Pangeran Antasari

Infobox orangPangeran Antasari
Carèta oḍi'
Èlahèraghi1809 Edit nilai pada Wikidata
Martapura (id) Terjemahkan Edit nilai pada Wikidata
Sèdhâ11 Oktober 1862 Edit nilai pada Wikidata (52/53 taon)
Penyebab kematian (id) TerjemahkanVariola (id) Terjemahkan Edit nilai pada Wikidata
Tempat pemakaman (id) TerjemahkanBanjarmasin (id) Terjemahkan
Kompleks Makam Pangeran Antasari (id) Terjemahkan Edit nilai pada Wikidata
Data pribadi (id) Terjemahkan
AghâmaIslam Edit nilai pada Wikidata
Kegiatan (id) Terjemahkan
Pekerjaan (id) TerjemahkanRevolusioner (id) Terjemahkan Edit nilai pada Wikidata
Penghargaan (id) Terjemahkan


Pangèran Antasari (lahèr è Kayu Tangi, Kesoltanan Bânjâr, 1797 otabâ 1809- matè è Bayân Begok, Hindia Blândhâh, 11 Oktober 1862 è omor 53 taon) panèka pahlawan Nasional Inḍonèsia.[1][2][3][4][5][6]

Pangèran Antasari panèka Soltan Bânjâr. È 14 Marèt 1862, Pangèran Antasari èpadhâdhi mènangka kapala pamarènta palèng tègghih è Kasoltanan Bânjâr (Soltan Bânjâr) kalabân ngaollè jhulukèn Panembâân Amiruddin Khâlifatul Mukminin èadâ’na para kapala suku Dayak bân adipati (gubernur) pangoasah è Dusun Attas, Kapoas bân Kahayân panèka Tumenggung Surapati/Tumenggung Yang Pati Jâyâ Raja.[7]

Ghustè Inu Kartapati

[beccè' | beccè' sombher]

Pangèran Antasari arèya kompoyya Pangèran Amir.[8][9]È bâktoh ngoḍâna nyamana Pangèran Antasari panèka Gusti Inu kartapati.[10][9]Èbhuna Pangèran Antasari panèka Ghustè Hadijhâh binti Soltan Sulaiman. Bâpa’na Pangèran Antasari panèka Pangèran Masohut (Mas’ud) bin Pangèran Amir. Pangèran Amir panèka ana’èn Soltan Mohammad Aliuddin Aminullah sè ennas ongghâ pangkat è taon 1785. Pangèran Antasari èojuk sareng wâllina dibik, Pangèran Nata, sè kalabân dukungna Blândhâh narèma dhibi’na mènangka Soltan Tahmidullah II Pangèran Antasari andik 3 pottra bân 8 pottrè.[11] [12][13][14]Pangèran Antasari andik alè’ binè’ sè lebbi èkennal kalabân nyama Rato Soltan Abdul Rahman polana anèka sarèng Soltan Ngodâh Abdurrahman bin Soltan Adâm angèng mate lebbi awwâl samarèna alahèr’aghi calon pawâris kasoltanan Bânjhâr sè èberri’ nyama Rahmatillah, sè matè jhughân  è bâktoh bhâji’. Sorang alè’ binè’na Antasari la anèka sareng Soltan Abdurrahman sè para’ dhâddié Soltan palèng ahèr. dhinèng sorang alè’ binè’nah Soltan Abdurrahman  anèka sareng Antasari.[15]

Pawâris Kerajaan Bânjhâr

[beccè' | beccè' sombher]

Pangèran Antasari koppoyya Pangèran Amir sè ennas ongghâ pangkat è taon 1785.[12] [16]Pangèran Antasari ta’coma èanggâp mènangka kapala Sokoh Bânjhâr, iâ jhughân kapala Suku Ngaju, Maanyan, Sèang, Sihong, Kutai, Pasèr, Murung, Bakumpai bân brâmpan suku laènna sè nengneng è kawasân bân padâlâman otabâ salanjhângga songay Bârito, paḍâ jhughân sè aghâma Islam otaba Kaharingan.

