| ಲೋಮಶ | |
|---|---|
| ಇತರ ಹೆಸರುಗಳು | ರೋಮಶ[೧] |
| ಸಂಲಗ್ನತೆ | ಋಷಿ |
| ಗ್ರಂಥಗಳು | ಮಹಾಭಾರತ, ಪುರಾಣ |
ಲೋಮಶ ( (ಸಂಸ್ಕೃತ:लोमश ) ಹಿಂದೂ ಗ್ರಂಥಗಳಲ್ಲಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡಿರುವ ಒಬ್ಬ ಋಷಿ . ಅವನು ಮಹಾಭಾರತದಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖವಾಗಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದಾನೆ. ಅಲ್ಲಿ ಅವನು ವನವಾಸದ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಕಾಡಿನಲ್ಲಿದ್ದ ಪಾಂಡವರಿಗೆ ಹಲವಾರು ದಂತಕಥೆಗಳನ್ನು ವಿವರಿಸುತ್ತಾನೆ. [೨]
ಮಹಾಭಾರತದಲ್ಲಿ ಲೋಮಶನು ಇಂದ್ರನಿಗೆ ಗೌರವ ಸಲ್ಲಿಸಲು ಇಂದ್ರಲೋಕಕ್ಕೆ ಭೇಟಿ ನೀಡಿದ್ದನೆಂದು ವಿವರಿಸಲಾಗಿದೆ. ದೇವರ ಸಿಂಹಾಸನದ ಅರ್ಧಭಾಗದಲ್ಲಿ ಪಾಂಡವ ಅರ್ಜುನನು ಕುಳಿತಿರುವುದನ್ನು ಅವನು ಗಮನಿಸಿದನು. ಇಂದ್ರನು ಋಷಿಗೆ ಅರ್ಜುನನು ತನ್ನ ಮಗನೆಂಬ ಪುಣ್ಯದಿಂದ ಸಿಂಹಾಸನವನ್ನು ಹಂಚಿಕೊಂಡನೆಂದು ವಿವರಿಸಿದನು. ರಾಜಕುಮಾರನ ಜನನ ಮತ್ತು ಗುರುತಿನ ಸಂದರ್ಭಗಳನ್ನು ವಿವರಿಸಿದನು. ಅವನು ಕಾಮ್ಯಕ ಅರಣ್ಯಕ್ಕೆ ಮರಳಲು ಋಷಿಗೆ ಸೂಚಿಸಿದನು ಮತ್ತು ಯುಧಿಷ್ಠಿರನಿಗೆ ತನ್ನ ಸಹೋದರನು ಆಕಾಶದ ಶಸ್ತ್ರಾಸ್ತ್ರಗಳನ್ನು ಪಡೆದ ನಂತರ ಅವನ ಬಳಿಗೆ ಹಿಂತಿರುಗುತ್ತಾನೆ ಎಂದು ಭರವಸೆ ನೀಡಿದನು ಮತ್ತು ಇತರ ಪಾಂಡವರೊಂದಿಗೆ ತೀರ್ಥಯಾತ್ರೆಗಳಲ್ಲಿ ಸ್ನಾನ ಮಾಡುವಂತೆ ಹೇಳಿದನು. ಅರಣ್ಯದಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುತ್ತಿದ್ದ ರಾಕ್ಷಸರಿಂದ ಯುಧಿಷ್ಠಿರನನ್ನು ರಕ್ಷಿಸುವಂತೆ ದೇವತೆಯು ಋಷಿಗೆ ಆಜ್ಞಾಪಿಸಿದನು.[೩] ಅದರಂತೆ, ಲೋಮಶನು ಯುಧಿಷ್ಠಿರನನ್ನು ಭೇಟಿ ಮಾಡಿದನು ಮತ್ತು ಇಂದ್ರನು ಮೇಲೆ ತಿಳಿಸಲಾದ ಸಂದೇಶವನ್ನು ತಿಳಿಸಿದನು. ಅವನ ತೀರ್ಥಯಾತ್ರೆಯ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಅವನೊಂದಿಗೆ ಬರಲು ಮುಂದಾದನು.[೪] ತನಗಾದ ಅನ್ಯಾಯದ ಬಗ್ಗೆ ಯುಧಿಷ್ಠಿರನ ಹೇಳಿಕೆಯನ್ನು ಕೇಳಿದ ಲೋಮಶನು ಧರ್ಮದ ಸ್ವರೂಪದ ಬಗ್ಗೆ ರಾಜಕುಮಾರನಿಗೆ ಉಪದೇಶಿಸಿದನು. ಅಸುರರಿಗಿಂತ ದೇವತೆಗಳ ಶ್ರೇಷ್ಠತೆಯ ಉದಾಹರಣೆಯನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸುತ್ತಾ, ಋಷಿಯು ಧರ್ಮವನ್ನು ಪಾಲಿಸದವರನ್ನು ನಾಶಮಾಡುತ್ತಾರೆ ಎಂದು ಭರವಸೆ ನೀಡಿದರು.