ವೈಶೇಷಿಕ ಸೂತ್ರ

ವೈಶೇಷಿಕ ಸೂತ್ರ
ವಿಷಯ	ಭೌತಿಕ ಶಾಸ್ತ್ರ

ವೈಶೇಷಿಕ ಸೂತ್ರ (ಸಂಸ್ಕೃತ: वैशेषिक सूत्र) ಇದನ್ನು ಕಾಣಡ ಸೂತ್ರ ಎಂದೂ ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ. ಇದು ಹಿಂದೂ ತತ್ವಶಾಸ್ತ್ರದ ವೈಶೇಷಿಕ ಶಾಲೆಯ ಅಡಿಪಾಯದಲ್ಲಿರುವ ಪ್ರಾಚೀನ ಸಂಸ್ಕೃತ ಪಠ್ಯವಾಗಿದೆ.^{[೧][೨][೩]} ಈ ಸೂತ್ರವನ್ನು ಕಶ್ಯಪ ಎಂದೂ ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಹಿಂದೂ ಋಷಿ ಕಣಾದರಿಂದ ರಚಿಸಲಾಗಿದೆ.^[೪][೫]

ಇದು ಭೌತಿಕ ಶಾಸ್ತ್ರದ ಒಂದು ಗ್ರಂಥ.ಈ ಸೂತ್ರಗಳು ಪ್ರಕೃತಿಯಲ್ಲಿರುವ ವಸ್ತುಪ್ರಪಂಚದ ಬಗ್ಗೆ ಹಾಗೂ ಅದರ ಸಂಯೋಜನೆಯ ಬಗ್ಗೆ ವಿವರಿಸಲಾಗಿದೆ.ಸಕಲ ವಸ್ತುಗಳಲ್ಲೂ ಇರುವ ಅಣು ಎಂಬ ಮೂಲವಸ್ತುವಿನ ಬಗ್ಗೆ ಮೊದಲ ಬಾರಿ ಪರಿಕಲ್ಪನೆ ಮಾಡಲಾಗಿರುವುದರಿಂದ, ವಸ್ತುವಿನ ಪ್ರಪಂಚಕ್ಕೆ ಅಣು ಮೂಲಭೂತ ಕಾರಣ ಎಂದು ತೀರ್ಮಾನಗೊಂಡಿದೆ. ಮನಸ್ಸು-ಮೆದಳುನಿಂದ ಸಂಭವಿಸುವ ವಾಸ್ತವಿಕ ಸತ್ಯಗಳಿಗೆ ಒಂದು ಸೈದ್ಧಾಂತಿಕ ಸ್ವರೂಪವನ್ನು ರಚಿಸಿದರು. ದೃಷ್ಟಿ-ಸೃಷ್ಟಿಯ ನಡುವುನ ಆಂತರಂಗಿಕ ಸಂಬಂಧವನ್ನು ಈ ಸೂತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ವಿವರಿಸಲಾಗಿದೆ. ಏಕಕಾಲದಲ್ಲಿ ಮನಸ್ಸನ್ನು ಮತ್ತು ಬಾಹ್ಯ ಭೌತಿಕ ಪ್ರಪಂಚವನ್ನು ಒಂದು ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ವಿವರಿಸುವುದು ಈ ಕೃತಿಯ ಪ್ರತ್ಯೇಕತೆಯಾಗಿದೆ.

ವೈಶಿಕ ಸೂತ್ರದ ಇನ್ನೊಂದು ಪ್ರಮುಖ ದ್ವಿತೀಯಕ ಕೃತಿಯೆಂದರೆ ಮತಿಚಂದ್ರನ ದಶ ಪದಾರ್ಥ ಶಾಸ್ತ್ರ. ಇದು ಸಂಸ್ಕೃತದಲ್ಲಿ ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿದೆ. ೬೪೮ ಸಿ‌ಇ ನಲ್ಲಿ ಯುವಾನ್‌ಝುವಾಂಗ್‌ನಿಂದ ಅದರ ಚೀನೀ ಅನುವಾದವಾಗಿದೆ.^[೬]

