Италијанци во Хрватска

Селото Грожњан е единствената општина во Хрватска со мнозинско население што зборува италијански

Италијанците од Хрватска — автохтоно историско национално малцинство признаено со Уставот на Хрватска. Како такви, тие избираат специјален претставник во хрватскиот парламент. [1] Постои италијанска унија на Хрватска и Словенија (хрватски: Talijanska Unija, словенечки: Italijanska Unija), која е хрватско-словенечка заедничка организација со нејзина главна местоположба во Риека, Хрватска и нејзина секундарна во Копер, Словенија.

Постојат две главни групи Италијанци во Хрватска, врз основа на географското потекло:

  • истарски Италијанци
  • далматински Италијанци

Нивниот број драстично се намалил по Истарско-Далматинскиот егзодус (1943-1960). Според хрватскиот попис од 2011 година, Италијанците во Хрватска се 17.807, или 0,42% од вкупното хрватско население. Тие претежно живеат во округот Истра. [2] Од 2010 година, италијанскиот јазик официјално се користи во осумнаесет хрватски општини. [3]

Историја

[уреди | уреди извор]
Портрет слика на падот на Република Венеција (1797): абдикација на последниот Дужд, Лудовико Манин

Преку освојувања, Република Венеција, од 9 век до 1797 година, кога била освоена од Наполеон, ја проширила својата доминација на крајбрежните делови на Истра и Далмација. [4] Пула/Пола претставувал важен центар на уметноста и културата за време на италијанската ренесанса. [5] Крајбрежните области и градовите на Истра потпаднале под венецијанско влијание во 9 век. Во 1145 година, градовите Пула, Копер и Изола се кренале против Република Венеција, но биле поразени и оттогаш станале дополнително контролирани од Венеција. [6] На 15 февруари 1267 година, Пореч бил формално приклучен на венецијанската држава. [7] Набргу потоа следеле и други крајбрежни градови. Република Венеција постепено доминирала во целата крајбрежна област на западна Истра и областа до Пломин на источниот дел на полуостровот. Далмација прво била дадена на Република Венеција во 1409 година, но Венецијанската Далмација не била целосно консолидирана од 1420 година. [8]

Од средниот век, бројот на словенски луѓе во близина и на брегот на Јадранско Море постојано се зголемувал, поради нивното ширење на населението и поради притисокот од Османлиите кои ги туркале од југ и исток. [9] [10] Ова довело до тоа луѓето со италични јазици да станат сè поограничени во урбаните области, додека селата биле населени со Словени, со одредени изолирани исклучоци. [11] Посебно, населението било поделено на урбано-крајбрежни заедници (главно говорители на романски јазици) и рурални заедници (главно словенски говорници), со мали малцинства од морласи и истророманци . [12] Од средниот век до 19 век, италијанските и словенските заедници во Истра и Далмација живееле мирно рамо до рамо бидејќи не ја познавале националната идентификација, имајќи предвид дека генерички се дефинирале како „Истрајци“ и „Далматинци“, од „романиската“. “ или „словенска“ култура. [13]

По падот на Наполеон (1814), Истра, Кварнер и Далмација биле припоени кон Австриското Царство. [14] Многу Истарски Италијанци и Далматинци гледале со симпатии кон движењето за обединување на Италија. [15] Меѓутоа, по Третата италијанска војна за независност (1866), кога Австријците ги отстапиле регионите Венето и Фриули на новоформираното Кралство Италија, Истра и Далмација останале дел од Австроунгарското Царство, заедно со другите области каде што се зборувало италијански, на источен Јадран. Ова предизвикало постепен пораст на италијанскиот иредентизам кај многу Италијанци во Истра, Кварнер и Далмација, кои барале обединување преку Јулијанскиот марш, Кварнер и Далмација со Италија. Италијанците во Истра, Кварнер и Далмација го поддржале италијанскиот Ризорџименто: како последица на тоа, Австријците ги гледале Италијанците како непријатели и ги фаворизирале словенските заедници Истра, Кварнер и Далмација. [16]

Австриска лингвистичка карта од 1896 година. Во зелено областите каде што Словените биле мнозинство од населението, во портокалово областите каде што истарските Италијанци и далматинските Италијанци биле мнозинство од населението. Границите на Венецијанска Далмација во 1797 година се ограничени со сини точки.

