ದೇವಸೇನಾ

other uses ಗಾಗಿ, ದೇವಸೇನಾ (disambiguation) ನೋಡಿ.

ದೇವಸೇನಾ
ಆಕಾಂಕ್ಷೆಯ ದೇವತೆ[೧]
ದೇವಸೇನೆಯನ್ನು ಅವನ ಮಡಿಲಲ್ಲಿ ಕೂರಿಸಿಕೊಂಡು ಕಾರ್ತಿಕೇಯನ ಮೇಲೆ ಒಂದು ಶಿಲಾಮುದ್ರಣ
ಇತರ ಹೆಸರುಗಳುದೇವಯಾನೈ, ಷಷ್ಠಿ
ಸಂಲಗ್ನತೆದೇವಿ, ಕೌಮಾರಿ, ಷಷ್ಠಿ
ಸಂಗಾತಿಕಾರ್ತಿಕೇಯ
ವಾಹನಆನೆ
ಬೆಕ್ಕು (ಷಷ್ಠಿಯಾಗಿ)
ತಂದೆತಾಯಿಯರುಇಂದ್ರ ಮತ್ತು ಶಚಿ
ಅಥವಾ
ದಕ್ಷ (ಮಹಾಭಾರತ ಪ್ರಕಾರ)

  ದೇವಸೇನಾ ( ತಮಿಳು:தேவசேனா) ಹಿಂದೂ ದೇವತೆ. ಯುದ್ಧ ದೇವರು ಕಾರ್ತಿಕೇಯ (ಮುರುಗನ್) ನ ಪತ್ನಿ.[೨] ಆಕೆಯನ್ನು ತಮಿಳು ಗ್ರಂಥಗಳಲ್ಲಿ ದೇವಯಾನೈ, ದೈವಾನೈ ಮತ್ತು ದೈವಯಾನೈ ಎಂದೂ ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಆಕೆಯ ಹೆಸರನ್ನು ತೇವನೈ ಅಥವಾ ತೇವಯನೈ ಎಂದೂ ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಸ್ಕಂದ ಪುರಾಣದ ತಮಿಳು ಪುನರಾವರ್ತನೆಯಲ್ಲಿ ದೇವಸೇನಾ ವಿಷ್ಣುವಿನ ಮಗಳು ಎಂದು ವಿವರಿಸಲಾಗಿದೆ.[೩] ನಂತರ ದೇವತೆಗಳ (ದೇವರುಗಳು) ರಾಜನಾದ ಇಂದ್ರ ದತ್ತು ಪಡೆದನು.[೪] ಕಾರ್ತಿಕೇಯನು ದೇವತೆಗಳ ಸೇನಾಧಿಪತಿಯಾದಾಗ ಅವಳು ಕಾರ್ತಿಕೇಯನಿಗೆ ನಿಶ್ಚಯಿಸಲ್ಪಟ್ಟಳು. ತಮಿಳಿನಲ್ಲಿ ದೇವಸೇನಾಳನ್ನು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಅವಳ ಸಹೋದರಿ-ಪತ್ನಿ ವಲ್ಲಿಯ ವಿರುದ್ಧವಾಗಿ ಚಿತ್ರಿಸಲಾಗಿದೆ. ಒಟ್ಟಿಗೆ ಅವರು ದೇವತೆಯನ್ನು ಪೂರ್ಣಗೊಳಿಸುತ್ತಾರೆ. ದೇವಸೇನೆಯನ್ನು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಮುರುಗನ್‌ನೊಂದಿಗೆ ಚಿತ್ರಿಸಲಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಆಗಾಗ ವಲ್ಲಿಯೊಂದಿಗೆ ಕೂಡ ಇರುತ್ತಾಳೆ.

ತಮಿಳುನಾಡಿನಲ್ಲಿ, ದೇವಸೇನೆಯು ಸ್ವತಂತ್ರ ಆರಾಧನೆಯನ್ನು ಆನಂದಿಸುವುದಿಲ್ಲ. ಆದರೆ ಅವಳ ಹೆಚ್ಚಿನ ದೇವಾಲಯಗಳಲ್ಲಿ ಮುರುಗನ್‌ನ ಪತ್ನಿಯಾಗಿ ಪೂಜಿಸಲ್ಪಡುತ್ತಾಳೆ. ಆಕೆಯ ಮದುವೆಯ ಸ್ಥಳವೆಂದು ನಂಬಲಾದ ತಿರುಪ್ಪರಂಕುಂರಂ ಮುರುಗನ್ ದೇವಾಲಯದಲ್ಲಿ ಅವಳು ಹೆಚ್ಚಿನ ಪಾತ್ರವನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತಾಳೆ. ಪೂರ್ವ ಭಾರತದಲ್ಲಿ, ದೇವಸೇನೆಯನ್ನು ಷಷ್ಠಿಯ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಪೂಜಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಅಲ್ಲಿ ಅವಳನ್ನು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಸ್ವತಂತ್ರವಾಗಿ ಪೂಜಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.

ವ್ಯುತ್ಪತ್ತಿ

[ಬದಲಾಯಿಸಿ]

ದೇವಸೇನಾ ದೇವತೆಯ ಸಂಸ್ಕೃತ ಹೆಸರು "ದೇವರ ಸೈನ್ಯ" ಎಂದರ್ಥ ಮತ್ತು ಹೀಗಾಗಿ, ಅವಳ ಪತಿಯನ್ನು ದೇವಸೇನಾಪತಿ ("ದೇವಸೇನಾ ನಾಯಕ") ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ.[೫] ದೇವಸೇನಾಪತಿ ಎಂಬ ವಿಶೇಷಣವು ಶ್ಲೇಷೆಯಾಗಿದೆ, ಇದು ದೇವತೆಗಳ ಸೇನಾಧಿಪತಿ ಎಂದು ಸಹ ತಿಳಿಸುತ್ತದೆ.

