ಹಿರಿಯೂರು ಭಾರತದ ಕರ್ನಾಟಕ ರಾಜ್ಯದ ಚಿತ್ರದುರ್ಗ ಜಿಲ್ಲೆಯೆ ಆರು ತಾಲ್ಲೂಕುಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. ತಾಲ್ಲೂಕಿನ ಆಡಳಿತ ಕೇಂದ್ರವೂ ಹೌದು. ಇದು ಬೆಂಗಳೂರಿನಿಂದ ೧೬೦ ಕಿ ಮೀ ಮತ್ತು ಚಿತ್ರದುರ್ಗದಿಂದ ೪೦ ಕಿ ಮೀ ದೂರದಲ್ಲಿದೆ. ಈ ನಗರವು ವೇದಾವತಿ ನದಿಯ ದಂಡೆಯ ಮೇಲಿದೆ. ಇಲ್ಲಿರುವ ಶ್ರೀ ತೇರುಮಲ್ಲೇಶ್ವರ ಸ್ವಾಮಿ ದೇವಾಲಯದಿಂದಾಗಿ ದಕ್ಷಿಣದ ಕಾಶಿ ಎಂದು ಕರೆಸಿಕೊಂಡಿದೆ. ಈ ತಾಲ್ಲೂಕಿನ ಮತ್ತೊಂದು ಪ್ರಮುಖ ಆಕರ್ಷಣೆಯೆಂದರೆ ವಾಣಿವಿಲಾಸ ಸಾಗರ.
ಬೆಂಗಳೂರು-ಚಿತ್ರದುರ್ಗ ಹೆದ್ದಾರಿಯಲ್ಲಿ ಚಿತ್ರದುರ್ಗಕ್ಕೆ ಆಗ್ನೇಯದಲ್ಲಿ ೪೦ ಕಿಮೀ ದೂರದಲ್ಲಿದೆ. ಜನಸಂಖ್ಯೆ ೪೮,೭೭೨. ವೇದಾವತಿ ನದಿಯ ಬಲದಂಡೆಯ ಮೇಲೆ ಇರುವ ಈ ಪಟ್ಟಣ ಒಂದು ಮುಖ್ಯ ವ್ಯಾಪಾರ ಕೇಂದ್ರ.
ಚಿತ್ರದುರ್ಗ ಉಪವಿಭಾಗಕ್ಕೆ ಸೇರಿದ ಈ ತಾಲ್ಲೂಕನ್ನು ಉತ್ತರದಲ್ಲಿ ಚಳ್ಳಕೆರೆ, ವಾಯವ್ಯದಲ್ಲಿ ಚಿತ್ರದುರ್ಗ, ಪಶ್ಚಿಮದಲ್ಲಿ ಹೊಳಲ್ಕೆರೆ ಮತ್ತು ಹೊಸದುರ್ಗ ತಾಲ್ಲೂಕುಗಳೂ ದಕ್ಷಿಣದಲ್ಲಿ ತುಮಕೂರು ಜಿಲ್ಲೆಯ ಚಿಕ್ಕನಾಯಕನಹಳ್ಳಿ ಮತ್ತು ಪೂರ್ವದಲ್ಲಿ ಶಿರಾ ತಾಲ್ಲೂಕುಗಳೂ ಈಶಾನ್ಯದಲ್ಲಿ ಆಂಧ್ರಪ್ರದೇಶವೂ ಸುತ್ತುವರಿದಿವೆ. ಜವಗೊಂಡನಹಳ್ಳಿ, ಹಿರಿಯೂರು, ಐಮಂಗಲ ಮತ್ತು ಧರ್ಮಪುರ ಹೋಬಳಿಗಳು. ಒಟ್ಟು ೧೫೭ ಗ್ರಾಮಗಳಿರುವ ಈ ತಾಲ್ಲೂಕಿನ ವಿಸ್ತೀರ್ಣ ೧,೭೦೩.೯ಚ.ಕಿಮೀ. ಜನಸಂಖ್ಯೆ ೨,೬೪,೬೬೨.
