Јурај Хабделиќ
Јурај Хабделиќ 17 април или 27 ноември 1609 – 27 ноември 1678) бил хрватски лексикограф, писател и исусов свештеник.
Биографија
[уреди | уреди извор]Роден е во Старо Чиче, негови родители биле Болдижар Хабделиќ и Маргарита Краљиќ. Средно училиште учел во гимназија во Загреб, студирал филозофија во Грац и теологија во Трнава . Работел како учител во Риека, Вараждин и Загреб каде станал ректор на Језуитскиот колегиум и управител на богославијата. За време на неговиот ректорат, гимназијата ја посетувал Павао Ритер Витезовиќ, кој на свој начин ќе ја продолжи лингвистичката работа на Хабделиќ, но на различни основи од оние што ги учеле во Језуитската гимназија.
Иако прозата на Хабделиќ навистина не одговара на модерната дефиниција на литературата, неговото дело е сепак моќно и свежо, особено во богатството на јазикот што го користи. Неговите трудови се од морално - дидактички прашања, од кои прво е Огледало на Света Марија објавено во Грац во 1662 година.
Христијанскиот морал е главната тема на книжевното дело на Хабделиќ, но бидејќи човекот е склон кон кршење на овие строги христијански норми и лесно се препушта на гревот, ова е главната книжевна преокупација на Хабделиќ. Неговата книга наменета за јавна употреба, Првиот грев на нашиот татко Адам, издадена од Конгрегација за евангелизација на народите, имала 1200 страници и претставува слика на падот на човекот и неговата склоност кон грев. Она што е особено важно е способноста на Хабделиќ преку таа главна тема да ги анализира сите делови на општеството: благородниците, граѓаните, селаните, а не го поштедил ниту свештенството.
Пишувал за актуелните настани во Хрватска во тоа време ( Зринско-франкопанска завера или Востание на Матија Губец на чело со Матија Губец), тој се открива како поддржувач на постојниот поредок. Тој го сметал селскиот бунт како „нестабилност на обичниот народ“ и нивната склоност кон хаотично однесување, а заговорот како „ароганција кон големото благородништво“.
Хабделиќ пишувал на кајкавски дијалект и се покажал како експерт во говорот на обичните луѓе.[1] Во исто време тој бил противник на вообичаени, профани работи во кои ги вклучувал и народни песни, поучувајќи ги своите читатели да ги отфрлат „срамните, безбожните и нечистите песни“.
Со своето дело Речник или словенски зборови од 1670 година, тој зазема истакнато, иако лаичко, место во историјата на хрватската литература и лингвистика. Имено, без посебни лингвистички знаења и пишување за училишни трудови, пишувал хрватско - латински речник. Неговото вкупно дело е огледало на христијанската посветеност со бројни примери од језуитската и друга религиозна литература, но и панорамска слика на Хрватска во негово време. Хабделиќ починал во Загреб.
Наводи
[уреди | уреди извор]- ↑ Milorad Živančević (1971). Živan Milisavac (уред.). Jugoslovenski književni leksikon [Yugoslav Literary Lexicon] (српскохрватски). Matica srpska. стр. 147 –.