ಇಂದ್ರನ ದೈವಿಕ ಆನೆಯಾದ ಐರಾವತದಿಂದ ಅವಳನ್ನು ಬೆಳೆಸಿದ ಕಾರಣ ಅವಳನ್ನು ದೈವನೈ ಅಥವಾ ದೈವಯಾನೈ ( ತಮಿಳು, ಅಕ್ಷರಶಃ "ಆಕಾಶದ ಆನೆ" ಎಂದು ಅರ್ಥೈಸಲಾಗುತ್ತದೆ),[೬] ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ.[೭]

ದಂತಕಥೆಗಳು ಮತ್ತು ಪಠ್ಯ ಉಲ್ಲೇಖಗಳು

[ಬದಲಾಯಿಸಿ]

ಉತ್ತರ ಭಾರತದಲ್ಲಿ, ಕಾರ್ತಿಕೇಯನನ್ನು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಬ್ರಹ್ಮಚಾರಿ ಮತ್ತು ಅವಿವಾಹಿತ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.[೭] ಸಂಸ್ಕೃತ ಗ್ರಂಥಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ದೇವಸೇನೆಯನ್ನು ಕಾರ್ತಿಕೇಯನ ಪತ್ನಿಯೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಿದರೆ, ತಮಿಳುನಾಡಿನಲ್ಲಿ ಅವನಿಗೆ ದೇವಯಾನೈ (ದೇವಸೇನಾ) ಮತ್ತು ವಲ್ಲಿ ಎಂಬ ಇಬ್ಬರು ಪತ್ನಿಯರಿದ್ದಾರೆ ಎಂದು ಹೇಳುತ್ತಾರೆ.[೭] ದೇವಸೇನೆಯು ದೇವತೆಗಳ ರಾಜನಾದ ಇಂದ್ರನ ಮತ್ತು ಅವನ ಹೆಂಡತಿ ಶಚಿ ದೇವಿಯ ಮಗಳು.[೭] ದೇವಸೇನಾ ಇಂದ್ರನ ದತ್ತುಪುತ್ರಿ ಎಂದು ಹೇಳಲಾಗುತ್ತದೆ.

ಮಹಾಭಾರತ

[ಬದಲಾಯಿಸಿ]

ಮಹಾಭಾರತದ ಮೂರನೇ ಪುಸ್ತಕವು ಕಾರ್ತಿಕೇಯನ ಜನನದ ಕಥೆಯನ್ನು ವಿವರಿಸುತ್ತದೆ, ಇದು ದೇವಸನಾಳನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸುತ್ತದೆ. ದೇವಸೇನ ಮತ್ತು ದೈತ್ಯಸೇನ (ಅಕ್ಷರಶಃ "ರಾಕ್ಷಸರ ಸೈನ್ಯ") ಪ್ರಜಾಪತಿ ದಕ್ಷನ ಹೆಣ್ಣುಮಕ್ಕಳು.[೮] ಒಮ್ಮೆ, ಸಹೋದರಿಯರು ಮಾನಸ ಸರೋವರದ ದಡದಲ್ಲಿ ವಿರಾಮವನ್ನು ಆನಂದಿಸುತ್ತಿರುವಾಗ, ಅಸುರ (ರಾಕ್ಷಸ) ಕೇಶಿ ಅವರನ್ನು ಮದುವೆಯಾಗಲು ಅವರನ್ನು ಅಪಹರಿಸುತ್ತಾನೆ. ದೇವಸೇನಾ ನಿರಾಕರಿಸುತ್ತಾಳೆ. ಅದಕ್ಕೆ ದೈತ್ಯಸೇನ ಒಪ್ಪುತ್ತಾನೆ. ಈ ಮಧ್ಯೆ, ದೇವತೆಗಳು ರಾಕ್ಷಸರಿಂದ ಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ಸೋಲಿಸಲ್ಪಟ್ಟರು. ಆದರ್ಶ ದೇವಸೇನಾಪತಿಯನ್ನು (ದೇವರ ಸೈನ್ಯದ ಸೇನಾಧಿಪತಿ) ಹುಡುಕುತ್ತಿರುವ ಇಂದ್ರನು ದೇವಸೇನಾ ಸೆರೆಯಲ್ಲಿರುವ ಸ್ಥಳಕ್ಕೆ ತಲುಪುತ್ತಾನೆ. ಅವಳ ಕೋರಿಕೆಯ ಮೇರೆಗೆ ಇಂದ್ರನು ರಾಕ್ಷಸನನ್ನು ಸೋಲಿಸಿ ಅವಳನ್ನು ರಕ್ಷಿಸುತ್ತಾನೆ. ದೇವಸೇನೆಯು ತನ್ನನ್ನು ರಕ್ಷಿಸುವ, ದೇವತೆಗಳು, ರಾಕ್ಷಸರು ಮತ್ತು ಯಕ್ಷರನ್ನು ಸೋಲಿಸುವ ಗಂಡನನ್ನು ( ಪತಿ ) ಹುಡುಕುವಂತೆ ಇಂದ್ರನನ್ನು ಕೇಳುತ್ತಾಳೆ. ಇಂದ್ರನು ಬ್ರಹ್ಮ ದೇವರೊಂದಿಗೆ ವಿಷಯವನ್ನು ಚರ್ಚಿಸುತ್ತಾನೆ ಮತ್ತು ಅವರು ಅಗ್ನಿಯಿಂದ ಜನಿಸಿದ ಮಗ ದೇವಸೇನಾಪತಿ, ದೇವಸೇನೆಯ ಪತಿ ಮತ್ತು ದೇವತೆಗಳ ಸೇನಾಧಿಪತಿಯಾಗಲು ಸೂಕ್ತ ಎಂದು ಒಪ್ಪುತ್ತಾರೆ. ಅದರಂತೆ, ಅಗ್ನಿಯು ಮಗನನ್ನು ಹೊಂದದುತ್ತಾನೆ. ಅವನು ಕಾರ್ತಿಕೇಯನಾಗುತ್ತಾನೆ. ದೇವರುಗಳ ಮೇಲೆ ತನ್ನ ಪ್ರಾಬಲ್ಯವನ್ನು ಸಾಬೀತುಪಡಿಸುವ ಅನೇಕ ಶೋಷಣೆಗಳ ನಂತರ, ಕಾರ್ತಿಕೇಯನನ್ನು ದೇವತೆಗಳ ಸೈನ್ಯದ ಸೇನಾಪತಿಯನ್ನಾಗಿ ಮಾಡುತ್ತಾನೆ ಮತ್ತು ಇಂದ್ರನಿಂದ ದೇವಸೇನಾಳನ್ನು ಮದುವೆಯಾಗುತ್ತಾನೆ. ಪಠ್ಯದ ಈ ಹಂತದಲ್ಲಿ, ಕಾರ್ತಿಕೇಯನ ತಂದೆ ಎಂದು ಘೋಷಿಸಲಾದ ಶಿವನೊಂದಿಗೆ ಅಗ್ನಿಯನ್ನು ಗುರುತಿಸಲಾಗಿದೆ. ಅಂತಿಮವಾಗಿ, ದೇವಸೇನಾ ಮತ್ತು ಕಾರ್ತಿಕೇಯನ ಸಹಾಯದಿಂದ ದೇವತೆಗಳು ರಾಕ್ಷಸರನ್ನು ಸೋಲಿಸುತ್ತಾರೆ.[೯][೧೦][೧೧] ಈ ನಿರೂಪಣೆಯಲ್ಲಿ, ದೇವಸೇನಾಳನ್ನು ಷಷ್ಠಿ, ಶ್ರೀ- ಲಕ್ಷ್ಮಿ, ಕುಹು- ಸಿನಿವಾಲಿ ಮತ್ತು ಇತರ ಅನೇಕ ದೇವತೆಗಳೊಂದಿಗೆ ಗುರುತಿಸಲಾಗಿದೆ.[೧೨]

