Robert Morton Nance

Robert Morton Nance (10ves Ebrel 1873 - 27ves Me 1959) o person a roweth dres eghen y'n Dasserghyans Kernewek, keffrys ha den a vri yn bys gorholyon, gonisogeth a Gernow, Hag art. Grondys yw tri gwersyon skrifys a Gernewek – Kernewek Unys, KUA, ha Kernewek Kemmyn – yn y ober ow savonegi Kernewek Kres.

Dres y vewnans ev o Pennskrifer a’n lyver-termyn Kernow Goth, ow skrifa moy es 200 erthygel y honan ragdho, Esel-vynari a’n ‘Royal Cornwall Polytechnic’, Lewydh a’n ‘Royal Institution of Cornwall’ yntra 1951 ha 1955, Lewydh an Asrann Gernewek a’n Kuntellyans Keltek ha Lewydh an Keffrysyans a Gowethasow Kernow Goth.

Den klor o Robert Morton Nance, losoweger ha heb eva las, na vostya bythkweth yn kever y wriansow ha sewena. Dres y vewnans ev o lymner, skrifer, arbenniger y’n desten a worholyon a’n Osow Kres, oberer rag an wonisogeth kernewek hag onan a’n hembrenkysi – an brassa hembrenkyas, martesen – a dhasserghyans an yeth.

Bewnans a-varr

Dineythys veu Mordon, ow ri dhodho y hanow bardhek, an 10ves a vis Ebrel y’n vledhen 1873 orth Clevedon Villa war The Walk yn Tredegarville, Kerdydh, yn Kembra. Kernowyon o y dhew gerens – William Edwin Nance o de'n negys glow dhiworth Lannwedhenek ha’y vamm, Jane 'Jeannie' Morton, o benyn dhiworth Porth Ia. Yth esa dhodho dew broder kottha, Ernest hag Alwyn, ha hwor bledhen yowynka agesso, Christine. Bertie o y leshanow a-varr y'n teylu.

Y’n vledhen 1874 y movyas an teylu dhe Cumberland House war Oakfield Street hag ena yn 1878 dhe Hawthorn House, Kymin Terrace, Penarth. Hemm yw ogas dhe’n lestriva yn Kerdydh, gans gwel Kanel Bristow, ha mevys o Mordon gans an gorholyon ow mos hag ow tos y’n porth bysi. Ev a wrug lies patron ha lies delinyans a lestri a weli ev pup dydh hag ev ow kerdhes y’n stretow ogas dhe’n porth. Yth esa gorholyon yn y woos, drefen bos lies henedh a varners y’n dhew denewen a’y deylu. Gwrier skathow o y dhehengeugh ha tas gwrier an kynsa skath-sawya yn Porth Ia. Mordon a dhyski moy yn kever skathow dhiworth y dasgwynn pan eth ev dhe Borth Ia rag gortos ena erna dhaskavas ev wosa kleves.

Maw kosel o, neb a gara redya lyvrow, kepar hag Antiquities gans William Borlase, ha Cornish Legends gans Hunt; hag ev a skrifa gwariow byghan, war an voos y’n stevell hansel, rag y vreder ha’y hwor. Mes ev a fyllis an apposyansow arsmetryk (rag entra dhe bennskolyow Rysoghen po Kargront), ha rakhenna ev eth dhe Gollji Art Kerdydh le may hwre ev lies tenn a Gernow, Porth Ia ha’y deythogyon. Deskrifys veu yn niveryans 1891 avel studhyer art.

Y vamm, Jane "Jeanne" Morton Nance, a verwis in 1893, hag yn mis Hedra an keth vledhen yth eth ev dhe Skol Herkomer yn Bushey, Pow Sows, le may tyski ev delinya. Yn hav 1895 ev a dhiskwedhas tri artweydh orth an Akademi Riel: 'Portrait of a Woman' (Portrayans Benyn), 'Old Bowers' ha 'Study of a Rustic'.

Y'n skol, ev a vetyas orth diw studhyores, Beatrice Michell ha Annie Maud Cawker; an eyl eth ha bos y wreg an 3a mis Kevardhu 1895. I a drigas war-barth orth 5, Charlton Cottages, Bushey bys y'n hav 1896, mes difennys o dhodho pesya y’n skol drefen an demedhyans. Ytho ev a dhewelis dhe Benarth gans Beatrice rag an dy'golyow hav hag ena removya dhe Borth Ia yn kynnyav diwedhes, le may feu dineythys aga myrgh Jeniver yn mis Kevardhu.

Herwydh kusul Professor Herkomer ev a fondyas Skol Liwyans gans y wreg, mes drog o hy kleves, ha res o dhedha mos dhe Orchard Cottage, Newton Nottage ogas dhe Borthcawl yn 1897, le mayth o gwella an ayr.

