Медијана (Ниш)

Ова е статија за населенето место во Србија. За мерката на средна вредност, видете Медијана.

Медијана е важен археолошки локалитет од доцниот римски период, сместен во источното предградие на српскиот град Ниш. Претставувал луксузна резиденција со високо организирана економија. Со ископувањата била откриена вила со перистил, терми, житница и водна кула. Резиденцијата датирала од владеењето на Константин Велики од 306 до 337 година. Иако римските артефакти можеле да се најдат расфрлани низ целата област на денешен Ниш, Медијана го претставува најдобро зачуваниот дел од римскиот Наис. Во 1979 година, Медијана била додадена на список на споменици на културата од исклучително значење (Србија).

Историја

Константин Велики (280–337) бил роден и израснат во Наисус. Тој подигнал величествена резиденција во едно од луксузните предградија на антички Наисус, каде што често престојувал и присуствувал на државните работи. Историските записи сведочеле дека во Наисус донел неколку закони - во 315, 319, 324 и 334 година.

По смртта на Константин во 337 година, царската резиденција во Медијана била користена од неколку други императори, или како место за одмор на нивните долги патувања или за време на подготовките за војна. Така, синовите на Константин, Констанциј II и Констанс, останале во Наис во зимата 340 година, бидејќи таму потпишале едикт. Подоцна Констанс го користел за привремен престој. Според Летописите на Хиероним, откако Ветранио, командант на дунавската војска, бил прогласен за император во Сирмиум, тој му ги предал ознаките на царската моќ на Констанциј II во Наис, несомнено во царската вила, во 350 година.

Јулијан Отпадникот неочекувано поминал извесно време во Наис на својата експедиција против Констанциј II, кон крајот на 361 година. За време на неговиот двомесечен престој, Јулијан напишал од Наис долги посланија до Сенатот, до Атина, Коринт и други грчки градови, објаснувајќи ја својата политика и барајќи поддршка. Престојот на Валентинјан I во Наис во 364 година бил потврден со неколку царски едикти.

Според Олимпиодор од Теба, Наис бил роден град на друг римски император - Констанциј III, сопруг на Гала Плакидија, татко на Валентинијан III.

Во 364 н.е. царската вила Медијана била местото каде што императорите Валентинијан и Валенс се сретнале и ја поделиле Римската империја и владееле како соимператори.^[1]

Резиденцијата била напуштена откако градот Наисус бил опустошен од ордите на Атила во 442 година.

Локалитет

Резиденцијата била подигната на рамен терен, на површина која зафаќала над 400.000 квадратни метри, на висок брег, на одредено растојание од реката, во подножјето на ридовите што ја опкружувале Нишава, во близина на извор на термална вода. Имало улица во правец исток-запад која минувала на јужната страна на вилата со перистил и житницата која се наоѓала на 150 метри од неа. Од оваа улица можело да се стаса до овие згради. Централната област била окупирана од вилата со нејзиниот отворен перистил, нимфеум и терми; западно од вилата се наоѓала житницата, а малку на север пространа зграда со октогонални и кружни простории. На југ од вилата се наоѓале остатоци од неколку вили и функционални услужни објекти. Она што паѓало во очи било дека луксузните градби од цврст материјал со столбови, украсени со мермерни облоги, мозаици и фрески, биле концентрирани главно околу централната вила и нејзиниот перистил, додека економските згради се наоѓале на запад од житницата кон Наисус.