ಕಂದ ಪುರಾಣಂ

[ಬದಲಾಯಿಸಿ]
ಚಿತ್ರ:Indra giving Devasena to Skandha.jpg
ಇಂದ್ರ (ಮಧ್ಯ) ದೇವಸೇನೆಯನ್ನು (ಎಡ) ಕಾರ್ತಿಕೇಯನಿಗೆ ನಿಶ್ಚಯಿಸುತ್ತಾನೆ.

ಸಂಸ್ಕೃತ ಗ್ರಂಥವಾದ ಸ್ಕಂದ ಪುರಾಣದ ತಮಿಳು ಹಸ್ತಪ್ರತಿಗಳು ದೇವಸೇನಾ ಮತ್ತು ವಲ್ಲಿ ಕ್ರಮವಾಗಿ ವಿಷ್ಣು, ಅಮೃತವಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ಸುಂದರವಲ್ಲಿ ಅವರ ಪುತ್ರಿಯರ ಅವತಾರಗಳೆಂದು ಉಲ್ಲೇಖಿಸುತ್ತವೆ.[೧೩] ಹೀಗಾಗಿ, ಮುರುಗನ್ ವಿಷ್ಣುವಿನ ಅಳಿಯನಂತೆ, ಅವಳ ಪತಿಯಾಗಿ ಪರಿಗಣಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದ್ದಾನೆ. ಗ್ರಂಥದ ತಮಿಳು ಪುನರಾವರ್ತನೆಯಲ್ಲಿನ ಪ್ರಕ್ಷೇಪಣ ಮತ್ತು ಕಂದ ಪುರಾಣಂ (ಸಂಸ್ಕೃತ ಸ್ಕಂದ ಪುರಾಣದ ತಮಿಳು ಆವೃತ್ತಿ) ಮುರುಗನ್‌ಗೆ ಇಬ್ಬರು ಕನ್ಯೆಯರ ವಿವಾಹದ ಕಥೆಯನ್ನು ನಿರೂಪಿಸುತ್ತದೆ. ಇಬ್ಬರು ಕನ್ಯೆಯರು ದೇವರನ್ನು ಮದುವೆಯಾಗಲು ವಿಧಿ ಪಡೆದಿದ್ದಾರೆ. ಅಕ್ಕ ದೇವಸೇನಾಳು ಅಮೃತವಲ್ಲಿಯಾಗಿ ಜನಿಸುತ್ತಾಳೆ. ಆಕೆ ತನ್ನ ಪತಿಯನ್ನು ಪಡೆಯಲು ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಹಿಂದೂ ಆಚರಣೆಗಳು ಮತ್ತು ಆಚರಣೆಗಳ ಮಾರ್ಗವನ್ನು ಅನುಸರಿಸುತ್ತಾಳೆ. ಆಕೆಯ ತಪಸ್ಸಿನಿಂದ ಸಮಾಧಾನಗೊಂಡ ಇಂದ್ರನು ಅವಳನ್ನು ತನ್ನ ಮಗಳಾಗಿ ದತ್ತು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತಾನೆ ಮತ್ತು ಅಸುರರ ಮೇಲೆ ವಿಜಯ ಸಾಧಿಸಿದ ನಂತರ ಸಂಪ್ರದಾಯವನ್ನು ಅನುಸರಿಸಿ ಅವಳನ್ನು ಮುರುಗನ್‌ನೊಂದಿಗೆ ಮದುವೆ ಮಾಡುತ್ತಾನೆ. ಮುರುಗನ್‌ನ ಮುಖ್ಯ ದೇವಾಲಯಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾದ ತಿರುತ್ತಣಿ ಮುರುಗನ್ ದೇವಾಲಯವಿರುವ ತಿರುಟ್ಟಣಿ ಬೆಟ್ಟಗಳಲ್ಲಿ ದಂಪತಿಗಳು ತಮ್ಮ ವಾಸಸ್ಥಾನವನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ ಎಂದು ವಿವರಿಸಲಾಗಿದೆ. ಮತ್ತೊಂದು ಆವೃತ್ತಿಯು ದಂಪತಿಗಳು ದೇವರುಗಳ ವಾಸಸ್ಥಾನವಾದ ಸ್ವರ್ಗದಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ ಎಂದು ವಿವರಿಸುತ್ತದೆ. ಅಷ್ಟರಲ್ಲಿ ವಲ್ಲಿ ಸುಂದರವಳ್ಳಿಯಾಗಿ ಜನಿಸುತ್ತಾಳೆ. ಅವಳು ಬುಡಕಟ್ಟು ಮುಖ್ಯಸ್ಥನಿಂದ ದತ್ತು ಪಡೆದಳು ಮತ್ತು ಬೇಟೆಗಾರ್ತಿಯಾಗಿ ಬೆಳೆಯುತ್ತಾಳೆ. ಮುರುಗನ್ ವಲ್ಲಿಯ ಕೈಯನ್ನು ಗೆದ್ದು ಅವಳನ್ನು ತಿರುಟ್ಟಣಿಗೆ ಕರೆದೊಯ್ಯುತ್ತಾನೆ. ತಿರುತ್ತಣಿ ದೇವಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ದೇವರನ್ನು ಪೂಜಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ, ಅವನ ಎಡಭಾಗದಲ್ಲಿ ದೇವಸೇನೆ ಮತ್ತು ಅವನ ಬಲಭಾಗದಲ್ಲಿ ವಲ್ಲಿಯಿಂದ ಸುತ್ತುವರಿದಿದೆ. ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ, ಮೂವರು ದೇವತೆಗಳ ನಿವಾಸದಲ್ಲಿ ನೆಲೆಸುತ್ತಾರೆ ಮತ್ತು ನಂತರ ಸಾಮರಸ್ಯದಿಂದ ಬದುಕುತ್ತಾರೆ.[೧೪][೧೫] ಶ್ರೀಲಂಕಾದ ದಂತಕಥೆಯಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುವ ಪರ್ಯಾಯ ಅಂತ್ಯವು ಮುರುಗನ್ ತನ್ನ ದೇವಾಲಯವಿರುವ ಕತರಗಾಮದಲ್ಲಿ ಅವರ ಮದುವೆಯ ನಂತರ ವಲ್ಲಿಯೊಂದಿಗೆ ಕಾಡಿನಲ್ಲಿ ಉಳಿದುಕೊಂಡಿದ್ದಾನೆ ಎಂದು ವಿವರಿಸುತ್ತದೆ. ದೇವತೆಗಳ ನಿವಾಸಕ್ಕೆ ಹಿಂತಿರುಗಲು ದೇವರನ್ನು ಒತ್ತಾಯಿಸಲು ದೇವಯಾನೈ ವ್ಯರ್ಥವಾಗಿ ಪ್ರಯತ್ನಿಸುತ್ತಾಳೆ. ಆದರೆ ಅಂತಿಮವಾಗಿ ಕಾರ್ತಿಕೇಯ ಮತ್ತು ವಲ್ಲಿಯನ್ನು ಕತರಗಾಮದಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುತ್ತಾರೆ.[೧೬]

