Шишево
| Шишево | |
Поглед на селото Шишево од патот за Горна Матка | |
  Шишево Местоположба на Шишево во Македонија
Шишево на карта
| |
| Координати 41°58′27″N 21°18′38″E / 41.97417°N 21.31056°E | |
| Општина |  Сарај
|
| Население | 3.958 жит. (поп. 2021)[1]
|
| Шифра на КО | 25161, 25661 |
| Надм. вис. | 483 м |
| Слава | Атанасовден Зимски |
|
Шишево на општинската карта  Атарот на Шишево во рамките на општината | |
 Шишево на Ризницата
| |
Шишево — село во Општина Сарај, во околината на градот Скопје. Според пописот од 2002 година, селото имало 3.376 жители.
Географија и местоположба
[уреди | уреди извор]
Шишево се наоѓа во западниот дел на Скопската Котлина на 13 километри оддалеченост од центарот на градот Скопје. Селото се наоѓа во источниот дел на Општина Сарај и е споено со селото Глумово од кое е одделено само со мостот и реката Треска. Шишево е сместено во алувијалната рамнина на десниот брег на реката Треска, на нејзиниот излез од кањонот Матка поради што селото има благопријатна клима во текот на целата година. Дел од селото (заедно со неколку викенд-куќи) е распослано и на ридовите кои се дел од масиовот на планините Водно и Буковиќ.
Историја
[уреди | уреди извор]
Селото Шишево постои уште од средновековниот период. За тоа сведочат и остатоците и рушевините од средновековни манастири во месноста Манастириште која се наоѓа североисточно високо на ридовите над селото на патот кон Горни Грчец, како и пишаните докази во кои се споменува селото Шишево од кои најстариот потекнува од XIV век. Со доаѓањето на Турците, се менува етничкиот состав на селото со населување на неколку турски семејства но селото сепак го задржува својот македонски и христијански карактер кој го држи и ден денеска. Во текот на отоманскиот период, Шишево било село во Сарајот на Скопскиот бег кој тука имал изградено своја кула и конаци (од кои денес нема никакви остатоци) поради благопријатната клима и местоположба на селото на излезот од кањонот Матка, а во овој период селото го носело името „Качепури“. Доста стари пишани докази за Шишево се наоѓаат во турските пописни дефтери од XV век, односно од опширниот пописен дефтер бр. 12 за Скопскиот вилает од 1452/53 година, каде за селото Шишево е запишано дека во него живееле со 21 христијански македонски семејства кои произведувале пченица, јачмен, овес, 'рж, просо, грав, бостан, лен, одгледувале лозја, чувале свињи и пчели и работеле една воденица со три камења и една валавница за што се остварувал севкупен обрт од приходи и давачки од 3151 акче[2]. Подоцна во XIV век во пописните дефтери од 1544 година Шишево имало 57 македонски христијански и 1 исламизирано муслиманско семејство, а во 1568 година биле регистрирани 72 христијански семејства[2]. Во пописните дефтери од 1544 и 1568 година има податоци дека ова село од султанот Бајазит ѝ било доделено на жена му на Мустафа паша како мулк[2]. Подоцна, таа го увакуфила ова село при завието што го изградила близу мостот, за што населението од Шишево било задолжено да го одржува и чува мостот, поради што било ослободено од сите редовни и вонредни државни даноци, како и од давање на војници - азапи, черахари, улаци, јаничари и сегбани, а исто така биле ослободени и од давање работници за поправки на тврдини (хисари)[2].
Во XIX век, селото е дел од нахијата Каршијак во Скопската каза во Отоманското Царство.
Македонскиот просветител Јордан Хаџи-Константинов - Џинот во својот напис „Јужна страна скопска“ од 21 мај 1855 година, во „Цариградски весник“ за селото Шишево (кај него стои Шешево) запишал дека е основано на реката Треска до манастирите Свети Никола и Свети Андреја[3]. Понатаму тој запишал дека во селото има стара црква со едно кубе, храм Свети Никола (т.е. денешната Свети Атанасиј), со славјански ракописи, како и 6 цркви разорени и други старини[3]. Кон почетокот на XX век се забележуваат првите населувања на Албанци на местото од Турците.
Потекло и значење на името
[уреди | уреди извор]Најстариот запис во кои се споменува селото со името Шишево потекнува од црковните манастирски записи од XIV век, а со тоа име се среќава и во манастирскиот поменик на манастирот Матка и турските документи од XVI век. Постојат неколку научни претпоставки кои сметаат дека името на селото Шишево потекнува од човечко (антропонимско) именување: 1. заштитно име; 2. скратен и нагален облик (хипокористица) од личното име Шишман < Шиш(е)-ман или од тур. şişman со значење на 'дебелко'; 3. придавно образување од старото лично име Шише или Шишо од Шишман[4].
