ഇന്ത്യയിലെ ഉത്തർപ്രദേശിലെ ലഖ്നൗവിൽ സ്ഥിതിചെയ്യുന്ന കൌൺസിൽ ഓഫ് സയന്റിഫിക് ആൻഡ് ഇൻഡസ്ട്രിയൽ റിസർച്ചിന്റെ (CSIR) ഒരു ഗവേഷണ സ്ഥാപനമാണ് നാഷണൽ ബൊട്ടാണിക്കൽ റിസർച്ച് ഇൻസ്റ്റിറ്റ്യൂട്ട് (NBRI). ഇത് വർഗ്ഗീകരണം, ആധുനിക ജീവശാസ്ത്രം എന്നീ മേഖലകളിലെ വിവിധ ഗവേഷണങ്ങളിൽ ഏർപ്പെട്ടിരിക്കുന്നു. [1]
ഉത്തർപ്രദേശ് സംസ്ഥാന ഗവൺമെന്റിന് വേണ്ടി പ്രൊഫസർ കൈലാസ് നാഥ് കൗൾ ആണ് ഈ ഗവേഷണസ്ഥാപനത്തിന്റെ ആശയം രൂപപ്പെടുത്തിയതും നാഷണൽ ബൊട്ടാണിക് ഗാർഡൻസ് (NBG) ആയി സ്ഥാപിച്ചതും. 1953-ൽ ഇത് CSIR ഏറ്റെടുത്തു. ഡോ ത്രിലോകി നാഥ് ഖോഷൂ 1964 ൽ അസിസ്റ്റൻ്റ് ഡയറക്ടറായി ചേർന്നു. അദ്ദേഹം താമസിയാതെ ഈ സ്ഥാപനത്തിന്റെ ഡയറക്ടറായി. തുടക്കത്തിൽ ക്ലാസിക്കൽ ബൊട്ടാണിക്കൽ വിഭാഗങ്ങളിലെ ഗവേഷണ പ്രവർത്തനങ്ങളിൽ ഏർപ്പെട്ടിരുന്ന എൻബിജി, ദേശീയ ആവശ്യങ്ങൾക്കും സസ്യശാസ്ത്ര മേഖലയിലെ മുൻഗണനകൾക്കും, അതിൻ്റെ പ്രായോഗികവും വികസനപരവുമായ ഗവേഷണ പ്രവർത്തനങ്ങളിൽ കൂടുതൽ ഊന്നൽ നൽകി. ഡോ. ഖോഷൂവിൻ്റെ അശ്രാന്ത പരിശ്രമം കാരണം, ഇൻസ്റ്റിറ്റ്യൂട്ട് അതിന്റെ ലക്ഷ്യങ്ങളുടെയും ഗവേഷണ-വികസന പ്രവർത്തനങ്ങളുടെയും ശരിയായ സ്വഭാവവും വ്യാപ്തിയും പ്രതിഫലിപ്പിച്ചുകൊണ്ട് 1978-ൽ നാഷണൽ ബൊട്ടാണിക്കൽ റിസർച്ച് ഇൻസ്റ്റിറ്റ്യൂട്ട് എന്ന നിലയിലേക്ക് ഉയർന്നു. ഇൻസ്റ്റിറ്റ്യൂട്ടിന്റെ മൈതാനത്ത് സ്ഥിതി ചെയ്യുന്ന പ്രസിദ്ധവും ചരിത്രപരവുമായ ഒരു ഉല്ലാസ ഉദ്യാനമാണ് സിക്കന്ദർ ബാഗ് .
നാഷണൽ ബൊട്ടാണിക്കൽ റിസർച്ച് ഇൻസ്റ്റിറ്റ്യൂട്ട് (NBRI) ദക്ഷിണാഫ്രിക്കയിലെ സംസ്ഥാന സസ്യശാസ്ത്ര ഗവേഷണ സ്ഥാപനം കൂടിയാണ്.