Влегување на Велика Британија во Првата светска војна

Дејли Мејл на 5 август 1914 година

Обединетото Кралство влегло во Првата светска војна на 4 август 1914 година, кога кралот Џорџ V, по истекот на ултиматумот до Германската империја, и објавил војна. Официјалното објаснување се однесувало на заштитата на Белгија како неутрална земја. Главната причина, сепак, била да се спречи францускиот пораз кој ќе ја оставел Германија да ја контролира Западна Европа. На власт била Либералната Партија, со премиерот Х.Х. Асквит и министерот за надворешни работи Едвард Греј. Кабинетот на либералите ја донел одлуката, иако партијата била силно антивоена до последен момент. Конзервативната партија била провоена. Либералите знаеле дека ако се поделат по военото прашање, ќе ја изгубат контролата на Владата во корист на конзервативците.

Заднина

[уреди | уреди извор]
Британската империја во 1914 г

Поголем дел од времето на 19 век, Британија водела надворешна политика позната како прекрасна изолација. Таа се обидувала да ја одржи рамнотежата на силите во Европа без формирње на формални сојузи. Додека Европа се делела на два блока на моќ во текот на 1890-тите, конзервативната влада од 1895-1905 сфатила дека тоа ја изложува Британија на опасност.[1] Ова резултирало со англо-јапонскиот сојуз во 1902 година проследено со посетата на кралот Едвард VII на Париз во 1903 година. Со намалувањето на антибританското чувство во Франција, дошло до формирањето на Антанта Кордијале, во 1904 година. Нејзин прв опиплив ефект била британската поддршка за Франција против Германија во мароканската криза во 1905 година .

Во 1907 година, новата либерална влада се согласила со Англо-руската конвенција. Како и Антантата, Конвенцијата се фокусирала на решавање на колонијалните спорови; но со тоа, го отворила патот за поширока соработка и и дозволила на Британија да ги рефокусира своите поморски ресурси како одговор на германската поморска експанзија.[2]

Агадирската криза од 1911 година поттикнала тајни воени преговори помеѓу Франција и Британија во случај на војна со Германската империја. Британски експедициски сили од 100.000 луѓе би слетале во Франција во рок од две недели од почетокот на војната, додека поморските аранжмани ја доделиле одговорноста за Средоземното Море на француската морнарица. При тоа, Кралската морнарица се грижела за Северното Море и Ла Манш, вклучувајќи ја и Северна Франција.[3]

Антагонизам со Германија

[уреди | уреди извор]
ХМС Дреднот. Договорите од 1902, 1904 и 1907 година со Јапонија, Франција и Русија и дозволиле на Британија да ги рефокусира ресурсите за време на англо-германската поморска трка во вооружување

Во објаснувањето зошто Британија влегла во војна со Германија, британскиот историчар Пол Кенеди (1980), тврдел дека клучен фактор било британското сознание дека Германија брзо станува економски помоќна од Британија. Тоа во суштина не била последица на споровите околу економскиот трговски империјализам, железницата во Багдад, конфронтациите во Источна Европа, многу напорната политичка реторика или домашните групи кои правеле притисок. Германското повторно и постојано потпирање на воена агресија, додека Британија се повеќе се повикува на чувствата за моралност, исто така одиграле улога, особено во прикажувањето на инвазијата на неутрална Белгија како (според германското гледиште) неопходна воена тактика или (според британскиот поглед) длабок морален криминал. Германската инвазија на Белгија не била вистинската причина за војна со Велика Британија. Британската одлука веќе била донесена бидејќи Британците биле повеќе загрижени за судбината на Франција (стр.457-62). Кенеди тврдел дека далеку од тоа е дека главната причина бил стравот на Лондон од повторувањето на војната од 1870 година, кога Прусија и германските држави ја разбиле Франција, би значело дека Германија која брзо се индустријализира, со моќна армија и морнарица, ќе ги контролира Ламанш и северозападна Франција. Британските креатори на политики инсистирале дека тоа ќе биде катастрофа за британската безбедност.[4]