За време на состанокот на Советот на министри од 12 ноември 1866 година, царот Франц Јозеф I од Австрија го претставил широкиот проект насочен кон германизација или словенизација на областите на царството со италијанско присуство: [17]

Франц Јозеф I од Австрија, Совет на круната од 12 ноември 1866 година[18][19]

Неговото Височество ја изрази прецизната наредба да се преземе одлучно дејство против влијанието на италијанските елементи кои сè уште се присутни во некои региони на круната и, соодветно заземајќи ги работните места на јавни, судски места, како и со влијание на печатот, работата. во Јужен Тирол, Далмација и Приморски за германизација и словенизација на овие територии според околностите, со енергија и без никаков поглед. Неговото Височество ги повикува централните канцеларии на силна должност да продолжат на овој начин кон она што е воспоставено.

Истарските Италијанци биле повеќе од 50% од вкупното население на Истра со векови, [20] додека сочинувале околу една третина од населението во 1900 година . Далмација, особено нејзините поморски градови, некогаш имала значително местно етничко италијанско население (Далматински Италијанци), што сочинувало 33% од вкупното население на Далмација во 1803 година, [21] но тоа било намалено на 20% во 1816 година [22] Во Далмација имало постојан пад на италијанското население, во контекст на репресија која исто така добила насилни конотации. [23] Во овој период Австријците спроведувале агресивна антииталијанска политика преку присилна словенизација на Далмација. Според австрискиот попис, далматинските Италијанци сочинувале 12,5% од населението во 1865 година. [24] На австроунгарскиот попис од 1910 година, Истра имала население од 57,8% словенски граѓани (хрватски и словенечки) и 38,1% што зборувале италијански јазик. [25] За Австриското Кралство Далмација, (т.е. Далмација), процентите од 1910 година биле 96,2% словенски и 2,8% италијански. [26] Во Риека Италијанците биле релативно мнозинство во општината (48,61% во 1910 година), а покрај големата хрватска заедница (25,95% во истата година), имало и унгарско малцинство (13,03%). Според официјалниот хрватски попис од 2011 година, во Риека има 2,445 Италијанци (еднакво на 1,9% од вкупното население). [27]

Пропорција на далматински Италијанци во областите на Далмација во 1910 година, според австроунгарскиот попис

Италијанското население во Далмација било концентрирано во поголемите градови. Во градот Сплит во 1890 година имало 1,969 далматинци Италијанци (12,5% од населението), во Задар 7,423 (64,6%), во Шибеник 1,018 (14,5%) и во Дубровник 331 (4,6%). [28] Во другите далматински места, според австриските пописи, далматинските Италијанци доживеале ненадејно намалување: во дваесетте години 1890-1910 година, во Раб од 225 бројот се намалил на 151, во Вис од 352 на 92, во Паг од 787 на 23, целосно исчезнувајќи на речиси сите места во внатрешноста.

Политиката на соработка со месните Срби, инаугурирана од Царатино Гилјанович и Рагусео Џовани Авоскани, потоа им дозволила на Италијанците да ја освојат општинската администрација на Дубровник во 1899 година. Во 1909 година италијанскиот јазик го изгубил својот статус како официјален јазик на Далмација во корист единствено на хрватскиот (претходно и двата јазици биле признати): така што италијанскиот повеќе не можел да се користи во јавната и административната сфера. [29] Овие мешања, заедно со други дејствија за помош на словенската етничка група кое царството го смета за поверна на круната, ја влошило ситуацијата со потхранување на најекстремните и најреволуционерните струи.