ವೈಶೇಷಿಕ ಸೂತ್ರವು ಪೌರಾಣಿಕ ಸೂತ್ರಗಳ ಶೈಲಿಯಲ್ಲಿ ಬರೆಯಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ.^[೭] ನೈಸರ್ಗಿಕ ಪರಮಾಣುವಾದವನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡು ಬ್ರಹ್ಮಾಂಡದ ಸೃಷ್ಟಿ ಮತ್ತು ಅಸ್ತಿತ್ವದ ಕುರಿತು ಅದರ ಸಿದ್ಧಾಂತಗಳನ್ನು ಪ್ರಸ್ತುತಪಡಿಸುತ್ತದೆ.^[೮] ಇದು ತರ್ಕ ಮತ್ತು ವಾಸ್ತವಿಕತೆಯನ್ನು ಅನ್ವಯಿಸುತ್ತದೆ. ಇದು ಮಾನವ ಇತಿಹಾಸದಲ್ಲಿ ಆರಂಭಿಕ ತಿಳಿದಿರುವ ವ್ಯವಸ್ಥಿತ ವಾಸ್ತವಿಕ ಸಿದ್ಧಾಂತಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ.^[೯] ಪಠ್ಯವು ವಿಭಿನ್ನ ರೀತಿಯ ಚಲನೆಗಳು ಮತ್ತು ಅದನ್ನು ನಿಯಂತ್ರಿಸುವ ಕಾನೂನುಗಳು, ಧರ್ಮದ ಅರ್ಥ, ಜ್ಞಾನಶಾಸ್ತ್ರದ ಸಿದ್ಧಾಂತ, ಆತ್ಮದ ಆಧಾರ (ಸ್ವಯಂ, ಆತ್ಮ) ಮತ್ತು ಯೋಗ ಮತ್ತು ಮೋಕ್ಷದ ಸ್ವರೂಪವನ್ನು ಚರ್ಚಿಸುತ್ತದೆ.^{[೧೦][೧೧][೧೨]} ಪ್ರಪಂಚದ ಎಲ್ಲಾ ವಿದ್ಯಮಾನಗಳಿಗೆ ಚಲನೆಯ ಸ್ಪಷ್ಟ ಉಲ್ಲೇಖ ಮತ್ತು ಅದರ ಬಗ್ಗೆ ಹಲವಾರು ಪ್ರತಿಪಾದನೆಗಳು ಭೌತಶಾಸ್ತ್ರದ ಆರಂಭಿಕ ಪಠ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ.

ವ್ಯುತ್ಪತ್ತಿ

ವೈಶೇಷಿಕ ಸೂತ್ರ (ಸಂಸ್ಕೃತ: वैशेषिक सूत्र) ಎಂಬ ಹೆಸರು ವಿಶೇಷದಿಂದ ಬಂದಿದೆ. ಇದರರ್ಥ "ನಿರ್ದಿಷ್ಟತೆ". ಅಂದರೆ "ಸಾರ್ವತ್ರಿಕತೆ" ಯಿಂದ ವ್ಯತಿರಿಕ್ತವಾಗಿದೆ.^[೧೩] ವರ್ಗಗಳ ವಿಶಿಷ್ಟತೆ ಮತ್ತು ಸಾರ್ವತ್ರಿಕತೆಯು ಅನುಭವದ ವಿವಿಧ ವರ್ಗಗಳಿಗೆ ಸೇರಿದೆ.

ಹಸ್ತಪ್ರತಿಗಳು

೧೯೫೦ ರವರೆಗೆ, ವೈಶೇಷಿಕ ಸೂತ್ರದ ಒಂದು ಹಸ್ತಪ್ರತಿ ಮಾತ್ರ ತಿಳಿದಿತ್ತು. ಈ ಹಸ್ತಪ್ರತಿಯು ೧೫ ನೇ ಶತಮಾನದ ಶಂಕರಮಿಶ್ರರಿಂದ ಭಾಷ್ಯದ ಭಾಗವಾಗಿತ್ತು.^[೧೪] ೧೯೫೦ ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ೧೯೬೦ ರ ದಶಕದ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ, ವೈಶೇಷಿಕ ಸೂತ್ರದ ಹೊಸ ಹಸ್ತಪ್ರತಿಗಳನ್ನು ಭಾರತದ ದೂರದ ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ ಕಂಡುಹಿಡಿಯಲಾಯಿತು.