Кристофер Кларк истакнал дека британскиот кабинет на 29 јули 1914 година одлучил дека потписникот на договорот од 1839 година со кој се гарантираат границите на Белгија не ја обврзува да се спротивстави на германската инвазија на Белгија со воена сила.[5]

Одлука за војна

[уреди | уреди извор]

Веднаш по атентатот на 28 јуни на австрискиот надвојвода Франц Фердинанд (наследникот на хабсбуршкиот престол) во босанскиот главен град Сараево, британските весници го осудиле српскиот националистички атентатор Гаврило Принцип. Исто така, генерално биле сочувствителни со Австро- Унгарската монархија. За злосторството, весниците го обвиниле Кралството Србија, со реторика против „фанатиците“, „опасните сили“ и „несовесните агитатори“. Овие написи биле широко споделени низ политичкиот спектар, при што либералните и конзервативните весници го изразиле својот шок и вознемиреност. Сепак, до 27 јули, мислењето на печатот се свртело против Австро-Унгарија. Националниот печат бил поделен по партиска линија. При тоа, конзервативните весници ја нагласувале обврската да ја поддржат Франција, додека либералните весници инсистирале дека Британија нема таква посветеност и треба да остане неутрална.[6][7]

Како што Германија и Русија станале централни играчи во кризата (соодветно поддржувајќи ги Австро-Унгарија и Србија), британските лидери се повеќе имале чувство на посветеност за бранење на Франција. Прво, ако Германија повторно би ја освоила Франција, како што се случило во Француско-пруската војна од 1870 година, таа ќе станела голема закана за британските економски, политички и културни интереси. Второ, била многу нагласена и партизацијата. Либералната партија била поистоветена со интернационализмот и слободната трговија, како и со спротивставување на џингоизмот и војувањето. Спротивно на тоа, Конзервативната партија била идентификувана како партија на национализмот и патриотизмот; Британците очекувале „да покаже капацитет за водење војна“.[8] Либералните гласачи првично барале мир, но биле огорчени кога Германците ја третирале белгиската неутралност како безвреден „остаток хартија“ (зборовите на германскиот канцелар Теобалд фон Бетман Холвег во исмејувањето на Договорот од Лондон). Германија, како дел од масовниот напад врз Франција, ја нападнала северна Франција преку Белгија, рано утрото на 4 август. Белгијците ја повикале Британија за воена помош според договорот од 1839 година, а како одговор Лондон му поставил на Берлин ултиматум кој истекол во 23 часот по лондонско време, а кој бил игнориран. Кралот Џорџ V, истата вечер, и објавил војна на Германија.[9][10]

Пред објавувањето на војната, британските весници дале опширно покривање на кризата, но тоа многу се разликувало од препорачаните политички опции, во основа покривајќи го целиот спектар од мир до војна.[11][12] КП Скот и Манчестер Гардијан спроведувале интензивна кампања против војната. Тие го осудиле „заговорот да не вовлече во војна против интересите на Англија“, тврдејќи дека тоа би претставувало „злосторство против Европа“ и предупредувале дека „ќе го врати назад акумулираниот напредок од половина век“.[13] Политичарот Дејвид Лојд Џорџ му рекол на Скот во вторникот на 4 август 1914 година: „До минатата недела само двајца членови на Кабинетот беа за нашата интервенција во војната, но повредата на белгиската територија целосно ја промени ситуацијата“.[13] Според Изабел В. Хул:

Аника Момбауер правилно ја сумирала сегашната историографија: „Малкумина историчари сè уште би тврделе дека „ силувањето на Белгија“ е вистинскиот мотив за објавувањето на војна од страна на Британија на Германија“. Наместо тоа, улогата на белгиската неутралност различно се толкува како изговор што се користи за мобилизирање на јавното мислење, за да им се обезбеди на засрамените радикали во кабинетот оправдување за напуштање на принципот на пацифизмот и на тој начин останување на функцијата, или - во поконспиративните верзии - како покритие за голи царски интереси.[14]

Откако била објавена војна, одбраната на Белгија наместо Франција била јавната причина за војната. Пропагандните плакати нагласиле дека од Британија се бара да ја заштити неутралноста на Белгија според Лондонскиот договор од 1839 година.[15][16]

Британскиот пропаганден плакат „Парчето хартија - Пријави се денес“ од 1914 година го нагласува германскиот презир кон договорот од 1839 година (потписот на британскиот министер за надворешни работи Лорд Палмерстон видлив на врвот), кој гарантирал белгиска неутралност, како само „парче хартија“ што Германија би го игнорирала.