ಸಂಗಮ

[ಬದಲಾಯಿಸಿ]

ದೇವಸೇನಾ ಮತ್ತು ವಲ್ಲಿ ನಡುವಿನ ಸಾಮರಸ್ಯದ ಬಗ್ಗೆ ಮಾತನಾಡುವ ಸ್ಕಂದ ಪುರಾಣದಂತೆ, ತಮಿಳು ಸಂಗಮ್ ಸಾಹಿತ್ಯದ ಭಾಗವಾದ ಪರಿಪಾತಲ್ ಸಂಘರ್ಷದ ಬಗ್ಗೆ ಮಾತನಾಡುತ್ತದೆ. ಇದರ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ ದೇವಯಾನೈನ ರಾಜ ಸೈನಿಕರು ಮತ್ತು ವಲ್ಲಿಯ ಬೇಟೆಗಾರ ಕುಲದ ನಡುವಿನ ಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ನಂತರದವರು ಗೆಲ್ಲುತ್ತಾರೆ. ಫೋಕ್ ಎಕಲ್ (ಜಾನಪದ ಕವಿತೆ, ಇಬ್ಬರು ವ್ಯಕ್ತಿಗಳ ಸಂಭಾಷಣೆಯಾಗಿ ಪ್ರಸ್ತುತಪಡಿಸಲಾಗಿದೆ) ಸಂಪ್ರದಾಯವು ಸಹ-ಪತ್ನಿಯರ ನಡುವಿನ ಅಪನಂಬಿಕೆ ಮತ್ತು ಜಗಳದ ಬಗ್ಗೆಯೂ ಹೇಳುತ್ತದೆ. ಒಂದು ಆವೃತ್ತಿಯಲ್ಲಿ - ದೇವಯಾನಿಯು ವಲ್ಲಿಯ ಅಕ್ಕ, ವಲ್ಲಿಯು ದೇವಯಾನಿಯ ವಿವಾಹದ ಮೊದಲು ಮುರುಗನನ್ನು ಒಲಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸುತ್ತಾಳೆ. ಸಂಪ್ರದಾಯದಂತೆ ಮೊದಲು ಅಕ್ಕನಿಗೆ ಮದುವೆ ಮಾಡಬೇಕು. ಕುಪಿತಳಾದ ದೇವಯಾನಿಯು ವಲ್ಲಿಯನ್ನು ತನ್ನ ಮುಂದಿನ ಜನ್ಮದಲ್ಲಿ ಕಾಡಿನಲ್ಲಿ ಹುಟ್ಟಲೆಂದು ಶಪಿಸುತ್ತಾಳೆ. ವಲ್ಲಿಯು ಬೇಟೆಗಾರ್ತಿಯಾಗಿ ಜನಿಸಿದಾಗ ಶಾಪವು ನೆರವೇರುತ್ತದೆ.[೧೭] ಜಯಂತಿಪುರ ಮಹಾತ್ಮ್ಯದಲ್ಲಿ, ಸ್ಕಂದ ಪುರಾಣ ಕಥೆಯಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುವ ಹೆಚ್ಚಿನ ವಿವರಗಳಿಗೆ ಅನುಗುಣವಾಗಿರುವ ವಿವರಗಳು, ದೇವಸೇನಾ ಮತ್ತು ವಲ್ಲಿಯು ಕಾರ್ತಿಕೇಯನನ್ನು ಆದಿಕಾಲದಿಂದಲೂ ವಿವಾಹವಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಆದರೆ, ಈ ಆವೃತ್ತಿಯಲ್ಲಿ, ತನ್ನ ಸಹೋದರಿ ದೇವಯಾನಿಯನ್ನು ಅಪಹಾಸ್ಯ ಮಾಡಿದ್ದಕ್ಕಾಗಿ ಶಿಕ್ಷೆಯಾಗಿ ವಲ್ಲಿಯನ್ನು ಭೂಮಿಯ ಮೇಲೆ ಜನಿಸುವಂತೆ ದೇವರು ಖಂಡಿಸುತ್ತಾನೆ.[೧೮] ಸಂಗಮ್ ಸಾಹಿತ್ಯದಿಂದ ತಿರುಮುರುಗಟ್ರುಪದೈ ಮುರುಗನ್ ತನ್ನ ಪರಿಶುದ್ಧ ಪತ್ನಿ ದೇವಯಾನೈ ಜೊತೆಗೂಡಿ ದೇವತೆಗಳು ಮತ್ತು ಋಷಿಗಳ (ಋಷಿಗಳು) ಮೆರವಣಿಗೆಯಿಂದ ಗೌರವಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿರುವುದನ್ನು ವಿವರಿಸುತ್ತದೆ.[೧೯]

