Христијанството во Србија

Црква „Св. Сава“ - Белград

Христијанството — доминантна религија во Србија. Уставот на Србија ја дефинира земјата како секуларна држава со загарантирана верска слобода. Источните православни христијани со 6.079.396 членови, сочинуваат 84,5% од населението на земјата. Српската православна црква е најголемата и традиционална црква во земјата; верниците се претежно Срби. Државните училишта во Србија дозволуваат верска настава, најчесто со Српската православна црква. Српските државни празници ги вклучуваат верските прослави на источните православни христијани. Други православни христијански заедници во Србија вклучуваат Црногорци, Романци, Македонци и Бугари. Католичката црква е застапена во северна Војводина помеѓу унгарското малцинство. Протестантизмот најмногу се среќава кај словачкото население во Бачки Петровац и Ковачица. Христијанството првпат пристигнало во Србија во 9 век. Христијанството станало државна религија во 9 век кога Србија почнала да се идентификува како христијанска земја. На пописот од 2011 година, 91,22% од Србите се идентификувале како христијани.

Историја

Рано христијанство

Флор и Лавр, кои се почитувани како христијански маченици, живееле во II век во Улпијана (Липљан) во денешна Србија. Според преданието, тие биле браќа близнаци од Цариград, кои биле вработени да градат пагански храм. Тие ги давале своите плати на сиромашните и се вели дека го излекувале синот на Мамертин, месниот пагански свештеник, кој потоа го прифатил христијанството. Храмот бил реконструиран во црква, што ги поттикнало месните пагани да ги убијат 300-те христијани, вклучувајќи ги и сите горенаведени. ^[1]

Остатоци од градот Јустинијана Прима, седиште на Архиепископијата Јустинијана Прима

За време на Диоклецијановиот прогон во 304 година, Сирмиум станал маченичко место на свети Иринеј, Анастасија и Фауста. Не многу пред 313 година, додека царот Лициниј бил присутен во Сингидунум, тој го надгледувал судењето и убиството на ѓаконот Хермил и Стратоник чии тела биле фрлени во Дунав, но повторно излегле по реката, а подоцна биле закопани од христијаните и почитувани како светци. Наследник на Иринеј како епископ на Сирмиум станал Домниј кој присуствувал на Првиот вселенски собор во Никеја. До средината на IV век, христијанските заедници на територијата на денешна Србија биле многубројни и влијателни. Сирмиум, Сингидунум, Најсус, Виминациум, Ремесијана, Хореум Марги, Маргум и Улпијана се споменати како епископии до 343 година. ^[2] Епископите Герминиј од Сирмиум и Урсакиј од Сингидунум биле влијателни во тогашната актуелна аријанска контроверза. Четири црковни собори во Сирмиум биле важни настани за целиот христијански свет. Епископот Никита од Ремесијана за време на неговиот долг мандат (366-420) придонел многу за ширењето на христијанството во регионот и најраното спомнување на монашките заедници датира од неговото време.

По Миланскиот едикт (313), Косово и Метохија потпаднале под јурисдикција на солунскиот викаријат; во писмото на папата Инокентиј I до солунскиот викар Руф во 412 година, тој посочил дека викаријатот ја опфаќа областа Дарданија. Епископијата Сирмиум изгубила големо влијание откако Хуните го нападнале градот во 441/442 година. Во 535 година била формирана нова архиепископија на Јустинијана Прима и добила јурисдикција над повеќето гореспоменатите епископии. ^[3] Многу нови цркви и базилики биле изградени за време на царот Јустинијан I. Меѓутоа, само неколку децении подоцна целата воспоставена црковна структура пропаднала под влијание на аварските напади и словенските населби што следеле. Последниот познат архиепископ на Јустинијана Прима и навистина на која било епископија на територијата на денешна Србија во наредните векови бил Јоан (околу 595-602/3).