Дури на 1 август 1914 година, големото мнозинство либерали - и гласачите и членовите на кабинетот - силно се спротивставиле на одење во војна.[17] Германската инвазија на Белгија била толку безобразно кршење на меѓународните права што Либералната партија се согласила за војна на 4 август. Историчарката Зара Штајнер вели:

„Јавното расположение навистина се промени. Белгија се покажа како катализатор што ги ослободи многуте емоции, рационализирања и глорификација на војната кои долго време беа дел од британското мислење. Имајќи морална причина, сите латентни антигермански чувства, поттикнати од долгогодишното поморско ривалство и претпоставено непријателство, излегоа на површина. „Парчето хартија“ се покажа како одлучувачко и за одржување на единството на владата и потоа за обезбедување на фокусна точка за чувствата на јавноста.“[18]

Либералите успеале да ги израмнат своите длабоки поделби околу воената акција. Доколку либералната влада не постапила решително против германската инвазија на Франција, нејзините највисоки лидери, вклучувајќи ги премиерот Н.Х. Аскит, министерот за надворешни работи Едвард Греј, лордот Винстон Черчил и други, ќе даделе оставка. Конзервативната партија ќе можела да формира влада. Лошото постапување со Белгија само по себе не било фундаментална причина за влегувањето на Велика Британија во војната, но тоа било опширно користено како оправдување во воената пропаганда за да се мотивира британскиот народ.[19]

Германската висока команда била свесна дека влегувањето во Белгија може да предизвика британска интервенција, но одлучила дека ризикот е прифатлив; тие очекувале тоа да биде кратка војна, а нивниот амбасадор во Лондон тврдел дека граѓанската војна во Ирска ќе ја спречи Британија да и помогне на Франција.[20]

Историчарите кои ја разгледувале јулската криза обично заклучувале дека Греј:

„не беше голем министер за надворешни работи, туку чесен, воздржан, точен англиски господин... Тој покажа разумно разбирање за европските прашања, цврста контрола на својот персонал и еластичност и такт во дипломатијата, но немаше храброст, немаше имагинација, немаше способност да командува со луѓе и настани. [Во врска со војната] Тој водеше претпазлива, умерена политика, политика која не само што одговараше на неговиот темперамент, туку и го одразуваше длабокиот раскол во Кабинетот, во Либералната партија и во јавното мислење.[21]

Мнозинството од Лабуристичката партија, која како членка на Втората интернационала се спротивставила на војната, исто така се префрлила кон поддршка по германската инвазија на Белгија, со исклучок на некои членови како нејзиниот секретар Ремзи Мекдоналд. Остатокот од раководството на Лабуристичката партија под водство на Артур Хендерсон, пресметало дека војната ќе биде кратка и дека противењето на неа ќе ја чини партијата на следните општи избори.[22]

Канада автоматски се приклучила на војната и енергично регрутирала доброволци.

Ирската криза ставена на чекање

[уреди | уреди извор]

До крајот на јули, британската политика била целосно фокусирана на заканата од можна граѓанска војна во Ирска. Во 1912 година владата го претставила нацрт-законот за ирското самовладеење што го барале ирските националисти. Според условите на Парламентарниот акт од 1911 година, со кој Домот на лордовите го задржал правото да го одложи законодавството до две години, тој закон требало да стапи на сила во 1914 година. Протестантите од Алстер барале посебен третман. До средината на 1914 година, владата нудела шестгодишно исклучување на шесте окрузи кои на крајот ќе станат Северна Ирска, но не и трајно отцепување - она што тие го барале. Двете страни во Ирска шверцувале оружје, формирале милиции со десетици илјади доброволци, регрутирале и биле подготвени да водат граѓанска војна. Самата британска армија била парализирана. За време на инцидентот во Кураг, офицерите се заканиле дека ќе дадат оставка или ќе прифатат отказ наместо да ги почитуваат наредбите да се распоредат во Алстер. Одредени членови на Конзервативната и Унионистичката партија ги поддржале.

