Бега Бегум

Бега Бегум (1511–17 јануари 1582 година) била царица-сопруга на Могулското царство од 26 декември 1530 до 17 мај 1540 година и од 22 февруари 1555 до 27 јануари 1556 година. Таа била прва и главна сопруга на вториот император Мугал Хума. Таа била позната како Зан-и-Калан како прва сопруга на Хумајун и била позната и како Хаџи Бегум откако звршила со аџилакот.[1]

Бега Бегум ја започнала традицијата на пуштање во употреба споменици во Могулското Царство. Таа го пуштила во употреба мавзолејот на нејзиниот сопруг кон крајот на 16 век, Хумајунов гроб во Делхи. Овој прв монументален мавзолеј во исламска Индија може да се смета за рано ремек-дело кое значително влијаело на дизајнот на подоцнежниот Таџ Махал, врвната точка на архитектурата на Могал.

Рани години и брак

[уреди | уреди извор]

Бега Бегум била Персијка од Курасан и била ќерка на вујкото на Хумајун, Јадгар Бег,[2] (брат на султанот Али Мирза, татко на сопругата на Камран Мирза, Гулрух Бегум) Таа била мудра, образована жена и имала длабоко познавање од медицината и лекувањето.

Бега се омажила за нејзиниот прв братучед, принцот Насир уд-дин (подоцна познат како „Хумајун“) во 1527 година. Бракот бил склучен додека Хумајун бил во Бадакшан за време на неговиот втор мандат како вицекрал на провинцијата (1527-1529). Во ноември 1528 година, таа го родила првото дете, синот на Хумајун, Шахзада Ал-аман Мирза. На царската двојка им честитал императорот Бабур за раѓањето на наследникот, иако значењето на неговото име, „Ал-аман“, го сметал за злокобно. Принцот починал како бебе.

Царица

[уреди | уреди извор]

По смртта на императорот Бабур во декември 1530 година, Хумајун дошол на престолот на дваесет и три години, додека Бега имала само деветнаесет години кога станала царица. Таа потоа отишла во Индија за прв пат, придружувајќи го нејзиниот сопруг. Бега била почитувана од Хумајун во текот на целиот негов живот и останала негова омилена сопруга.

Во 1531 година, Бега ја објавила нејзината втора бременост пред царското семејство по пристигнувањето во Агра од Кабул. Овде, таа го родила своето последно познато дете, ќерката Акика Султан Бегум. Во 1539 година, Бега го придружувала својот сопруг во Чауса, Бенгал, каде што била одведена како затвореник од Шер Шах Сури, по ненадеен напад на територијата на Могал од силите на Шер Шах. Според Николао Манучи, таа била единствената царица од Могал што некогаш била држена во заробеништво.[3]

Утрото на 26 јуни 1539 година, Хумајун дознал за нејзиното заробеништво. Кога разбрал веднаш се качил на коњ и собрал мала стража составена од четворица благородници: Тарди Бег, Баба Бег, Коч Бег и Мр Бачка Бахадур. Настојувајќи да ја спасат царицата, пробале да се борат со авганистанската толпа но сите, освен Тарди Бег биле убиени. Тој сам се врати кај Хумајун. Тазкират-ул-умард ја споменува смртта на некој Мир Пехлван Бадакши. Двајца верни офицери , Баба Јулаир и Кве Бег - додека упорно се обидувале да ги извршат наредбите на царот, биле убиени на влезот од личните шатори.

Додека била во заробеништво, Шер Шах ја третирал царицата со најголема учтивост и почит а потоа дја вратил кај Хумајун придружувана од неговиот најдоверлив генерал, Квас Кан.[4][5] За жал, тешкото искушение во Чауша резултирало со смрт на нејзината осумгодишна ќерка, Акика Султан Бегум, на 27 јуни.[6] Хумајун бил сосема уништен и жалел што ја донел својата ќерка во Чауса. Тој се обвинувал себеси, признавајќи му на својот помлад брат Хиндал Мирза: „Во претходниот немир, Акика Биби [неговата ќерка] исчезна и јас страдав од вечно жалење зошто не ја убив самиот“ [да не падне во рацете на непријателот]. Овие чувства сосема ги поддржувал неговиот брат.[7][8]

Бега исто така била со Хумајун во текот на неговиот долг егзил во Персија, на дворецот на династијата Сафавиди.[9] Таа активно се интересирала и за државните работи.Зетот на Бега Бегум, Захид Бег, бил фаворизиран при назначување за гувернер на Бенгал, но истото го одбил. Хумајун сакал да го казни, но Бега Бгеум се вмешала, и иако залудно, побарала прошка од царот.[10]

Давачка царица

[уреди | уреди извор]

Кога Хумајун умрел во 1556 година, Бега Бегум длабоко тагувала поради смртта на нејзиниот сопруг, па оттогаш го посветила животот на изградба на највеличествениот мавзолеј во империјата, на место во близина на реката Јамуна во Делхи, во спомен на покојниот император.[11] Бега Бегум отишла на аџилак во Мека и Медина во 1564 година, но пред тоа направила подготовки за изградба на мавзолејот. По враќањето во 1567 година, таа водела пензионерски живот во Делхи и го надгледувала проектот.[12]

Изборот на царицата за архитект на мавзолејот бил персискиот архитект Мирак Мирза Гијас.[13] Бега Бегум била заинтересирана за развивање на образованието и затоа основала медреса во близина на мавзолејот. Таа била заслужна и за изградбата на Арапскиот Сарај во близина на гробницата.[14]

Смрт

[уреди | уреди извор]
Гробницата на Хумајун, нарачана од Бега Бегум, каде што подоцна била погребана.