Ран среден век

Србите биле крстени за време на владеењето на Ираклиј (610–641) од „старешини на Рим“ според Константин Порфирогенит во неговите анали (р. 913–959). ^[4]

Во 733 година, Лав III го придава Илирик на цариградскиот патријарх Анастасиј. ^[5]

Формирањето на христијанството како држава-религија датира од времето на источните православни мисионери (светците) Кирил и Методиј за време на Василиј I (р. 867–886), ^[6] кои ги крстиле Србите некаде пред да го испратат царскиот адмирал Никита Орифа кај кнез Мутимир. за помош во војната против Сарацените во 869 година, откако ја признал власта на Византија. Флотите и копнените сили на Захумје, Травунија и Конавли биле испратени да се борат против Сарацените кои го нападнале градот Рагуза (Дубровник) во 869 година, на непосредно барање на Василиј I, кој бил побаран од Рагузите за помош. ^[7] Српска епископија (Рашка епархија) можеби била основана во Стари Рас во 871 година од страна на српскиот кнез Мутимир, потврдена од Цариградскиот собор во 879–80 година. ^[8]

Придржувањето е видливо во традицијата на теофорични имиња кај следната генерација српски монарси и благородници; Петар Гојниковиќ, Стефан Мутимировиќ, Павле Брановиќ. Мутимир ја задржал заедницата со Источната црква ( Цариград) кога папата Јован VIII го поканил да ја признае јурисдикцијата на епископијата Сирмиум. Србите и Бугарите ја прифатиле старословенската литургија наместо грчката. ^[9]

Значајни рани црковни градби го вклучуваат Манастирот Архангел Михаил во Превлака (Иловица), изграден на почетокот на 9 век, на место на постари цркви од трикорабна структура со три апсиди на исток, кои датираат од III и VI век, Богородица Хвостанска (6 век) и црквата Свети Петар и Павле. ^[10]

Црквата Свети Петар и Павле, седиште на Рашката епархија, најстарата позната средновековна црковна зграда на Србија

Печат на Строимир (починал меѓу 880 и 896 година), братот на Мутимир, бил купен од српската држава на аукција во Германија. Печатот има патријаршиски крст во центарот и грчки натписи на кои пишува: „Стројимир“ (CTPOHMIP) и „Боже, помогни ѝ на Србија“. ^[11][12]

Во 1019 година била основана Охридската архиепископија откако Византијците го освоиле Самоиловото Царство. Грчкиот јазик бил заменет словенскиот. Србија била црковно управувана во неколку епархии; Рашката епархија, спомната во 1019 година, станала дел од Охридската архиепископија и ги опфаќала областите на средна Србија, покрај реките Рашка, Ибар и Лим, што е видливо во втората повелба на Василиј II (р. 976–1025). Меѓу првите епископи се Леонтиј (1123–1126), Кирил (сл. 1141–1143), Ефтемиј (1170) и Калиник (1196). Земјата се приклучила на автокефалната архиепископија во 1219 година, во времето на Свети Сава.

Призренската епархија се споменува во 1019 година, во првата повелба на Василиј II.

Деноминации

Источно православие

Повеќето граѓани на Србија се приврзаници на Српската православна црква, додека Романската православна црква е присутна и во делови на Војводина населени со етничко романско малцинство. Покрај Србите, други приврзаници на источното православие се: Романци, Македонци, Украинци, Бугари, Руси и Грци.

Идентитетот на етничките Срби историски во голема мера се засновал на источното православие и на Српската православна црква, до тој степен што некои српски националисти тврделе дека оние кои не се нејзини верници не се Срби. Меѓутоа, претворањето на јужните Словени од паганство во христијанство се случило пред Големата шизма, односно во времето пред поделбата помеѓу грчкиот исток и латинскиот запад. По расколот, оние кои живееле под источното православна сфера на влијание станале православни, а оние кои живееле под католичката сфера на влијание станале католици. Некои етнолози сметаат дека различните српски и хрватски идентитети се однесуваат на религијата, а не на етничката припадност. Со доаѓањето на Отоманското Царство, некои Срби и Хрвати преминале во ислам. Ова посебно се одразило во Босна. Најпознатиот муслимански Србин е веројатно или Мехмед Паша Соколовиќ или Меша Селимовиќ.