  • По Првата светска војна, со припојувањето на поголемиот дел од Далмација кон Југославија, се случил егзодусот на неколку илјади италијански далматинци во Задар и Италија. Италијанското државјанство било доделено на неколкумина преостанати, концентрирани главно во Сплит и Дубровник по Рапалскиот договор (1920). Задар, чие население било претежно италијанско (66,29% во градот Задар, според пописот од 1910 година), бил припоен кон Кралството Италија заедно со Истра во 1920 година. Риека била припоена кон Италија во 1924 година (Римски договор).
  • За краток период за време на инвазијата на Југославија (1941-1943) во Кралството Италија била вметната управата на Далмација, со три провинции: Задар, Сплит и Котор.
  • По Втората светска војна, цела Далмација и речиси цела Истра биле припоени кон Југославија. Повеќето Италијанци тргнале по патот на егзодусот, таканаречениот Истарско-Далматински егзодус, кој предизвикал емиграција на помеѓу 230.000 и 350.000 истарски Италијанци и далматински Италијанци, [30] [31] и кој траел од 1943 година до доцните 1950-ти. Италијанците кои останале во Југославија, собрани во Италијанскиот сојуз, биле признати како национално малцинство, со свое знаме.

Италијанската заедница во Хрватска денес

[уреди | уреди извор]
Процентот на италијански јазик во Хрватска поделен по општини, според хрватскиот попис од 2011 година [32]

Италијанците во Хрватска претставуваат резидуално малцинство од оние домородни италијански популации кои со векови и во голем број ги населувале бреговите на Истра и главните градови на оваа и бреговите и островите Далмација, кои биле територии на Република Венеција. По освојувањето на Наполеон и неговото донирање на териториите кои припаѓале на античката Венецијанска Република на Хабсбуршката Монархија, ова италијанско население морало да се подложи на австроунгарската моќ. По Првата светска војна, голем дел од истарските и далматинските територии преминале во Кралството Италија, зајакнувајќи го италијанското мнозинство во Истра и Далмација. Овие популации биле со италијански јазик и култура, зборувале венецијански дијалект и живееле како мнозинство од населението во Истра и Далмација до Втората светска војна. По наци-фашистичката окупација на Балканот, словенското население следејќи го партизанскиот командант Тито започнале прогон на италијанското население кое неколку векови ги населувало Истра и Далмација. Поради страв од етничка одмазда од страна на словенските популации, мнозинството Италијанци од Истра и Далмација се втурнале во вистински егзодус кон Трст и Тривенето. Последователно, голем дел од нив биле префрлени од властите на Италијанската Република во јужниот дел на Лацио и Сардинија каде што формирале бројни месни заедници. 34.345 Италијанци живееле во Хрватска од пописот спроведен во Хрватска на 29 јуни 2014 година, преку самопотврдување (податоци од Италијанската унија): според официјалните податоци на пописот од 2001 година, 20.521 се изјасниле дека зборуваат мајчин италијански јазик [33] и 19.636 изјавиле дека се од италијанско етничко потекло [34]). Италијанските Хрвати создаваат 51 локална италијанска национална заедница и се организирани во Италијанската Унија (UI).

Според Маурицио Тремул, претседател на извршниот совет на Италијанската Унија, пописните податоци во делот во кој се бара да се изјасни етничката припадност се малку искривени поради „почитуваниот страв“ кон цензорите кои не користат италијански ниту двојазичен форми. Хрватскиот попис во 2011 година за првпат користел нова методологија, така што секој што не бил жител на територијата или не бил пронајден дома, не бил анкетиран. [35]

Италијанците главно живеат во областа Истра, островите Кварнер и Риека. Во крајбрежната Далмација останале само 500, речиси сите во Задар и Сплит.

Италијанците се признати со некои општински статути како домородно население: во дел од Истра (и во хрватскиот истарски регион, во четирите крајбрежни општини на Словенија), во делови од регионот Риека (Приморско-горска жупанија) и во Архипелагот Лошињ, додека во остатокот од Кварнер и во Далмација не им се доделува посебен статус.

Во градот Риека, каде што се наоѓа најголемиот весник на италијански јазик во Хрватска, како и некои училишта на италијански, официјално живеат околу 2300 Италијанци, иако месната италијанска заедница во Риека има приближно 7500 членови.

Домородното венецијанско население (северо-западна Истра и Далмација) и народите кои зборуваат на истарски од југозападниот брег на Истра биле вклучени во оваа италијанска етничка група.

