Сонот на Осман

Грб на Отоманската Империја (1882–1922).svg

Сонот на Осман — митолошка приказна која се однесува на животот на Осман I, основачот на Отоманското Царство. Приказната го опишува сонот што го доживеал Осман додека живеел во домот на религиозната личност Шеик Едебали, во која тој гледа метафорична визија за предвидување на растот и просперитетот на едно царство што ќе владее со него и неговите потомци. Приказната се појавила во 15 век, повеќе од сто години по смртта на Осман, и се смета дека е создадена за да обезбеди основен мит за царството, како и да го разубави животот на Осман и да го објасни неговиот следен успех^[1].

Отоманските писатели придавале големо значење на овој претпоставен сон за основачот на нивното царство^[2].

Приказна

Осман, како млад принц, бил познат и пофален за својата верска побожност. Осман почнал да го посетува светиот човек, шеикот Едебали (1206-1326), од почит кон неговата чистота и учење. Тие се состанале во Итбурну, село во Ескишехир. Откако една вечер случајно ја видел неговата убава ќерка, Мал Хатун, посетите на Осман станале почести, што довело до признание за љубов. Меѓутоа, Едебали сметал дека нееднаквоста на ставовите го прави бракот неразумен и одбил да даде согласност.

Во наредните месеци, разочараниот Осман барал утеха во неговите пријателства. Со инспирација на љубовникот, тој толку елоквентно ја опишал убавината на Мал Хатун што слушателите се вљубиле во неа. Младиот главатар на Ескишехир, исто така, отишол кај таткото на Мал Хатун и ја побарал раката на неговата ќерка, но Едебали го одбил. Сепак, Едебали стравувал од одмаздата на Ескишехир, па затоа ја преселил својата резиденција од соседството Ескишехир до онаа на Ертугрул.

Главатарот на Ескишехир започнал да го мрази Осман и во него гледал голем соперник. Еден ден кога Осман и неговиот брат Гокалп биле во посета на замокот на својот сосед, вооружените сили пристапиле на портата, предводена од главатарот на Ескишехир и неговиот сојузник, Ќосе Михал. (Михал бил грчки господар на Киренкија, утврден град во подножјето на Фригија.) Тие побарале Осман да се предаде, но господарот ги одбил. Додека непријателот беспомошно се задржал на ѕидините на замокот, Осман и неговиот брат започнале ненадеен напад, поразувајќи го главатарот на Ескишехир и заробувајќи го Михал. Сепак, заробеникот и киднаперите станале пријатели; подоцна, кога Осман владел како независен принц, Михал застанал со него против Грците и оттогаш бил еден од најсилните поддржувачи на османлиската власт.

Бидејќи на ѕидот на собата во која требало да ја преспие ноќта се наоѓал закачен еден текст од Куранот, тој не сакал да ги испружи нозете па седнат со собрани нозе ја преспал ноќта. Таа ноќ на сон видел како едниот крај на месечината излегувал од градите на Шеик Едебали и сè повеќе имал форма на млада месечина. Тоа влегло во неговите гради, и како фиданка на даб израснала помеѓу него и шеикот по кое се претворило во раскошно дрво на даб, чији гранки се рашириле врз три континенти прекривајќи со нивната сенка многу народи. Во тие земји се слушал мухаммедовиот езан, а славејчињата со нивниот прекрасен глас го пееле Куранот. Секоја видлива страна на небото се претворила во прекрасна градина на рози. Восхитувајќи и се на таа прекрасна глетка, на сон Осман забележал една срна и во тој момент кога ја нанишанил со својата стрела и кога срната се обидувала да избега на запад, тој одеднаш се разбудил.

Легендата продолжува со раскажувањето на сонот на принцот Осман пред шеикот, кој на Осман му кажал:

Сине, невиденото само Аллах го знае! Но, во сонот што го виде има многу добрини и корист. Аллах ќе ви овозможи тебе и на твојата генерација да царувате. Светот ќе влезе под заштита на твоите синови. Ти ќе се ожениш со една од моите ќерки. Оние кои ќе се родат од овој брак ќе се постават на челото на една голема држава која ти ќе ја засноваш, и таа постојано ќе се зголемува. Оваа држава ќе се прошири кон Западот...

Интерпретација и критики

Најголем дел од преводот во овој текст се заснова на Историја на Отомански Турци (1878), која исто така била заснован на истражувањето на Јозеф фон Хамер-Пургштал. Текстот е модернизиран и има некои делови кои недостасуваат.

Научниците се согласуваат дека приказната не била современа за Осман, туку била создадена во подоцнежен период со цел да се воспостави основна митологија за царството и да се објасни неговиот успех. Сепак, познато е дека Шеик Едебали бил навистина историска личност и дека Осман веројатно се оженил со неговата ќерка.

Наводи

1. Финкел, Каролин. Сонот на Осман: Приказна за Отоманското Царство, 1300-1923. Basic Books. стр. 2. ISBN 978-0-465-02396-7. Првпат објавен во оваа форма во подоцнежниот XV век, еден век и половина по смртта на Осман во околу 1323 година, овој сон стана еден од најголемите митови на империјата.
   • Кермели, Евгенија (2009). „Осман I“. Во Агостон, Габор; Брус Мастерс (уред.). Енциклопедија на Отоманското Царство. стр. 445. Освен овие хроники, подоцна постојат и извори кои почнуваат да го воспоставуваат Осман како митска фигура. Од 16 век наваму, голем број династички митови се користат од страна на отоманските и западните автори, давајќи му на основачот на династијата повозвишено потекло. Меѓу нив се раскажува познатиот „сон на Осман“, кој се случил додека бил гостин во куќата на шеикот Едебали. [...] Меѓутоа, овој високо симболичен наратив треба да се сфати како пример за есхатолошка митологија што се бара со последователниот успех на отоманскиот емират да го опколи основачот на династијата со натприродна визија, провидениот успех и славната генеалогија.
2. Edward Shepherd Creasy, Turkey, page 15