Saamponna Soltan Hidayatullah ètèpo Blândhâh kalabân lebbi awwâl nyangghâp Rato Siti (Èbhuna Pangèran Hidayatullah) bân èasèngaghi ka Cianjur, bân parjhuangna rakyat Bânjâr èterrosaghi sareng Pangèran Antasari.[17] Mènangka sala settongga kapala rakyat sè bânya’ parjhuangna otabâ mènangka sapopoh dâri pawâris kasoltanan Bânjâr. Kaangghuy masekken katoju’nah mènangka kapala parjhuangan melabân pajhâjhâh è daèrah Bânjâr bâgiyân dâjâ (Mowarah Teweh bân sakitarra), mèlana è tangghâl 14 Maret 1862, sè abhâreng kalabân 13 Pasa 1278 Hijriâh, èmolaè kalabân sèrruan.

“Odi’ kaangghuy Allah bân mate kaagghuy Allah.”[18]

Sadhâjâ rakyat, para panglèma Dayak, pajhuang-pajhuang, para alèm olama’ bân bhângsawan-bhâsawan Bânjâr; kalabân mopakat ngangka’ Pangèran Antasari dhâddhi “Panembahan Amiruddin Khâlifatul Mukminin”, panèka kapala pamarènta, panglèma perrang bân lora aghâma sè palèng tègghi.[2]

Tadâ’ alasân pole bâgi Pangèran Antasari kaangghuy ambu ajhuang, Pangèran Antasari kodhu narèma kalaghungan sè èparcajâaghi sareng Pangèran Hidayatullah dâ’ abâ’na bân atèkad alakoh tugassè kalabân rassah tangghung jâwâb sadhâjâna ḍâ’ Allah bân rakyat.[19]

Malabân Mongghu Blândhâh

[beccè' | beccè' sombher]

Perrang Bânjâr bhencar bâjâ Pangèran Antasari kalabân 300 parjhurittè nyerrang tambhâng bâto bârâ andi’na Blândhâh è Pengaron tangghâl 25 April 1859. Saterrosè paperrangan-paperrangan èkapalaè Pangèran Antasari è sadhâjâ daèrah Bânjâr. Kalabân èbhântoh para panglèma bân pasukanna sè sacca, Pangèran Antasari nyerrang pos-pos Blândhâh è Martapura, Hulu Songay, Riam kangan, Tana Tasè’, Tabalong, Salanjhângga songay Barito sampè’ ḍâ’ Puruk Cahu.[20]

Paperrangan sè rajâ sajân sangèt antara pasokan Pangèran Antasari sarèng pasokan Blândâh, aperrang ros-terrosèn è pan-brâmpan tempat. Pasokan Blândhâh sè èberri’ bhântuan ḍâri Batavia bân senjhâtah modern, ahèrra bhisa adhessek terros pasokan Pangèrang Antasari. Bân ahèrra Pangèrang Antasari ngallè  posat bèntèng partahanna è  mowarah Teweh.[21]

Brâmpan kale Blândhâh aghudhâh Pangèran Antasari kaangguy ambu, namong iâ pagghun ka pandiriânna. Ghâpanèka taghâmbhâr è sorattè sè ètojjhuaghi ḍâ’ Letnan Kolonel Gustave Verpijck è Bânjârmasin ètangghâl 20 Julè 1861.[19]

“Kalabân tegghes abâ’ dhibi’ bâddhâk dâ’ towan’: abâ’ dhibi’ tak pettok mongghu osol mènta ampun bân abâ’ dhibi’ ajhuang tèrros kaangguy ngaollè ha’ posakah (kamadhikaan)…”[19]

Dâlem peperrangan, Blândhâh toman matabâr ombhâlân ḍâ’ sapa orèng sè bisah nyangghâp bân matèè Pangèran Antasari kalabân ombhâlân 10.000 gulden.[22] Namong sampè’ perrang marè taḍâ’  settong orèng sè ghellem narèma tabârân  ghâpanèka. Orèng-orèng sè tak narèma pangampunan dâri pamarènta Kolonial Hindia Blândhâ:[23]

  1. Antasari sareng na’-ana’ ân
  2. Demang Lehman
  3. Amin Oellah
  4. Soero Patty sareng na’-ana’ân
  5. Kèyaè Djaya Lalana
  6. Ghustè Kassan sareng na’-ana’ân

Sèdhâ

[beccè' | beccè' sombher]

Saampona ajhuang è nga-tengngana rakyat, Pangèran Antasari pas sèdhâ è nga-tengngana pasokanna tanpa ambu ajhuang, èsangghâp, bân ètèpo sareng apos ghudhâna Blândhâh è tangghâl 11 Oktober 1862 è Tana Kampong Bâyân Begok, Sampirang, è omor 53 taon. Sabelluna sèdhâh, Pangèran Antasari andi’ panyakè’ bhârâ bân cacar sè ècapo’ samarèna paperrangan è bâbâna soko Bukit Bâgântung, Tundakan.[24] Parjhuangnna èterrosaghi sareng pottrana sè anyama Mohammad Seman.[25]