На 25 јули се обзнанил австрискиот ултиматум до Србија, а кабинетот сфатил дека војната со Германија е се поверојатна. Законот за самовладеењето на Ирска од 1914 година стапил на сила, но бил суспендиран додека траеле непријателствата, затоа што прашањето за Алстер сè уште не било решено.[23] Греј, на британскиот парламент на 3 август, изјавил: „Единствена светла точка во целата оваа ужасна ситуација е Ирска. Размислување што сметаме дека треба да го земеме предвид.“[24]

Империјата во војна

[уреди | уреди извор]

Објавувањето на војната од страна на кралот автоматски ги вклучила сите доминации, колонии и протекторати на Британската империја. Многу од нив дале значителен придонес во воените напори на сојузниците, како во обезбедувањето војници, така и во цивилните работници.

Литература

[уреди | уреди извор]
  • Мацке, Ребека Беренс . . Одвраќање преку сила: Британската поморска моќ и надворешна политика под Пакс Британика (2011) онлајн[мртва врска]
  • Mowat, RB „Велика Британија и Германија во почетокот на дваесеттиот век“ Англиски историски преглед (1931) 46#183 стр. 423–441 онлајн
  • Мареј, Мишел. „Идентитет, несигурност и политика на големи сили: трагедијата на германските поморски амбиции пред Првата светска војна“. Безбедносни студии 19.4 (2010): 656-688. онлајн[мртва врска]</link>
  • Нилсон, Кит. Британија и последниот цар: Британската политика и Русија, 1894-1917 (1995) онлајн Архивирано на 17 јуни 2019 г.
  • Оте, ТГ Јулската криза: Светското потекло во војна, лето 1914 година (Кембриџ УП, 2014). онлајн преглед Архивирано на 8 март 2021 г.
  • Paddock, Troy RE A Call to Arms: Propaganda, Public Opinion, and Newspapers in the Great War (2004) онлајн Архивирано на 21 јули 2019 г. </link>
  • Педфилд, Питер . Големата поморска трка: англо-германско поморско ривалство 1900-1914 (2005)
  • Papayoanou, Paul A. „Меѓузависноста, институциите и рамнотежата на моќта: Британија, Германија и Првата светска војна“. Меѓународна безбедност 20.4 (1996): 42-76.
  • Рич, Норман. Дипломатија на големите сили: 1814-1914 (1991), сеопфатно истражување
  • Ритер, Герхард. The Sword and the Sceptre, Vol. 2-Европските сили и Вилхеменската империја 1890-1914 година (1970) Ја опфаќа воената политика во Германија и исто така во Франција, Британија, Русија и Австрија.
  • Schmitt, Bernadotte E. "Triple Alliance and Triple Antante, 1902-1914." Американски историски преглед 29.3 (1924): 449-473. во ЈСТОР
  • Шмит, Бернадот Еверли. Англија и Германија, 1740-1914 (1916). онлајн
  • Скот, Џонатан Френч. Пет недели: Напливот на јавното мислење во пресрет на Големата војна (1927) стр. 99–153 онлајн Архивирано на 21 јули 2019 г. </link> .
  • Селигман, Метју С. "Служба подготвена за целосна војна? Состојбата на кралската морнарица во јули 1914 година." Англиски историски преглед 133.560 (2018): 98-122 онлајн

