ವೀರಶೈವ ಧರ್ಮವು ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮದ ಶೈವ ಧರ್ಮದೊಳಗಿನ ಒಂದು ಪಂಥವಾಗಿದೆ. ಈ ಸಂಪ್ರದಾಯವನ್ನು ಪಂಚಾಚಾರ್ಯರಾದ: ರೇಣುಕಾಚಾರ್ಯ, ದಾರುಕಾಚಾರ್ಯ, ಏಕೋರಾಮ, ಪಂಡಿತಾರಾಧ್ಯ, ವಿಶ್ವಾರಾಧ್ಯರು ಪಸರಿಸಿದರು. ರೇಣುಕಾಚಾರ್ಯರು ಇದನ್ನು ಮೊದಲು ವೈದಿಕ ಋಷಿಯಾದ ಅಗಸ್ತ್ಯರಿಗೆ ಬೋಧಿಸಿದರು. ಜಗದ್ಗುರು ರೇಣುಕಾಚಾರ್ಯ ಭಗವತ್ಪಾದರು ಋಷಿ ಅಗಸ್ತ್ಯರಿಗೆ ನೀಡಿದ ಬೋಧನೆಗಳನ್ನು ಶ್ರೀ ಸಿದ್ಧಾಂತ ಶಿಖಾಮಣಿ ಎಂಬ ಪುಸ್ತಕದ ರೂಪದಲ್ಲಿ ದಾಖಲಿಸಲಾಗಿದೆ.[೧] ಇದನ್ನು ವೀರಶೈವರ ಪ್ರಮುಖ ಪವಿತ್ರ ಗ್ರಂಥವೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗಿದೆ. ಈ ಪಠ್ಯವು ಬಹುಶಃ ೮ ನೇ ಶತಮಾನದ ಕೃತಿಯಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಇದು ಸಾಹಿತ್ಯದಲ್ಲಿ ವೀರಶೈವ ಧರ್ಮದ ಆರಂಭಿಕ ಉಲ್ಲೇಖವನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ.
ವೀರ-ಶೈವ-ಗುರು-ಪರಂಪರಾ ಎಂಬ ಸಣ್ಣ ಹಸ್ತಪ್ರತಿಯು ವೀರಶೈವ ಧರ್ಮಕ್ಕೆ ಈ ಕೆಳಗಿನ ಗುರು ವಂಶಾವಳಿಯನ್ನು ಆದ್ಯತೆಯ ಕ್ರಮದಲ್ಲಿ ವಿವರಿಸುತ್ತದೆ: ವಿಶ್ವೇಶ್ವರ ಗುರು, ಏಕರಾಮ, ವೀರಸಾರಾಧ್ಯ, ವೀರಭದ್ರ, ವೀರಾರಾರಾಧ್ಯ, ಮಾಣಿಕ್ಯರಾಧ್ಯ, ಬುಕ್ಕಯ್ಯಾರಾಧ್ಯ, ವೀರ ಮಲ್ಲೇಶ್ವರಾಧ್ಯ, ದೇಸಿಕಾರಾಧ್ಯ, ವೃಷಭ, ಅಕ್ಷಕ ಮತ್ತು ಮುಖ ಲಿಂಗೇಶ್ವರ. ವೀರನಾರಾಧ್ಯರು ೧೮ ನೇ ಶತಮಾನದ ತೆಲುಗು ವೀರಶೈವ ಆಚಾರ್ಯರಾದ ಮುಲುಗು ಪಾಪಾರಾಧ್ಯರ ತಂದೆ.[೨]
ವೀರಶೈವ ಆಗಮದಲ್ಲಿ, ನಾಲ್ಕು ಪ್ರಮುಖ ಮಠಾಧೀಶ ಪೀಠಗಳಲ್ಲಿ (ಯೋಗ ಪೀಠ, ಮಹಾ ಪೀಠ, ಜ್ಞಾನ ಪೀಠ ಮತ್ತು ಸೋಮ ಪೀಠ) ವಿಭಿನ್ನ ಆದ್ಯತೆಯ ನಾಲ್ಕು ಗುರುಗಳಿದ್ದಾರೆ ಎಂದು ಉಲ್ಲೇಖಿಸಲಾಗಿದೆ: ರೇವಣ, ಮರುಳ, ವಾಮದೇವ ಮತ್ತು ಪಂಡಿತಾರಾಧ್ಯ.