ತಾಲ್ಲೂಕಿನ ಪಶ್ಚಿಮದಲ್ಲಿ ಮಾರಿಕಣಿವೆ ಬೆಟ್ಟಸಾಲುಗಳಿವೆ. ಇವು ಉತ್ತರದ ಕಡೆ ಚಿತ್ರದುರ್ಗದ ವರೆಗೂ ಹಬ್ಬಿವೆ. ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚು ಎತ್ತರವಿರುವ ಉತ್ತರ ಸಾಲಿನ ಮತ್ತು ಹಿಂದಸಕಟ್ಟೆ ಸಾಲಿನ ಬೆಟ್ಟಗಳು ಮುಖ್ಯವಾದವು. ವೇದಾವತಿ ಈ ತಾಲ್ಲೂಕಿನ ಮುಖ್ಯನದಿ. ತಾಲ್ಲೂಕಿನ ಪಶ್ಚಿಮದಲ್ಲಿ ಪ್ರವೇಶಿಸಿ ತಾಲ್ಲೂಕು ಮಧ್ಯದಲ್ಲಿ ಈಶಾನ್ಯಾಭಿಮುಖವಾಗಿ ಸ್ವಲ್ಪ ದೂರ ಮತ್ತೆ ಪೂರ್ವಾಭಿಮುಖವಾಗಿ, ಅನಂತರ ಉತ್ತರಾ ಭಿಮುಖವಾಗಿ ಹರಿದು ಚಳ್ಳಕೆರೆ ತಾಲ್ಲೂಕನ್ನು ಪ್ರವೇಶಿಸುವುದು. ಈ ನದಿ ತಾಲ್ಲೂಕಿನ ಉತ್ತರದಲ್ಲಿ ಸ್ವಲ್ಪ ದೂರ ತಾಲ್ಲೂಕಿನ ಎಲ್ಲೆಯಾಗಿ ಹರಿದು ಚಳ್ಳಕೆರೆ ತಾಲ್ಲೂಕನ್ನು ಬೇರ್ಪಡಿಸಿದೆ. ಈ ನದಿಗೆ ಮಾರಿಕಣಿವೆಯ ಬಳಿ ಅಡ್ಡಕಟ್ಟೆ ಕಟ್ಟಿ ವಾಣೀವಿಲಾಸಸಾಗರ ಜಲಾಶಯವನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಲಾಗಿದೆ. ಇದರಿಂದ ಹಿರಿಯೂರು ತಾಲ್ಲೂಕಿನ ವ್ಯವಸಾಯಕ್ಕೆ ಅನುಕೂಲವಾಗಿದೆ. ಗರಣಿಹಳ್ಳ ಮತ್ತು ಸ್ವರ್ಣಮುಖಿ ಈ ತಾಲ್ಲೂಕಿನಲ್ಲಿ ಹರಿದು ವೇದಾವತಿಯನ್ನು ಸೇರುವ ಇನ್ನೆರಡು ಮುಖ್ಯ ನದಿಗಳು. ಉತ್ತಮ ಹವಾಗುಣವಿರುವ ಈ ತಾಲ್ಲೂಕಿನ ವಾರ್ಷಿಕ ಸರಾಸರಿ ಮಳೆ ೪೮೦.೩೧ ಮಿಮೀ.
ಈ ತಾಲ್ಲೂಕಿನ ಗೋಗುಡ್ಡದ ಬಳಿ ಕಲ್ನಾರು, ಗವನಹಳ್ಳಿ ಬಳಿ ಕ್ಯಾಲ್ಸೈಟ್ ದೊರೆಯುವುದು. ಈ ತಾಲ್ಲೂಕಿನಲ್ಲಿ ಕಬ್ಬಿಣದ ಅದುರು ಸ್ವಲ್ಪಮಟ್ಟಿಗೆ ದೊರೆಯುತ್ತದೆ. ಜವಗೊಂಡನಹಳ್ಳಿ, ಅಣ್ಣಿಸಿದ್ರಿ ಮತ್ತು ದಿಂಡಿವಾರಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಾಚೀನ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಚಿನ್ನ ತೆಗೆಯುತ್ತಿದ್ದ ಬಗ್ಗೆ ಸೂಚನೆಗಳಿವೆ. ನಿಶಾನಿಗುಡ್ಡದ ಬಳಿ ಸೀಸದ ಅದುರು ಇದೆ. ಮಳೆ ಕಡಿಮೆಯಿರುವ ಪ್ರಯುಕ್ತ ಕುರುಚಲು ಕಾಡುಗಳೇ ಹೆಚ್ಚಾಗಿದ್ದು ಹುಣಿಸೆ, ಮಾವು, ಹಿಪ್ಪೆ, ಜಾಲಿ ಗಿಡಗಳು ಮತ್ತು ಸೀತಾಫಲ ಮುಂತಾದುವು ಬೆಳೆಯುತ್ತವೆ. ಜಿಂಕೆಗಳು ಇತರ ಸಾಮಾನ್ಯ ಕಾಡುಪ್ರಾಣಿಗಳನ್ನು ಈ ಅರಣ್ಯ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಕಾಣಬಹುದು. ಕೆರೆ, ಬಾವಿಗಳ ಜೊತೆಗೆ ವಾಣೀವಿಲಾಸಸಾಗರದ ನಾಲೆಗಳಿಂದ ಮತ್ತು ಗಾಯತ್ರಿ ಜಲಾಶಯದಿಂದ ತಾಲ್ಲೂಕಿಗೆ ಸಾಕಷ್ಟು ಜಲಪೂರೈಕೆಯಾಗಿ ಜೋಳ, ರಾಗಿ, ಬತ್ತ, ತೊಗರಿ, ಕಬ್ಬು, ಹತ್ತಿ, ತೈಲಬೀಜಗಳು, ಅಡಕೆ, ವಿವಿಧ ಫಲ ಮತ್ತು ತರಕಾರಿಗಳನ್ನು ಬೆಳೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಹಿರಿಯೂರಿಗೆ ೩ ಕಿಮೀ ದೂರದಲ್ಲಿರುವ ಬಬ್ಬೂರು ಕೃಷಿಕ್ಷೇತ್ರ ಕಬ್ಬು, ಹತ್ತಿ ಮತ್ತು ತೋಟದ ಬೆಳೆಗಳ ಸಂಶೋಧನ ಕೇಂದ್ರ. ಇಲ್ಲಿಯ ಪ್ರಯೋಗ-ಫಲಿತಾಂಶಗಳು ಉಪಯುಕ್ತವಾಗಿ ಅದನ್ನು ಮಂಡ್ಯ ಮುಂತಾದ ಕಡೆ ಉಪಯೋಗಿಸಿ ಕೊಂಡು ಫಲ ಪಡೆಯಲಾಗಿದೆ. ಪಶುಪಾಲನೆಯಿದ್ದು ಪಟ್ಟಣ ಮತ್ತು ಗ್ರಾಮ ಮಟ್ಟದ ಪಶುವೈದ್ಯಾಲಯಗಳಿವೆ. ತೊರೆ ನದಿಗಳು ಮತ್ತು ಜಲಾಶಯಗಳಿರುವುದರಿಂದ ಮತ್ಸ್ಯೋದ್ಯಮವೂ ಇದೆ. ಈ ತಾಲ್ಲೂಕಿನಲ್ಲಿ ಸಕ್ಕರೆ ಕಾರ್ಖಾನೆ ಸ್ಥಾಪನೆಯಾಗಿ ಇತರ ಕೈಗಾರಿಕಾ ಪ್ರಗತಿಗೆ ನಾಂದಿ ಹಾಡಿದೆಯೆನ್ನಬಹುದು. ಕೆಲವೊಂದು ಗ್ರಾಮೋದ್ಯೋಗಗಳ ಸಹಕಾರಿ ಸಂಘಗಳೂ ವಾಣಿಜ್ಯ ಮತ್ತು ಸಹಕಾರಿ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳೂ ಇವೆ.
