ಹೋಗಲು ನಿರ್ಧರಿಸಿದರು. ಮಕ್ಕಳಿಲ್ಲದ ಕೊರಗನ್ನು ನಿವಾರಿಸಲೋಸುಗ, ದಿಲೀಪ ಖಾಟ್ವಾಂಗನು ಕುಲಗುರು ವಸಿಶ್ಠರ ಸಲಹೆ ಕೇಳಿದ. ಸ್ವರ್ಗದಲ್ಲಿ ದೇವತೆಗಳ ಪರವಾಗಿ ಯುದ್ಧ ಮಾಡುವ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಕಾಮಧೇನು ಹಸುವಿಗೆ ಗೌರವ ಸಲ್ಲಿಸಿವುದನ್ನು ಮರೆತುದು ಮುಳುವಾಗಿದೆಯೆಂದೂ, ಕಾಮಧೇನುವಿನ ಶಾಪ ನಿವಾರಿಸಲೋಸುಗ ಮಗಳು ನಂದಿನಿಧೇನುವಿನ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಿದರೆ ದಿಲೀಪನಿಗೆ ಪುತ್ರಪ್ರಾಪ್ತಿಯಾಗುವುದು ಎಂದು ವಸಿಶ್ಠರು ಸಲಹೆ ನೀಡುತ್ತಾರೆ. ಒಮ್ಮೆ ದಿಲೀಪನು ಇಂದ್ರ ದೇವರನ್ನು ಭೇಟಿ ಮಾಡಿದಾಗ, ಅವನು ಕಾಮಧೇನುವನ್ನು ದಾಟಿ ಹೋಗಿದ್ದನು ಆದರೆ ಅವಳ ಕಡೆಗೆ ಗಮನ ಹರಿಸಲಿಲ್ಲ ಎಂದು ಅವನು ಹೇಳಿದನು. ಕಾಮಧೇನು ಇದನ್ನು ವೈಯಕ್ತಿಕ ಅವಮಾನವೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಿ, ಕಾಮಧೇನುವಿನ ಮಗಳು ನಂದಿನಿಯನ್ನು ಉಪಚರಿಸುವವರೆಗೂ ಅವನಿಗೆ ಮಕ್ಕಳಾಗದಿರಲಿ ಎಂದು ದಿಲೀಪನನ್ನು ಶಪಿಸಿದನು. ವಸಿಷ್ಠರು ದಿಲೀಪ ಮತ್ತು ಸುದಕ್ಷಿಣರಿಗೆ ನಂದನಿಯು ವರುಣ ಯಜ್ಞದಲ್ಲಿ ಪಾಲ್ಗೊಳ್ಳಲು ಪಾತಾಳಕ್ಕೆ ಹೋಗಿದ್ದಾಳೆಂದು ಹೇಳಿದರು. ನಂತರದ ಇಪ್ಪತ್ತೊಂದು ದಿನಗಳ ಕಾಲ, ದಿಲೀಪ ಮತ್ತು ಸುದಕ್ಷಿಣೆಯು ನಂದಿನಿಯು "ಪಾತಾಳ" ದಲ್ಲಿ ಸಂಚರಿಸುತ್ತಿದ್ದಾಗ ಅವಳನ್ನು ಹಿಂಬಾಲಿಸಿದರು. ಒಂದು ಮುಂಜಾನೆ ನಂದಿನಿ ಕಾಡಿಗೆ ಮೇಯಲು ಹೋದಳು, ಎಂದಿನಂತೆ ದಿಲೀಪನು ಅವಳನ್ನು ಹಿಂಬಾಲಿಸಿದನು. ಆದಾಗ್ಯೂ, ದಿಲೀಪ ಸುಂದರವಾದ ಮರದ ದೃಶ್ಯಗಳ ಮೇಲೆ ಕೇಂದ್ರೀಕರಿಸಿದಾಗ, ಸಿಂಹವು ಹಾರಿ ನಂದಿನಿಯ ಮೇಲೆ ದಾಳಿ ಮಾಡಿತು. ದಿಲೀಪನು ತನ್ನ ಬಿಲ್ಲು ಮತ್ತು ಬಾಣವನ್ನು ಸಿಂಹಕ್ಕೆ ಗುರಿಪಡಿಸಿದನು, ಆದರೆ ಅವನು ಪಾರ್ಶ್ವವಾಯುವಿಗೆ ಒಳಗಾದನು. ಸಿಂಹವು ದಿಲೀಪನಿಗೆ ತಾನು ಶಿವನ ಸೇವಕನೆಂದು ಮತ್ತು ಶಿವನ ಹೆಂಡತಿ ಪಾರ್ವತಿ ನೆಟ್ಟಿರುವ ದೈವಿಕ ದೇವದಾರು ದೇವದಾರು ಮರವನ್ನು ರಕ್ಷಿಸುವ ದೀಪವೆಂದು ಹೇಳಿತು. ದೇವದಾರು ದೇವದಾರು ಮರದ ಬಳಿ ಬರುವ ಯಾವುದೇ ಪ್ರಾಣಿಗಳನ್ನು ತಿನ್ನಲು ತನಗೆ ಅವಕಾಶವಿದೆ ಎಂದು ಸಿಂಹ ಹೇಳಿತು ಮತ್ತು ನಂದಿನಿಯನ್ನು