Нестинарство

Обред на одење по оган

Нестинарство (грчки: αναστενάρια, бугарски: нестинарство) — традиционален обред на одење со боси нозе по оган со екстатичен танц кој се изведува во некои села во Северна Грција и Јужна Бугарија. Заедниците каде се слави овој обред потекнуваат од бегалците кои влегле во Грција од Источна Тракија по Балканските војни од 1911-1912 година и размената на населението меѓу Грција и Турција во 1923 година.

Обреден циклус

Бугарските и грчките села изведуваат единствен годишен обреден циклус, кој започнува на 21-ви мај и завршува на 23-ти мај секоја година. Централните ликови на оваа традиција се Свети Константин и Света Елена, но сите значајни денови во овој циклус се совпаѓаат со важните денови во грчкиот православен календар и се поврзани со различни христијански светци. Двата главни настани во овој циклус се два големи фестивали, еден во јануари и особено еден во мај, посветен на овие двајцата светци. Секој од фестивалите трае 3 дена и вклучува различни поворки, музика и танцување и жртвување на животни. Фестивалот кулминира со обред на одење по оган, каде учесниците, кои ги носат иконите на светите Константин и Елена, танцуваат екстатично со часови пред да влезат во огнот и да одат боси над сјајно црвениот жар, а огнот не ги гори.

Секоја заедница на нестинарите има посебно светилиште познато како конаки, каде што се поставени нивните свети икони, како и „знаците“ на светителите (семадија), заветите и црвените марами закачени на иконите. Така ноќта пред празникот, 20 мај, Свети Константин и Света Елена, тие се собираат да играат на музиката на тракиската лира и тапан. По некое време веруваат дека може да бидат „запленети“ од свети Константин и да влезат во транс. Утрото на денот на светците, 21 мај, се собираат на конаки и одат до бунарот за да бидат благословени со осветена вода и жртвуваат животни. Правилата за природата на ѕверките што треба да се убијат се прецизни, но се разликуваат од село до село. Вечерта се пали оган на отворен простор, а по некое време играње во конаки, „анастенаридите“ одат кај него носејќи ги своите икони. Откако танцуваат околу него во круг, поединечни нестинари танцуваат над врелите јаглен додека светецот ги движи. Обредот се изведува и во јануари, за време на празникот Свети Атанасиј, а огнот се шета во затворен простор.

Потекло

Според некои митови обичајот настанал во средниот век кога црквата Свети Константин во нивниот прв дом во Кости, сега во Бугарија, почнала да гори, а од внатре се слушале гласови на светците кои барале помош. Селаните кои храбро се спротивставија на пламените јазици за да ги спасат, останаа неповредени, заштитени од светците. Други етнографи, сепак, тврдат дека нестинарите се остатоци од античките практики на култовите на Дионис.

Во Бугарија, правото да се изврши обредот било наследно, а главата нестинар ја наследувал само неговиот син или ќерка и само кога бил премногу стар или болен за да продолжи да го врши. Куќата на поглаварот Нестинар била света, бидејќи во неа била сместена столнина – мала капела во која се наредени икони на неколку светци, како и свет тапан кој се користел специјално за обредот и се верувало дека го лекувал тапанарот доколку е болен.^[1][2]

Наследство

Во 2009 година, овој обред бил вклучен на Список на нематеријално наследство на УНЕСКО, како и за живо наследство во Бугарија.^[3]

Наводи

1. Георгиева, Иваничка (1987). „Нестинарството в Странджа“. Културно-историческо наследство на Странджа–Сакар (бугарски). София: Народна младеж. OCLC 20353251.
2. „Nestinari“ (бугарски). The Bulgarian Traditions. Посетено на 2006-08-10.
3. „Nestinarstvo“. UNESCO. Посетено на 29 September 2019.