Стопанство
[уреди | уреди извор]Селото Шишево е економски развиена средина пред сè поради својата близина до градот Скопје и својата специфична местоположба. Главна стопанска гранка на жителите на Шишево е земјоделството. На плодните ниви во алувијалната рамнина на реката Треска под голем број на пластеници и стакленици и на отворено се одгледува познатиот сочен шишевски домат, пиперки, краставици, кромид, лук, морков, зелка и др. Во помала мера се одгледува и пченка. Застапено е и сточарството преку одгледување на ситен и крупен добиток (овци, крави и телиња, свињи итн.). На блиските ридови на кои се изградени и повеќе викенд-куќи застапено е и овоштарството (јаболки, круши, сливи) и лозарството (постојат повеќе лозја од кои населението произведува домашни вино и ракија). Покрај земјоделството дел од населението на Шишево има или е вработено и свои приватни фирми во градежништвото, техниката, моторните масла и автомобилите кои успешно работат. Во Шишево постојат и неколку колонијални продавници и кафеани.
Население
[уреди | уреди извор] |
|
| Проблеми со пуштањето? Помош. | |
Според опширните османлиски дефтери за населението на Скопската Каза од 1832/33 година, селото било мешано со христијанско и муслиманско население, каде имало 20 христијански и 8 муслимански домаќинства. На овој попис биле забележани 80 мажи христијани, со 8 новороденчиња и 31 мажи муслимани со 1 новороденче. Се проценува дека селото во тој период имало 240 жители.[5][6]
Стефан Верковиќ во 1857 го бележи со 181 жител.[7]
Според германска карта издадена во 1941 година, а заснована на пописот на Кралството Југославија во 1931 година, селото имало 200 Македонци и 200 Албанци.[8]
|
| |||||||||||||||||||||||||||||||||
Шишево е едно од ретките села во Општина Сарај кое е етнички мешано и во кое Македонците претставуваат значаен дел од населението. Демографската слика на селото е поволна. Покрај традиционално високиот наталитет кај албанската заедница, забележлив е наталитетот и кај македонската, а во повеќе македонски куќи имаат 3 или 4 деца. Покрај старото население во селото е забележлив големиот број на помладо население.
На пописот од 2002 година, селото имало 3.376 жители.[9]
Според последниот попис од 2021 година, во селото живееле 3.958 жители, од кои 505 Македонци, 3.294 Албанци, 2 Турци, 87 Роми, 4 Власи, 3 Срби, 2 Бошњаци, 3 останати и 58 лица без податоци.[10]
Во табелата во продолжение е направен преглед на населението во сите пописни години:
| Година | 1900 | 1905 | 1948 | 1953 | 1961 | 1971 | 1981 | 1991 | 1994 | 2002 | 2021 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Население | 167 | — | 540 | 618 | 676 | — | — | — | — | 3.376 | 3.958 |
- Извор за 1900 г.: Македонија. Етнографија и статистика.[11]; за 1905 г.: La Macédoine et sa Population Chrétienne.[12]; за 1948-2002 г.: Државен завод за статистика на РМ.[13]; за 2021 г.: Државен завод за статистика на РМ.[14]
Родови
[уреди | уреди извор]Во Шишево во минатото живееле само Македонци, а подоцна етапно почнале да се доселуваат и Албанци од Северна Албанија и околните блиски села од пределот Скопски Дервен. Денес во Шишево, Македонците живеат во северниот дел на селото, а Албанците во јужниот дел на селото кон селската црква.
- Македонските родови во Шишево се староседелци и сите се преселени во денешното Шишево, од старото Шишево кое се наоѓало малку понајуг во ридскиот предел, а положбата ја променило по насилното почиифлигување од Хамзи-паша околу половината на XIX век. Македонски родови се: Златановци, Прмевци, Јандриовци, Крстевчиња, Радичовци, Кицеви, Мекановци, Бутинаровци, Ацевчиња, Ангелевски[15]. Подоцна се доселени и некои македонски родови со потекло од селото Кучково, а денес во селото живеат и семејствата Спиркови, Цветковски.
- Албански родови се: Барук (доселени околу средината на XIX век, од областа Љума во северна Албанија) и Заке (доселени веднаш после претходниот род, од некое место „во Грција“, веројатно во областа Епир во јужна Албанија)[16]
Општествени установи
[уреди | уреди извор]Во селото Шишево работи основно училиште до четврто одделение, кое се наоѓа помеѓу куќите на подножјето на ридот. Во училиштето се одржува настава на македонски (во 1 паралелка) и албански јазик. Децата од Шишево што се од македонска националност претежно ги посетуваат основното училиште во селото Сарај или училиштето „Мирче Ацев“ во населбата Ѓорче Петров во Скопје.
Самоуправа и политика
[уреди | уреди извор]Шишево административно е споено со селото Глумово (заеднички се води статистика за двете села), но сепак селото претставува посебна катастарска општина и месна заедница на територијата на Општина Сарај.