Во текот на 19 век, значителен број италијански занаетчии се преселиле да живеат во Загреб и Славонија (Пожега), каде што сè уште живеат голем број од нивните потомци. Во Загреб била формирана локална заедница на Италијанци, која главно ги собира меѓу своите членови неодамнешните имигранти од Италија, како и прилично голем број Истарци кои зборуваат италијански јазик, кои се преселиле во главниот град.

Во хрватската Истра - помеѓу градовите Валдарса и Сејане - постои малата етничка заедница Истроромани, население по потекло од Романија чиј јазик, латински и романски, е во опасност од исчезнување во корист на хрватскиот. За време на фашизмот овие Истроромени се сметале за етнички Италијанци поради нивното мешање во текот на средниот век со потомците на ладинското население од римска Истра, и им било гарантирано основното учење на нивниот мајчин јазик. [36]

Според пописот од 2001 година, општините во Хрватска со најголем процент на жители кои зборуваат италијански биле сите во Истра (главно во областите на поранешната зона Б на слободната територија Трст):

  • Грожњан: 66,11%
  • Бртонигла: 41,29%
  • Бује: 39,66%
  • Опртал: 32,11%
  • Бале: 22,54%
  • Умаго : 20,70%
  • Водњан: 20,03%

Грисињана (на хрватски „Грожњан“) е единствениот град со апсолутно италијанско говорно мнозинство во Хрватска: над 2/3 од граѓаните сè уште зборуваат италијански и на пописот од 2001 година над 53% се изјасниле себеси дека мајчин јазик им е италијанскиот, додека Галесано (во Хрватската „Галижана“) Дигнано (на хрватски „Водњан“) со 60% од италијанското население е населен центар на Истра со најголем процент на Италијанци.

Градови и општини со над 5% од населението на Италијанци:

Хрватизација

[уреди | уреди извор]

 


Знаме на Знаме на Италијанците во Хрватска
Narodna zastava Talijana u Hrvatskoj
Bandiera degli italiani di Croazia
}}
Сразмер 1:2[37]
Опис Вертикална тробојка од зелена, бела и црвена боја
Истарски регион на Хрватска: распространетост на италијански говорители по општини на пописот од 2001 година.

Италијано-Хрватите доживеале процес на хрватизација во изминатите два века. Овој процес бил голем особено во Далмација, каде во 1803 година биле присутни 92.500 далматински Италијанци, што е еднакво на 33% од вкупното население на Далмација, [38] намалено во 1910 година на 18.028 (2,8%). [39] Во 2001 година во Далмација биле избројани околу 500 далматински Италијанци. Конкретно, според официјалниот хрватски попис од 2011 година, во Сплит имало 83 далматински Италијанци (еднакво на 0,05% од вкупното население), 16 во Шибеник (0,03%) и 27 во Дубровник (0,06%). [40] Според официјалниот хрватски попис од 2021 година, во Задар имало 63 далматински Италијанци (еднакво на 0,09% од вкупното население). [41]

Италијанците практично исчезнале од островите во средна и јужна Далмација за време на владеењето на Тит, додека во времето на обединувањето, Италијанците сè уште биле многубројни во Лиса и другите далматински острови.

Последниот удар врз италијанското присуство во Далмација и во некои области на Кварнер и Истра се случило во октомври 1953 година, кога италијанските училишта во комунистичка Југославија биле затворени, а учениците се преселиле во хрватските училишта.

Во Лагоста (на хрватски Ластово), која му припаѓала на Кралство Италија од 1918 до 1947 година, сè уште има некои италијанско-хрватски семејства кои денес не се целосно хрватски.

Лагоста и Пелагоса (Ластово и Палагружа)

[уреди | уреди извор]

Островот Лагоста (Ластово) бил во составот на Италија од 1920 година до крајот на Втората светска војна. [42] [43] Додека до 1910 година присуството на италијанските говорници на островот било мало (8 на територијата на општината од вкупно 1.417 жители), во 1920-тите и 1930-тите неколку семејства на италијански далматинци се преселиле од областите на Далмација, Југославија. Во 1930-тите, околу половина од жителите зборувале италијански, но речиси целосно емигрирале по завршувањето на Втората светска војна.

