ಧೃಷ್ಟದ್ಯುಮ್ನ

ಧೃಷ್ಟದ್ಯುಮ್ನ
ಜಾವಾ ಗೊಂಬೆಯಾಟದಲ್ಲಿ ಧೃಷ್ಟದ್ಯುಮ್ನ
ಮಾಹಿತಿ
ಕುಟುಂಬ	ದ್ರುಪದ (ತಂದೆ) ಪ್ರಿಶತಿ (ತಾಯಿ) ದ್ರೌಪದಿ (ಸಹೋದರಿ) ಶಿಖಂಡಿ (ಸಹೋದರಿ ಸಹೋದರನಾಗಿ ಮಾರ್ಪಟ್ಟಳು) ಸತ್ಯಜಿತ (ಸಹೋದರ)
ಮಕ್ಕಳು	ಕ್ಷತ್ರಧರ್ಮನ್, ಕ್ಷತ್ರವರ್ಮನ್, ಕ್ಷತ್ರಂಜಯ ಮತ್ತು ಧೃಷ್ಟಕೇತು (ಪುತ್ರರು)

ಧೃಷ್ಟದ್ಯುಮ್ನ('ಧೈರ್ಯಶಾಲಿ ಮತ್ತು ಭವ್ಯವಾದವನು' ಎಂದರ್ಥ) ಹಿಂದೂ ಮಹಾಕಾವ್ಯ ಮಹಾಭಾರತದಲ್ಲಿ ಬರುವ ಪಾಂಚಾಲ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ರಾಜ ದ್ರುಪದನ ಮಗ ಮತ್ತು ದ್ರೌಪದಿಯ ಅವಳಿ ಸಹೋದರ.^[೧][೨]

ತನ್ನ ಶತ್ರು ದ್ರೋಣನನ್ನು ಕೊಲ್ಲುವ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವಿರುವ ಮಗನನ್ನು ಬಯಸಿದ ದ್ರುಪದನು ಒಂದು ಯಜ್ನವನ್ನು ಆಯೋಜಿಸಿದ್ದನು. ಆ ಯಜ್ಞದಿಂದ ಧೃಷ್ಟದ್ಯುಮ್ನನು ಜನಿಸಿದನು ಮತ್ತು ಅವನ ಜೊತೆಗೆ ದ್ರೌಪದಿಯೂ ಜನಿಸಿದಳು. ಪಾಂಡವ ರಾಜಕುಮಾರ ಅರ್ಜುನನು ಬ್ರಾಹ್ಮಣನ ವೇಷ ಧರಿಸಿ ದ್ರೌಪದಿಯನ್ನು ವಿವಾಹವಾದಾಗ, ಧೃಷ್ಟದ್ಯುಮ್ನನು ಬ್ರಾಹ್ಮಣನ ವೇಷದಲ್ಲಿದ್ದ ಅರ್ಜುನನ ಗುರುತನ್ನು ಅರಿತುಕೊಳ್ಳುತ್ತಾನೆ. ಕುರುಕ್ಷೇತ್ರ ಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ, ಧೃಷ್ಟದ್ಯುಮ್ನನು ಪಾಂಡವರೊಂದಿಗೆ ಸೇರುತ್ತಾನೆ ಮತ್ತು ಪಾಂಡವರ ಪಡೆಗಳ ಸರ್ವೋಚ್ಚ ಸೇನಾಧಿಪತಿಯಾಗುತ್ತಾನೆ. ಯುದ್ಧದ ಹದಿನೈದನೇ ದಿನದಂದು ಅವನು ದ್ರೋಣರ ಶಿರಚ್ಛೇದನ ಮಾಡಿ, ತನ್ನ ಜನ್ಮದ ಧ್ಯೇಯವನ್ನು ಪೂರೈಸುತ್ತಾನೆ.

ದಂತಕಥೆ

ಜನನ

ಬಿಲಾಲ್ ಹಬ್ಸಿ ಅವರ ಮೊಘಲ್ ವರ್ಣಚಿತ್ರವು ಧೃಷ್ಟದ್ಯುಮ್ನನ ಜನನವನ್ನು ಚಿತ್ರಿಸುತ್ತದೆ. ಮಹಾಕಾವ್ಯದ ಪರ್ಷಿಯನ್ ಅನುವಾದವಾದ ರಜ್ನಾಮಾದ ಒಂದು ಫೋಲಿಯೊ.