Културни и природни знаменитости
[уреди | уреди извор]
Во селото Шишево постојат неколку постари македонски куќи со традиционална македонска архитектура од овој крај кои и покрај тоа што се во доста запуштена (и руинирана) состојба, сепак се населени и во нив живеат луѓе. Поради специфичната архитектура неопходно е заводот за заштита на културните споменици да ги земе овие куќи во својата заштита. Во селото постои и џамија.
Цркви и манастири
[уреди | уреди извор]- Шишевски манастир „Свети Никола“. Се наоѓа високо на стрмните падини на кањонот Матка на реката Треска, од нејзината десна страна.
- Црква „Свети Атанасиј“. Се наоѓа во самото село односно на ридот во непосредна близина на последните куќи селото во југоисточен правец на десниот брег на реката Треска.
Редовни настани
[уреди | уреди извор]- Селската слава „Свети Атанасиј“ (31.1) во селската црква.
- Прослава на патрониот празник на Шишевскиот манастир „Свети Никола“ - летен (18.5).
Личности
[уреди | уреди извор]Личности родени во Шишево
- Костадин Ацевски (1922-1945) — македонски партизан, борец за слобода на Македонија и учесник во НОВ
- Милан Трпчевски (1924-1945) — македонски партизан, борец за слобода на Македонија и учесник во НОВ
- Имер Селмани, поранешен потпретседател на Владата на Македонија и министер за здравство, како и поранешен градоначалник на Општина Сарај.
Култура и спорт
[уреди | уреди извор]- ФК Треска - клуб кој денес постои под името ФК Македонија Ѓорче Петров 1932 кој моментално е прволигаш. Кога функционирал во Шишево, седиштето и неговото фудбалско игралиште се наоѓало на самиот почеток на селото од десната страна спроти последната автобуска постојка на автобусот број 12.
Младото население на селото активно спортувало и во поранешната првичната Македонија Ѓорче Петров, а денес во Македонија Ѓорче Петров 1932 која е духовен наследник на стариот клуб, и во повеќе пливачки клубови во Скопје.
Поврзано
[уреди | уреди извор]Наводи
[уреди | уреди извор]- ↑ „Пописна слика на населените места во Македонија, Попис 2021“. Државен завод за статистика. Посетено на 22 декември 2022.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 Соколоски, Методија (1976). Турски документи за историјата на македонскиот народ. III. Скопје: Архив на Македонија. стр. 196.
- ↑ 3,0 3,1 Хаџи Константинов, Јордан - Џинот. Избрани страници - приредил Блаже Конески - Скопје, Мисла, 1987 г. стр.78
- ↑ Иванова, Олга (2014). Речник на имињата на населените места во Р Македонија. Институт за македонски јазик „Крсте Мисирков“. стр. 206.
- ↑ Османлиски документи за историјата на Македонија - пописи од XIX век на муслиманското население - Скопски Санџак, каза Скопје. Скопје: д-р Емил Крстески. 2020.
- ↑ Османлиски документи за историјата на Македонија - пописи од XIX век на христијанското население - Скопски Санџак, каза Скопје. Скопје: д-р Емил Крстески. 2021.
- ↑ Верковиќ, Стефан (1889). Топографическо-этнографическій очеркъ Македоніи. Санкт Петербург.
- ↑ „200K Volkstumskarte Jugoslawien“.
- ↑ Попис на населението, домаќинствата и становите во Република Македонија, 2002 - Книга X
- ↑ „Оваа категорија опфаќа лица коишто учествуваат во вкупното резидентно население, но поради нивно одбивање да бидат попишани, неможност да бидат најдени на својата адреса на живеење и непотполност во работата на попишувачите не биле официјално попишани, туку за нив податоците биле преземени од административни извори и затоа не учествуваат во изјаснувањето за етничка припадност, вероисповед и мајчин јазик (Прочитајте повеќе...).“
- ↑ К’нчов, Васил. „Македонија. Етнографија и статистика“. Софија, 1900
- ↑ Brancoff, D.M. „La Macédoine et sa Population Chrétienne“. Paris, 1905.
- ↑ „Население по возраст и по пол, по населени места, според пописите спроведени во Република Македонија по Втората светска војна“. Државен завод за статистика.
- ↑ „Вкупно резидентно население на Република Северна Македонија според етничката припадност, по населени места, Попис, 2021“. Државен завод за статистика.
- ↑ Трифуноски, Ф. Јован. „Скопско поле“. Скопје, 1955, стр.102-103
- ↑ Трифуноски, Ф. Јован. „Скопско поле“. Скопје, 1955, стр.103
Надворешни врски
[уреди | уреди извор] |
„Шишево“ на Ризницата ? |
- Сателитска снимка на Шишево, на Карти на Гугл
| ||||||||||||