ಹಿರಿಯೂರ್ ಪ್ರಾದೇಶಿಕ (ಗ್ರಾಮೀಣ) ಮಾರುಕಟ್ಟೆಗಳ ಕೇಂದ್ರವಾಗಿ ಪ್ರಸಿದ್ಧವಾಗಿದೆ. 'ಸಂತೇ' ಜಿಲ್ಲೆಯ ಎಲ್ಲೆಡೆಯಿಂದ ಜನರನ್ನು ಆಕರ್ಷಿಸುತ್ತದೆ. ಇದು ಮಾರಿ ಕಾನೈವ್‌ಗೆ ಹೆಸರುವಾಸಿಯಾಗಿದೆ, ಇದು ಮೈಸೂರು ವೊಡಿಯಾರ್‌ಗಳ ಆಳ್ವಿಕೆಯಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಿಸಲಾದ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪದ ಮೇರುಕೃತಿಯಾಗಿದೆ. ಮಾರಿ ಕಾನೀವ್ ನೀರಾವರಿ ಯೋಜನೆಯನ್ನು ಸರ್ ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದರು. ಮೈಸೂರಿನ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ನಿವಾಸ ಮಾರ್ಕ್ ಕಬ್ಬನ್.[೧] ಸಿ ಎನ್ ಮಾಲಿಗೆ ಹರಿಯೂರ್ ತಾಲ್ಲೂಕಿನ ಹಳ್ಳಿಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಇದು ಹುಲಿತೋಟ್ಲು ಮತ್ತು ಆದಿರಾಲು ಗ್ರಾಮಗಳ ನಡುವೆ ಇದೆ. ಈ ಗ್ರಾಮಕ್ಕೆ ಉಪ ಕಚೇರಿ ಐಮಂಗಲ. ಹಿಯೂರ್ ಮೂಲಕ ಹಾದುಹೋಗುವ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಹೆದ್ದಾರಿ ೪ ದಶಕಗಳಿಂದ ಪ್ರಯಾಣಿಕರಿಗೆ ವ್ಯಾಪಾರದ ಸಮೂಹವನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸಿದೆ. ಹಿರಿಯೂರ್ ೫೦೦+ ವರ್ಷಗಳಷ್ಟು ಹಳೆಯದಾದ ಶಿವನ ದೇವಾಲಯಕ್ಕೂ ಪ್ರಸಿದ್ಧವಾಗಿದೆ. "ತೆರುಮಲ್ಲೇಶ್ವರ ದೇವಸ್ಥಾನ" ಎಂದು ಪ್ರಸಿದ್ಧವಾಗಿರುವ ಇದನ್ನು ಭಕ್ತರು "ದಕ್ಷಿಣ ಕಾಶಿ" ಎಂದೂ ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ. ಶಿವನ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಭಕ್ತ "ಹೇಮಾ ರೆಡ್ಡಿ ಮಲ್ಲಮ್ಮ" ನಿವಾಸಿ ಎಂದು ನಂಬಲಾಗಿದೆ. ಪ್ರತಿ ವರ್ಷ ಅವಳು ಕಾಲ್ನಡಿಗೆಯಲ್ಲಿ ವಾರಣಾಸಿಗೆ ಪ್ರಯಾಣಿಸುತ್ತಿದ್ದಳು. ಅವಳು ವಯಸ್ಸಾದಂತೆ ಮತ್ತು ದುರ್ಬಲಳಾಗುತ್ತಿದ್ದಂತೆ, ಒಂದು ದಿನ ಅವಳು ತನ್ನ ಒಡೆಯನಿಗೆ "ಓ ಸ್ವಾಮಿ ನಾನು ವಯಸ್ಸಾದ ಮತ್ತು ದುರ್ಬಲನಾಗಿದ್ದೇನೆ, ವಾರಣಾಸಿಗೆ ಭೇಟಿ ನೀಡಲು ಮತ್ತು ನಿಮ್ಮ ದರ್ಶನ ಪಡೆಯಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗುತ್ತಿಲ್ಲ, ನಾನು ಏನು ಮಾಡಬೇಕು" ಎಂದು ಪ್ರಾರ್ಥಿಸಿದಳು. ಆ ದಿನದ ರಾತ್ರಿ ಶಿವನು ತನ್ನ ಕನಸಿನಲ್ಲಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡು ಅವನನ್ನು ನೋಡಲು ವಾರಣಾಸಿಗೆ ಬರಬೇಕಾಗಿಲ್ಲ ಎಂದು ಹೇಳಿದನು, ಅವನು ಸ್ವತಃ ಬಂದು ಹಿರಿಯೂರ್ನಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುತ್ತಾನೆ. ಭರವಸೆಯಂತೆ, ಶಿವನು "ಒರಲುಕಲ್ಲು" (ಪ್ರಾಚೀನ ಭಾರತದ ಮನೆಗಳಲ್ಲಿ ರುಬ್ಬುವ ಉದ್ದೇಶಕ್ಕಾಗಿ ಬಳಸುವ ಸಿಲಿಂಡರಾಕಾರದ ಆಕಾರದ ಕಲ್ಲು) ಯಲ್ಲಿ ಅವತರಿಸಿದ್ದಾನೆಂದು ನಂಬಲಾಗಿತ್ತು. ಮಲ್ಲಮ್ಮ ಆರಾಧಿಸುತ್ತಿದ್ದ ಆ ಕಲ್ಲು ನಂತರ ತೇರುಮಲ್ಲೇಶ್ವರ ಎಂದು ಹೆಸರಾಯಿತು.
