Zwangsarbeederlajer Trawniki

He die Sie ös op Stolberjer Platt
(Sije op Stolberjer Platt)
un jeschrieve wie moch öt kallt
(Sije jeschrieve wie moch öt kallt)

Önö Trawnikimann em Jetto va Warschau

Dat Zwangsarbeederlajer Trawniki wood em Joohr 1941 als Zwangsarbeederlajer un SS-Ausbildungslajer van d SS en dat polnische Örtche Trawniki aajelaad un 1943 wärm opjelößd.

Wisu dat Lajer aajelaad wood

Em Lajer, dat en ön ald Zuckerfabrek aajelaad woode woch, solld „Freiwillije“ zo SS-Jehölpe maache, damet sö spiir bei dr Holocaus metmache kutte. Sö sollte kenne Schröppel ha, Jüdde, besongich di us öt besatze Poole, ömzöbrenge. Meeßd wore em Lajer Männer us d Ukraine, Estland, Litauen, us Poole suwie Volksdütsche us Russland. Usserdäm woch jeplant, dat sö Stötzpunkte en di van d Dütsche besatze Jebiite Russlands opbouwde.

Dat Lajer ongerstäng d janze Zitt d SS, wobeij z iich Hermann Höfle, dono Karl Streiber, öt Saare hod. D meetzde Lüüh wore Jevangene us Russland, wobeij am Aavang Freiwillije koome, spiir wode di Männer us d Jäjend jezwonge. Mo schätzd, dat tösche 4000 un 5000 Mänsche em Alder va 18 – 22 Joohr em Lajer wore un Leerjäng maade, di meetzd 2 – 3 Mond duurde. Wä vöör d Aktiun Reinhard vörjeseeh woch, dä brudde net ösu lang.

Trawnikimänner

Di Opjave van d Trawniki-Männer wore dr Kampf jäje Partisane suwi öt Oppaaße op Sache van d Armeee. Spiir, dat heechd no 1943, paaßde sö och em KZ Auschwitz un en anger Konzentratiunslajere op. Usserdäm brudde d SS sö vöör öt Wärk en d Vornichtungslajer wi z. B. öt Vornichtungslajer Sobibór. Beij d Aktiun Reinhard wore Trawiniki-Männer an d Jaaßkammere zoständich, vorbrannde Lische un paaßde op di Jevangene usserhalb van d Lajerzung op. Öt Rümme van Jettos woch zosätzlich ön Opjaav, di Trawniki-Männer övvernämme moote.

Öt Äng van öt Zwangsarbeederlajer Trawniki

Kott no dr Opstand va Sobibór entscheed Heinrich Himmler em Raahme van d Aktiun Erntefess alle Lajer en dr Bezirk Lublin opzölöse. Am 3. November 1943 wood dat Lajer van d SS ömstald un alle Jevangene zösammejedrävve. Sö moote sisch nakß usträcke un wode ä Jraavens erschooße. Als di voll met Lische wore, dreev mo d Mänsche zo ön Kisskull un braad di Vorblävve och noch öm. 6000 Jüdde vorloore su öt Lääve. 14 Daach spiidr wode di Lische vorbrannd, watt öm d 3 Wäche duurde. D Ukrainer us öt Lajer paaßde dorop op. Di Jüdde, di di Lische vorbrannd hodde, wode am Äng sälvs erschooße.

Am Äng vam Kresch

Am Äng vam Zweide Weltkresch koome öm d Duzend Trawniki-Männer vöör Jericht, völl wode zm Duud vorurdeeld. Ä Dütschland wood winnich jäje Trawniki-Männer ongernomme. Sälvs dä Övvichde van öt Lajer koom met ö blau Oohr vott. John Demjanjuk wood em Joohr 2009 ä Münche aajeklachd.