ದ್ರೌಪದಿಯ ಜೊತೆಗೆ ಧೃಷ್ಟದ್ಯುಮ್ನನನ್ನು "ಅಯೋನಿಜಾ" ಎಂದು ವರ್ಣಿಸಲಾಗಿದೆ.^[೩] ಇದರರ್ಥ ಮಹಿಳೆಯ ಗರ್ಭದಿಂದ ಜನಿಸಿದವರಲ್ಲ ಎಂಬುದಾಗಿದೆ. ಅವನ ಜನನವನ್ನು ಮಹಾಕಾವ್ಯದ ಆದಿ ಪರ್ವದಲ್ಲಿ ನಿರೂಪಿಸಲಾಗಿದೆ. ದಂತಕಥೆಯ ಪ್ರಕಾರ, ದ್ರುಪದನು ಒಮ್ಮೆ ತನ್ನ ಬಾಲ್ಯದ ಸ್ನೇಹಿತ ದ್ರೋಣನನ್ನು ಅವನ ಕಳಪೆ ಆರ್ಥಿಕ ಸ್ಥಿತಿಯಿಂದಾಗಿ ಅವಮಾನಿಸಿದನು ಮತ್ತು ಇದು ಅವರ ನಡುವೆ ದ್ವೇಷಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾಯಿತು. ನಂತರ ದ್ರೋಣನು ಪಾಂಡವ ಸಹೋದರರಿಗೆ ಗುರುವಾದನು ಮತ್ತು ಅವರು ದ್ರುಪದನನ್ನು ಸೋಲಿಸಿ ವಶಪಡಿಸಿಕೊಂಡರು. ದ್ರೋಣನು ತಮ್ಮ ಹಿಂದಿನ ಸ್ನೇಹದಿಂದಾಗಿ ದ್ರುಪದನ ಜೀವವನ್ನು ಉಳಿಸಿದರೂ, ಅವನು ಪಾಂಚಾಲದ ಅರ್ಧದಷ್ಟು ಭಾಗವನ್ನು ಬಲವಂತವಾಗಿ ತೆಗೆದುಕೊಂಡನು. ತನ್ನ ಸೋಲಿನಿಂದ ಅವಮಾನಕ್ಕೊಳಗಾದ ದ್ರುಪದನು ಸೇಡು ತೀರಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಬಯಸಿದನು. ಆದರೆ ಅವನ ಮಕ್ಕಳು ಮತ್ತು ಮಿತ್ರರು ದ್ರೋಣನನ್ನು ಸೋಲಿಸುವಷ್ಟು ಶಕ್ತಿಶಾಲಿಯಾಗದ ಕಾರಣ, ಅವನು ಪ್ರಬಲ ಮಗನನ್ನು ಪಡೆಯಲು ಯಜ್ಞವನ್ನು(ಅಗ್ನಿ-ಯಜ್ಞ) ಮಾಡಲು ನಿರ್ಧರಿಸಿದನು.