Lymner ha skrifer

Dres 1898 ha 1899 Mordon a gevros dhe Cornish Magazine (Lyver-Termyn Kernewek) Arthur Quiller-Couch. Yn 1899 yth esa dhodho studio yn Central Chambers, Working Street, Kerdydh. Yn mis Est 1899 ev ha Beatrice a waynya pewas ow rag lymnansow oyl orth Eisteddfod (Esedhvos) Kenedhlek Kembra yn Kerdydh. Yn mis Hedra i a dhiskwedhas ober orth an hweghves Arts & Crafts Exhibition (Diskwedhyans Art & Kreft). Ev eth a bos esel an Kowethas Diskwedhyans Art & Kreft yn 1901.

Beatrice a verwis yn diwettha kwartron 1901, hag yn 1902 Mordon eth dhe Baris, Pow Frynk, rag studhya liwyans, mes ev a dhehwelis tre wosa nebes misyow drefen bos savon y dhyskadoryon mar isel, dell grysi. Y'n termyn na ev a veu war rol eseli South Wales Art Society (Kowethas Art Kembra Soth) hag ev a dhiskwedhas orth Diskwedhyans Keswlasek Turin.

Yn 1903 ev a dhiskwedhyas orth an seythves Diskwedhyans Art & Kreft, orth an Shipping Exhibition, orth an Liverpool Autumn Exhibition (Diskwedhyans Kynnyav Lerpol) ha gans an Kowethas Art Kembra Soth. 1904 a welas ev dhe brofya pryntys prenn rag dasprynt The Golden Trade gans Richard Jobson ha diskwedhes orth Louisiana Purchase Exhibition. Trigys o ev orth 23, Westbourne Road yn Penarth le may movyas y das yn 1897.

Mordon a erviras attendya orth y gerensa a worholyon, hag ev a dhiskwedha y ober y’n ‘New Gallery’ yn Loundres hag ev a dhellos nebes lyvrow – Britain’s Sea Story, gans E.E. Speight (1905), The Romance of the Merchant Venturers (1906), hag ev a dhyghtyas an delinyansow ha mappys rag gwersyon Sowsnek a Voyages gans Hakluyt keffrys ha nebes rannow Stories from the Northern Sagas.

Yn 1905 ev o trigys orth 37, Victoria Road yn Penarth, ow tiskwedhes y ober orth an Naval Portraits & Battle Pieces Exhibition.

Y’n vledhen 1906 ev a dhiskwedhas arta orth Diskwedhyans Art & Kreft. Hag an 27ves a vis Meurth Mordon a dhemedhis Annie Maud Cawker re vetsa ev orti y’n skol yn Bushey, gwias hy arbenikter. I a vovyas dhe growji gobrenys yn Nankledra, yntra Pennsans ha Porth Ia. Yn 1907 aga flogh kynsa war-barth, Robert 'Robin' Trengove Nance a veu genys. An 17ves a vis Hedra 1909, re beu Robin holys gans genesigeth Richard 'Dicon' William Nance.

An Gwariow Kledri o skrifys gans Mordon a-dro dhe 1909; gwariow rannyeth yns i. An vledhen nessa ev a dhiskwedhas models gorholyon orth an Japan-British Exhibition ha skrinyow orth an nawves Diskwedhyans Art & Kreft. Ev a fondyans The Society for Nautical Research (An Kowethas rag Hwithrans Morek) yn mis Metheven 1911, gans an amkan a gennertha hwithrans yn maters ow tochya mora ha lestri yn pub oos ha pub bro, yn yeth ha gonisogeth an mor hag yn maters morek erel. An Kowethas a weresas fondya Gwithti Kenedhlek Morek Greenwich.

Ev a wrug kevri dhe The Mariner's Mirror in mis Meurth 1912, onan a voy es 40 erthygel skrifys ganso rag an lyver-termyn, ha'y vyrgh Phoebe Morton Nance, wosa Phoebe Proctor, a veu genys yn mis Hedra.

Yn 1914 an teylu a removyas dhe chi yn Porthreptor, drehevys gans neb Mr. Glasson ha gelwys ytho Chylason gans Mordon. Ena ev a drigas bys yn y vernans yn 1959.

Ev a servyas avel souder yn Kynsa Bresel an Bys avel rann 1st Battalion (West) of the Duke of Cornwall's Light Infantry Volunteers, selys yn Bosvena, 1916-1918. Kyn feu nebes danvenys Tramor, nebes erel a veu gwithys yn kreun.

Yn 1920 y dhiskwedhas tri fatron orth an Royal Cornwall Polytechnic Society Exhibition. Arethow ganso a veu res yw orth an Cambridge Antiquarian Society an 23ves a vis Me 1921.

An Dasserghyans

Hag ev ow triga yn Kernow, Mordon a oberi pur grev rag an wonisogeth kernewek. Ev a fondyas an kynsa Kowethas Kernow Goth yn Porth Ia yn 1920, ‘Kuntellewgh an Brewyon’ hy lavar arwodhek, hag eth ha bos kovadhor a’n Keffrysyans a Gowethasow yn 1924. Yn 1923 ev a dhellos A Glossary of Celtic Words in Cornish Dialect.