ಮಾನವ ಪುರಾಣ

[ಬದಲಾಯಿಸಿ]

ಮಾನವ ಪುರಾಣದ ಪ್ರಕಾರ, ಬ್ರಹಕ್ರಿಸ್ತಶಕ್ಮ ಸಾವರ್ಣಿ ಮನುವಿನ ತಂದೆ ಉಪಸಲೋಕ, ಕಾರ್ತಿಕೇಯ ಮತ್ತು ದೇವಸೇನಾರ ಮಗ.[ಸಾಕ್ಷ್ಯಾಧಾರ ಬೇಕಾಗಿದೆ]

ಪ್ರತಿಮಾಶಾಸ್ತ್ರ

[ಬದಲಾಯಿಸಿ]
ಮುರುಗನ್ ದೇವಯಾನಿ (ಬಲ) ಮತ್ತು ವಲ್ಲಿ (ಎಡ).

ದೇವಯಾನಿಯನ್ನು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ತನ್ನ ಪತಿಯೊಂದಿಗೆ ಚಿತ್ರಿಸಲಾಗಿದೆ, ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಸೇನಾಪತಿ ಎಂಬ ಪ್ರತಿಮಾರೂಪದ ರೂಪದಲ್ಲಿ. ಅವಳು ಆರು ತಲೆ ಮತ್ತು ಹನ್ನೆರಡು ತೋಳುಗಳ ಕಾರ್ತಿಕೇಯನ ಎಡ ತೊಡೆಯ ಮೇಲೆ ಕುಳಿತಿದ್ದಾಳೆ. ಅವನ ಒಂದು ತೋಳು ಅವಳ ಸೊಂಟವನ್ನು ಹಿಡಿದಿದೆ. ಅವರ ಮದುವೆಯ ಸ್ಥಳವಾದ ತಿರುಪ್ಪರಂಕುಂರಂನಲ್ಲಿ ಇಬ್ಬರ ಹಲವಾರು ಚಿತ್ರಣಗಳು ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿವೆ. ಆದರೆ, ಅನೇಕ ದಕ್ಷಿಣ-ಭಾರತೀಯ ಪ್ರಾತಿನಿಧ್ಯಗಳಲ್ಲಿ, ಮುರುಗನ್ ಒಬ್ಬ ಸಂಗಾತಿಯೊಂದಿಗೆ ಮಾತ್ರ ಚಿತ್ರಿಸಿದಾಗ, ವಲ್ಲಿಯು ದೇವಸೇನಾಗಿಂತ ಒಲವು ತೋರಿಸುತ್ತಾಳೆ. ಹೆಚ್ಚಿನ ತಮಿಳು ಚಿತ್ರಣಗಳಲ್ಲಿ, ಮುರುಗನ್ ಅವರ ಜೊತೆಯಲ್ಲಿ ಅವರ ಪತ್ನಿಯರಿಬ್ಬರೂ ನಿಂತಿರುವಂತೆ ಚಿತ್ರಿಸಲಾಗಿದೆ. ದೇವಸೇನಾಳನ್ನು ಅವನ ಎಡಭಾಗದಲ್ಲಿ ಚಿತ್ರಿಸಲಾಗಿದೆ.[೬] ಅವಳ ಮೈಬಣ್ಣ ಹಳದಿ, ಅವಳನ್ನು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಕಿರೀಟ, ಕಿವಿಯೋಲೆಗಳು, ಸರ ಮತ್ತು ಆಭರಣಗಳಿಂದ ಅಲಂಕರಿಸಲಾಗಿದೆ ಎಂದು ಚಿತ್ರಿಸಲಾಗಿದೆ. ಅವಳು ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಸೀರೆಯನ್ನು ಧರಿಸಿದ್ದಾಳೆ ಮತ್ತು ಎರಡು ತೋಳುಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದಾಳೆ. ಅವಳು ತನ್ನ ಎಡಗೈಯಲ್ಲಿ ಕಮಲವನ್ನು ಹಿಡಿದಿದ್ದಾಳೆ, ಅವಳ ಬಲಗೈ ಕೆಳಗೆ ನೇತಾಡುತ್ತದೆ.[೨೦]