ದ್ರುಪದನು ಉಪ್ಯಜ ಮತ್ತು ಯಜ ಋಷಿಮುನಿಗಳನ್ನು ಪ್ರಧಾನ ಅರ್ಚಕರನ್ನಾಗಿ ನೇಮಿಸಿ ಯಜ್ಞವನ್ನು ನಡೆಸಲಾಯಿತು. ಅದು ಪೂರ್ಣಗೊಂಡ ನಂತರ, ಋಷಿಗಳು ದ್ರುಪದದ ರಾಣಿಗೆ ಮಗನನ್ನು ಹೊಂದಲು ಈ ಕಾಣಿಕೆಯನ್ನು ಸೇವಿಸುವಂತೆ ಸೂಚಿಸಿದರು. ಆದಾಗ್ಯೂ, ರಾಣಿಯು ತನ್ನ ಬಾಯಿಯಲ್ಲಿ ಕೇಸರಿಯನ್ನು ಸುವಾಸನೆ ಮಾಡಿ, ತಾನು ಸ್ನಾನ ಮಾಡಿ ಬಾಯಿ ತೊಳೆಯುವವರೆಗೆ ಕಾಯುವಂತೆ ಕೇಳಿಕೊಂಡಳು.^[೪] ಕಾಯಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗದೆ, ಋಷಿಗಳು ಯಜ್ಞವೇದಿಯೊಳಗೆ ಅರ್ಪಣೆಯನ್ನು ಸುರಿದರು, ಅದರಿಂದ ಯುವಕನೊಬ್ಬ ಹೊರಹೊಮ್ಮಿದನು.^[೫] ಅವನು ಉರಿಯುವ ಮೈಬಣ್ಣದವನಾಗಿದ್ದನು ಮತ್ತು ತನ್ನ ತಲೆಯ ಮೇಲೆ ಕಿರೀಟವನ್ನು, ತನ್ನ ದೇಹದ ಮೇಲೆ ರಕ್ಷಾಕವಚವನ್ನು ಧರಿಸಿದ್ದನು ಮತ್ತು ತನ್ನ ಕೈಯಲ್ಲಿ ಕತ್ತಿ, ಬಿಲ್ಲು ಮತ್ತು ಕೆಲವು ಬಾಣಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದನು. ನಂತರ ಅವನು ರಥದ ಬಳಿ ಹೋದನು ಮತ್ತು ಪಂಚಾಲದ ಜನರು ಅವನನ್ನು ನೋಡಿ ಸಂತೋಷಪಟ್ಟರು.^[೬] ಅವನು ಹುಟ್ಟಿದ ಸ್ವಲ್ಪ ಸಮಯದ ನಂತರ, ಒಂದು ದೈವಿಕ ಧ್ವನಿಯು ಈ ಕೆಳಗಿನಂತೆ ಭವಿಷ್ಯ ನುಡಿದಿತು:

"ಈ ರಾಜಕುಮಾರ ದ್ರೋಣನ ವಿನಾಶಕ್ಕಾಗಿ ಜನಿಸಿದ್ದಾನೆ. ಅವನು ಪಾಂಚಾಲರ ಎಲ್ಲಾ ಭಯಗಳನ್ನು ಹೋಗಲಾಡಿಸುತ್ತಾನೆ ಮತ್ತು ಅವರ ಖ್ಯಾತಿಯನ್ನು ಹರಡುತ್ತಾನೆ. ಅವನು ರಾಜನ ದುಃಖವನ್ನು ಸಹ ತೆಗೆದುಹಾಕುತ್ತಾನೆ."^[೭]

ಇದರ ನಂತರ ಬೆಂಕಿಯಿಂದ ಸುಂದರವಾದ ಕನ್ಯೆಯೊಬ್ಬಳು ಹೊರಹೊಮ್ಮಿದಳು. ಋಷಿಮುನಿಗಳು ಯುವಕನಿಗೆ ಧೃಷ್ಟದ್ಯುಮ್ನ ಎಂದು ಹೆಸರಿಟ್ಟರು ಮತ್ತು ಕನ್ಯೆಗೆ ಕೃಷ್ಣ ಎಂದು ಹೆಸರಿಸಲಾಯಿತು. ಅವಳು ದ್ರೌಪದಿ ಎಂಬ ಪೋಷಕ ಹೆಸರಿನಿಂದ ಪ್ರಸಿದ್ಧಳಾಗಿದ್ದಾಳೆ.^[೮]

ಸ್ವಲ್ಪ ಸಮಯದ ನಂತರ, ದ್ರೋಣನು ಧೃಷ್ಟದ್ಯುಮ್ನನ ಬಗ್ಗೆ ಕೇಳಿ ಅವನನ್ನು ತನ್ನ ರಾಜ್ಯಕ್ಕೆ ಆಹ್ವಾನಿಸಿದನು. ದ್ರೋಣನು ಧೃಷ್ಟದ್ಯುಮ್ನನ ಭವಿಷ್ಯವಾಣಿಯ ಬಗ್ಗೆ ತಿಳಿದಿದ್ದರೂ ಅವನನ್ನು ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಯಾಗಿ ಸಂತೋಷದಿಂದ ಸ್ವೀಕರಿಸಿದನು ಮತ್ತು ಅವನಿಗೆ ಯುದ್ಧ ಕಲೆಗಳನ್ನು ಕಲಿಸಿದನು. ಇದರಿಂದಾಗಿ ಅವನು ಅತ್ಯಂತ ಶಕ್ತಿಶಾಲಿ ಯೋಧನಾಗಿದ್ದನು ಮತ್ತು ಆಕಾಶ ಶಸ್ತ್ರಾಸ್ತ್ರಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಹೆಚ್ಚು ಜ್ಞಾನವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದನು. ದ್ರೋಣನ ಮಾರ್ಗದರ್ಶನದಲ್ಲಿ ಧೃಷ್ಟದ್ಯುಮ್ನನು ಮಹಾರಥಿಯಾದನು.^[೯]

