Rangitāne
| Rangitāne | |
|---|---|
| He wāhanga o Kurahaupō | |
 Ko ngā tīpuna kaitiaki o Rangitāne | |
| Rohe: | Manawatū, Wairarapa Te Whanganui-a-Tara |
| Waka: | Kurahaupō |
| Maunga: | Tararua |
| Awa: | Manawatū |
| Pepeha: | Tini whetū ki te rangi Ko Tānenui-a-rangi ki te whenua |
| Tohutoro matua: | Rārangi Iwi-Hapū |
 Ko Manawatū te awa | |
| |
Ko Rangitāne ngā uri a Whātonga, tētahi o ngā rangatira tokotoru o te waka o Kurahaupō. Ka tau te waka rā ki Nukutaurua, ki Te Māhia, i te tau 1350. Ka ū ki reira, ka whakakōhatuhia e te tohunga e Hau.
Nāwai ā, kei Heretaunga te kāinga noho o Whātonga. Ka moea e ia a Hotuwaipara, ka puta mai tā rāua tama, ko Tarataraika te ingoa. Ko ia te tipunao Ngāi Tara o Te Whanganui-a-Tara. Ka whānau mai ki tana murimanu a Reretua, tā rāua tama a Tautoki me tā rāua tamāhine a Rerekitaiari. Ko Tautoki ka moe i a Waipuna, te mokopuna tuarua a te kaumoana nui o Te Moananui-a-Kiwa, a Kupe. Ko tā rāua tama ko Rangitāne e mōhiotia anō ko Rangitānenui, ko Tāne-nui-a-rangi, ko Rangitānenui-ā-rangi rānei – nāna, ko Rangitāne.
Te Nohoanga o te iwi
[takatā | takatā pūtake]Heke iho i ngā whakatipuranga, ka heke te iwi o Rangitāne ki Tāmaki-nui-a-Rua (ko te tāone o nāianei o Dannevirke), ki ngā rohe o Te Wairarapa, Te Wairau, Te Whanga-nui-a-Tara i te tonga, tae atu ki ngā rohe o Manawatū me Horowhenua i te uru. E toitū tonu ana te mana o Rangitāne ki ngā takiwā nei.
I te rau tau 1800 ka tutū te puehu ki a Rangitāne, nō te ekenga o ngā iwi o te raki ki ngā rohe whenua o te iwi ki te uru. Nō muri mai, ka riro i te Pākehā te nuinga o ngā whenua o te iwi ki Manawatū me Tāmaki-nui-a-Rua. Ahakoa i huri ngā tāngata o Rangitāne ki ngā mahi ahuwhenua i te rau tau 1900, nā te heke o te ōhanga o te ao, ka hokona ō rātou pāmu, ka neke rātou ki ngā tāone noho ai.
Ngā rangatira
[takatā | takatā pūtake]I te rau tau 1800, i kaha ngā kaiārahi o te iwi ki te arataki i te iwi i roto i ngā nekenekehanga o te ao hurihuri. Nā rātou te iwi i whakahau kia mahi ngātahi ki te Pākehā. I te rau tau 1900 he tokomaha ngā rangatira o Rangitāne i hōu ki roto i ngā mahi tōrangapū o te rohe me te motu hoki.
Te ao hōu, ngā tikanga tuku iho
[takatā | takatā pūtake]Nō te tau 1988 whakatūria ai Te Rūnanganui o Rangitāne, hei huinga mō ngā rūnanga o te iwi. E whitu ngā marae o te iwi, ko ētahi, nō ngā tau tata nei i whakatūria ai.
Hoto ki waho
[takatā | takatā pūtake]| Ngā iwi o Kurahaupō | ||
|---|---|---|
| ||
 | He maramara noa iho tēnei tuhipānui mō tētahi iwi. Tirohia ngā tikanga whakapai mō tēnei paetukutuku reo Māori. Māu pea e whakaroa? |