Некои семејства кои го користат венецијанскиот или италијанскиот јазик сè уште се присутни на островот Лесина, каде што на југот било промовирано создавањето на седиштето на Италијанската Унија - именувана по писателот Лезињано Џовани Франческо Бионди - за сите Италијанци од Далмација.

Пелагоса (и нејзиниот мал архипелаг) била населена заедно со блиските острови Тремити од Фердинандо II од Кралството Двете Сицилии во 1843 година со рибари од Ишија, кои продолжиле да го зборуваат дијалектот од потеклото таму. Обидот не успеал и неколкуте рибари емигрирале кон крајот на 19 век. За време на фашизмот, италијанските власти преселеле некои рибари од Тремити, кои го напуштиле островот кога тој официјално преминал во Југославија во 1947 година. Архипелагот Пелагоса е ненаселен.

Знаме

[уреди | уреди извор]
Препознавајќи го и почитувајќи го неговото културно и историско наследство, Градот Риека обезбедува употреба на својот јазик и пишување на италијанското домородно национално малцинство во јавните работи кои се однесуваат на сферата на самоуправа на градот Риека. Градот Фиме, во рамките на своите можности, обезбедува и ја поддржува образовната и културната активност на припадниците на домородното италијанско малцинство и неговите институции.[44]
Знаме на југословенското италијанско малцинство

Италијанците од Хрватска имаат етничко знаме. Тоа е знаме на Италија со сооднос 1:2. Знамето е воведено врз основа на одлуките на Италијанската Унија која дејствува на територијата на Словенија и Хрватска како највисок орган на малцинска самоуправа на италијанското малцинство во Хрватска и Словенија.

Образование и италијански јазик

[уреди | уреди извор]

Во многу општини во Истарскиот регион (Хрватска) постојат двојазични статути, а италијанскиот јазик се смета за коофицијален јазик. Предлогот италијанскиот да се подигне на официјален јазик, како во Истарскиот регион, се дискутира со години.

Покрај училиштата на хрватски јазик, во Истра има и градинки во Бује /Буие, Бртонигла /Вертенеглио, Новиград /Читанова, Умаг /Умаго, Пореч /Паренцо, Врсар /Орсера, Ровињ /Ровињо, Бале /Вале, Водњан / Дињано, Пола и Лабин /Албона, како и основните училишта во Бује/Буие, Бртонигла/Вертенеглио, Новиград/Читанова, Умаг/Умаго, Пореч/Паренцо, Водњан/Дињано, Ровињ/Ровињо, Бејл/Вале и Пула/Пола, исто така како пониски средни училишта и високи средни училишта во Бује/Буие, Ровињ/Ровињо и Пула/Пола, сите со италијански јазик како наставен јазик.

Италијанско средно училиште во Риека/Фиме

Градот Риека во регионот Кварнер има италијански градинки и основни училишта, а има и италијанско средно училиште во Риека. [45] Градот Мали Лошињ /Лусинпиколо во регионот Кварнер/Карнаро има италијанска детска градинка.

Во Задар, во регионот Далмација, месната заедница на Италијанци побарала создавање на градинка на италијански јазик од 2009 година. По значителното противење на владата,[46] [47] со наметнување на национален филтер кој наметнувал обврска за поседување италијанско државјанство за регистрација, на крајот во 2013 година била отворена во која се сместени првите 25 деца. [48] Оваа градинка е првата италијанска образовна институција отворена во Далмација по затворањето на последното италијанско училиште, кое таму функционирало до 1953 година.

Според податоци од 2017 година, едно хрватско основно училиште понудило изучување на италијанскиот јазик како странски јазик. Активирани се и курсеви по италијански јазик во средно училиште и на книжевно-филозофскиот факултет. [49] Се проценува дека 14% од Хрватите зборуваат италијански како втор јазик, што е еден од највисоките проценти во Европската Унија. [50]

