Просеник

Просеник Σκοτούσσα
Железничката станица во Просеник
Просеник
Местоположба во областа Просеник Местоположба на Просеник во Серскиот округ и областа Централна Македонија
Координати: 41°7.41′N 23°22.49′E / 41.12350°N 23.37483°E / 41.12350; 23.37483
Земја	Грција
Област	Централна Македонија
Округ	Серски
Општина	Долна Џумаја
Општ. единица	Просеник
Надм. вис.	&1000000000000002500000025 м
Население (2021)[1]
• Вкупно	795
Час. појас	EET (UTC+2)
• Лето (ЛСВ)	EEST (UTC+3)

Просеник (грчки: Σκοτούσσα, Скотуса, до 1926 година Πρόσνικ, Просник^[2]) — село во Серско, Егејска Македонија, денес во општината Долна Џумаја на Серскиот округ, Грција. Сè до 1920-тите било населено населено исклучиво со Македонци, а денес тие се огромно мнозинство.^[3]

Географија

Селото се наоѓа на 15 км северозападно од градот Сер, на железничката линија Кулата - Валовишта - Сер - Драма.

Историја

Во Отоманското Царство

Во XIX век и почетокот на XX век Просеник било чисто македонско село во Серската каза. Во „Етнографија на вилаетите Адријанопол, Монастир и Салоника“ се вели дека во 1873 г. Просеник (Prossénik) било село со 112 домаќинства сочинети од 380 Македонци.^[4][5]

Во 1891 г. Георги Стрезов го посочува селот како дел од областа Овакол и вели:

„

Просеник, 2^1⁄2 час на З од Сер; пат рамен, но каллив. Еден дел од земјата е чифлик на многу сопственици. Нова гркоманска црква „Св. Ѓорѓи“ со убава ѕвонарница; грчко училиште со 45 ученици. 70 куќи македонски.[6][7]

“

Во 1891 г. Васил К’нчов го посетил Серско и го забележал следново за стопанскиот напредок на Просеник:

„

Особено е збогатено с. Просеник, кое лежи на многу плодна земја; се откупило од својот, не не го изгубило неговото покровителство. За малку години селото сосема се преобразило, ги снемало бедните колипки и наместо нив се појавиле убавички двокатни куќи. Дворовите се заградени. Селаните имаат прекрасна црква и добро училиште, одат во град со коњи, облечени чисто и пристојно. Одат на Св. Гора; некои стасале дури до Ерусалим. Сите околни села гледаат со завист на просеничани.[8]

“

Според статистиката на К’нчов („Македонија. Етнографија и статистика“) во 1900 г. селото броело 900 жители, сите Македонци христијани.^[4][9] Сите христијани во Просеник биле под врховенството на Цариградската патријаршија и во него работела грчката пропаганда. По податоци на егзархискиот секретар Димитар Мишев („La Macédoine et sa Population Chrétienne“) во 1905 г. во селото живееле 1.280 Македонци патријаршисти. Во селото имало грчко основно училиште со 1 учител и 30 ученици.^[4][10]

На почетокот на 1909 г. околу 60 семејства од селото прешле под врховенството на Бугарската егзархија.^[11] Според егзархискиот училиштен инспектор в Сер Константин Георгиев во 1910 г. во Просеник учителствувале Стоил Димитров и З. Стојанова. Имало 45 ученици (25 машки и 20 женски). Училиштето го користеле само гркоманите.^[12]

Во Грција

За време на Првата балканска војна селото е окупирано од бугарска војска, а по Втората балканска војна во 1913 г. е припоено кон Грција согласно Букурешкиот договор. Таа година населението броело 913 жители, а во 1920 г. тоа се намалило на 774 лица, што се должи на извесно иселување непосредно по Првата светска војна.^[3] Во 1924 г. власта тука доселила 263 грчки колонисти.^[3] Во 1926 г. селото е преименувано во Скотуса по античкиот град со тоа име согласно грчката политика на присвојување на древната историја на Македонија.^[13]

Во 1920-1927 г. е изградена црквата „Св. Ѓорѓи“.^[14]

На пописот од 1928 г. селото имало 1.307 жители, од кои Македонците биле апсолутно мнозинство.^[3]

Месности во Просеник преименувани со службен указ на 6 јули 1968 г.