ದಿನಾಂಕ

ವೈಶೇಷಿಕ ಸೂತ್ರಗಳು ಸಾಂಖ್ಯ ಮತ್ತು ಮೀಮಾಂಸಾ^[೧೫] ದಂತಹ ಭಾರತೀಯ ತತ್ತ್ವಶಾಸ್ತ್ರದ ಸ್ಪರ್ಧಾತ್ಮಕ ಶಾಲೆಗಳ ಸಿದ್ಧಾಂತಗಳನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸುತ್ತವೆ.

೧೯೫೦ ರ ನಂತರ ಪತ್ತೆಯಾದ ವೈಶೇಷಿಕ ಸೂತ್ರಗಳ ಹಸ್ತಪ್ರತಿಗಳ ವಿಮರ್ಶಾತ್ಮಕ ಆವೃತ್ತಿಯ ಅಧ್ಯಯನಗಳು, ಪಠ್ಯವು ೨೦೦ ಬಿಸಿ‌ಇ ಮತ್ತು ಸಾಮಾನ್ಯ ಯುಗದ ಆರಂಭದ ನಡುವೆ ಅಂತಿಮ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿದೆ ಎಂದು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. ೧ ನೇ ಮತ್ತು ೨ ನೇ ಶತಮಾನದ ಸಿ‌ಇಯ ಬಹುವಿಧದ ಹಿಂದೂ ಗ್ರಂಥಗಳು, ಕುಶಾನ್ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ಮಹಾವಿಭಾಸ ಮತ್ತು ಜ್ಞಾನಪ್ರಸ್ಥಾನದಂತಹವುಗಳು, ಕಣಾದದ ಸಿದ್ಧಾಂತಗಳನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸುತ್ತವೆ.^[೧೬] ವೈಶೇಷಿಕ ಸೂತ್ರಗಳು ಜೈನ ಮತ್ತು ಬೌದ್ಧ ಧರ್ಮದ ಸಿದ್ಧಾಂತಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಯಾವುದೇ ಪ್ರಸ್ತಾಪವನ್ನು ಮಾಡದಿದ್ದರೂ ಅವರ ಪ್ರಾಚೀನ ಪಠ್ಯಗಳು ವೈಶೇಷಿಕ ಸೂತ್ರಗಳ ಸಿದ್ಧಾಂತಗಳನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸುತ್ತವೆ ಮತ್ತು ಅದರ ಪರಿಭಾಷೆಯನ್ನು ಬಳಸುತ್ತವೆ.^{[೧೬][೧೭]} ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಬೌದ್ಧಧರ್ಮದ ಸರ್ವಸ್ತಿವಾದ ಸಂಪ್ರದಾಯ, ಹಾಗೆಯೇ ನಾಗಾರ್ಜುನನ ಕೃತಿಗಳು.^[೧೮]

ಭೌತಶಾಸ್ತ್ರ ಮತ್ತು ತತ್ವಶಾಸ್ತ್ರ

ವೈಶೇಷಿಕ ಸೂತ್ರದಲ್ಲಿನ ತತ್ವಶಾಸ್ತ್ರವು ಪರಮಾಣು ಬಹುತ್ವವಾಗಿದೆ ಎಂದು ಜಯತಿಲ್ಕೆ ಹೇಳುತ್ತಾರೆ.^[೧೯] ಜೇಮ್ಸ್ ಥ್ರೋವರ್ ಮತ್ತು ಇತರರು ವೈಶೇಷಿಕ ತತ್ವವನ್ನು ನೈಸರ್ಗಿಕತೆ ಎಂದು ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ.^{[೨೦][೨೧]}

ಪಠ್ಯವು ಹೇಳುತ್ತದೆ:^[೨೨]