ದ್ರೌಪದಿಯ ಸ್ವಯಂವರ

ಧೃಷ್ಟದ್ಯುಮ್ನನು ತನ್ನ ಸಹೋದರಿ ದ್ರೌಪದಿಯ ಸ್ವಯಂವರವನ್ನು ಆಯೋಜಿಸಿದನು ಮತ್ತು ಅದರ ನಿಯಮಗಳನ್ನು ರಾಜರು ಮತ್ತು ರಾಜಕುಮಾರರಿಗೆ ತಿಳಿಸಿದನು. ಒಬ್ಬ ಯುವ ಬ್ರಾಹ್ಮಣನು ಎಲ್ಲಾ ರಾಜಕುಮಾರರು ಮತ್ತು ಗಣ್ಯರ ಮುಂದೆ ದ್ರೌಪದಿಯನ್ನು ಗೆದ್ದಾಗ ಧೃಷ್ಟದ್ಯುಮ್ನನು ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ಮತ್ತು ಅವನ ಸಹೋದರಿಯನ್ನು ರಹಸ್ಯವಾಗಿ ಹಿಂಬಾಲಿಸಿ, ಬ್ರಾಹ್ಮಣನ ವೇಷದಲ್ಲಿದ್ದುದು ವಾಸ್ತವವಾಗಿ ಐದು ಪಾಂಡವ ಸಹೋದರರಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬನಾದ ಅರ್ಜುನ ಎಂದು ತಿಳಿದುಬಂದನು.^{[೧೦][೧೧]}

ಮದುವೆ ಮತ್ತು ಮಕ್ಕಳು

ಧೃಷ್ಟದ್ಯುಮ್ನನಿಗೆ ಅನೇಕ ಪತ್ನಿಯರಿದ್ದರು. ಅವನಿಗೆ ಕ್ಷತ್ರಧರ್ಮನ್, ಕ್ಷತ್ರವರ್ಮನ್, ಕ್ಷತ್ರಂಜಯ ಮತ್ತು ಧೃಷ್ಟಕೇತು ಎಂಬ ನಾಲ್ಕು ಗಂಡು ಮಕ್ಕಳಿದ್ದರು.^{[೧೨][೧೩][೧೪][೧೫]} ಕುರುಕ್ಷೇತ್ರ ಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ಮೊದಲ ಮೂವರು ದ್ರೋಣರಿಂದ ಗಾಯಗೊಂಡರೆ, ಧೃಷ್ಟಕೇತು ಕರ್ಣನಿಂದ ಗಾಯಗೊಂಡನು.^[೧೬]