Наводи

[уреди | уреди извор]
  1. ↑ „Pravo pripadnika nacionalnih manjina u Republici Hrvatskoj na zastupljenost u Hrvatskom saboru“. Zakon o izborima zastupnika u Hrvatski sabor (хрватски). Croatian Parliament. Посетено на 2011-12-29.
  2. ↑ 2011 Croatian census
  3. ↑ „LA LINGUA ITALIANA E LE SCUOLE ITALIANE NEL TERRITORIO ISTRIANO“ (италијански). стр. 161. Посетено на 30 May 2023.
  4. ↑ Alvise Zorzi, La Repubblica del Leone. Storia di Venezia, Milano, Bompiani, 2001, ISBN 978-88-452-9136-4., pp. 53-55 (in italian)
  5. ↑ Prominent Istrians
  6. ↑ „Historic overview-more details“. Istra-Istria.hr. Istria County. Посетено на 19 December 2018.[мртва врска]
  7. ↑ John Mason Neale, Notes Ecclesiological & Picturesque on Dalmatia, Croatia, Istria, Styria, with a visit to Montenegro, pg. 76, J.T. Hayes - London (1861)
  8. ↑ „Dalmatia history“. Посетено на 10 July 2022.
  9. ↑ „Archived copy“. Архивирано од изворникот на 9 June 2010. Посетено на 23 April 2010.CS1-одржување: архивиран примерок како наслов (link)
  10. ↑ „Region of Istria: Historic overview-more details“. Istra-istria.hr. Архивирано од изворникот на 11 June 2007. Посетено на 9 June 2016.
  11. ↑ Jaka Bartolj. „The Olive Grove Revolution“. Transdiffusion. Архивирано од изворникот на 18 September 2010. While most of the population in the towns, especially those on or near the coast, was Italian, Istria's interior was overwhelmingly Slavic – mostly Croatian, but with a sizeable Slovenian area as well.
  12. ↑ "Italian islands in a Slavic sea". Arrigo Petacco, Konrad Eisenbichler, A tragedy revealed, p. 9.
  13. ↑ „"L'Adriatico orientale e la sterile ricerca delle nazionalità delle persone" di Kristijan Knez; La Voce del Popolo (quotidiano di Fiume) del 2/10/2002“ (италијански). Архивирано од изворникот на 2021-02-22. Посетено на 10 May 2021.
  14. ↑ „L'ottocento austriaco“ (италијански). 7 March 2016. Посетено на 11 May 2021.
  15. ↑ „Trieste, Istria, Fiume e Dalmazia: una terra contesa“ (италијански). Посетено на 2 June 2021.
  16. ↑ Die Protokolle des Österreichischen Ministerrates 1848/1867. V Abteilung: Die Ministerien Rainer und Mensdorff. VI Abteilung: Das Ministerium Belcredi, Wien, Österreichischer Bundesverlag für Unterricht, Wissenschaft und Kunst 1971
  17. ↑ Die Protokolle des Österreichischen Ministerrates 1848/1867. V Abteilung: Die Ministerien Rainer und Mensdorff. VI Abteilung: Das Ministerium Belcredi, Wien, Österreichischer Bundesverlag für Unterricht, Wissenschaft und Kunst 1971, vol. 2, p. 297. Citazione completa della fonte e traduzione in Luciano Monzali, Italiani di Dalmazia. Dal Risorgimento alla Grande Guerra, Le Lettere, Firenze 2004, p. 69.)
  18. ↑ Die Protokolle des Österreichischen Ministerrates 1848/1867. V Abteilung: Die Ministerien Rainer und Mensdorff. VI Abteilung: Das Ministerium Belcredi, Wien, Österreichischer Bundesverlag für Unterricht, Wissenschaft und Kunst 1971
  19. ↑ Jürgen Baurmann, Hartmut Gunther and Ulrich Knoop (1993). Homo scribens : Perspektiven der Schriftlichkeitsforschung (германски). Walter de Gruyter. стр. 279. ISBN 3484311347.
  20. ↑ „Istrian Spring“. Посетено на 24 October 2022.
  21. ↑ Seton-Watson, Christopher (1967). Italy from Liberalism to Fascism, 1870–1925. Methuen. стр. 107. ISBN 9780416189407.
  22. ↑ Dalmazia (италијански), III, Treccani, 1970, стр. 729
