Тодор Манојловиќ

Тодор „Тодош“ Манојловиќ (Голем Бечкерек - 17 февруари 1883 - Зрењанин, 27 мај 1968)[1] бил српски писател, литературен и уметнички критичар, теоретичар и драмски писател. Неговата прва драма „Центрифугални играчи“ (во 1930 година) ги поставила темелите на современата српска драма. Тој е еден од најголемите Европејци на српската модерна култура.[2]

семејството

[уреди | уреди извор]
Тодор Манојловиќ како дете

Тодор потекнувал од угледното и богато српско семејство Бекерец Манојловиќ, кое живеело во улицата Пупинова. Родителите на Тодор биле: таткото Никола Нико Манојловиќ, адвокат и Софија Манојловиќ, р. Петровиќ. Смртта ги однела во исто време, умреле ден по ден, „од тешка болест“, по 19 години среќен брак. Нико умрел на 6 декември, а Сока следниот ден, 7 декември 1899 година. Нивните синови Тодор и Иван наеднаш останале без родители. За нив се грижеле сестрите на Софија, Линка Крсмановиќ и Олга Путиќ и братот Јоца Петровиќ.

Школување

[уреди | уреди извор]

Тодор се школувал како стипендист на „Фондацијата Аврамовиќ“, една од 50-те теолошки стипендии во Српската патријаршија во Сремски Карловци. Започнал во 1894 година, кога веќе бил средношколец во Велики Бекерек. Стипендијата била 300 фунти годишно, а тој бил и бил роднина на оставителот.[3]

Прво студирал право во градот Наџварад, каде се дружел со неколку години постариот унгарски поет Ади Ендре. Заедно основале група писатели и уметници наречена „Холнап“ (Утре). Тоа било неговиот „билет“ за литературниот и уметничкиот свет, кој целосно ќе го окупира. Од 1910 година студирал историја на уметност во Минхен, а оттогаш се допишувал со виенскиот писател Стефан Цвајг. Претстојните предвоени години ги поминал безгрижно во Темишвар, Фиренца, Рим, Венеција, каде со ентузијазам ја проучувал старата уметност и нејзините творци на лице место. Првиот текст на српски јазик го објавил во 1913 година во Летописот на Матица српска. Станува збор за претставувањето на првата книга на Исидора Секулиќ: „Придружници“, која ја напишал под влијание на еден познаник, поетот Јован Дучиќ.[4] Дипломирал на Филозофскиот факултет-отсек историја на уметност во Базел во 1914 година.

Творештво

[уреди | уреди извор]

Првата светска војна го нашла во Италија. Во 1916 година заминал на Крф како волонтер и соработувал со Српски вести и Забавник. Од 1920 до 1924 година бил секретар на операта, потоа библиотекар на Сенатот, и професор на белградската Уметничка академија. Во 1931 година, кратко бил и уредник на Хроника на Матица Српска во Нови Сад. Соработувал со многу литературни трудови и списанија, со мошне забележителна преведувачка дејност. Тој, меѓу другите награди, биил награден и со палма на Француската академија. Имал напишано голем број песни, есеи, статии и критики кои ги опфаќаат сите области на уметничкото творештво. Од драмите се издвојуваат: „Центрифугален играч“, Соништата на Катинка, Наход Симеон, Маѓепсаниот крал, Сонот на зимската ноќ.

Меѓу двете светски војни живеел во Белград, а во јавниот живот учествувал како културен претставник. Бил секретар на Белградската опера и секретар на Матица Српска и уредник на нејзината „Хроника“ во Нови Сад. Предавал историја на уметност на Академијата за уметности во Белград. [5] Интензивно ги следел уметничките настани и пишувал уметнички критики. Пресудите што ги изрекол во овие текстови, по повод изложбите на најзначајните југословенски сликари, послужија за денешната периодизација во ликовната уметност 20. век. Ликовната критика на Тодор Манојловиќ е објавена во редакцијата на Јасна Јованов, во издание на Градската библиотека на Зрењанин.

Во татковината

[уреди | уреди извор]
Спомен плоча на куќата во Зрењанин во која живеел Тодор Манојловиќ по враќањето од Белград

Старите денови и време, од 1945 година, овој „вечен ерген“ ги поминувал во родниот Зрењанин. Тој живеел заедно со неговата невенчана полусестра Вера Путиќ, на улицата Максим Горки бр. 31 (денес улица Војвода Петар Бојовиќ). Бил член на српскиот ПЕН-клуб, а во длабока старост добил и литературни награди. Друштвото на писателите на Србија му ја доделиле наградата за животно дело во јануари 1968 година. Починал набргу на 27 март 1968 година, а бил погребан во семејната гробница на гробиштата Томашевац во Зрењанин. На куќата во која живеел и починал била поставена спомен плоча.[6]

Поврзано

[уреди | уреди извор]

Наводи

[уреди | уреди извор]

 

  1. ↑ Живковић, Милош (2020). „О реликвијарној и култној пракси српског средњег века“. Књижевна историја. 52 (170): 337–339. doi:10.18485/kis.2020.52.170.18. ISSN 0350-6428.
  2. ↑ Перић, Ђорђе Д. (2019). „Светосавска поезија владике Николаја Велимировића“. Братство : часопис Друштва „Свети Сава”. 23: 25–40. doi:10.18485/bratstvo.2019.23.2. ISSN 1451-2386.
  3. ↑ Јошић, Неђо Г. (2017). „Концепт „Речника САНУ" у свјетлости огледних свески из 1913. и 1944. године“. Српски језик : студије српске и словенске. 22 (1): 399–412. doi:10.18485/sj.2017.22.1.24. ISSN 0354-9259.
  4. ↑ СУБИЋ, РАДОВАН (2019-05-16). „ДВИЈЕ КЊИГЕ О СПОЉНОЈ ПОЛИТИЦИ СРБИЈЕ ОД 1860. ДО 1878. ГОДИНЕ“. ГЛАСНИК УДРУЖЕЊА АРХИВСКИХ РАДНИКА РЕПУБЛИКЕ СРПСКЕ. 2 (9). doi:10.7251/guars1709353s. ISSN 1840-4626.
  5. ↑ Кнежевић, Саша Д. (2018). Сви путеви возе из града. Вишеград: Андрићев институт. стр. 223–231.
  6. ↑ Алексић, Јован Ј. (2018). Косовска Митровица после 1999. године: живети у подељеном граду. Вишеград: Андрићев институт. стр. 555–590.