ಹಿರಿಯೂರ್‌ನ ಪ್ರಾಚೀನ ಹೆಸರು "ಘಾನಪುರಿ". ಹಿರಿಯೂರ್ ಬಳಿ ಇರುವ "ಯೆಪ್ಪಟ್ಟು ಕನ್ನಿನಾ ಸೆಟುವ್" ("ಎಪ್ಪತ್ತು ಕಣ್ಣುಗಳ ಸೇತುವೆ") ಅದರ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪಕ್ಕೆ ಹೆಸರುವಾಸಿಯಾಗಿದೆ. ಸೇತುವೆಯಲ್ಲಿನ ಮಾದರಿಗಳು ಮಾನವನ ಕಣ್ಣನ್ನು ಹೋಲುತ್ತವೆ, ಮತ್ತು ಎಪ್ಪತ್ತು ಕಣ್ಣುಗಳಿವೆ.
೨೦೧೧ ರ ಜನಗಣತಿಯ ಪ್ರಕಾರ,[೨] ಹರಿಯೂರ್ ೫೬,೪೧೬ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿತ್ತು. ಜನಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ಪುರುಷರು ೪೯.೮೫% ಮತ್ತು ಮಹಿಳೆಯರು ೫0.೧೫%. ಹರಿಯೂರ್ ಸರಾಸರಿ ಸಾಕ್ಷರತಾ ಪ್ರಮಾಣ ೮೩.೬೩%, ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸರಾಸರಿ ೭೪.೦೪% ಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚಾಗಿದೆ: ಪುರುಷರ ಸಾಕ್ಷರತೆ ೮೮.೪೮%, ಮತ್ತು ಸ್ತ್ರೀ ಸಾಕ್ಷರತೆ ೭೮.೮೫%. ಹರಿಯೂರ್ನಲ್ಲಿ, ಜನಸಂಖ್ಯೆಯ ೧೦.೪೪% ರಷ್ಟು ೬ ವರ್ಷಕ್ಕಿಂತ ಕಡಿಮೆ ವಯಸ್ಸಿನವರು.
ಚಿತ್ರದುರ್ಗದ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಒಣಗಿದ ಜಿಲ್ಲೆಯ ನೀರಿನ ಅಗತ್ಯಗಳನ್ನು ಪೂರೈಸಲು ವೇದಾವತಿ ನದಿಯನ್ನು ಇಲ್ಲಿ ಅಣೆಕಟ್ಟು ಮಾಡಲಾಗಿದೆ. ಈ ಸ್ಥಳವು ಮುಂಬೈ-ಬೆಂಗಳೂರು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಹೆದ್ದಾರಿಯಾದ ಎನ್ಎಚ್ ೪ ನಲ್ಲಿದೆ ಮತ್ತು ಇದು ಕರ್ನಾಟಕದ ಮೂಲಕ ಭಾರತದ ದಕ್ಷಿಣ ಮತ್ತು ಮಧ್ಯ ಭಾಗಗಳಿಗೆ ಪ್ರಯಾಣಿಸುವ ಹೆಚ್ಚಿನ ಪ್ರಯಾಣಿಕರಿಗೆ ಕೇಂದ್ರ ಸ್ಥಳವಾಗಿದೆ. ಆದಿವಾಲಾದಂತಹ ಹರಿಯೂರ್ ಸುತ್ತಮುತ್ತಲಿನ ಹಲವಾರು ಹಳ್ಳಿಗಳು ತೆಂಗಿನಕಾಯಿ ಉತ್ಪಾದಿಸುವ ಪ್ರಮುಖ ದೇಶಗಳಾಗಿವೆ.
ಹರಿಯೂರ್ ೧.೯೫ ° N ೭೬.೬೨ ° E ನಲ್ಲಿ ಇದೆ.[೩] ಇದು ಸರಾಸರಿ ೬೩೦ ಮೀಟರ್ (೨೦೬೬ ಅಡಿ) ಎತ್ತರವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಮಾರ್ಚ್ ಮತ್ತು ಏಪ್ರಿಲ್ ತಿಂಗಳುಗಳು ವರ್ಷದ ಅತ್ಯಂತ ತಿಂಗಳುಗಳಾಗಿವೆ.