ಸಾಂಕೇತಿಕತೆ

[ಬದಲಾಯಿಸಿ]
ಯೌಧೇಯ ನಾಣ್ಯ, ಕುಶಾನ ನಾಣ್ಯಗಳ ಅನುಕರಣೆ, ಕ್ರಿಸ್ತಶಕ ೩ನೇ-೪ನೇ ಶತಮಾನ. ಮುಖಭಾಗ : ಕಾರ್ತಿಕೇಯನು ಮುಖಾಮುಖಿಯಾಗಿ ನಿಂತಿದ್ದಾನೆ, ಕಾರ್ತಿಕೇಯನ ತಲೆಯ ಎಡಭಾಗದಲ್ಲಿ ದ್ವಿ ( ಬ್ರಾಹ್ಮಿಯಲ್ಲಿ "ಎರಡು") ಇರುವ ಈಟಿಯನ್ನು ಹಿಡಿದುಕೊಂಡು, ಕೆಳಗಿನ ಬಲಕ್ಕೆ ನವಿಲು, ಯೌಧೇಯ ಗಣಸ್ಯ ಜಯ ("ಯೌಧೇಯ ಜನರಿಗೆ ವಿಜಯ") ಸುತ್ತಲೂ. ಹಿಮ್ಮುಖ : ಎಡಕ್ಕೆ ನಿಂತಿರುವ ದೇವಸೇನೆ, ಕೈ ಎತ್ತಿ, ಎಡಕ್ಕೆ ಹೂವಿನ ಹೂದಾನಿ, ಬಲಕ್ಕೆ ತಲೆಕೆಳಗಾದ ನಂದಿಪದ.[೨೧]

ಇಬ್ಬರು ಸಂಗಾತಿಗಳ ಉಪಸ್ಥಿತಿಯು ಮುರುಗನ್‌ನ ದ್ವಂದ್ವ ಸ್ವಭಾವವನ್ನು ಸ್ವರ್ಗ ಮತ್ತು ಭೂಮಿಯ ದೇವರು ಎಂದು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. ದೇವಸೇನಾ, ಸ್ವರ್ಗೀಯ ಪತ್ನಿ, ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಮದುವೆಯಲ್ಲಿ ವಿವಾಹವಾದರು. ವಲ್ಲಿಯನ್ನು ಮುರುಗನ್ ಗೆದ್ದರು, ಇದು ಪ್ರೇಮ ವಿವಾಹಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾಗುತ್ತದೆ. ಪತ್ನಿಯರು ಶೈವ ಮತ್ತು ವೈಷ್ಣವ ಸಂಪ್ರದಾಯಗಳ ನಡುವಿನ ಸಮನ್ವಯತೆಯನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತಾರೆ, ಕ್ರಮವಾಗಿ ಶಿವ ಮತ್ತು ವಿಷ್ಣುವಿಗೆ ಸಮರ್ಪಿಸಲಾಗಿದೆ. ಶಿವನ ಮಗ ಕಾರ್ತಿಕೇಯನು ಮದುವೆಗಳಿಂದ ವಿಷ್ಣುವಿನ ಅಳಿಯನಾಗುತ್ತಾನೆ. ಇಬ್ಬರೂ ಸಂಗಾತಿಗಳನ್ನು ಆತ್ಮದೊಂದಿಗೆ ಗುರುತಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ ( ಆತ್ಮನ್ ), ಅವರ ಪತಿ ( ಪತಿ, ನಾಯಕ) ದೇವರನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತಾನೆ. ದೇವಸೇನೆಯ ವಿವಾಹವು ವೈಷ್ಣವ ಆದರ್ಶಗಳನ್ನು ತಿಳಿಸುತ್ತದೆ. ಅಲ್ಲಿ ಆತ್ಮವು (ದೇವಸೇನಾ) ದೇವರಿಂದ ಬೇರ್ಪಟ್ಟಿರುತ್ತದೆ. ಅವಳು ತನ್ನದೇ ಆದ ಸಾಪೇಕ್ಷ ಸ್ವಾಯತ್ತತೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದಾಳೆ ಮತ್ತು ತನ್ನ ಸ್ವಂತ ಅರ್ಹತೆಯಿಂದ ದೇವರ ಪ್ರೀತಿಯನ್ನು ಗಳಿಸುತ್ತಾಳೆ. ಇದಕ್ಕೆ ವ್ಯತಿರಿಕ್ತವಾಗಿ, ಶೈವ ತತ್ತ್ವಶಾಸ್ತ್ರವು ದೇವರು ಆತ್ಮಕ್ಕೆ (ವಲ್ಲಿ) ಅಂಟಿಕೊಂಡಿದ್ದಾನೆ ಎಂದು ಹೇಳುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಆದ್ದರಿಂದ ಅವನು ಅವಳನ್ನು ಓಲೈಸುತ್ತಾನೆ.[೨೨] ಪರಿಪಾಟಲು ಮುರುಗನ್‌ಗೆ ಸಮರ್ಪಿತವಾದ ತಮಿಳು ಪ್ಯಾನೆಜಿರಿಕ್ ಅನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. ಇದು ಅವನನ್ನು ಇಬ್ಬರು ಹೆಂಡತಿಯರನ್ನು ಹೊಂದಲು ಅನುಮತಿಸುವ ದೇವರು ಎಂದು ಹೊಗಳುತ್ತದೆ, ದೇವಸೇನಾ - ಇಂದ್ರ ನ ಮಗಳು ಮತ್ತು ವಲ್ಲಿ ಬೇಟೆಗಾರನ ಮಗಳು. ಮುರುಗನ್ ತನ್ನ ಸಮಯವನ್ನು ಭೂಮಿಯಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ಸ್ವರ್ಗದಲ್ಲಿ ಸಮಾನವಾಗಿ ಕಳೆಯುತ್ತಾನೆ ಎಂದು ವಿವರಿಸಲಾಗಿದೆ. ಇದನ್ನು ಅವನ ಹೆಂಡತಿಯರು ಸಹ ತಿಳಿಸುತ್ತಾರೆ, ದೇವಸೇನಾ ಸ್ವರ್ಗದ ಮಗಳು, ವಲ್ಲಿ ಭೂಲೋಕದ ಕನ್ಯೆ.[೧೯]