Samarèna èkobhuraghi laju korang lèbbi 91 taon è daèrah ojung songay Bârito, attas karep Bânjâr bân parpettokè bhâlâna, è tangghâl 11 Novèmber 1958 èlaksanaaghi pangangkatân karangka Pangèran Antasari. Sè ghi’ ghenna’ panèka tolang bhâlutok, bhâtok to’ot bân brâmpan obu’na. Pas karangka jârèya èkobhuraghi pole è Taman Kobhur Perrang Bânjâr, Kalurahan Surgi Mufti, Banjarmasin.[19]

Pangèran Antasari ampon èberri’ jhuluk mènangka Pahlawan Nasional bân Kamardhikaan sareng pamarènta Republik Inḍonèsia sè adhâsar SK No. 06/TK/1968 è Jakarta, è tangghâl 27 Maret 1968. Nyama Antasari èpadhâddhi dhâ’ Korem 101/Antasari bân jhulukna dâ’ Kalimantan lao’ panèka Bhumè Antasari. Bân kaangghuy lebbi ngennalaghi Pangèran Antasari dâ’ masyarakat Nasional, Pamarènta kalabân Bank Inḍonèsia (BI)  nyèta’ bân madhâddhi nyama bân ghâmbhâr Pangèran Antasari dâlem pèssè dhlubâng Rp. 2.000.[19]

Sosonan Toronan

[beccè' | beccè' sombher]

Kasoltanan Bânjâr

Soltan Tahmidullah

Soltan Tahmid Ollah

Soltan Tahmid Allah

Panèmbaân Tingie

Panèmbaân Konèng[26]

Pangèran Dipati Sèna

Soltan Konèng (Kamonèng)[27]

(apottra)

Towan Almusyarafat Pangèran Rato Anum

Soltan Mohammad Aliuddin Aminullah

Soltan Mohamadiyâ Uddin Amin Ulatie

Soltan Tamjidillah II[28]

Soltan Tamjidillah 1[29]

(apottra)

Pangèran Amir (Soltan Amir)

(apottra)

Pangèran Mas’ud (Masood/Masohut)

(apottra)

Ghustè Inu Kartapati

Pangèran Antasari

Panèmbâân Amiruddin Khâlifatul Mukminin

apottra

Soltan Bânjâr

- Panembâân Mohammad Said

apottra

  1. Pangèran Perbatasari (raka Ghustè Dijah)
  2. Pangèran Prabu Anom / Ghustè Abdullah
  3. Ghustè Mohammad Arsyad (raka Rato Zalèha)

Soltan Bânjâr

- Soltan Mohammad Seman

apottra

  1. Pangèran Bânjârmas (ana’ Nyaèh Banun)
  2. Ghustèh Dijah (ana’ Nyaèh Banun; raji Pg. Perbatasari)
  3. Rato Zalèha (raji Pg. M. Arsyad)
  4. Ghustè Berakit/Berkek (ana’Nyaèh Mariamah)

