Пскем пиязы

Пскем пиязы.
Пскем пиязы.

Пскем пиязы (лат. Allium pskemense, B. Fedtsch.) - Бийиктиги 40-80 см ге чейин жеткен көп жылдык өсүмдүк. Бир нече пияз түбү кыска, жоондугу 4-5 см жана сырткынан кара-күрөң, ичинен кызгылт-күрөң түстөгү кабыгы менен капталган сабак-тамырда жайгашкан. Сабагында көпкөлөң тарткан томпогу бар. Жалбырактарынын ичи көңдөй, түтүк сыяктуу узун, 3 санда, сабагынан кыска келет. Чатыр гүлү шар сымал, кабы чатыр гүлүнө теңдеш. Гүлдөрү 6 мм ге жакын, ак түстө. Аталык жипчеси гүл коргонунан узунураак, тегинен бири-бири менен биригип, учунан өз ара шакекче сымал бекиген. Тектеш түр Ошанин пиязынан айырмасы - гүл коргонунун жалбыракчалары жана аталык жипчеси чоңураак жана тегинен шакекче сымал биригип турат.

Биологиялык өзгөчөлүктөрү

[түзөтүү | булагын түзөтүү]

Июнң айында гүлдөп, июлда уруктайт. Уругу аркылуу көбөйөт. Уругунун өнүмдүүлүгү начар - 1-3 %. Жалпы жана өлкөдө таралышы. Батыш Тянь-Шань (Өзбекстан, Түштүк Казакстан, Кыргызстан). Кыргызстанда – Чаткал тоо кыркасы.

Өсүү шарттары

[түзөтүү | булагын түзөтүү]

Аска-зоолордун жаракалары, орто тоо алкактарындагы таштак беттерде өсөт.

Саны

[түзөтүү | булагын түзөтүү]

Чектелген.

Чектөөчү факторлор

[түзөтүү | булагын түзөтүү]

Жергиликтүү калк тамак-аш катары колдонот. Чарбачылыкка жерлерди өздөштүрүүдөн өсүү шарттары начарлап кеткен.

Өстүрүү

[түзөтүү | булагын түзөтүү]

КР УИАнын Ботаникалык багынын шарттарында пияз түбүнөн бир нече түп өстүрүлгөн. Өсүп-өнүүсү жакшы.

Уюштурулган коргоо аракеттери

[түзөтүү | булагын түзөтүү]

СССРдин (1975), Казак ССРинин (1981), Өзбек ССРинин (1984), Кыргыз ССРинин (1985) кызыл китептеринде катталган.

Коргоо үчүн зарыл аракеттер

[түзөтүү | булагын түзөтүү]

Атайын коргоо аракеттери иштелип чыккан эмес. Пияз түбүн казып алууга тыюу салып, маданий өсүмдүк катары өстүрүү зарыл.

Статусу

[түзөтүү | булагын түзөтүү]

EN. Өтө сейрек кездешкен, саны азайып бара жаткан Батыш Тянңшандын эндем түрү.

Колдонулган адабияттар

[түзөтүү | булагын түзөтүү]