ಇನ್ನೊಂದು ವ್ಯಾಖ್ಯಾನವು ಮೂವರನ್ನು ಶಿವನ ಮೂರು ಕಣ್ಣುಗಳೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸುತ್ತದೆ. ವಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ದೇವಸೇನಾ ಕ್ರಮವಾಗಿ ಕ್ರಿಯಾ ಶಕ್ತಿ (ಕ್ರಿಯೆಯ ಶಕ್ತಿ) ಮತ್ತು ಇಚ್ಛಾ ಶಕ್ತಿ (ಇಚ್ಛಾಶಕ್ತಿ) ಯ ಪ್ರತಿನಿಧಿಗಳು. ಕಾರ್ತಿಕೇಯ ಮೂರನೇ ಕಣ್ಣು, ಅತೀಂದ್ರಿಯ ಜ್ಞಾನ ಶಕ್ತಿ (ಜ್ಞಾನದ ಶಕ್ತಿ) ಸಂಕೇತವಾಗಿದೆ.[೨೨][೨೩] ತಮಿಳು ಸಾಹಿತ್ಯದಲ್ಲಿ, ಎರಡು ರೀತಿಯ ಪ್ರೀತಿಯನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸಲಾಗಿದೆ: ಕರ್ಪು ("ಪರಿಶುದ್ಧತೆ"), ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ವಿವಾಹದಲ್ಲಿ ಬದ್ಧವಾಗಿರುವ ಪ್ರೀತಿ, ದೇವಸೇನಾ ಮತ್ತು ಕಲವು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತದೆ. ಮದುವೆಗೆ ಮೊದಲು ಪ್ರೀತಿ, ವಲ್ಲಿಯಿಂದ ತಿಳಿಸಲಾಗಿದೆ.[೨೪][೨೫] ದೇವಸೇನಾಳು "ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ, ನಿಯಂತ್ರಣ, ಆರಾಧನೆಯ ವಿಧಿವಿಧಾನದ ವಿಧಾನ" ದೇವರನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತದೆ. ವಲ್ಲಿಯು "ಪರವಶತೆ ಮತ್ತು ಸ್ವಯಂ ಪರಿತ್ಯಾಗ" ದ ಮೂಲಕ ಪೂಜಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.[೨೫] ದೇವಸೇನೆಯು ಪರಿಶುದ್ಧತೆ ಮತ್ತು ಪರಿಶುದ್ಧತೆಯ ಪ್ರತಿರೂಪವಾಗಿದೆ. ಗುಣಗಳ ತ್ರಿಮೂರ್ತಿಗಳಲ್ಲಿ, ಅವಳು ಮಧ್ಯಮ ಗುಣ - ರಾಜಸ್, "ಆಡಳಿತ, ಸ್ಥಿರತೆ ಮತ್ತು ಸ್ಥಿರತೆಯನ್ನು" ಸಂಕೇತಿಸುತ್ತದೆ. ಕಾರ್ತಿಕೇಯನು ಅತ್ಯಂತ ಶ್ರೇಷ್ಠವಾದ ಸತ್ವ (ಶುದ್ಧ) ಆಗಿದ್ದರೆ, ವಲ್ಲಿಯು ಕೀಳು ತಮಸ್ (ಕತ್ತಲೆ).[೨೬] ಇನ್ನೊಂದು ವ್ಯಾಖ್ಯಾನದ ಪ್ರಕಾರ, ದೇವಸೇನೆಯು ದುಷ್ಟರ ವಿರುದ್ಧ ದೃಢವಾದ ಮತ್ತು ರಾಜಿಯಿಲ್ಲದ ಹೋರಾಟವನ್ನು ಪರಿಗಣಿಸಿ ಸದ್ಗುಣಶೀಲರು ಹೇಗೆ ಬದುಕಬೇಕು ಎಂಬುದರ ಸಾಕಾರವಾಗಿದೆ.[೨೭]

ಪೂಜೆ

[ಬದಲಾಯಿಸಿ]

ಮಧುರೈ ಸಮೀಪದ ತಿರುಪ್ಪರಂಕುಂರಂನಲ್ಲಿರುವ ತಿರುಪ್ಪರಂಕುಂರಂ ಮುರುಗನ್ ದೇವಸ್ಥಾನವು ಮುರುಗನ್ ಮತ್ತು ದೇವಯಾನೈಗೆ ಸಮರ್ಪಿತವಾಗಿದೆ. ಈ ಸ್ಥಳದಲ್ಲಿ ಅವಳು ದೇವರೊಂದಿಗೆ ಮದುವೆಯಾದಳು ಎಂದು ನಂಬಲಾಗಿದೆ. ಹಬ್ಬದ ಪ್ರತೀಕ ತನ್ನ ದೈವಿಕ ಸಂಗಾತಿಯ ಹತ್ತಿರ ಕುಳಿತಿರುವ ದೇವರನ್ನು ಚಿತ್ರಿಸುತ್ತದೆ.[೨೮] ಯಾನೈಮಲೈನಲ್ಲಿರುವ ಲತಾಂಕೋವಿಲ್ ದೇವಾಲಯವು ದೈವಿಕ ದಂಪತಿಗಳಿಗೆ ಸಮರ್ಪಿತವಾದ ಆರಂಭಿಕ ದೇವಾಲಯಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ.[೨೯]

