ಯೋಗಿಣಿ (ಸಂಸ್ಕೃತ: योगिनी, IAST: yoginī) ತಂತ್ರ ಮತ್ತು ಯೋಗದ ಮಹಿಳಾ ಅನುಷ್ಟಾನಕಾರಳಾಗಿದ್ದಾಳೆ, ಹಾಗೆಯೇ ಭಾರತೀಯ ಉಪಖಂಡ, ಆಗ್ನೇಯ ಏಷ್ಯಾ ಮತ್ತು ಗ್ರೇಟರ್ ಟಿಬೆಟ್ನಲ್ಲಿ ಮಹಿಳಾ ಹಿಂದೂ ಅಥವಾ ಬೌದ್ಧ ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಶಿಕ್ಷಕರಿಗೆ ಗೌರವದ ಔಪಚಾರಿಕ ಪದವಾಗಿದೆ. ಈ ಪದವು ಪುಲ್ಲಿಂಗ ಯೋಗಿಯ ಸ್ತ್ರೀಲಿಂಗ ಸಂಸ್ಕೃತ ಪದವಾಗಿದೆ, ಆದರೆ "ಯೋಗಿನ್" IPA: ˈjoːɡɪn ಎಂಬ ಪದವನ್ನು ತಟಸ್ಥ, ಪುಲ್ಲಿಂಗ ಅಥವಾ ಸ್ತ್ರೀಲಿಂಗ ಅರ್ಥದಲ್ಲಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ.[೧]
ಯೋಗಿನಿ, ಕೆಲವು ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ, ಪಾರ್ವತಿಯ ಅಂಶವಾಗಿ ಅವತರಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಪವಿತ್ರ ಸ್ತ್ರೀಲಿಂಗ ಶಕ್ತಿಯಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಭಾರತದ ಯೋಗಿನಿ ದೇವಾಲಯಗಳಲ್ಲಿ ಅರವತ್ತನಾಲ್ಕು ಯೋಗಿನಿಗಳೆಂದು ಪೂಜ್ಯನೀಯವಾಗಿ ತಿಳಿಯಲಾಗುತ್ತದೆ.
ವಿದ್ಯಾ ದೇಹೇಜಿಯಾ ಪ್ರಕಾರ ಸ್ಥಳೀಯ ಗ್ರಾಮದೇವತೆಗಳ ಆರಾಧನೆಗಳು, ಗ್ರಾಮದೇವತೆಗಳ ಆರಂಭದೊಡನೆ ಯೋಗಿನಿಯರ ಆರಾಧನೆಯು ವೈದಿಕ ಧರ್ಮದ ಹೊರಗೆ ಪ್ರಾರಂಭವಾಯಿತು, ಪ್ರತಿಯೊಂದೂ ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ಚೇಳುಗಳ ಕುಟುಕುಗಳಿಂದ ಸುರಕ್ಷತೆಯಂತಹ ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಪ್ರಯೋಜನಗಳನ್ನು ನೀಡುವುದರೊಡನೆ ತನ್ನ ಗ್ರಾಮವನ್ನು ರಕ್ಷಿಸುತ್ತದೆ. ಕ್ರಮೇಣ, ತಂತ್ರದ ಮೂಲಕ, ಈ ದೇವತೆಗಳನ್ನು ಶಕ್ತಿಶಾಲಿ ಎಂದು ನಂಬಲಾದ ಸಂಖ್ಯೆಗಳಾಗಿ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ 64 ಎಂದು ಒಟ್ಟುಗೂಡಿಸಲಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಅವರು ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮದ ಮಾನ್ಯ ಭಾಗವಾಗಿ ಅಂಗೀಕರಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ.[೨] ಯೋಗಿನಿ ಕೌಲಾಸ್ ಕುರಿತಾದ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಪುರಾವೆಗಳು 10 ನೇ ಶತಮಾನದ ವೇಳೆಗೆ ಹಿಂದೂ ಮತ್ತು ಬೌದ್ಧ ತಂತ್ರ ಸಂಪ್ರದಾಯಗಳಲ್ಲಿ ಈ ಆಚರಣೆಯನ್ನು ಸರಿಯಾಗಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು ಎಂದು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ.[೩] ಯೋಗಿನಿಯರ ಸ್ವಭಾವವು ಸಂಪ್ರದಾಯಗಳ ನಡುವೆ ಭಿನ್ನವಾಗಿರುತ್ತದೆ; ತಂತ್ರದಲ್ಲಿ ಅವರು ಉಗ್ರ ಮತ್ತು ಭಯಾನಕರಾಗಿದ್ದಾರೆ, ಆದರೆ ಭಾರತದಲ್ಲಿ, ಬ್ರಹ್ಮಚಾರಿ ಸನ್ಯಾಸಿಣಿಯರು ತಮ್ಮನ್ನು ತಾವು ಯೋಗಿನಿಗಳೆಂದು ವಿವರಿಸುವರು.[೪]
ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮದಲ್ಲಿನ ಪುರಾತನ ಮತ್ತು ಮಧ್ಯಕಾಲೀನ ಪಠ್ಯಗಳಲ್ಲಿ, ಯೋಗಿನಿಯು ದೇವತೆಯಾದ ದೇವಿಯ ಒಂದು ಅಂಶವೆಂದೋ ಅಥವಾ ನೇರವಾಗಿ ಆಗಿದ್ದಾಳೆ.[೫]11ನೇ ಶತಮಾನದ ಪುರಾಣಗಳ ಸಂಗ್ರಹ, ಕಥಾಸರಿತ್ಸಾಗರದಲ್ಲಿ, ಯೋಗಿನಿಯು ಮಾಂತ್ರಿಕ ಶಕ್ತಿಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಸ್ತ್ರೀಯರ ವರ್ಗದಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬಳು, ಮಾಂತ್ರಿಕರನ್ನು ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ 8, 60, 64 ಅಥವಾ 65 ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ.[೬]