Име	Грчки	Ново име	Грчки	Опис
Капсида	Καψίδα	Агона	Άγονα[15]
Кондур Караагач[16] или Кудур Караагач[17]	Κουντούρ Καραγάτς	Микра Дендра	Μικρά Δένδρα[15]	возвишение на ЈЈЗ од Топалово[17] (26 м)[16]
Малаалпи	Μαλααλπί	Мистри	Μυστρί[15]
Корасмат	Κορασμάτι	Дијаставросис	Διασταύρωσις[15]
Копла[17]	Κόπλα	Скамата	Σκάμματα[15]	месност на ССИ од Просеник, по левиот брег на Белица[17]
Трнок[17]	Ταρνόκι	Петалон	Πέταλλον[15]	месност на ССИ од Просеник, по левиот брег на Белица[17]

Население

Еве преглед на населението во сите пописни години, од 1940 г. до денес:

Година	1940	1951	1961	1971	1981	1991	2001	2011	2021
Население	1.499	1.584	1.792	1.451	1.534	1.649	1.440	1.415

Извор за 1940-1991 г.: Т. Симовски, Населените места во Егејска Македонија

Културни и природни знаменитости

• Црква „Св. Ѓорѓи“ од 1920-1927 г.

Личности

• Андон Ангелов — борец во МОО, 22-годишен, земјоделец, I чета на XI Серска дружина, носител на орден „За храброст“ IV степен^[18]
• Антониос Думбас (? - 1944) — деец на грчката вооружена пропаганда во Македонија^[19]
• Атанас Василев (1887 – ?) — борец во МОО, четата на Дончо Златков^[18]
• Атанас Карајованов — револуционер, деец на ВМОРО, починал пред 1918 г.^[20]
• Атанас Хаџипантазиев (1883 – 1907) — гркомански андартски капетан
• Васил Николов (1887 – ?) — борец во МОО, I чета на XI Серска дружина, носител на крст „За храброст“ IV степен^[18]
• Дафина Просеничка — народна пејачка од XIX век
• Запро Стаматов (1886 – ?) — борец во МОО, I чета на XI Серска дружина^[18]
• Замприс Цјатарос — деец на грчката пропаганда во Македонија^[21]
• Илија Ангелов, ополченец, V Ополченска дружина^[22]
• Илија Петров (1892 – ?) — борец во МОО, I чета на XI Серска дружина^[18]
• Илијас Миљос — деец на грчката пропаганда во Македонија^[23]
• Константинос Папаниколау — гркомански агент (III класа) на грчка андартска чета^[24]
• Софија Хаџипантазиева — гркомански андартски деец
• Томас Зембирис — деец на грчката пропаганда во Македонија^[25]
• Штерју Влахов (1884 – 1924) — револуционер