Sombher

[beccè' | beccè' sombher]
  1. ↑ Hendarsyah, Amin, Kisah Heroik Pahlawan Nasional Terpopuler, Galangpress Group, 2009, ISBN 6028620106, ISBN 978-602-8620-10-9, hlm 26.
  2. ↑ 2,0 2,1 Ajisaka, Arya, Mengenal Pahlawan Indonesia: Penuntun Belajar, Kawan Pustaka, 2004, ISBN 979303470X, ISBN 78-979-3034-70-6.
  3. ↑ Wahana Ips Iimu Pengetahuan Sosial. Yudhistira Ghalia Indonesia. ISBN 9797467139.ISBN 978-979-746-713-5
  4. ↑ Sudarmanto, J. B. (2007). Jejak-jejak pahlawan: perekat kesatuan bangsa Indonesia . Grasindo. hlm. 159. ISBN 9797597164.ISBN 978-979-759-716-0
  5. ↑ Helius Sjamsuddin; Antasari, Balai Pustaka, 1982.
  6. ↑ Iskandar, Salman. 99 Tokoh Muslim Indonesia. PT Mizan Publika. ISBN 9797526828.ISBN 978-979-752-682-5.
  7. ↑ Basuni, Ahmad (1986). Pangeran Antasari: pahlawan kemerdekaan nasional dari Kalimantan, Bina Ilmu, hlm 57.
  8. ↑ Bruining & Wijt (1872), Militair tijdschrift (dalam bahasa Belanda), 3, hlm 554.
  9. ↑ 9,0 9,1 J. P. Schoemaker (1894). Nederlandsch-Indische krijgsverhalen (dalam bahasa Belanda). hlm. 44.
  10. ↑ Artha, Artum, Pangeran Antasari Gusti Inu Kartapati, 1971.
  11. ↑ Rutte, J. M. C. E. Le (1863). Episode uit den Banjermasingschen oorlog. A.W. Sythoff. hlm. 20.
  12. ↑ 12,0 12,1 Sudrajat, A. Suryana, Tapak-tapak Pejuang: dari reformis ke revisionis, Erlangga, 2006, ISBN 9797816109, 978-979-7816-10-0, hlm 19.
  13. ↑ Komandoko, Gamal (2006). Kisah 124 pahlawan & pejuang Nusantara. Pustaka Widyatama. hlm. 54. ISBN 9796610906.ISBN 978-979-661-090-7
  14. ↑ (1899)De Indische gids. 21 (edisi ke-1). hlm. 277.
  15. ↑ Snouck Hurgronje, Christiaan (1995). Nasihat-nasihat C Snouckouck Hurgronje se asa kepegawaianya.
  16. ↑ Koninklijk Bataviaasch Genootschap van Kunsten en Wetenschappen (Batavia). (1864). Tijdschrift voor Indische taal-, land- en volkenkunde. 14. Indonesia: Lange. hlm. 384.
  17. ↑ SEJARAH Untuk SMP dan MTs, Grasindo, ISBN 979025198X, 978-979-0251-98-4.
  18. ↑ Mastitah, dpkd.kaltimprov.go.id, "Abstrak bu Pangeran Antasari dan meletusnya Perang Banjar" Diarsipkan 2023-01-19 di Wayback Machine., aksès 2023-01-19.
  19. ↑ 19,0 19,1 19,2 19,3 19,4 Pulungan, Suyuthi, Sejarah Peradaban Islam di Indonesia, Amzah, 2022, ISBN 6020875482, ISBN 978-602-085-48-4, hlm 238.
  20. ↑ Ricklefs, Merle Calvin, Sejarah Indonesia Modern 1200–2008, Penerbit Serambi, 2008, ISBN 9790241151, 978-979-0241-15-2, hlm 306.
  21. ↑ Sejarah Daerah Kalimantan Selatan, hlm 53.
  22. ↑ de Heere, G. A. N. Scheltema (1863). Staatsblad van Nederlandisch Indië. Ter Drukkerij van A. D. Schinkel. hlm. 118.
  23. ↑ Saleh, Mohamad Idwar (1993). Pangeran Antasari. Departemen Pendidikan dan Kebudayaan, Direktorat Jenderal Kebudayaan, Direktorat Sejarah dan Nilai Tradisional, Proyek Inventarisasi dan Dokumentasi Sejarah Nasional.
  24. ↑ 100 Pahlawan Nusantara: Mengenal Dan Meneladani Para Pahlawan Melalui Kisah Perjuangan Mereka Dalam Mewujudkan Dan Mempertahankan Kemerdekaan Indonesia. AgroMedia. ISBN 6028526347.ISBN 978-602-8526-34-0. hlm. 6.
  25. ↑ IPS-Jilid 5. ESIS. ISBN 9797346013.ISBN 978-979-734-601-0. hlm. 70.
  26. ↑ Pangeran Antasari. Indonesia: Proyek lnventarisasi dan Dokumentasi Sejarah Nasional: Pusat Penelitian Sejarah dan Budaya, Direktorat Jenderal Kebudayaan, Departemen Pendidikan dan Kebudayaan. hlm. 75.
  27. ↑ Willem Adriaan van Rees (1865). De bandjermasinsche krijg van 1859-1863. 1. D. A. Thieme. hlm. 7.
  28. ↑ Departemen Penerangan Indonesia (1959). Republik Indonesia. 7. Indonesia: Kementerian Penerangan, him. 365.
  29. ↑ Tamar Djaja (1966). Pustaka Indonesia: riwajat hidup orang-orang besar tanah air. 2. Indonesia: Bulan Bintang.