• ನೈಜತೆಯ ಒಂಬತ್ತು ಅಂಶಗಳು: ಪರಮಾಣುಗಳ ನಾಲ್ಕು ವರ್ಗಗಳು (ಭೂಮಿ, ನೀರು, ಬೆಂಕಿ ಮತ್ತು ಗಾಳಿ), ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶ (ಆಕಾಶ), ಸಮಯ (ಕಾಲ), ದಿಶಾ (ದಿಶಾ), ಆತ್ಮಗಳ ಅನಂತತೆ (ಆತ್ಮಾನ್), ಮನಸ್ಸು (ಮಾನಸ್).^[೨೩]
• ಸೃಷ್ಟಿಯ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ವಸ್ತುವು ಪರಮಾಣುಗಳಿಂದ (ಪರ್ಮಾನು) ಮಾಡಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ. ಇದು ಅಣುಗಳನ್ನು (ಅನು) ರೂಪಿಸಲು ಪರಸ್ಪರ ಸಂಪರ್ಕಿಸುತ್ತದೆ. ಪರಮಾಣುಗಳು ಶಾಶ್ವತ, ಮತ್ತು ಅವುಗಳ ಸಂಯೋಜನೆಗಳು ಪ್ರಾಯೋಗಿಕ ವಸ್ತು ಪ್ರಪಂಚವನ್ನು ರೂಪಿಸುತ್ತವೆ.
• ವೈಯಕ್ತಿಕ ಆತ್ಮಗಳು ಶಾಶ್ವತ ಮತ್ತು ಒಂದು ಸಮಯದವರೆಗೆ ಭೌತಿಕ ದೇಹವನ್ನು ವ್ಯಾಪಿಸುತ್ತವೆ.
• ಅನುಭವದ ಆರು ವಿಭಾಗಗಳು (ಪದಾರ್ಥ) - ವಸ್ತು, ಗುಣಮಟ್ಟ, ಚಟುವಟಿಕೆ, ಸಾಮಾನ್ಯತೆ, ನಿರ್ದಿಷ್ಟತೆ ಮತ್ತು ಅಂತರ್ಗತ.

ಪದಾರ್ಥಗಳ ಹಲವಾರು ಗುಣಲಕ್ಷಣಗಳನ್ನು (ದ್ರವ್ಯ) ಬಣ್ಣ, ರುಚಿ, ವಾಸನೆ, ಸ್ಪರ್ಶ, ಸಂಖ್ಯೆ, ಗಾತ್ರ, ಪ್ರತ್ಯೇಕ, ಜೋಡಣೆ ಮತ್ತು ಅನ್ಕಪ್ಲಿಂಗ್, ಆದ್ಯತೆ ಮತ್ತು ಸಂತತಿ, ಗ್ರಹಿಕೆ, ಸಂತೋಷ ಮತ್ತು ನೋವು, ಆಕರ್ಷಣೆ ಮತ್ತು ಅಸಹ್ಯ ಮತ್ತು ಆಸೆಗಳನ್ನು ನೀಡಲಾಗಿದೆ.^[೨೪]

ವಿಷಯ

ವೈಶೇಷಿಕದಲ್ಲಿ ಜ್ಞಾನಶಾಸ್ತ್ರ (ಪ್ರಮಾಣ).^[೨೫]

ವೈಶೇಷಿಕ ಸೂತ್ರಗಳ ವಿಮರ್ಶಾತ್ಮಕ ಆವೃತ್ತಿಯನ್ನು ಹತ್ತು ಅಧ್ಯಾಯಗಳಾಗಿ ವಿಂಗಡಿಸಲಾಗಿದೆ. ಪ್ರತಿಯೊಂದನ್ನು ಆಹ್ನಿಕಗಳು ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಎರಡು ವಿಭಾಗಗಳಾಗಿ ವಿಂಗಡಿಸಲಾಗಿದೆ:^[೨೬]

ಅಧ್ಯಾಯ ೧

ಕಣಾದ ಅವರು ಸೂತ್ರವನ್ನು ಧರ್ಮದ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಗಳು, ವೇದಗಳ ಪ್ರಾಮುಖ್ಯತೆ ಮತ್ತು ಅವರ ಗುರಿಗಳೊಂದಿಗೆ ತೆರೆಯುತ್ತಾನೆ. ಪಠ್ಯವು ನಂತರ ಮೂರು ವರ್ಗಗಳಾದ ವಸ್ತು, ಗುಣಮಟ್ಟ ಮತ್ತು ಕ್ರಿಯೆ ಮತ್ತು ಅವುಗಳ ಕಾರಣದ ಅಂಶಗಳನ್ನು ವಿವರಿಸುತ್ತದೆ.^[೨೭] ಈ ಮೂರರ ನಡುವಿನ ವ್ಯತ್ಯಾಸಗಳು, ಹೋಲಿಕೆಗಳು ಮತ್ತು ಸಂಬಂಧಗಳನ್ನು ಅವರು ವಿವರಿಸುತ್ತಾರೆ. ಮೊದಲ ಅಧ್ಯಾಯದ ಎರಡನೇ ಭಾಗವು ಸಾರ್ವತ್ರಿಕ, ನಿರ್ದಿಷ್ಟ (ವಿಷೇಷ,^[೭]) ಮತ್ತು ಅವುಗಳ ಶ್ರೇಣೀಕೃತ ಸಂಬಂಧವನ್ನು ವಿವರಿಸುತ್ತದೆ.