[೫] ಅಗಸ್ತ್ಯ, ರಾಮ, ಪರಶುರಾಮ ಮತ್ತು ಋಷ್ಯಶ್ರೃಂಗರಂತಹ ಹಲವಾರು ವ್ಯಕ್ತಿಗಳ ಕಥೆಗಳನ್ನು ಈ ಋಷಿಯು ಪಾಂಡವರಿಗೆ ನೆನಪಿಸಿದನು.[೬] ಅವರು ನೈಮಿಷ ಅರಣ್ಯ, ಗಯಾ ಮತ್ತು ಯಮುನಾ ನದಿಯಂತಹ ಹಲವಾರು ಪವಿತ್ರ ಸ್ಥಳಗಳಿಗೆ ಭೇಟಿ ನೀಡಿದಾಗ ಅವರ ಜೊತೆಗಿದ್ದರು ಮತ್ತು ಅವರಿಗೆ ಅವುಗಳ ಮಹತ್ವವನ್ನು ವಿವರಿಸಿದರು.[೭][೮][೯]
ಪದ್ಮ ಪುರಾಣದಲ್ಲಿ ಋಷಿಯ ಮಗನನ್ನು ಪ್ರೀತಿಸಿದ ಗಂಧರ್ವ ಜನಾಂಗದ ಐದು ಕನ್ಯೆಯರನ್ನು ಲೋಮಶನು ನೋಡುತ್ತಾನೆ ಎಂದು ನಾರದನು ವಿವರಿಸಿದ್ದಾನೆ. ಯುವಕನು ಅವರ ಪ್ರಸ್ತಾಪಗಳನ್ನು ತಿರಸ್ಕರಿಸಿದನು, ಮತ್ತು ಅವರು ಬಲವಂತವಾಗಿ ಅವನನ್ನು ಪಡೆಯಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಿದಾಗ, ಅವನು ಅವರನ್ನು ಪಿಶಾಚಿಗಳನ್ನಾಗಿ ಪರಿವರ್ತಿಸಿದನು. ಅವರು ಕರುಣೆ ತೋರುವಂತೆ ಕೇಳಿಕೊಂಡರು. ಅವರ ದುಃಖಗಳ ಬಗ್ಗೆ ವಿಷಾದ ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸಿದ ಋಷಿಗಳು, ಅವರನ್ನು ನರ್ಮದಾ ನದಿಯ ಪವಿತ್ರ ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಸ್ನಾನ ಮಾಡಿಸಿದರು, ನಂತರ ಅವರ ಮೂಲ ಸ್ವರೂಪಕ್ಕೆ ಮರಳಿದರು. ಲೋಮಶನು ಯುವಕನಿಗೆ ಐವರು ಕನ್ಯೆಯರನ್ನು ತನ್ನ ಪತ್ನಿಯರನ್ನಾಗಿ ತೆಗೆದುಕೊಂಡು ನದಿಯ ದಡದಲ್ಲಿ ಒಟ್ಟಿಗೆ ವಾಸಿಸುವಂತೆ ಸಲಹೆ ನೀಡಿದನು.[೧೦]
ಸ್ಕಂದ ಪುರಾಣದಲ್ಲಿ, ಲೋಮಶನು ಸಮುದ್ರ ಮಂಥನ ಮತ್ತು ವಿರೋಚನ ನೇತೃತ್ವದ ಅಸುರರು ಮತ್ತು ಇಂದ್ರನ ನೇತೃತ್ವದ ದೇವತೆಗಳ ನಡುವಿನ ಸಂಘರ್ಷದಂತಹ ಹಲವಾರು ದಂತಕಥೆಗಳನ್ನು ವಿವರಿಸುತ್ತಾನೆ.[೧೧][೧೨]
ತುಳಸಿ ರಾಮಾಯಣದಲ್ಲಿ, ಲೋಮಶನು ಒಮ್ಮೆ ಬ್ರಹ್ಮನ ಸಗುಣ ಆರಾಧನೆಯ ಮೇಲೆ ನಿರ್ಗುಣ ಆರಾಧನೆಯ ಅರ್ಹತೆಯ ಕುರಿತು ಪ್ರವಚನದಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿದ್ದನೆಂದು ಹೇಳಲಾಗಿದೆ. ಋಷಿ ಭೂಸುಂಡಿ ಈ ಅಭಿಪ್ರಾಯಗಳನ್ನು ಒಪ್ಪಿಕೊಳ್ಳಲು ನಿರಾಕರಿಸಿದರು. ಕೋಪದಲ್ಲಿ, ಲೋಮಶನು ಅವನನ್ನು ಕಾಗೆಯಾಗುವಂತೆ ಶಪಿಸಿದನು, ಹೀಗಾಗಿ ಕಾಕಭೂಷಣಿ ಎಂದು ಮರುನಾಮಕರಣ ಮಾಡಲಾಯಿತು.[೧೩]