ಮುರುಗನ್‌ನ ಪತ್ನಿಯರಾದ ದೇವಸೇನಾ ಮತ್ತು ವಲ್ಲಿ ಅವರಿಗೆ ಮೀಸಲಾದ ಸ್ವತಂತ್ರ ದೇವಾಲಯಗಳಿಲ್ಲ. ಅವರ ಚಿತ್ರಗಳನ್ನು ಮುರುಗನ್ ದೇವಾಲಯಗಳಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಗಿದೆ. ಅಲ್ಲಿ ಅವರು ತಮ್ಮ ಸಂಗಾತಿಯನ್ನು ಎರಡೂ ಬದಿಗಳಲ್ಲಿ ಸುತ್ತುತ್ತಾರೆ. ಅವರನ್ನು ಮುರುಗನ್‌ನೊಂದಿಗೆ ಪೂಜಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಅವನ ಆರಾಧನೆಯ ಭಾಗವಾಗಿ ಕಾಣಿಕೆಗಳನ್ನು ಸ್ವೀಕರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ ( ಪೂಜೆ (ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮ) ನೋಡಿ). ಪತ್ನಿ ದೇವತೆಗಳನ್ನು ಸಮಾಧಾನಪಡಿಸಲು ಮಂಗಳವಾರದಂದು ಉಪವಾಸವನ್ನು ಆಚರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ದೇವಾಲಯದ ಉತ್ಸವದ ಮೆರವಣಿಗೆಗಳಲ್ಲಿ ಬಳಸುವ ಮುರುಗನ್‌ನ ಉತ್ಸವದ ಪ್ರತಿಮೆಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಆತನನ್ನು ಅವನ ಸಂಗಾತಿಗಳೊಂದಿಗೆ ಚಿತ್ರಿಸುತ್ತವೆ.[೩೦]

ಉಲ್ಲೇಖಗಳು

[ಬದಲಾಯಿಸಿ]

 

  1. ↑ Artistic Visions and the Promise of Beauty: Cross-Cultural Perspectives. Springer. 6 ಮಾರ್ಚ್ 2017. ISBN 9783319438931.
  2. ↑ James G. Lochtefeld (2002). The Illustrated Encyclopedia of Hinduism: A-M. The Rosen Publishing Group. pp. 185–6. ISBN 978-0-8239-3179-8.
  3. ↑ Rao, Mekala S. Sadhana: Living with God (in ಇಂಗ್ಲಿಷ್). MEKALA S RAO. p. 197.
  4. ↑ Pattanaik, Devdutt (ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ 2000). The Goddess in India: The Five Faces of the Eternal Feminine (in ಇಂಗ್ಲಿಷ್). Inner Traditions / Bear & Co. p. 29. ISBN 978-0-89281-807-5.
  5. ↑ Clothey p. 214
  6. ↑ ೬.೦ ೬.೧ Clothey p. 79
  7. ↑ ೭.೦ ೭.೧ ೭.೨ ೭.೩ Roshen Dalal (2010). The Religions of India: A Concise Guide to Nine Major Faiths. Penguin Books India. pp. 190, 251. ISBN 978-0-14-341517-6.
  8. ↑ The Mahabharata: Volume 3 (in ಇಂಗ್ಲಿಷ್). Penguin Books India. ಜುಲೈ 2012. p. 384. ISBN 978-0-14-310015-7.
  9. ↑ Mani, Vettam (1975). Puranic Encyclopaedia: A Comprehensive Dictionary With Special Reference to the Epic and Puranic Literature. Delhi: Motilal Banarsidass. p. 213. ISBN 0-8426-0822-2.
  10. ↑ Clothey pp. 51–53
  11. ↑ Asian Mythologies. University of Chicago Press. 1993. pp. 93–6. ISBN 978-0-226-06456-7.
  12. ↑ Johannes Adrianus Bernardus Buitenen; J. A. B. van Buitenen (1981). The Mahabharata, Volume 2: Book 2: The Book of Assembly; Book 3: The Book of the Forest. University of Chicago Press. p. 656. ISBN 978-0-226-84664-4.
  13. ↑ Ghurye, Govind Sadashiv (1977). Indian Acculturation: Agastya and Skanda (in ಇಂಗ್ಲಿಷ್). Popular Prakashan. p. 174.
  14. ↑ Clothey pp. 83–84
  15. ↑ Handelman pp. 44–45
  16. ↑ Handelman p. 55
  17. ↑ Handelman p. 56
  18. ↑ Clothey p. 225
  19. ↑ ೧೯.೦ ೧೯.೧ Clothey pp. 64–5
  20. ↑ Daniel Jeyaraj (23 ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ 2004). Genealogy of the South Indian Deities: An English Translation of Bartholomäus Ziegenbalg's Original German Manuscript with a Textual Analysis and Glossary. Routledge. p. 88. ISBN 1-134-28703-8.
  21. ↑ Bajpai, K. D. (ಅಕ್ಟೋಬರ್ 2004). Indian Numismatic Studies (in ಇಂಗ್ಲಿಷ್). Abhinav Publications. pp. 29–30. ISBN 978-81-7017-035-8.
  22. ↑ ೨೨.೦ ೨೨.೧ Clothey pp. 84–85
  23. ↑ Handelman p. 47
  24. ↑ Clothey p. 142
  25. ↑ ೨೫.೦ ೨೫.೧ Handelman p. 46
  26. ↑ Handelman p. 52
  27. ↑ Bhanu p. 5
  28. ↑ Clothey pp. 76, 125–6
  29. ↑ Clothey p. 76
  30. ↑ Daniel Jeyaraj (23 ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ 2004). Genealogy of the South Indian Deities: An English Translation of Bartholomäus Ziegenbalg's Original German Manuscript with a Textual Analysis and Glossary. Routledge. p. 88. ISBN 1-134-28703-8.Daniel Jeyaraj (23 September 2004).


  • Fred W. Clothey (1978). The Many Faces of Murukan̲: The History and Meaning of a South Indian God. Walter de Gruyter. ISBN 978-90-279-7632-1.
  • Don Handelman (2013). "Myths of Murugan". One God, Two Goddesses, Three Studies of South Indian Cosmology. BRILL. ISBN 978-90-04-25739-9.
  • Bhanu, Sharada (1997). Myths and Legends from India - Great Women. Chennai: Macmillan India Limited. ISBN 0-333-93076-2.