ತಿನ್ನುವುದನ್ನು ಸಮರ್ಥಿಸಲಾಯಿತು. ದಿಲೀಪನು ಮೊಣಕಾಲಿಗೆ ಬಿದ್ದು ಸಿಂಹಕ್ಕೆ ನಮಸ್ಕರಿಸಿ, ನಂದಿನಿಯ ಬದಲು ತನ್ನನ್ನು ತಿನ್ನುವಂತೆ ಸಿಂಹನಲ್ಲಿ ಬೇಡಿಕೊಂಡನು. ಇದ್ದಕ್ಕಿದ್ದಂತೆ ಸಿಂಹ ಕಣ್ಮರೆಯಾಯಿತು ಮತ್ತು ನಂದಿನಿ ದಿಲೀಪನನ್ನು ಪರೀಕ್ಷಿಸಲು ಹೀಗೆ ಮಾಡಿದ್ದಾಳೆ ಎಂದು ಬಹಿರಂಗಪಡಿಸಿದಳು. ನಂದಿನಿಯ ಪರೀಕ್ಷೆ ಯಶಸ್ವಿಗೊಳಿಸಿದ ನಂತರ, ದಿಲೀಪ ಮತ್ತು ಸುದಕ್ಷಿಣರು ಭೂಲೋಕಕ್ಕೆ ಮರಳಿದರು ಮತ್ತು ರಘು ಎಂಬ ಮಗನನ್ನು ಪಡೆದರು.[೧][೨] ೯ ಅಶ್ವಮೇಧ ಯಾಗ ಗಳನ್ನು ಮುಗಿಸಿದ ದಿಲೀಪನಿಗೆ ೧೦೦ ಅಶ್ವಮೇಧ ಯಾಗ ಮಾಡಿ ಇಂದ್ರನಂತೆ ಶತಕೃತು ಎಂದು ಅನ್ನಿಸಿಕೊಳ್ಳುವಾಸೆ ಇರುತ್ತದೆ. ೧೦೦ನೆಯ ಅಶ್ವಮೇಧ ಯಾಗದ ಕುದುರೆಗೆ ಸ್ವತಃ ರಘುವೇ ಬೆಂಗಾವಲಾಗಿ ತೆರಳುತ್ತಾನೆ. ಇಂದ್ರನು ದಿಲೀಪನಿಗೆ ಹಲವು ಬಗೆಯ ವಿಘ್ನಗಳನ್ನು ಒಡ್ಡುತ್ತಾನೆ. ಅವೆಲ್ಲವನ್ನೂ ರಘುವು ಗೆದ್ದಾಗ, ಯಾಗದ ಕುದುರೆಯನ್ನು ಕಟ್ಟಿ ಹಾಕುತ್ತಾನೆ. ರಘುವು ಇಂದ್ರನೊಡನೆ ಹೋರಾಡಿ, ಇಂದ್ರನ ಮೆಚ್ಚುಗೆಗೆ ಪಾತ್ರನಾಗುತ್ತಾನೆ. ಪುರಾನಗಳ ಐತಿಹ್ಯದ ಪ್ರಕಾರ ದಿಲೀಪನ ಮಗ ಗಂಗೆಯನ್ನು ಭೂಮಿಗೆ ತಂದ ಭಗೀರಥ. ತನ್ನ ಪೂರ್ವಜರು ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಮುಕ್ತಿಪ್ರಾಪ್ತಿಯಾಗಲಿ ಎಂದು ಸಹಸ್ರಾರು ವರ್ಷ ತಪಸ್ಸನ್ನು ಭಗೀರಥ ಆಚರಿಸುತ್ತಾನೆ. ಆದರೆ ಕಾಳಿದಾಸನು ರಘುವಂಶ ಕಾವ್ಯದಲ್ಲಿ ದಿಲೀಪನ ಮಗನಾಗಿ ರಘುವನ್ನು ಚಿತ್ರಿಸುತ್ತಾನೆ.
ಒಂದು ದಿನ, ದಿಲೀಪನು ದೇವರನ್ನು ತುಂಬಾ ಸಂತೋಷಪಡಿಸಿದನು, ಅವನು ಎಷ್ಟು ದಿನ ಬದುಕಬೇಕೆಂದು ಅವನು ಅರಿತುಕೊಂಡನು. ನಂತರ ಅವನು ತನ್ನ ರಾಜ ಕರ್ತವ್ಯಗಳನ್ನು ತನ್ನ ಮಂತ್ರಿಗಳಿಗೆ ಬಿಟ್ಟುಕೊಟ್ಟನು ಮತ್ತು ತನ್ನ ಉಳಿದ ಜೀವನವನ್ನು ಭಕ್ತಿ ಮತ್ತು ಧ್ಯಾನದಲ್ಲಿ ಕಳೆಯುತ್ತಾನೆ. ಅವರು ೧೦೦ ಯಜ್ಞಗಳನ್ನು ಮಾಡಿದರು, ಅದರಲ್ಲಿ ಅವರು ಚಿನ್ನದ ರಸ್ತೆಗಳನ್ನು ಮಾಡಿದರು ಮತ್ತು ದೇವರು ಇಂದ್ರರನ್ನು ಭೇಟಿ ಮಾಡಿದರು. ಈ ವಿವರಣೆಯು ಭಾಗವತ ಪುರಾಣ ಮತ್ತು ಮಹಾಭಾರತ ದ ದ್ರೋಣ ಪರ್ವ ದಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುತ್ತದೆ. ಖಟ್ವಾಂಗ ಎಂದು ಉಲ್ಲೇಖಿಸಲಾಗಿದೆ.[೧]