Бега Бегум умрела во 1582 година во Делхи, по кратко боледување. Неа ја оплакувал нејзиниот посинок, императорот Акбар; со кој делела исклучително блиска врска. Акбар, всушност бил толку приврзан за неа што многу луѓе, сметале дека е негова вистинска мајка. Абд ал-Кадир Бадауни (Бадауни) ја нарекол Бега Бегум „втора мајка на императорот [Акбар]“.[15] Акбар го придружувал нејзиното тело до гробот на Хумајун за време на нејзиниот погреб.[16]

Наследство

[уреди | уреди извор]

За време на ерата на Могулите (16-19 век) практиката на пуштање во употреба споменици беше поттикната преку напорите на Бега Бегум со изградбата на гробницата на Хумајун. Овој прв колосален монументален мавзолеј во исламска Индија се смета за рано ремек-дело што влијаело врз дизајнот на подоцнежниот Таџ Махал, врвното достигнување на архитектурата на Могал. Околната градина била, исто така, првата извонредна материјализација на формата на персиската „Чахар Баг“ (четири градини) во Индија. Мавзолејот е најдобриот репрезентативен споменик во индиската престолнина (Дели) на минатото авторитет на Могалската империја.[13]

Наводи

[уреди | уреди извор]

Библиографија

[уреди | уреди извор]

Три мемоари на Хомајун. Том еден: Humáyunnáma и Tadhkiratu'l-wáqíát; Том два: Táríkh-i Humáyún, преведен од персиски од Вилер Такстон. Двојазично издание, Bibliotheca Iranica: Интелектуални традиции, бр. 11 (15 март 2009 година).ISBN 1-56859-178-0ISBN 1-56859-178-0

  1. ↑ „Humayun's Tomb“. Архивирано од изворникот на 25 January 2013. Посетено на 31 January 2013.
  2. ↑ Banerji, S.K. (1938). Humayun Badshah. Oxford University Press. стр. 97, 232.
  3. ↑ Agrawal, C.M., уред. (2001). Indian woman. Delhi: Indian Publishers Distributors. стр. 247. ISBN 9788173412127.
  4. ↑ Burke, S. M. (1989). Akbar, the Greatest Mogul. Munshiram Manoharlal Publishers. стр. 191.
  5. ↑ Erskine, William. A History of India Under the Two First Sovereigns of the House of Taimur, Báber and Humáyun, Volume 2. 1854: Longman, Brown, Green, and Longmans. стр. 445.CS1-одржување: место (link)
  6. ↑ Royal Asiatic Society of Great Britain and Ireland (1917). Journal of the Royal Asiatic Society of Great Britain & Ireland. Cambridge University Press for the Royal Asiatic Society. стр. 552.
  7. ↑ Mukhia, Harbans (2007). The Mughals of India. Chichester: John Wiley & Sons. стр. 69. ISBN 9780470758151.
  8. ↑ Gulbadan Begum (1902). The History of Humāyūn. Royal Asiatic Society. стр. 143.
  9. ↑ Edward James Rap;son, Sir Wolseley Haig, Sir Richard Burn (1968). The Cambridge History of India, Volume 5. Cambridge University Press Archive. The tomb was built by Humayun's widow, Haji Begum, who shared his long exile at the court of the Safavids.CS1-одржување: повеќе имиња: список на автори (link)
  10. ↑ Sharma, Sudha (2016). The Status of Muslim Women in Medieval India (англиски). SAGE Publications India. стр. 184. ISBN 9789351505679.
  11. ↑ Kamiya, Takeo. „HUMAYUN'S TOMB in DELHI“. UNESCO. Посетено на 12 July 2013.
  12. ↑ Neeru Misra; Tanay Misra (2003). The garden tomb of Humayun: an abode in paradise. Aryan Books International. стр. 1.
  13. ↑ 13,0 13,1 Helland, Janice (2005). Cherry, Deborah (уред.). Local/global : Women Artists in the Nineteenth Century. Ashgate. стр. 70. ISBN 9780754631972. Грешка во наводот: Неважечка ознака <ref>; називот „Cherry“ е зададен повеќепати со различна содржина.
  14. ↑ Capper, John (1997). Delhi, the capital of India (AES reprint.. изд.). New Delhi: Asian Educational Services. стр. 81. ISBN 9788120612822.
  15. ↑ Sharma, Sudha (2016). The Status of Muslim Women in Medieval India. SAGE Publications India. стр. 65. ISBN 9789351505679.
  16. ↑ „Mausoleum that Humayun never built“. The Hindu. April 28, 2003. Архивирано од изворникот на December 6, 2007. Посетено на 31 January 2013.