ಅಧ್ಯಾಯ ೨

ವೈಶೇಷಿಕ ಸೂತ್ರಗಳ ಎರಡನೇ ಅಧ್ಯಾಯವು ಐದು ಪದಾರ್ಥಗಳನ್ನು (ಭೂಮಿ, ಗಾಳಿ, ನೀರು, ಬೆಂಕಿ, ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶ) ಪ್ರತಿಯೊಂದೂ ವಿಶಿಷ್ಟವಾದ ಗುಣಮಟ್ಟದೊಂದಿಗೆ ಪ್ರಸ್ತುತಪಡಿಸುತ್ತದೆ.

ಅಧ್ಯಾಯ ೩

ಕಣಾದ ಅವರು ತನ್ನ ಆತ್ಮ‌ದ ಆವರಣವನ್ನು (ಸ್ವಯಂ, ಆತ್ಮ) ಮತ್ತು ಅದರ ಸಿಂಧುತ್ವದ ಬಗ್ಗೆ ಹೇಳುತ್ತಾರೆ.

ಅಧ್ಯಾಯ ೪

ದೇಹ ಮತ್ತು ಅದರ ಸಂಯೋಜಕಗಳನ್ನು ಚರ್ಚೆ.

ವೈಶೇಷಿಕ ಸೂತ್ರವು ಅನೇಕ ಪ್ರಾಯೋಗಿಕ ವೀಕ್ಷಣೆಗಳು ಮತ್ತು ದ್ರವಗಳ ಹರಿವು ಮತ್ತು ಆಯಸ್ಕಾಂತಗಳ ಚಲನೆಯಂತಹ ನೈಸರ್ಗಿಕ ವಿದ್ಯಮಾನಗಳನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸುತ್ತದೆ, ನಂತರ ಅವುಗಳನ್ನು ನೈಸರ್ಗಿಕ ಸಿದ್ಧಾಂತಗಳೊಂದಿಗೆ ವಿವರಿಸಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸುತ್ತದೆ.^[೨೮]

ಅಧ್ಯಾಯ ೫

ಐದನೇ ಅಧ್ಯಾಯದಲ್ಲಿ ದೇಹಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಕ್ರಿಯೆ ಮತ್ತು ಮನಸ್ಸಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಕ್ರಿಯೆಯನ್ನು ಹೇಳಲಾಗುತ್ತದೆನ್. ಪಠ್ಯವು ಯೋಗ ಮತ್ತು ಮೋಕ್ಷವನ್ನು ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಿಸುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಚರ್ಚಿಸುತ್ತದೆ. ಆತ್ಮಜ್ಞಾನ (ಆತ್ಮ-ಸಾಕ್ಷಾತ್ಕಾರ) ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ವಿಮೋಚನೆಗೆ ಸಾಧನವಾಗಿದೆ ಎಂದು ಪ್ರತಿಪಾದಿಸುತ್ತದೆ.^{[೨೯][೩೦]}

ಅಧ್ಯಾಯ ೬

ಆರನೇ ಅಧ್ಯಾಯದಲ್ಲಿ ಪುಣ್ಯ ಮತ್ತು ಪಾಪ ಎರಡನ್ನೂ ನೈತಿಕ ನಿಯಮಗಳೆಂದು ಪರಿಶೀಲಿಸಲಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ವೇದಗಳು ಮತ್ತು ಉಪನಿಷತ್ತುಗಳಲ್ಲಿ ಚರ್ಚಿಸಲಾಗಿದೆ.^[೨೯]