Српската православна црква

Манастир Жича

Црквата е една од автокефалните православни христијански цркви, која е рангирана на шестото место по ранг по Константинопол, Александрија, Антиохија, Ерусалим и Русија. Таа е втората најстара словенска источна православна црква во светот (по Бугарската православна црква). ^[13]

Источната православна црква е доминантна црква во Србија, Црна Гора и ентитетот на Република Српска во Босна и Херцеговина, со повеќе од 84% од населението приврзаници во сите три. Организирана е во метрополи и епархии кои првенствено се наоѓаат во Србија, Босна и Херцеговина, Црна Гора и Хрватска, но и во околните земји и во целиот свет. Бидејќи многу Срби емигрирале во странски земји, денес има српски православни заедници ширум светот.

Српската православна црква е автокефална, или црковно независна, членка на Источното православно заедништво. Српскиот патријарх служи како прв меѓу еднаквите во својата црква; денешен патријарх е Порфириј. Црквата постигнала автокефален статус во 1219 година на чело со Свети Сава, со што станала независна Архиепископија Жича. Нејзиниот статус бил подигнат на патријаршија во 14 век, а потоа бил познат како Пеќска патријаршија. Оваа патријаршија била укината од Турците Османлии во 1766 година. Современата Српска православна црква била основана во 1920 година по обединувањето на Карловската патријаршија и Белградската митрополија.

Српската православна црква поседува многу значајни христијански мошти, како што се десната рака на Јован Крстител, раката и делови од черепот на Свети Георгиј, ^[14] делови од Светиот Крст, прстот на Света Петка и телото на свети Василиј Острошки, меѓу другите.

Католичка црква

Катедралата Света Тереза од Авила во Суботица

Католичката црква во најголем дел е присутна во северниот дел на Војводина, особено во општините кои се со мнозинска унгарска етничка припадност и во полиетничките општини Суботица и Бечеј. Етничките групи чии членови се претежно приврзаници на Католичката црква се: Унгарци, Хрвати, Буњевци, Германци, Словенци, Чеси, Шокци, Полјаци итн. Помал број Срби, Роми, Југословени и Словаци се исто така приврзаници на католичката црква. Во спорниот регион на Косово, католиците сочинуваат 2,2% од населението, според пописот од 2011 година. ^[15] Етничките Русини и помал дел од етничките Украинци се приврзаници на Источната католичка црква.

Протестантско христијанство

Молитвениот дом на назаренската христијанска заедница во Нови Сад

Најголем број на протестантски христијани во Србија живеат во општините Бачки Петровац и Ковачица, каде апсолутно или релативно мнозинство од населението се етнички Словаци, повеќето од нив приврзаници на протестантското христијанство. Некои припадници на другите етнички групи (особено Србите во апсолутна смисла и Унгарците и Германците во пропорционална смисла) се исто така приврзаници на различни форми на протестантско христијанство.

Постојат различни протестантски групи во земјата, вклучувајќи методисти, адвентисти од седмиот ден и евангелистички баптисти (Назареци). Голем дел од овие групи се сместени во Војводина. Пред Втората светска војна, бројот на протестанти во регионот бил поголем.

Западна православна црква

Западната православна (пред 1985 година позната како старокатоличка) црква постоела во Југославија од 1921 година. Денес, единствениот претставник на старокатоличките цркви во Србија е православно-старокатоличкиот генерален наменик на Свети Методиј, канонски формиран орган на Светскиот совет на националните старокатолички цркви (различно од Унијата на Утрехт). Таа е членка на Светскиот совет на црквите и добила автономија. Во 2015 година, Генералниот викаријат на Свети Методиј бил признат за правен наследник на поранешната Западна православна црква во Југославија, бидејќи ги делат истите догми. Српската православна црква не гледа на Генералниот Викаријат како на своја сестринска црква, туку на противник.