ಕುರುಕ್ಷೇತ್ರ ಯುದ್ಧ

ಕೌರವರ ವಿರುದ್ಧದ ಕುರುಕ್ಷೇತ್ರ ಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ಧೃಷ್ಟದ್ಯುಮ್ನನನ್ನು ಪಾಂಡವ ಸೇನೆಯ ಸೇನಾಪತಿಯಾಗಿ ನೇಮಿಸಲಾಯಿತು. ಯುದ್ಧದ ಕೊನೆಯವರೆಗೂ ಅವನು ತನ್ನ ಸ್ಥಾನವನ್ನು ಉಳಿಸಿಕೊಂಡನು. ಯುದ್ಧದ ೧೫ ನೇ ದಿನದಂದು ದ್ರೋಣನು ದ್ರುಪದನನ್ನು ಕೊಂದನು. ದ್ರೋಣನ ಏಕೈಕ ದೌರ್ಬಲ್ಯವಾದ ಅವನ ಮಗ ಅಶ್ವತ್ಥಾಮನನ್ನು ಲಾಭ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಲು ಪಾಂಡವರು ಒಂದು ಸಂಚು ರೂಪಿಸಿದರು. ಭೀಮನು ಅಶ್ವತ್ಥಾಮ ಎಂಬ ಆನೆಯನ್ನು ಕೊಂದನು. ಪಾಂಡವರು ಅಶ್ವತ್ಥಾಮನ ಸಾವಿನ ವದಂತಿಯನ್ನು ಹರಡಿದರು. ಆ ಭಯಾನಕ ಸುದ್ದಿಯನ್ನು ಕೇಳಿದ ದ್ರೋಣನು ಅಪನಂಬಿಕೆಯಿಂದ ಹಿರಿಯ ಪಾಂಡವ ಯುಧಿಷ್ಠಿರ ಬಳಿಗೆ ಹೋದನು. ಅವನು ಅಶ್ವತ್ಥಾಮನನ್ನು ಕೊಲ್ಲಲಾಗಿದೆ ಎಂದು ದೃಢಪಡಿಸಿದನು. ಆದರೆ ಅದು ಅಶ್ವತ್ಥಾಮ ಎಂಬ ಆನೆ ಎಂದು ಗೊಣಗಿಕೊಂಡನು. ಅವನ ಉತ್ತರದ ಕೊನೆಯ ಭಾಗವನ್ನು ಪಾಂಡವ ಯೋಧರ ಶಂಖಗಳು ಮರೆಮಾಡಿದವು. ತನ್ನ ಮಗ ಸತ್ತಿದ್ದಾನೆಂದು ಭಾವಿಸಿ, ದ್ರೋಣನು ಆಘಾತಕ್ಕೊಳಗಾದನು ಮತ್ತು ಹೃದಯವಿದ್ರಾವಕನಾಗಿ ತನ್ನ ಶಸ್ತ್ರಾಸ್ತ್ರಗಳನ್ನು ಶರಣಾಗಿಸಿ ಕುಳಿತನು. ದ್ರೋಣನು ಧ್ಯಾನ ಮಾಡಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದನು ಮತ್ತು ಅವನ ಆತ್ಮವು ಅಶ್ವತ್ಥಾಮನ ಆತ್ಮದ ಅನ್ವೇಷಣೆಯಲ್ಲಿ ಅವನ ದೇಹವನ್ನು ಬಿಟ್ಟುಹೋಯಿತು. ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯ ಲಾಭವನ್ನು ಪಡೆದು, ಧೃಷ್ಟದ್ಯುಮ್ನನು ಅವನ ಕತ್ತಿಯನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಂಡು ದ್ರೋಣನ ಶಿರಚ್ಛೇದಿಸಿ ಕೊಂದು ಹಾಕಿದನು.^{[೧೭][೧೮]}

ಸಾವು

ಯುದ್ಧದ ೧೮ ನೇ ರಾತ್ರಿಯಂದು ಅಶ್ವತ್ಥಾಮನು ಪಾಂಡವ ಶಿಬಿರದ ಮೇಲೆ ದಾಳಿ ಮಾಡಿ ಧೃಷ್ಟದ್ಯುಮ್ನನನ್ನು ಗಾಯಗೊಳಿಸಿದನು. ಧೃಷ್ಟದ್ಯುಮ್ನನು ಗೌರವಾನ್ವಿತ ಮರಣಕ್ಕಾಗಿ ಬೇಡಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾ ಆತನ ಕೈಯಲ್ಲಿನ ಖಡ್ಗದೊಂದಿಗೆ ಸಾಯುವಂತೆ ಕೇಳುತ್ತಿರುವಾಗ, ಅಶ್ವತ್ಥಾಮನು ಅವನನ್ನು ನಿರ್ಲಕ್ಷಿಸುತ್ತಾನೆ ಮತ್ತು ಅವನ ಶಿರಚ್ಛೇದ ಮಾಡುವ ಬದಲು ಅವನನ್ನು ಹೊಡೆದು ಉಸಿರುಗಟ್ಟಿಸಿ ಕೊಲ್ಲಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸುತ್ತಾನೆ. ಆದರೆ ಧೃಷ್ಟದ್ಯುಮ್ನನ ದೇಹವು ಕಣ್ಮರೆಯಾಗುತ್ತದೆ.^[೧೯]