ಅಧ್ಯಾಯ ೭

ಏಳನೇ ಅಧ್ಯಾಯದಲ್ಲಿ ಶಾಖ, ಸಮಯ, ವಸ್ತು ಮತ್ತು ವಿಷಯದ ಕಾರ್ಯವಾಗಿ ಬಣ್ಣ ಮತ್ತು ರುಚಿಯಂತಹ ಗುಣಗಳನ್ನು ಚರ್ಚಿಸಲಾಗಿದೆ. ಕಣಾದ ಅವರು ತಮ್ಮ ಸಿದ್ಧಾಂತ ಮತ್ತು ಅಳತೆಯ ಪ್ರಾಮುಖ್ಯತೆಗೆ ಗಮನಾರ್ಹ ಸಂಖ್ಯೆಯ ಸೂತ್ರಗಳನ್ನು ಕೊಡುತ್ತಾರೆ.^[೨೯]

ಅಧ್ಯಾಯ ೮

ಎಂಟನೇ ಅಧ್ಯಾಯ, ಅರಿವಿನ ಮತ್ತು ವಾಸ್ತವದ ಸ್ವರೂಪದ ಮೇಲೆ ನೆಲೆಸುತ್ತದೆ. ಅರಿವು ವಸ್ತು (ಪದಾರ್ಥ) ಮತ್ತು ವಿಷಯದ ಕಾರ್ಯವಾಗಿದೆ ಎಂದು ಕಣಾದ ವಾದಿಸುತ್ತಾರೆ.

ಅಧ್ಯಾಯ ೯

ಕಣಾದ ಅವರು ಜ್ಞಾನಶಾಸ್ತ್ರವಾದ ನಿರ್ದಿಷ್ಟವಾಗಿ ಗ್ರಹಿಕೆಯ ಸ್ವರೂಪ, ನಿರ್ಣಯ ಮತ್ತು ಮಾನವ ತಾರ್ಕಿಕ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆ‌ಯ ಬಗ್ಗೆ ಚರ್ಚಿಸುತ್ತರೆ.

ಅಧ್ಯಾಯ ೧೦

ಅಂತಿಮ ಅಧ್ಯಾಯವು ಆತ್ಮ, ಅದರ ಗುಣಲಕ್ಷಣಗಳು ಮತ್ತು ಅದರ ಮೂರು ಕಾರಣಗಳ ಮೇಲೆ ಕೇಂದ್ರೀಕರಿಸುತ್ತದೆ. ಮಾನವನ ಸಂತೋಷ ಮತ್ತು ದುಃಖವು ಅಜ್ಞಾನ, ಗೊಂದಲ ಮತ್ತು ಆತ್ಮದ ಜ್ಞಾನದೊಂದಿಗೆ ಸಂಬಂಧ ಹೊಂದಿದೆ ಎಂದು ಕಣಾದ ಪ್ರತಿಪಾದಿಸುತ್ತದೆ.