Јеховини сведоци

Јеховините сведоци се активни во Србија од 1930 година. Нејзиното седиште се наоѓа во Земун. Во 1937 година, властите на Кралството Југославија ја забраниле дејноста на заедницата, но таа била повторно воспоставена во 1953 година. Според пописот од 2002 година, во Србија имало 2.191 Јеховини сведоци, додека според проценките од 2009 година нивниот број бил 3.871. ^[16]

Светиите од подоцнежните дни

Црквата на Исус Христос на светиите од подоцнежните дни е активна во Србија од 1992 година, а седиштето на заедницата во Србија е во Белград. Исто така постои и собирна куќа во Нови Сад. Мормонската книга е преведена и на српски јазик и печатена на српско кирилско писмо.

Извори

Sources

• Fotić, Aleksandar (2008). „Serbian Orthodox Church“. Encyclopedia of the Ottoman Empire. New York: Infobase Publishing. стр. 519–520. ISBN 9781438110257.
• Radić, Radmila (2007). „Serbian Christianity“. The Blackwell Companion to Eastern Christianity. Malden, MA: Blackwell Publishing. стр. 231–248. ISBN 9780470766392.
• Sotirović, Vladislav B. (2011). „The Serbian Patriarchate of Peć in the Ottoman Empire: The First Phase (1557–94)“. Serbian Studies: Journal of the North American Society for Serbian Studies. 25 (2): 143–169. doi:10.1353/ser.2011.0038. S2CID 143629322.
• Живковић, Тибор (2004). Црквена организација у српским земљама: Рани средњи век (Organization of the Church in Serbian Lands: Early Middle Ages). Београд: Историјски институт САНУ, Службени гласник. ISBN 9788677430443.
• Živković, Tibor (2007). „The Golden Seal of Stroimir“ (PDF). Historical Review. Belgrade: The Institute for History. 55: 23–29. Архивирано од изворникот (PDF) на 2018-03-24. Посетено на 2018-03-07.
• Živković, Tibor (2012). De conversione Croatorum et Serborum: A Lost Source. Belgrade: The Institute of History.
• Živković, Tibor (2013). „On the Baptism of the Serbs and Croats in the Time of Basil I (867–886)“ (PDF). Studia Slavica et Balcanica Petropolitana (1): 33–53.

Наводи

1. „Martyr Florus of Illyria“. Orthodox Church in America. 2009. Посетено на December 31, 2009.
2. Zivota Jocic. Episkopija Remezijanska.
3. Serbian Orthodox Diocese of Raska and Prizren
4. De Administrando Imperio
5. A collection of dated Byzantine lead seals, page 47: "733... Church of Constantinople"
6. „From Eastern Roman to Byzantine: transformation of Roman culture (500-800)“. Indiana University Northwest. Архивирано од изворникот на 16 September 2017. Посетено на 31 August 2017.
7. „Vladimir Corovic: Istorija srpskog naroda“. Rastko.rs. Посетено на 2012-01-12.
8. Vlasto, A. P.; Vlasto (2 October 1970). The entry of the Slavs into Christendom: an introduction to the medieval... - A. P. Vlasto - Google Boeken. CUP Archive. ISBN 9780521074599. Посетено на 2012-01-12.
9. The wars of the Balkan Peninsula: their medieval origins ISBN 0-8108-5846-0
10. „Đorđe Janković: SERBIAN MARITIME FROM 7th TO 10th CENTURY, Summary of the monograph [Projekat Rastko]“. Rastko.rs. Посетено на 2012-01-12.
11. Živković 2007.
12. „www.glas-javnosti.co.yu“. Arhiva.glas-javnosti.rs. Архивирано од изворникот на 2012-01-19. Посетено на 2012-01-12.
13. Eparhija-dalmatinska.hr
14. Србија : Мошти светог Ђорђа у Прокупљу : ПОЛИТИКА
15. „Kosovo Population and Housing Census 2011 - Final Results: Quality Report“. unstats.un.org. United Nations Statistics Division. 2011. Архивирано од изворникот на 2 November 2016. Посетено на 17 December 2017.
16. Zorica Kuburić, Verske zajednice u Srbiji i verska distanca, Novi Sad, 2010, pages 211-212.

Надворешни врски

• Христијанството во Србија на Ризницата ^?
• Early-Christian monuments on the eastern slopes of the Kopaonik mountain^{[мртва врска]}
• Orthodox - Old Catholic General vicariate of St. Methodius