ವೀರಶೈವ ಸಂಪ್ರದಾಯದ ಪ್ರಕಾರ, ಪಂಚಾಚಾರ್ಯರು[೩] ಬಾಳೆ ಹೊನ್ನೂರಿನ (ಕರ್ನಾಟಕ) ರಂಭಾಪುರಿಯ ವೀರಸಿಂಹಾಸನ, ಮಧ್ಯಪ್ರದೇಶದ ಉಜ್ಜಯಿನಿ, ಉತ್ತರಾಖಂಡದ ಕೇದಾರ, ಆಂಧ್ರಪ್ರದೇಶದ ಶ್ರೀಶೈಲ ಮತ್ತು ಉತ್ತರ ಪ್ರದೇಶದ ಕಾಶಿ ಅಥವಾ ಬನಾರಸ್‌ನಲ್ಲಿರುವ ಐದು ಮಹಾನ್ ಸ್ಥಾವರಲಿಂಗಗಳಿಂದ ವಿವಿಧ ಯುಗಗಳಲ್ಲಿ ವಿಭಿನ್ನ ಹೆಸರುಗಳಲ್ಲಿ ಹುಟ್ಟಿಕೊಂಡರು.[೪] ಪಂಚಾಚಾರ್ಯರು ಐದು ಪೀಠಗಳನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು. ಅವು ವೀರಶೈವದಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖ ಪಾತ್ರವಹಿಸುತ್ತವೆ.
ವೀರಶೈವ ಧರ್ಮವು ಇಂದಿಗೂ ಮುಂದುವರೆದಿದೆ[೫] ಮತ್ತು ವೀರಶೈವ ಸಂಪ್ರದಾಯದಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖ ಪಾತ್ರ ವಹಿಸುವ ಐದು ಪೀಠಗಳಿಂದ (ರಂಭಾಪುರಿ, ಉಜ್ಜಯಿನಿ, ಕೇದಾರ, ಶ್ರೀಶೈಲ, ಕಾಶಿ) ಸಂರಕ್ಷಿಸಲಾಗಿದೆ.
ವೀರಶೈವ ಧರ್ಮದ ತತ್ವಶಾಸ್ತ್ರವನ್ನು ಸಿದ್ಧಾಂತ ಶಿಖಾಮಣಿಯಲ್ಲಿ ವಿವರಿಸಲಾಗಿದೆ. ವೀರಶೈವ-ಸಂಪ್ರದಾಯವು ವೈದಿಕ ಅಂಶಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದ್ದರೂ, ಪಂಚಾಚಾರ್ಯರ ಮೂಲವನ್ನು ಶಿವಗಮಗಳಲ್ಲಿ, ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಸ್ವಯಂಭುವ ಆಗಮ, ಸುಪ್ರಭೇದಾಗಮ ಮತ್ತು ವೀರಗಮಗಳಲ್ಲಿ ವಿವರಿಸಲಾಗಿದೆ. ಆಗಮ ಸಾಹಿತ್ಯದ ಹಿಂದಿನ ಭಾಗಗಳು ಶೈವ ಧರ್ಮದ ಮೂಲವಾಗಿದ್ದರೆ, ನಂತರದ ಭಾಗಗಳು ವೀರಶೈವ ಧರ್ಮಕ್ಕೆ ವಿಶೇಷ ಪ್ರಾಮುಖ್ಯತೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿವೆ.[೬] ಆದಾಗ್ಯೂ, ವೀರಶೈವ ಧರ್ಮವು ಅದರ ತತ್ವಶಾಸ್ತ್ರದಲ್ಲಿ, ಸ್ಥಳ ಸಿದ್ಧಾಂತದಲ್ಲಿ, ವಿಶೇಷ ರೀತಿಯ ಲಿಂಗಧಾರಣೆಯಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ಕೆಲವು ಧಾರ್ಮಿಕ ಅಂಶಗಳಲ್ಲಿ ಆಗಮಿಕ ಶೈವ ಧರ್ಮ ಮತ್ತು ಪಶುಪತ ಶೈವ ಧರ್ಮದಿಂದ ಭಿನ್ನವಾಗಿದೆ.