ವಿಶ್ಲೇಷಣೆ

ಮಹಾಭಾರತದ ಅನೇಕ ಪಾರ್ಶ್ವ-ಕಥೆಗಳಲ್ಲೊಂದರಲ್ಲಿ, ಧೃಷ್ಟದ್ಯುಮ್ನನು ದ್ರುಪದನ ಕಿರಿಯ ಮಗನಾಗಿದ್ದರೂ, ಅವನ ಉತ್ತರಾಧಿಕಾರಿ ಎಂಬ ಅಂಶವನ್ನು ಕೇಂದ್ರೀಕರಿಸಿದ ನಾಟಕವಿದೆ. ದ್ರುಪದ ಮತ್ತು ಇತರರು ಇದಕ್ಕೆ ಅನೇಕ ಕಾರಣಗಳನ್ನು ನೀಡಿದರೂ, ನಿಜವಾದ ಕಾರಣವೆಂದರೆ ಧೃಷ್ಟದ್ಯುಮ್ನನು ದೈವಿಕ ಪೋಷಕರನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದಾನೆ; ಆದ್ದರಿಂದ ಅವನ ಆಳ್ವಿಕೆಯು ಹೆಚ್ಚು ಆಶೀರ್ವದಿಸಲ್ಪಟ್ಟಂತೆ ತೋರುವುದರಿಂದ ಅವನು ಆಡಳಿತಗಾರನಾಗಿ ಹೆಚ್ಚು ಅಪೇಕ್ಷಿಸಲ್ಪಡುತ್ತಾನೆ ಎಂದು ಸೂಚಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಸತ್ಯಜಿತನ ಶಾಂತಿವಾದ ಮತ್ತು ಶಿಖಂಡಿಯ ಭೀಷ್ಮನ ಬಗೆಗಿನ ಏಕಮನಸ್ಸಿನ ದ್ವೇಷವನ್ನು ಕೀಳಾಗಿ ನೋಡುವ ಮೂಲಕ ಧೃಷ್ಟದ್ಯುಮ್ನನು ಇದನ್ನು ಸ್ವಲ್ಪಮಟ್ಟಿಗೆ ಅಂತರ್ಗತಗೊಳಿಸುತ್ತಾನೆ.

ಉಲ್ಲೇಖಗಳು

1. https://punachu.maisuru.in/view_nama.php?1126
2. https://www.wisdomlib.org/definition/dhrishtadyumna
3. https://punachu.maisuru.in/view_nama.php?1126
4. https://sacred-texts.com/hin/m01/m01170.htm
5. https://punachu.maisuru.in/view_nama.php?1126
6. https://sacred-texts.com/hin/m01/m01170.htm
7. https://sacred-texts.com/hin/m01/m01170.htm
8. https://sacred-texts.com/hin/m01/m01170.htm
9. https://sacred-texts.com/hin/m01/m01170.htm
10. https://books.google.co.in/books?id=HJ6O8nwsFWgC&dq=dhrishtadyumna+swayamvara&pg=PA117&redir_esc=y#v=onepage&q=dhrishtadyumna%20swayamvara&f=false
11. https://books.google.co.in/books?id=fWWbFwsTnz8C&dq=dhrishtadyumna+followed+them&pg=PP67&redir_esc=y#v=onepage&q=dhrishtadyumna%20followed%20them&f=false
12. https://sacred-texts.com/hin/m07/m07023.htm
13. https://www.wisdomlib.org/definition/kshatravarman
14. https://www.wisdomlib.org/definition/kshatranjaya
15. https://www.wisdomlib.org/definition/dhrishtaketu
16. https://www.wisdomlib.org/definition/dhrishtadyumna
17. https://books.google.co.in/books?id=ztoPmjF0imEC&dq=Dhrishtadyumna&pg=PA279&redir_esc=y#v=onepage&q=Dhrishtadyumna&f=false
18. https://glorioushinduism.com/2016/11/11/dhrishtadyumna/
19. https://sacred-texts.com/hin/m10/m10007.htm