Gans Charles Henderson ha Gilbert Doble ev eth dhe'n Kuntelles Keltek yn Kemper yn 1924. Y'n vledhen na ev a dhellos Folk-lore Recorded in the Cornish Language.

Mis Ebrel 1925 a welas kynsa dyllans Kernow Goth, gans Mordon avel an golegydh. An vledhen nessa ev a waynya Medalen Henwood Fondyans Riel Kernow rag y baper war Troy Town.

Ev o an kestav yn kynsa hanter a 1926 rag an Kuntelles Keltek profits dhe vos synsys yn Pennsans, ha wosa henna dos dhe Guntelles Keltek ansodhogel yn 1927 an orth Riec yn Breten Vyghan gans D. Rhys Phillips. Ev a gevros An Den ha'y Dheu Wreg orth kuntellyver hwedhlow berr.

Hwath y kavas Mordon termyn dhe studhya hag oberi rag an yeth. Ev a dhiskas nebes geryow kernewek avel flogh, pan geheveli y das an henwyn-tylleryow kembrek ha kernewek, ha pan redya ev Antiquities gans Borlase, ha Specimens of Cornish Provincial Dialect gans Sandy. Ev a studhya an yeth dhiworth Handbook of the Cornish Language gans Henry Jenner, mes ny assaya ev kewsel po skrifa Kernewek y’n termyn na, dell skrif ev yn erthygel "Cornish Beginnings" yn Kernow Goth.

Ev a dhallathas kuntell geryow kernewek dhiworth an rannyeth hag ev a vetyas orth Henry Jenner pan esa ev ow kul hwithrans yn Aberfal rag y lyver Glossary of Sea Words na veu dyllys saw wosa y vernans avel lyver kovadh. Ev eth gans Jenner dhe Dreorchy yn Kembra mis Hedra, 1928, rag mos ha bos bardh kembrek, ow kemeres an hanow ‘Mordon’, hag yn 1929 ev a dhellos y lyver Cornish for All wosa ervira bos Kernewek kres an gwella sel rag dasserghyans an yeth.

Yn 1934 y feu ev ynstallys avel Bardh Meur, wosa bos Skrifennyas an Orsedh 1928-1931. Ev a skrifa lies erthygel yn kever an yeth ha’n tekstow koth, lies lyther yn Kernewek, ha lies lien, kepar ha’n gwari An Balores, ha’n hwedhel "Lyver an Pymp Marthus Seleven". An Balores a veu gwrythyes orth an Kuntelles Keltek yn Truru yn 1932, an keth vledhen may ferwis y das.

Y dreylyansow a rannow an Lyver Pysadow Kemmyn a veu usys orth dasserghyans gonisyow eglos yn yeth Kernewek orth Tewydnack.

Y 1934 ev a gesoberas gans A. S. D. Smith dhe dhyllo Gerlyver Sawsnek-Kernewek. Ev a wrug kevrohow ynwedh dhe lyver-termyn Kernewek Smith Kernow ha kesoberi ganso arta rag y dyllans a An Aweyl Herwydh Sen Mark, kynsa lyver an Bibel Kernewek.

Y vrassa ober, pur dhe les hwath rag Kernewegoryon hedhyw, o y erlyver, Gerlyver Noweth Kernewek ha Sawsnek, dyllys yn 1938, dastyllys gans chanjya yn 1952 hag avel gwersyon nowydh yn 1955.

Mordon a veu stalls avel Bardh Meur an Orsedh orth Padderbury ogas dhe Lyskerrys ha pesya yndella bys yn y vernans. Ev a represents Kernow ha Kernewek yn fenowgh yn Breten Vyghan orth aga Gorsedh.

Ev a servyas avel Kaderyer Lyverva Pennsans a 1948 bys yn y vernans. Yn 1951 ev a dhellos A Guide to Cornish Place-Names. Yma dhyn rekordyans anodho ow lenna Jowan Chy an Hor, Colloquies Boorde ha Pader Agan Arlodh.

Mordon a besya oberi rag an yeth bys yn y vernans yn Klavji Sen Mighal yn Heyl an 28ves a vis Me 1959. Ev a veu ynkleudhys yn Senor, ha war ven y vedh yma an geryow mar wir ‘Oberow y vewnans yw y wir kovadh’.

Bleynyes gans: Gwas Myhal

Bardh Meur 1934–1959

Holyes gans: Talek

An erthygel ma yw skrifys yn Kernewek Kemmyn.

An erthygel ma re henwis avel erthygel a vravder ow kul enor dhe Wikipedi, an godhoniador rydh. Rag derivadow pella, mirewgh orth dhadhelva an erthygel hag orth an rol a erthyglow brav.

Kevrennow yn-mes

• Kedhlow a-dro dhodho a-dhiworth Gorsedh Kernow

Porth Kernow – Tre rag folennow ha klassys Wikipedya a-dro dhe Gernow.