Наводи

1. „Попис на населението од 2021 г. Трајно население“. Државен завод за статистика на Грција.
2. „Μετονομασίες των Οικισμών της Ελλάδας“. Πανδέκτης: Name Changes of Settlements in Greece. Посетено на 12 април 2021.
3. Симовски, Тодор Христов (1998). Населените места во Егеjска Македониjа (PDF). II дел. Скопjе: Здружение на децата-бегалци од Егејскиот дел на Македонија, Печатница „Гоце Делчев“. стр. 263. ISBN 9989-9819-6-5.
4. Како што е општопознато, Македонците во бугарските извори се присвојуваат и водат како Бугари, и покрај признанието дека самите се изјаснувале како Македонци.
5. Македония и Одринско : Статистика на населението от 1873 г. София: Македонски научен институт – София, Македонска библиотека № 33. 1995. стр. 116–117. ISBN 954-8187-21-3.
6. Нарекувајќи ги „бугарски“ под влијание на бугарската пропаганда.
7. Стрезов, Георги (1891). „Два санджака отъ Источна Македония“ (PDF). Периодическо списание на Българското книжовно дружество въ Средѣцъ. Средѣцъ: Държавна печатница. Година Седма (XXXVI): 841.
8. Кънчов, Васил. „Избрани произведения“, Том I, София, 1970, стр.74-75.
9. Кѫнчовъ, Василъ (1900). Македония. Етнография и статистика. София: Българското книжовно дружество. стр. 176. ISBN 954430424X.
10. Brancoff, D. M (1905). La Macédoine et sa Population Chrétienne : Avec deux cartes etnographiques (PDF). Paris: Librarie Plon, Plon-Nourrit et Cie, Imprimeurs-Éditeurs. стр. 198–199.
11. Йордан Иванов. „Български старини из Македония“. София, 1931, стр. 224.
12. Галчев, Илия. „Българската просвета в Солунския вилает“, УИ, 2005, София, стр. 142 – 143.
13. Δημήτρης Λιθοξόου. Μετονομασίες των οικισμών της Μακεδονίας 1919 - 1971, Архивирано од изворникот на 20 јуни 2012, Посетено на 20 јуни 2012
14. „Ιερός Ναός Ἁγίου Γεωργίου“. Ιερά Μητρόπολη Σερρών και Νιγρίτης. Посетено на 16 октомври 2019.
15. „Β. Διάταγμα ΥΠ' Αριθ. 427. Περὶ μετονομασίας συνοικισμὤν, κοινοτήτων καὶ θέσεων“ (PDF). Εφημερίς της Κυβερνήσεως του Βασιλείου της Ελλάδος. Εν Αθήναις: Ἐκ τοῦ Εθνικού Τυπογραφείου. Τεύχος Πρώτον (Αριθμός Φύλλου 146): 1043. 1968.
16. Serrai GSGS (Series); 4439. 1st ed. Lambert conical orthomorphic spheroid Bessel proj. Prime meridians: Greenwich and Athens. "Reproduced from M.D.R. London: War Office. 1944.
17. По топографска карта М1:50 000, издание 1980-1985 „Генеральный штаб“
18. Македоно-одринското опълчение 1912-1913 г. : Личен състав по документи на Дирекция „Централен военен архив“ (PDF). София: Главно управление на архивите, Дирекция „Централен военен архив“ В. Търново, Архивни справочници № 9. 2006. стр. 24, 109, 498, 560, 635. ISBN 954-9800-52-0.
19. „Δούμπας Αντώνιος - Μακεδονομάχοι“. macedonian-fighters.com. Посетено на 22 септември 2021.
20. Македонцитѣ въ културно-политическия животъ на България: Анкета отъ Изпълнителния комитетъ на Македонскитѣ братства (PDF). София: Книгоиздателство Ал. Паскалевъ и С-ие, Държавна печатница. 1918. стр. 106.
21. „Τσιάταρος Ζάμπρης - Μακεδονομάχοι“. macedonian-fighters.com. Посетено на 22 септември 2021.
22. Македонцитѣ въ културно-политическия животъ на България: Анкета отъ Изпълнителния комитетъ на Македонскитѣ братства (PDF). София: Книгоиздателство Ал. Паскалевъ и С-ие, Държавна печатница. 1918. стр. 37.
23. „Μήλιος Ηλίας - Μακεδονομάχοι“. macedonian-fighters.com. Посетено на 22 септември 2021.
24. „Παπανικολάου Κωνσταντίνος (2) - Μακεδονομάχοι“. macedonian-fighters.com. Посетено на 22 септември 2021.
25. „Ζεμπίρης Θωμάς - Μακεδονομάχοι“. macedonian-fighters.com. Посетено на 22 септември 2021.