Вила

Вилата ја заземала централната позиција во Медијана. Вилата се состоела од површина од околу 6.000 m² (98,6 x 63 m) и вклучувала терми на западната страна и помал нимфеј на источната страна. Надолжната оска на вилата била во правец север-југ. Целиот северен дел бил загреан. Вилата била луксузно уредена, за што сведочеле мермерните столбови, основата и капители со различни големини, релјефи на пиластерски капители и парапетни плочи, остатоци од ѕидна обвивка од скап, разнобоен мермер, фрески итн. Мозаичните подови што ја покривале целата од перистилскиот трем (450 m²) и просторијата за публика биле добро сочувани. Мозаиците на тремот биле геометриски. Фигурни мозаици се наоѓале на влезот од просторијата за аудиенција. Средниот дел од салата за аудиенција бил покриен со широко правоаголно поле со геометриски образец, изработено во манирот на најдобриот уметник. Централниот дел на оваа структура бил шестоаголник (страна од 3,2 m) со фонтана во средината, исто така во форма на шестоаголник. Оловната цевка, која се користела за снабдување со вода, можела да се види на средината на фонтаната. Помалите простори го опкружувале шестоаголникот; една од нивните страни бил многуаголникот на шестоаголникот. Подот на нимфеумот бил покриен со мозаик. Широката надворешна рамка на шестоаголникот била покриена со наизменични стилизирани цветови од лотос, а од внатрешната страна била подвлечена со тројна граница. Со мозаик биле украсени и страничните простори околу шестоаголникот.

Терми

Термиите се наоѓале северозападно од вилата и веројатно биле поврзани со неа. Влезот во бањата е од јужната страна. Термиите на Медијана веројатно ги користеле сопствениците на вилата, кои до нив можеле да стигнат директно од нивните соби. Коридорот на патот до бањите бил украсен со подни мозаици, со геометриски шари со ист квалитет како и мозаиците во перистилот. Предворието и аподитериумот биле покриени со тули, а средната просторија била делумно покриена со тули, а делумно со мозаик изработен овде од поголеми тесери од бел мермер.

Житница

Житницата (хореум) се наоѓала на околу 150 метри западно од вилата. Ова била пространа правоаголна зграда (91 x 27 m), со надолжната оска ориентирана исток-запад. По западниот ѕид имало басени длабоки 1,40 m, кои служеле за складирање на течности (маслиново масло и вино).

Водна кула

На крајот од секој римски аквадукт вообичаено се наоѓала водокула (castellum aquae). Од оваа акумулација се снабдувало вода до бунарите и фонтаните, басените, термите, а можеби и каналите за наводнување. Неговата надолжна оска била ориентирана север-југ. Постоела висинска разлика од 10 метри помеѓу локацијата на водната кула и долината во која се наоѓале зградите Медијана, што обезбедувала глава за фонтаните.

Цркви

Биле ископани две ранохристијански цркви, двете изградени истовремено некаде по 378 година. Првата црква била откопана во 2000 година, кога бил пронајден монограм на Исус. На само 8 метри јужно од првата, втората црква била ископана во 2007 година, меѓу наодите имало и бронзен прстен со крст. Наодите биле доказ дека Медијана била христијанска заедница.^[2]

Од јули 2019 година, локацијата била затворена за посетители со информации дека била во фаза на изградба, но без наведен датум за повторно отворање.

Генетика

Олалде и сор. 2021 испитал двајца мажи закопани во Медијана помеѓу крајот на 4 и почетокот на 5 век. Овие лица имале вештачки деформирани черепи карактеристични за германските народи и се претпоставувало дека припаѓале на готскиот културен круг. Генетската анализа сугерирала дека овие индивидуи биле претежно од северноцентралноевропско потекло, со мала мешавина од степски примеси од железното време, што било компатибилно со германските народи. Едниот маж ја носел татковската хаплогрупа I1a2a1a1a/I-Z141 и мајчината хаплогрупа H5b, додека другиот ја носел мајчината хаплогрупа H41a. Хаплогрупата I1 била карактеристична за Северна Европа и порано не била пронајдена на Балканот, што укажувало на проток на гени од север.

Поврзано

Археолошки локалитети од исклучително значење

43°18′37″N 21°56′56″E / 43.3102777778° СГШ; 21.9488888889° ИГД / 43.3102777778; 21.9488888889

Наводи

Надворешни врски

О МЕДИЈАНИ на Медијана, вклучително и планови на згради.
[1] Архивирано на 11 јуни 2016 г. работно време, цени, но нема информации за моменталното затворање

[1] „Decline and Fall of the Roman Empire, Vol. 2: Chapter XXV: Reigns of Jovian and Valentinian, Division of the Empire. Part II“.

[2] „Политика Online“.

[1]

[2]