  23. ↑ Raimondo Deranez (1919). Particolari del martirio della Dalmazia (италијански). Ancona: Stabilimento Tipografico dell'Ordine.[мртва врска]
  24. ↑ Peričić, Šime (2003-09-19). „O broju Talijana/talijanaša u Dalmaciji XIX. stoljeća“. Radovi Zavoda za povijesne znanosti HAZU u Zadru (хрватски) (45): 342. ISSN 1330-0474.
  25. ↑ „Spezialortsrepertorium der österreichischen Länder I-XII, Wien, 1915–1919“. Архивирано од изворникот на 29 May 2013. Посетено на 10 May 2021.
  26. ↑ „Spezialortsrepertorium der österreichischen Länder I-XII, Wien, 1915–1919“. Архивирано од изворникот на 2013-05-29.
  27. ↑ „Croatian Bureau of Statistics“. Посетено на 27 February 2019.
  28. ↑ Guerrino Perselli, I censimenti della popolazione dell'Istria, con Fiume e Trieste e di alcune città della Dalmazia tra il 1850 e il 1936, Centro di Ricerche Storiche - Rovigno, Unione Italiana - Fiume, Università Popolare di Trieste, Trieste-Rovigno, 1993
  29. ↑ Dalmazia (италијански), III, Treccani, 1970, стр. 730
  30. ↑ Thammy Evans; Rudolf Abraham (2013). Istria. Bradt Travel Guides. стр. 11. ISBN 9781841624457.
  31. ↑ James M. Markham (6 June 1987). „Election Opens Old Wounds in Trieste“. The New York Times. Посетено на 9 June 2016.
  32. ↑ Croatian Bureau of Statistics - Census of Population, Householdes and Dwellings, 2011
  33. ↑ „2001 Census“. Архивирано од изворникот на 2021-04-27. Посетено на 2024-04-11.
  34. ↑ „2001 Census“. Архивирано од изворникот на 2016-03-04. Посетено на 2024-04-11.
  35. ↑ „Il passaporto sotto al cuscino“. Salto.bz. 2018-01-25. Посетено на 2020-05-17.
  36. ↑ Another ethnic group originally of Romance language is that of the Morlacchi, a historical population deriving - according to the majority theories - from the ancient Latinized populations of the Dalmatian hinterland, subsequently Slavic.
  37. ↑ The FAME: Hrvatska – nacionalne manjine
  38. ↑ Seton-Watson, Christopher (1967). Italy from Liberalism to Fascism, 1870–1925. Methuen. стр. 107. ISBN 9780416189407.
  39. ↑ Tutti i dati in Š.Peričić, O broju Talijana/talijanaša u Dalmaciji XIX. stoljeća, in Radovi Zavoda za povijesne znanosti HAZU u Zadru, n. 45/2003, p. 342
  40. ↑ „Central Bureau of Statistics“. Архивирано од изворникот на 2013-11-15. Посетено на 27 August 2018.
  41. ↑ „Central Bureau of Statistics“. Архивирано од изворникот на 2021-06-19. Посетено на 25 January 2023.
  42. ↑ „ZARA“ (италијански). Посетено на 6 January 2024.
  43. ↑ „L'11 luglio di cent'anni fa l'Italia occupava l'isola di Pelagosa“ (италијански). Посетено на 6 January 2024.
  44. ↑ Government use of the Italian language in Rijeka
  45. ↑ „Byron: the first language school in Istria“. www.byronlang.net (англиски). Посетено на July 20, 2018.
  46. ↑ Reazioni scandalizzate per il rifiuto governativo croato ad autorizzare un asilo italiano a Zara
  47. ↑ Zara: ok all'apertura dell'asilo italiano
  48. ↑ Aperto “Pinocchio”, primo asilo italiano nella città di Zara
  49. ↑ „L'italiano con modello C a breve in una scuola di Zara“. Архивирано од изворникот на 10 April 2018. Посетено на 9 April 2018.
  50. ↑ Directorate General for Education and Culture; Directorate General Press and Communication (2006), Europeans and their Languages (PDF), Архивирано од изворникот (PDF) на 2016-04-14, Посетено на 2010-03-11

Литература

[уреди | уреди извор]