ಉಲ್ಲೇಖಗಳು

1. Constance Jones; James D. Ryan (2006). Encyclopedia of Hinduism. Infobase. pp. 317–318. ISBN 978-0-8160-7564-5.
2. Karl H. Potter (1977). Indian Metaphysics and Epistemology: The Tradition of Nyāya-Vaiśeṣika Up to Gaṅgeśa. Motilal Banarsidass. pp. 211–212. ISBN 978-81-208-0309-1.
3. Andrew Nicholson (2013), Unifying Hinduism: Philosophy and Identity in Indian Intellectual History, Columbia University Press, ISBN 978-0231149877, pages 2–5
4. Bart Labuschagne & Timo Slootweg 2012, p. 60, Quote: "Kanada, a Hindu sage who lived either around the 6th or 2nd century BCE, and who founded the philosophical school of Vaisheshika..
5. Jeaneane D. Fowler 2002, pp. 98–99.
6. Bimal Krishna Matilal 1977, p. 63.
7. Bimal Krishna Matilal 1977, p. 53.
8. Analytic Philosophy in Early Modern India J Ganeri, Stanford Encyclopedia of Philosophy (2014);
   Naturalism in Classical Indian Philosophy, A Chatterjee, Stanford Encyclopedia of Philosophy (2012)
9. Jeaneane D. Fowler 2002, p. 98.
10. Bimal Krishna Matilal 1977, pp. 56–59.
11. Translation of critical edition of Vaiśeṣika Sūtra: John Wells (2009), The Vaisheshika Darshana, Darshana Press; Discussion: Shyam Ranganathan (2007). Ethics and the History of Indian Philosophy. Motilal Banarsidass. pp. 344–348. ISBN 978-81-208-3193-3.
12. On yoga and moksha in Vaisesika Sutras: Johannes Bronkhorst (1993). The Two Traditions of Meditation in Ancient India. Motilal Banarsidass. p. 64. ISBN 978-81-208-1114-0.
13. Wilhelm Halbfass (1992). On Being and What There Is: Classical Vaisesika and the History of Indian Ontology. State University of New York Press. p. 272. ISBN 978-0-7914-1178-0.
14. Bimal Krishna Matilal 1977, pp. 55–56.
15. Bimal Krishna Matilal 1977, p. 54.
16. Bimal Krishna Matilal 1977, p. 55.
17. Johannes Bronkhorst (2006). Patrick Olivelle (ed.). Between the Empires: Society in India 300 BCE to 400 CE. Oxford University Press. pp. 283–294. ISBN 978-0-19-977507-1.
18. David Seyfort Ruegg (1981). The Literature of the Madhyamaka School of Philosophy in India. Otto Harrassowitz Verlag. pp. 10, 50–51. ISBN 978-3-447-02204-0.
19. K N Jayatilleke (2013). Early Buddhist Theory of Knowledge. Routledge. p. 266. ISBN 978-1-134-54287-1.
20. James Thrower (1980). The Alternative Tradition: Religion and the Rejection of Religion in the Ancient World. Walter de Gruyter. pp. 76–90. ISBN 978-90-279-7997-1.
21. Naturalism in Classical Indian Philosophy, Amita Chatterjee (2012), Stanford Encyclopedia of Philosophy
22. The Vaisheshika sutras of Kanada, 2nd Edition, Translator: Nandalal Sinha (1923); Editor: BD Basu; Note: this is the translation of non-critical edition of the manuscript
23. O'Flaherty, p. 3.
24. Vitsaxis, Vassilis. Thought and Faith: Comparative Philosophical and Religious Concepts in Ancient Greece, India, and Christianity. Somerset Hall Pr 2009-10-01 (October 2009). P. 299. ISBN 1935244035.
25. John A. Grimes, A Concise Dictionary of Indian Philosophy: Sanskrit Terms Defined in English, State University of New York Press, ISBN 978-0791430675, page 238
26. M. Hiriyanna (1995). The Essentials of Indian Philosophy. Motilal Banarsidass. p. 85. ISBN 978-81-208-1330-4.
27. Bimal Krishna Matilal 1977, p. 56.
28. Bimal Krishna Matilal 1977, p. 57.
29. Bimal Krishna Matilal 1977, p. 58.
30. The Vaisesika Sutras of Kanada, page 3, Translated by Nandalal Sinha (note this translation is of the old disputed manuscript, not critical edition)

Bibliography

• Cowell, E. B.; Gough, A. E. (1882). The Sarva-Darsana-Samgraha by Madhvacharya: Trubner's Oriental Series. Taylor & Francis (2001 Reprint). ISBN 978-0-415-24517-3.
• Jeaneane D. Fowler (2002). Perspectives of Reality: An Introduction to the Philosophy of Hinduism. Sussex Academic Press. ISBN 978-1-898723-93-6.
• Subhash Kak (2016), Matter and Mind: The Vaiśeṣika Sūtra of Kaṇāda ISBN 9781988207148
• H. Margenau (2012). Physics and Philosophy: Selected Essays. Springer Science. ISBN 978-94-009-9845-2.
• Bimal Krishna Matilal (1977). Nyāya-Vaiśeṣika. Otto Harrassowitz Verlag. ISBN 978-3-447-01807-4.
• Bart Labuschagne; Timo Slootweg (2012). Hegel's Philosophy of the Historical Religions. BRILL Academic. ISBN 978-90-04-22618-0.
• O'Flaherty, Wendy Doniger. Textual Sources for the Study of Hinduism (Textual Sources for the Study of Religion). ISBN 0226618471.

External links

• Vaisheshika-sutra with three commentaries English translation by Nandalal Sinha, 1923 (includes glossary)