Наводи

[уреди | уреди извор]
  1. ↑ Avner Cohen, "Joseph Chamberlain, Lord Lansdowne and British foreign policy 1901–1903: From collaboration to confrontation." Australian Journal of Politics & History 43#2 (1997): 122-134.
  2. ↑ Massie, Robert (2007). Dreadnought: Britain, Germany, and the Coming of the Great War (2013. изд.). Vintage. стр. 466–468. ISBN 978-0099524021.
  3. ↑ Jenkins, Roy (1964). Asquith (1988 Revised and Updated. изд.). Harpers Collins. стр. 242–245. ISBN 978-0002173582.
  4. ↑ Kennedy, Paul M (1980). The rise of the anglo-german antagonism: 1860-1914. London: Allen & Unwin. стр. 464–70. ISBN 9780049400641.
  5. ↑ Christopher Clark, The Sleepwalkers (2012) p. 539.
  6. ↑ Meilyr Powel, "The Welsh press and the July Crisis of 1914." First World War Studies 8.2-3 (2017): 133-152.online[мртва врска][мртва врска]
  7. ↑ Adam James Bones, "British National Dailies and the Outbreak of War in 1914." International History Review 35.5 (2013): 975-992.
  8. ↑ Trevor Wilson, The Downfall of the Liberal Party 1914-1935 (1966) p 51.
  9. ↑ Nilesh, Preeta (2014). „Belgian Neutrality and the First world War; Some Insights“. Proceedings of the Indian History Congress. 75: 1014. JSTOR 44158486.
  10. ↑ Adrian Gregory, "A Clash of Cultures: The British Press and the Opening of the Great War," in A Call to Arms: Propaganda, Public Opinion, and Newspapers in the Great War, edited by Troy R. E. Paddock, (Praeger, 2004) pp 15–49.
  11. ↑ Hale, Publicity and Diplomacy: With Special Reference to England and Germany, 1890-1914 (1940) pp 446-70.
  12. ↑ Scott, Five Weeks: The Surge of Public Opinion on the Eve of the Great War (1927) pp 99–153
  13. ↑ 13,0 13,1 Travis, Alan (2 August 2014). „First world war: how the Manchester Guardian fought to keep Britain out of conflict“. The Guardian. Посетено на 2 April 2020.
  14. ↑ Isabel V. Hull, A Scrap of Paper: Breaking and Making International Law during the Great War (Cornell UP, 2014) p, 33
  15. ↑ Bentley B. Gilbert, "Pacifist to interventionist: David Lloyd George in 1911 and 1914. Was Belgium an issue?." Historical Journal 28.4 (1985): 863-885.
  16. ↑ Zara S. Steiner, Britain and the origins of the First World War (1977) pp 235-237.
  17. ↑ Catriona Pennell (2012). A Kingdom United: Popular Responses to the Outbreak of the First World War in Britain and Ireland. OUP Oxford. стр. 27. ISBN 9780199590582.
  18. ↑ Zara S. Steiner, Britain and the Origins of the First World War (1977) p 233.
  19. ↑ Stephen J. Lee (2005). Aspects of British Political History 1914-1995. Routledge. стр. 21–22. ISBN 9781134790401.
  20. ↑ Asquith, Margot (2014). Brock, Michael; Brock, Elinor (уред.). Margot Asquith's Great War Diary 1914-1916: The View from Downing Street (Kindle. изд.). OUP Oxford; Reprint edition. стр. 852–864. ISBN 978-0198737728.
  21. ↑ Clayton Roberts and David F. Roberts, A History of England, Volume 2: 1688 to the present. Vol. 2 (3rd edition, 1991) p. 722.
  22. ↑ Thorpe, Andrew (1997), „The Surge to Second-Party Status, 1914–22“, A History of the British Labour Party (англиски), London: Macmillan Education UK: 32–33, doi:10.1007/978-1-349-25305-0_3, ISBN 978-0-333-56081-5, Посетено на 2022-06-16
  23. ↑ J. A. Spender and Cyril Asquith. Life of Herbert Henry Asquith, Lord Oxford and Asquith (1932 ) vol 2 p 55.
  24. ↑ „Statement by Sir Edward Grey 03 August 1914“. Hansard. Посетено на 2 April 2020.